Daân nöôùc Zimbabwe mong muoán
moät töông lai toát ñep hôn
Daân nöôùc Zimbabwe mong muoán moät töông lai toát ñep hôn.
Phoûng vaán Ñöùc Cha Dieter Scholz, Giaùm Muïc Chinhoyi, veà hieän tình chính trò, xaõ hoäi vaø toân giaùo nöôùc Zimbabwe
Zimbabwe (Zenit 12-4-2010) - Hai naêm ñaõ troâi qua keå töø khi coù caùc vuï baàu cöû toång thoáng taïi Zimbabwe hoài naêm 2008 vôùi caùc vuï baïo ñoäng khieán cho nhieàu ngöôøi cheát vaø haøng traêm ngöôøi bò thöông, ñaëc bieät laø caùc thaønh phaàn ñoái laäp.
OÂng Robert Mugabe thuoäc ñaûng Maët traän thoáng nhaát quoác gia phi chaâu Zimbabwe taùi ñaéc cöû toång thoáng, vaø oâng Morgan Tsvangirai, laõnh tuï ñaûng ñoái laäp Phong Traøo Thay ñoåi Daân Chuû, laøm thuû töôùng.
Zimbabwe roäng gaàn 391 ngaøn caây soâ vuoâng, coù gaàn 12 trieäu 600 ngaøn daân, goàm 67.1% thuoäc chuûng toäc Shona, 13% thuoäc chuûng toäc Ndebele, 4.9% thuoäc chuûng toäc Chewa, 3.5% laø ngöôøi da traéng ña soá goác Anglosaxon. 11.5% coøn laïi goàm ngöôøi lai gioáng vaø ngöôøi goác AÙ chaâu. 62% toång soá daân Zimbabwe theo Kitoâ giaùo, trong ñoù coù 10% tín höõu Coâng giaùo. Coøn laïi laø theo ñaïo thôø vaät linh.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán Ñöùc Cha Dieter Scholz, Giaùm Muïc Chinhoyi, veà hieän tình chính trò, xaõ hoäi vaø toân giaùo nöôùc Zimbabwe.
Hoûi: Thöa Ñöùc Cha, tình traïng soáng cuûa ngöôøi daân Zimbabwe hieän nay ra sao?
Ñaùp: Toâi coù theå noùi raèng ña soá ngöôøi daân Zimbabwe ñaõ maát hy voïng nôi moät söï thay ñoåi. Trong thaäp nieân vöøa qua hoï ñaõ hy voïng raèng caùc khoå ñau, ñoùi keùm, thaát nghieäp, ngheøo tuùng, beänh taät chaám döùt, nhöng moïi chuyeän vaãn coøn ñoù. Ñaõ coù nhieàu coá gaéng söûa chöõa laïi tình traïng theâ thaûm naøy, nhöng chuùng ñeàu thaát baïi, vì lyù do naøy hay vì lyù do khaùc.
Hoûi: Ñöùc Cha coù theå ñôn cöû vaøi thí duï lieân quan tôùi noãi khoå ñau maø daân chuùng nöôùc naøy tieáp tuïc phaûi gaùnh chòu hay khoâng?
Ñaùp: Trong cuoäc khuûng hoaûng keùo daøi 3 thaùng giöõa caùc cuoäc toång tuyeån cöû hoài cuoái thaùng 3 naêm 2008 vaø caùc cuoäc baàu cöû toång thoáng goàm hai voøng hoài cuoái thaùng 6 naêm 2008, ñaõ coù aâm möu loaïi boû phe ñoái laäp vôùi chính quyeàn laø Phong traøo thay ñoåi daân chuû. Ñaõ xaûy ra caùc vuï ñaùnh ñaäp, tra taán vaø taøn saùt, vaø taïi Banket, moät trong caùc giaùo xöù cuûa toâi caùch Chinhoyi 20 caây soá, anh Joshua Bakacheza, ñaëc traùch giôùi treû, ñaõ bò baét coùc vaøo thaùng 5 naêm 2008. Hoài ñoù anh ñaõ phaûi troán traùnh chæ vì ñaõ laø taøi xeá cuûa Phong traøo thay ñoåi daân chuû. Ñeå tìm ra anh, caûnh saùt ñaõ tôùi gaëp ngöôøi em trai vaø cho bieát laø coù ngöôøi cho em hoïc boång cho tôùi khi naøo ra tröôøng. Töôûng thaät, ngöôøi em trai duøng ñieän thoaïi di ñoäng goïi cho anh bieát tin vaø xin anh veà kyù nhaän hoïc boång. Anh ta bò baét taïi tröôøng hoïc, vaø ba tuaàn sau ngöôøi ta tìm thaáy xaùc anh bò ñoát vaø caét chaët taïi Beatrice, ôû maïn nam thuû ñoâ Harare. Bieán coá naøy ñaõ khieán cho tín höõu toaøn giaùo phaän raát ñau buoàn vaø caêm phaãn, vì anh ñöôïc moïi ngöôøi bieát ñeán. Ñaây chæ laø moät thí duï, coøn raát nhieàu vuï töông töï. Coù caùc linh muïc bò taán coâng vaø nhaø xöù bò ñoát, vì bò cho laø coù caûm tình vôùi phong traøo daân chuû. Chuùng toâi khoâng hieåu taïi sao caùc khaùc bieät tö töôûng chính trò laïi coù theå thuùc ñaåy ngöôøi ta coù caùc haønh ñoäng taøn aùc nhö theá. Ngoaøi maàu nhieäm söï döõ coøn coù maàu nhieäm keû döõ nöõa. Ñoù laø Satan, laø Luxiphe nhö thaùnh Ignatio mieâu taû, noù ngoài trong caùnh ñoàng Babilonia trieäu taäp moïi quûy döõ treân theá giôùi, vaø göûi chuùng ñi vôùi leänh thi haønh caùc ñieàu döõ. Trong ba thaùng ñoù toâi ñaõ hieåu caùc hình aûnh vaø ngoân ngöõ maø thaùnh Ignatio ñaõ duøng hoài theá kyû XVI, chuùng thaät hôn laø ñieàu chuùng ta töôûng töôïng.
