Tình traïng
coäng ñoàng Kitoâ taïi Iran
Tình traïng coäng ñoàng Kitoâ taïi Iran.
Iran [Zenit 20/6/2010] - Kính thöa quyù vò, caùc baïn thaân meán. Vì caùc lyù do chính trò cuõng nhö toân giaùo, caùc tín höõu Kitoâ taïi Iran boû nöôùc ra ñi haøng loaït. Coäng ñoàng Kitoâ ñang coù nguy cô bieán maát taïi nöôùc naøy.
Trong moät cuoäc phoûng vaán trong chöông trình "Nôi Thieân Chuùa khoùc" cuûa maïng löôùi truyeàn thanh vaø truyeàn hình CRTN do Toå Chöùc trôï giuùp caùc Giaùo hoäi ñau khoå taøi trôï, kyù giaû Camille Eid, ngöôøi Liban, quan saùt vieân veà caùc Giaùo hoäi taïi Trung Ñoâng, ñaõ keå laïi cuoäc soáng cuûa caùc tín höõu Kitoâ taïi Iran.
Iran laø moät quoác gia Hoài giaùo vôùi 99 phaàn traêm daân soá theo Hoài giaùo vaø Hoài giaùo laø quoác giaùo. Caùc coäi reã Kitoâ cuûa Giaùo hoäi ñaõ coù töø theá kyû thöù 2. Tuy nhieân, theo kyù giaû Eid, Kitoâ giaùo vaãn khoâng phaûi laø toân giaùo coå xöa nhöùt taïi Iran. Kyù giaû naøy noùi raèng coù hai coäng ñoàng toân giaùo coøn coå xöa hôn Kitoâ giaùo: moät laø coäng ñoàng Zoroastra coù tröôùc Kitoâ giaùo vaø Hoài giaùo nhieàu theá kyû. Hai laø coäng ñoäng Do thaùi. Hieän nay coäng ñoàng Zoroastra coù khoaûng 20 ngaøn thaønh vieân vaø coäng ñoàng Do thaùi goàm töø 20 ñeán 35 ngaøn ngöôøi.
Vôùi 99 phaàn traêm daân soá theo Hoài giaùo, cho neân toân giaùo naøy thaám nhaäp vaøo toaøn boä cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân. Kyù giaû Eid cho bieát: "Trong caùc ñöôøng phoá thuû ñoâ Teheran hay khaép nôi treân toaøn laõnh thoå, ngöôøi ta coù theå thaáy caùc böùc chaân dung cuûa caùc vò töû ñaïo cuûa Hoài giaùo, cuûa ñaïo tröôûng Ayatollah, cuûa giaùo tröôûng Khomeini vaø cuûa ñöông kim giaùo tröôûng Khamenei. Neáu xöû duïng ñieän thoaïi coâng coäng, ngöôøi ta nghe ñöôïc tieáng noùi cuûa giaùo tröôûng Hussein giaûi thích cho bieát phaûi laøm gì." Trong caùc tröôøng hoïc, moân hoïc naøo cuõng ñöôïc pheùp, mieãn laø phaûi döïa treân Kinh Coran vaø Hadit hay nhöõng moân Hoài giaùo hoïc khaùc. Ngay treân caùc saùch giaùo lyù cuûa Coâng giaùo, ngöôøi ta cuõng thaáy chaân dung cuûa ñaïo tröôûng Ayatollah. Coù leõ ñaây laø moät caùch ñeå nhaéc nhôû caùc tín höõu Kitoâ raèng hoï ñang ñöôïc cheá ñoä baûo veä vaø ñöôïc xem nhö nhöõng "Dhimmis", töùc nhöõng ngöôøi ñöôïc luaät Hoài giaùo Sharia baûo veä. Ñaây laø moät caùch ñeå noùi vôùi baïn raèng duø laø tín höõu Kitoâ, baïn cuõng phaûi tuøng phuïc cheá ñoä Hoài giaùo.
