Vaán ñeà Ukraine trong moái quan heä giöõa
Giaùo hoäi Coâng giaùo vaø Giaùo hoäi Chính thoáng Nga
Vaán ñeà Ukraine trong moái quan heä giöõa Giaùo hoäi Coâng giaùo vaø Giaùo hoäi Chính thoáng Nga.
Ukraine - [Chiesa on line 28/6/2010] - Kính thöa quyù vò, caùc baïn thaân meán. Theo thoâng leä töø nhieàu naêm qua, cöù ñeán leã thaùnh Andre toâng ñoà, Toøa thaùnh cöû moät phaùi ñoaøn sang Constantinople ñeå tham döï caùc nghi leã phuïng vuï cuûa Giaùo hoäi Chính thoáng. Vaø ñaùp laïi, moãi dòp leã hai thaùnh toâng ñoà Phero vaø Phaolo, Toøa thöôïng phuï ñaïi keát Constantinople cuõng cöû moät phaùi ñoaøn sang Roma tham döï caùc nghi leã do Giaùo hoäi Coâng giaùo cöû haønh.
Cuoäc ñoái thoaïi giöõa hai Giaùo hoäi döôùi thôøi Ñöùc thaùnh cha Benedicto XVI ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng böôùc tieán vó ñaïi. Ngay caû Quyeàn toái thöôïng cuûa Ñöùc giaùo hoaøng, voán laø moät nguyeân nhaân lòch söû taïo ra ly giaùo giöõa hai Giaùo hoäi, cuõng khoâng coøn laø moät ñeà taøi caám kî nöõa, maø traùi laïi ñaõ trôû thaønh ñoái töôïng cuûa caùc cuoäc hoäi thaûo ñaïi keát.
Rieâng moái quan heä giöõa Giaùo hoäi Coâng giaùo vaø Giaùo hoäi Chính thoáng Nga, töùc Giaùo hoäi Chính thoáng lôùn nhöùt, cuõng ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu böôùc tieán ñaùng keå, keå töø khi Ñöùc Benedicto XVI ñöôïc baàu laøm Giaùo hoaøng. Hai beân ñeàu ñoàng yù cuøng nhau ñöông ñaàu vôùi thaùch ñoá chung cuûa caùc tín höõu Kitoâ taïi AÂu Chaâu ngaøy nay. Noùi caùch khaùc, caû hai Giaùo hoäi ñeàu nhaän thaáy söï caàn thieát phaûi taùi rao giaûng Tin Möøng cho nhöõng nöôùc coù truyeàn thoáng Kitoâ laâu ñôøi taïi luïc ñòa naøy. Ñaây laø lyù do khieán Ñöùc thaùnh cha ñaõ quyeát ñònh cho thaønh laäp moät Hoäi ñoàng Toøa thaùnh ñaëc traùch veà vieäc taùi rao giaûng Tin möøng.
Ñoù laø böôùc tieán ñaùng keå trong söï xích laïi gaàn nhau giöõa Giaùo hoäi Coâng giaùo vaø Giaùo hoäi Chính thoáng Nga. Tuy nhieân,veà maët thöïc tieãn, vaãn coøn moät chöôùng ngaïi vaät quan troïng giöõa Mascova vaø Roma khieán cho Ñöùc giaùo hoaøng vaø Ñöùc thöôïng phuï Chính thoáng Nga khoâng theå gaëp nhau, maëc duø töï ñaùy loøng caû hai vò ñeàu mong öôùc coù moät cuoäc gaëp gôõ nhö theá.
Trôû ngaïi naøy chính laø vaán ñeà Ukraine.
Ñoái vôùi ngöôøi Nga, Ukraine laø queâ höông cuûa hoï. Caùch ñaây hôn moät ngaøn naêm, Nga xuaát phaùt töø Kiev, töùc töø laõnh thoå Rus cuûa ngöôøi Viking. Chính taïi ñaây maø Nga ñaõ trôû veà vôùi Kito giaùo vaø cuõng chính taïi ñaây maø Nga ñaõ coù ñöôïc moâ hình veà ñöùc tin, ngheä thuaät, phuïng vuï, ñôøi soáng tu trì. Cuõng chính taïi ñaây maø Nga ñoùn nhaän caùc ôn goïi vaø söï taøi trôï kinh teá.