Hoûi: Taïi sao Zimbabwe laïi ñöôïc choïn ñeå vaùc thaäp giaù naøy thöa Ñöùc Cha?
Ñaùp: Ñaây laø moät caâu chuyeän ñaøi laém. Nhö ñaõ bieát, caùc ngöôøi thuoäc ñòa ñaõ tôùi ñaây hoài theá kyû XIX, vaø chieám ñaát ñai baèng baïo löïc, loøng ham muoán vaø löøa ñaûo. Hoï ñaõ laáy ñaát ñai khoûi tay daân chuùng, vaø baét buoäc daân ñòa phöông laøm vieäc cho hoï. Coù ñuùng thaät laø caùc cô caáu haï taàng maø chuùng toâi coù ngaøy nay laø do ngöôøi daân vaø söï hieåu bieát cuûa ngöôøi thuoäc ñòa taïo ra. Nhöng chuùng ñaõ ñöôïc thöïc hieän vôùi raát nhieàu taøn baïo, baát coâng, caû khi khoâng ñöôïc hieán phaùp hoùa nhö taïi Nam Phi, nhöng cuõng ñaõ coù caûnh loaïi tröø vaø kyø thò chuûng toäc. Ñieàu naøy ñaõ ñöa tôùi noäi chieán vaø söï vuøng daäy cuûa Phong traøo quoác gia phi chaâu. Thaät ra ñaõ coù hai phong traøo, vaø oâng Mugabe ñaõ laø laõnh tuï phong traøo Thoáng nhaát quoác gia phi chaâu cuûa Zimbabwe.
Du kích quaân ñaïi dieän cho quyeàn lôïi cuûa ngöôøi daân baûn xöù, vaø quaân ñoäi chính phuû ñöôïc Nam Phi trôï giuùp vaø coù caùc vuõ khí vaø kyõ thuaät toái taân. Nhöng coù leõ vì theá maø sau cuøng du kích quaân ñaõ thaéng, vì chieán tranh xaûy ra trong röøng. Thaät ra, töø khi ngöôøi thöïc daân hieän dieän cho tôùi nay, vuøng ñaát naøy ñaõ khoâng bao giôø coù hoøa bình. Baïo löïc ñaõ luoân luoân hieän dieän, khoâng luoân luoân döôùi hình thöùc vaät lyù, nhöng ñoâi khi ñöôïc cô caáu hoùa baèng caùc luaät leä kyø thò, baét buoäc daân chuùng soáng trong caûnh ngheøo tuùng, khoâng coù quyeàn ñaàu phieáu. Tuy nhieân toâi laïc quan ñoái vôùi töông lai, vì qua caûnh khoå ñau ñoù ngöôøi da traéng cuõng nhö ngöôøi da ñen ñaõ thay ñoåi; trong nghóa sau cuoäc noäi chieán hoài thaäp nieân 1980, nhieàu ngöôøi da traéng ñaõ noùi vôùi toâi raèng chieán tranh ñaõ giuùp hoï hieåu ñieàu thieän vaø caùc phaåm chaát Kitoâ cuûa ngöôøi phi chaâu, nhaát laø khaû naêng kieân nhaãn, nhaân nhöôïng vaø tha thöù cuûa ngöôøi phi chaâu. Tröôùc ñoù hoï ñaõ khoâng bao giôø yù thöùc ñöôïc ñieàu naøy, vaø neáu khoâng coù chieán tranh, thì hoï ñaõ khoâng bao giôø yù thöùc ñöôïc ñieàu aáy. Veà phía ngöôøi phi chaâu caùc phaåm chaát noùi treân ñaõ khieán cho hoï coù theå ngaên chaën maø khoâng ñeå cho thaùi ñoä kyø thò cuûa giôùi chính trò ñaâm reã trong loøng daân chuùng. Thöïc ra daân chuùng raát thaân thieän ñoái vôùi moät soá ít ngöôøi da traéng coøn laïi taïi Zimbabwe. Trong moät nghóa naøo ñoù, oâng Mugabe laø tuø nhaân cuûa quùa khöù vaø cuûa theá heä cuûa oâng vaø oâng ta ñang ôû vaøo cuoái ñôøi.