Veà caùc caûnh saùt toân giaùo vaø ñaïo ñöùc, kyù giaû Eid cho bieát hoï toû ra cöùng raén hay khoâng laø tuøy ôû cheá ñoä. Döôùi thôøi toång thoáng Khatami chaúng haïn, caûnh saùt toân giaùo vaø ñaïo ñöùc toû ra "khoan nhöôïng" hôn vaø phuï nöõ coù theå ñeå loä moät phaàn treân ñaàu hoï. Nhöng döôùi cheá ñoä hieän nay cuûa oâng Ahmadinejad, caûnh saùt toân giaùo vaø ñaïo ñöùc laïi toû ra nghieâm nhaët hôn. Caùc phuï nöõ phaûi che kín toaøn thaân, tröø khuoân maët. Ñoâi khi cuõng coù nhöõng phuï nöõ che kín caû maët laãn tay.
Hieän nay treân toaøn quoác Iran coù khoaûng 100 ngaøn tín höõu Kitoâ trong toång soá daân laø 71 trieäu ngöôøi. Theo kyù giaû Eid, caùc tín höõu Kitoâ bò xem nhö nhöõng coäng ñoàng saéc toäc thieåu soá, bôûi vì taát caû ñeàu laø ngöôøi goác Armeni vaø Calde, Assiri. Trong soá 100 ngaøn tín höõu Kitoâ, coù ñeán 80 ngaøn ngöôøi Coâng giaùo Armeni vaø khoaûng 20 ngaøn tín höõu Calde Assiri. Ngoaøi ra cuõng coù moät thieåu soá raát nhoû thuoäc Giaùo hoäi Coâng giaùo Latinh hay Tin laønh.
Nhöng duø thuoäc Giaùo hoäi hay nghi leã naøo, 100 ngaøn tín höõu Kitoâ taïi Iran bò xem nhö moät coäng ñoàng saéc toäc thieåu soá vaø vôùi tö caùch ñoù, hoï khoâng ñöôïc pheùp cöû haønh caùc nghi leã cuûa mình baèng tieáng "Farsi", töùc ngoân ngöõ chính thöùc cuûa Iran, maø phaûi baèng tieáng Armeni hay Calde. Muïc ñích cuûa leänh caám xöû duïng ngoân ngöõ "Farsi" naøy laø ñeå caùc tín höõu Kitoâ luoân bò xem nhö ngöôøi ngoaïi quoác. Ngoaøi ra, bieän phaùp naøy cuõng nhaèm muïc ñích ñeå ngöôøi daân ñòa phöông khoâng hieåu ñöôïc ngoân ngöõ cuûa caùc tín höõu Kitoâ vaø nhö theá khoâng bò Kitoâ giaùo loâi keùo. Kyù giaû Eid ghi laïi moät luaät tröø duy nhöùt ñaõ xaûy ra hoài naêm 2005 khi Ñöùc giaùo hoaøng Gioan Phaolo II qua ñôøi. Vò linh muïc ñaõ ñoïc Tin Möøng baèng tieáng Farsi tröôùc söï hieän dieän cuûa chính quyeàn.
Duø vaäy, chính phuû Iran vaãn daønh cho caùc coäng ñoàng Kitoâ ba gheá taïi Quoác Hoäi. Hieän nay Coäng hoøa Hoài giaùo Iran vaãn tuaân thuû chaët cheõ Hieán Phaùp naêm 1906. Hieán Phaùp naøy daønh 5 gheá cho caùc coäng ñoàng toân giaùo thieåu soá: 3 cho caùc tín höõu Kitoâ, moät cho ngöôøi theo ñaïo Zoroastra vaø moät cho ngöôøi Do thaùi. Tuy nhieân, coäng ñoàng Bahai, maëc duø laø coäng ñoàng thieåu soá khoâng Hoài giaùo lôùn nhöùt taïi ñaây, vaãn khoâng coù gheá naøo trong Quoác hoäi, bôûi vì hoï bò xem nhö nhöõng ngöôøi "laïc giaùo" chöù khoâng nhö moät coäng ñoàng toân giaùo vaø nhö vaäy chæ laø coâng daân "haïng hai". Hoài giaùo khoâng nhìn nhaän baát cöù moät toân giaùo naøo khaùc sau Mahomet vaø Bahai bò xem nhö moät thöù ñoäc thaàn laïc giaùo.