Nhöng Ukraine cuõng laø nôi coù Giaùo hoäi Coâng giaùo thuoäc nghi leã ñoâng phöông lôùn nhöùt theá giôùi, vôùi treân 5 trieäu tín höõu. Vôùi phuïng vuï Byzantin-Hy laïp, vôùi caùc truyeàn thoáng cuõng nhö haøng giaùo só coù gia ñình, Giaùo hoäi Coâng giaùo thuoäc nghi leã ñoâng phöông taïi Ukraine raát gioáng vôùi caùc Giaùo hoäi Chính thoáng khaùc. Chæ khaùc coù moãi moät ñieàu: Giaùo hoäi naøy chaáp nhaän quyeàn bính cuûa Ñöùc giaùo hoaøng.
Ukraine ñaõ laàn löôït bò Balan vaø Nga chieám ñoùng. Ngöôøi Balan coå voõ cho moái quan heä cuûa ngöôøi Ukraine vôùi Toøa thaùnh. Ngöôøi Nga thì choáng laïi söï xích laïi aáy. Vaøo cuoái theá kyû 18, khi Ba lan maát chuû quyeàn quoác gia, ngöôøi Nga chieám Ukraine vaø aùp ñaët Chính thoáng giaùo leân vuøng ñaát naøy. Nhöõng ngöôøi Ukraine trung thaønh vôùi Ñöùc giaùo hoaøng ñaõ di chuyeån ñeán vuøng Galicia laø vuøng ñang thuoäc ñeá quoác coâng giaùo Vienne. Chính taïi ñaây maø vaøo theá kyû 19, môùi phaùt sinh moät huyeàn thoaïi cho raèng chæ coù moät vò Giaùo hoaøng ngöôøi goác Slave môùi mang laïi chieán thaéng cho hoï.
Nhöng trong thôøi ñeä nhò theá chieán, Lieân Xoâ laïi chieám ñoùng toaøn boä Ukraine. Ngay caû Giaùo hoäi Coâng giaùo ñoâng phöông voán toàn taïi ôû Galicia cuõng bò xoùa boû. Naêm 1946, Mascova cho toå chöùc taïi thaønh phoá Lvov, töùc Lviv trong tieáng Ukraine, moät thöôïng hoäi ñoàng ñeå buoäc moïi ngöôøi phaûi quay trôû veà Chính thoáng giaùo. Ñöùc cha Josyf Slipji, giaùo chuû Giaùo hoäi Coâng giaùo Ukraine ñaõ bò giam tuø. Ngaøi chæ ñöôïc traû töï do vaø buoäc ñi löu vong naêm 1963.
Naêm 1989, böùc töôøng Berlin suïp ñoå, Giaùo hoäi Coâng giaùo ñoâng phöông taïi Ukraine môùi coù theå rôøi khoûi hang "toaïi ñaïo". Töùc khaéc, Giaùo hoäi naøy yeâu caàu Giaùo hoäi Chính thoáng phaûi traû laïi caùc nhaø thôø vaø cô sôû cuûa mình. Trong moät ít tröôøng hôïp, söï trao traû taøi saûn laïi cho Giaùo hoäi Coâng giaùo ñaõ dieãn ra moät caùch eâm thaém. Nhöng taïi raát nhieàu vuøng khaùc, vaán ñeà naøy laø nguyeân nhaân daãn ñeán nhieàu cuoäc xung ñoät, ngay caû vieäc xöû duïng baïo löïc ñeå chieám ñoùng vaø truaát höõu. Cho ñeán nay, cuoäc xung ñoät naøy chæ môùi ñöôïc giaûi quyeát moät phaàn nhoû maø thoâi.
Naêm 2001, ñöùc Gioan Phaolo II ñaõ naâng cao tinh thaàn ngöôøi Coâng giaùo khi vieáng thaêm Ukraine vaø toân phong hieån thaùnh cho 27 vò töû ñaïo döôùi thôøi coäng saûn. Trong soá naøy coù moät vò bò boû vaøo noài nöôùc soâi, moät vò khaùc bò ñoùng ñinh trong tuø vaø moät vò nöõa bò thieâu soáng.
Nhöng vì chöa queân ñöôïc nhöõng cuoäc xung ñoät trong quaù khöù, ngöôøi Nga noùi chung vaø caùc tín höõu Chính thoáng noùi rieâng xem vò Giaùo hoaøng ngöôøi Balan naøy laø moät moái ñe doïa. Baát cöù moät quyeát ñònh naøo cuûa Ñöùc Gioan Phaolo II lieân quan ñeán coâng cuoäc truyeàn giaùo taïi Nga cuõng ñeàu bò toøa thöôïng phuï Mascova xem nhö moät haønh ñoäng "xaâm laêng" khoâng theå dung chaáp ñöôïc.