Trôû laïi vôùi caùc tín höõu Kitoâ, kyù giaû Eid noùi raèng maëc duø coù 3 gheá ñaïi dieän taïi Quoác hoäi, ñieàu ñoù khoâng heà coù nghóa laø hoï ñöôïc Hieán phaùp baûo ñaûm. Ñieàu 13 cuûa Hieán Phaùp Iran khaúng ñònh raèng taát caû moïi ngöôøi daân Iran ñeàu bình ñaúng, baát luaän thuoäc chuûng toäc hay ngoân ngöõ naøo. Toân giaùo khoâng heà ñöôïc nhaén ñeán. Ñieàu 14 qui ñònh raèng "taát caû moïi coäng ñoàng khoâng Hoài giaùo khoâng ñöôïc pheùp aâm möu vaø choáng laïi Hoài giaùo vaø Coäng hoøa Hoài giaùo Iran". Ñieàu 19 coøn vieát raèng "ngöôøi daân Iran, baát luaän thuoäc chuûng toäc hay nhoùm naøo, ñeàu höôûng nhöõng quyeàn bình ñaúng nhö nhau: maøu da, chuûng toäc hay ngoân ngöõ khoâng phaûi laø lyù do ñeå phaân bieät ñoái xöû". Moät laàn nöõa, ngöôøi ta khoâng thaáy toân giaùo ñöôïc nhaéc ñeán ôû ñaây.
Töø söï phaân bieät ñoái xöû veà toân giaùo nhö treân, caùc tín höõu Kitoâ thöôøng khoù tìm ñöôïc vieäc laøm. Ngay caû caùc giaùm ñoác caùc tröôøng Kitoâ cuõng phaûi laø ngöôøi Hoài giaùo. Chæ coù moät luaät tröø duy nhöùt: caùch ñaây 4 naêm, chính phuû chæ ñònh moät tín höõu Kitoâ Armeni laøm giaùm ñoác moät tröôøng Armeni. Trong hai naêm 1979 vaø 1980, chính phuû ñaõ tòch thu taát caû caùc tröôøng Kitoâ. Chæ môùi gaàn ñaây, vaøi tröôøng ñaõ ñöôïc traû laïi cho Kitoâ giaùo.
Caùch ñaây vaøi naêm, moät trung taù teân laø Hamid Pourmand ñaõ bò phaùt giaùc theo Kitoâ giaùo; oâng ñaõ bò ñöa ra toøa aùn quaân söï ñeå xeùt xöû. Nhôø aùp löïc cuûa quoác teá, vieân só quan naøy môùi coù theå rôøi boû Iran. Noùi chung, caùc tín höõu Kitoâ raát khoù chieám ñöôïc nhöõng chöùc vuï cao trong chính phuû. Moät khi ñaõ trôû laïi Kitoâ giaùo, ngöôøi Iran ñaønh phaûi rôøi boû xöù sôû, neáu khoâng coù theå bò keát aùn töû hình.
Naêm 1979, töùc naêm xaûy ra cuoäc caùch maïng Hoài giaùo taïi Iran, khoaûng moät nöûa soá tín höõu Kitoâ taïi ñaây ñaõ boû nöôùc ra ñi. Hieän nay moãi naêm coù ñeán 10 ngaøn gia ñình Kitoâ rôøi boû Iran. Vôùi tình traïng naøy, Kitoâ giaùo coù theå bieán maát khoûi nöôùc naøy.
CV.