Quyeát ñònh cuûa ñöùc Gioan Phaolo II maø Chính thoáng giaùo Nga vöøa lo sôï vöøa thuø gheùt nhöùt laø naâng Giaùo hoäi Coâng giaùo ñoâng phöông Ukraine leân haøng Toøa thöôïng phuï ñaët ngai toøa taïi Kiev. Hoï xem ñaây nhö moät thaùch thöùc ñoái vôùi moät Toøa thöôïng phuï Chính thoáng voán ñaõ hieän höõu taïi ñaây töø laâu.
Cuoái naêm 2003, vieäc naâng Giaùo hoäi Coâng giaùo ñoâng phöông Ukraine leân haøng Toøa thöôïng phuï ñaõ ñöôïc chính thöùc coâng boá. Ngöôøi keá vò ñöùc cha Slipji laø Ñöùc hoàng y Lubormyr Husar ñaõ di chuyeån ñeán Kiev, gaàn nhaø thôø "Thöôïng phuï" ñang ñöôïc xaây caát. Töø Roma, Ñöùc hoàng y Walter Kasper, chuû tòch Hoäi ñoàng Toøa thaùnh veà hieäp nhöùt Kitoâ giaùo, ñaõ gôûi cho Ñöùc thöôïng phuï Mascova Alexis II moät laù thö ñeå loan baùo raèng ñöùc Gioan Phaolo II coù yù ñònh thieát laäp taïi Kiev moät Toøa thöôïng phuï Coâng giaùo thuoäc nghi leã Hy laïp. Keøm vôùi laù thö laø moät taøi lieäu daøi vôùi nhöõng baèng chöùng lòch söû vaø giaùo luaät hoå trôï cho quyeát ñònh naøy.
Ñöùc thöôïng phuï Alexis cho Ñöùc thöôïng phuï Bartolomeo I, Thöôïng phuï ñaïi keát Constantinople xem laù thö vaø sau ñoù vieát thö traû lôøi cho ñöùc Gioan Phaolo II. Trong laù thö, nhaø laõnh ñaïo Giaùo hoäi Chính thoáng Nga "giaän döõ" khaúng ñònh raèng quyeát ñònh thieát laäp moät Toøa thöôïng phuï Coâng giaùo taïi Kiev seõ laø moät ñaïi hoïa cho cuoäc ñoái thoaïi giöõa hai Giaùo hoäi.
Toøa thaùnh lieàn cho ngöng vieäc thi haønh quyeát ñònh cuûa Ñöùc thaùnh cha. Ñöùc hoàng y Kasper ñaõ bay qua Mascova ñeå tuyeân boá raèng Toøa thaùnh seõ khoâng tieán haønh quyeát ñònh. Keå töø ñoù, tình hình taïi Ukraine trôû neân caêng thaúng. Ngöôøi ta noùi ñeán cuoäc chieán giöõa ngöôøi Coâng giaùo vaø Chính thoáng taïi Ukraine, giöõa Roma vaø Mascova.
Nhöng keå töø khi ñöùc Benedicto XVI ñöôïc baàu laøm Giaùo hoaøng, nhöõng caêng thaúng ñaõ ñöôïc xoa dòu. Ngaøi khoâng coøn nhaéc ñeán moät Toøa thöôïng phuï Coâng giaùo Hy laïp taïi Ukraine nöõa.
Thaùng Gieâng naêm 2008, caùc Ñöùc giaùm muïc Coâng giaùo ñoâng phöông Ukraine veà Roma vieáng moä hai thaùnh toâng ñoà Phero vaø Phaolo. Ñaây laø chuyeán ñi "ad limina" ñaàu tieân sau 70 naêm. Khoâng coøn ai nhaéc ñeán moät Toøa thöôïng phuï Coâng giaùo ñoâng phöông taïi Ukraine nöõa.
Daân soá Ukraine hieän nay laø 50 trieäu ngöôøi. Trong soá naøy chính thoáng chieám 30 phaàn traêm, 10 phaàn traêm theo Coâng giaùo, Tin laønh 3 phaàn traêm vaø do thaùi gaàn 1 phaàn traêm. Soá ngöôøi töï nhaän laø voâ thaàn khoaûng 15 phaàn traêm. Ñöùc hoàng y Lubomyr Husar noùi raèng ñaây laø moät thaùch ñoá lôùn cho coâng cuoäc rao giaûng Tin Möøng.
CV.