Hoûi: Nhö theá laø Ñöùc Cha tin raèng coù theå nhìn vaøo söï phuïc sinh cuûa Zimbabawe vôùi caùc theá heä töông lai cuûa nöôùc naøy?
Ñaùp: Vaâng, toâi tin laø caùc theá heä töông lai seõ khaùc vôùi theá heä cuûa oâng Robert Mugabe. Vaøo thôøi ñoäc laäp maëc duø coù chieán tranh, nhöng ngöôøi daân Zimbabwe vaãn coù möùc hoïc vaán cao hôn caùc daân toäc phi chaâu vuøng nam sa maïc Sahara. Vaø chaéc chaén laø Giaùo Hoäi vaø caùc thöøa sai ñaõ naém giöõ moät vai troø quan troïng, vôùi caùc tröôøng hoïc maø chuùng toâi ñaõ ñieàu haønh vaø môû roäng cöûa cho hoïc sinh phi chaâu. oâng Morgan Tsvangerai ñaõ töøng laø hoïc sinh cuûa tröôøng Silveira House, nôi toâi ñaõ laøm vieäc trong 10 naêm trôøi. Tröôøng naøy ñaõ ñaøo taïo caùc laõnh tuï nghieäp ñoaøn da ñen ñaàu tieân. Tuy khoâng phaûi laø tín höõu coâng giaùo, nhöng oâng Morgan coù neàn vaên hoùa Kitoâ. Coøn ñoái vôùi toång thoáng Robert Mugabe thì tröôøng Silveira House ñaõ nhö laø nhaø cuûa oâng tröôùc vaø sau thôøi chieán tranh. OÂng coù hai ngöôøi em gaùi laø Brigit vaø Sabina laøm vieäc trong tröôøng, ñöôïc löông boång, coù cuoäc soáng oån ñònh vaø ñöôïc che chôû. Toång thoáng Mugabe ñaõ khoâng queân ñieàu ñoù, vaø oâng ñaõ tôùi tham döï leã taán phong Giaùm Muïc cuûa toâi vôùi moät moùn quøa raát ñeïp. Hoài tröôùc thì oâng hay ñi tham döï thaùnh leã, nhöng baây giôø thì ít hôn tröôùc kia. Vaø toâi cuõng khoâng hieåu laøm sao oâng coù theå hoøa giaûi trong löông taâm cuûa oâng ñöùc tin, ñöôøng loái chính trò vaø caùc haønh ñoäng cuûa oâng.
Hoûi: Trong khi moïi söï chung quanh xem ra ñaõ suïp ñoå, Giaùo Hoäi laø moät trong caùc tieáng noùi ñoái laäp cuoái cuøng coøn ñöùng vöõng. Ñöùc Cha coù nhaän xeùt gì veà vai troø vaø traùch nhieäm chuû chaên cuûa mình, laø tieáng noùi cuûa nhöõng ngöôøi khoâng coù tieáng noùi?
Ñaùp: Nhieäm vuï chính cuûa toâi laø naâng ñôõ caùc linh muïc trong coâng vieäc coøn khoù khaên hôn nöõa cuûa hoï. Caùc linh muïc ñaõ traûi qua moät giai ñoaïn bò baùch haïi thöïc söï, töø khi chuùng toâi coâng boá thö muïc vuï töïa ñeà "Thieân Chuùa laéng nghe tieáng keâu cuûa nhöõng ngöôøi bò aùp böùc" vaøo dòp leã Phuïc Sinh naêm 2007. Sau ñoù chính quyeàn ñaõ baùch haïi caùc linh muïc, ñaëc bieät trong giaùo phaän cuûa toâi.
Hoûi: Baùch hai nhö theá naøo thöa Ñöùc Cha?
Ñaùp: Caùc vò nhaän ñöôïc nhöõng cuù ñieän thoaïi naëc danh, bò ñe doïa vaø chöûi bôùi sæ vaû töø phía moät soá caùc tín höõu coâng giaùo coù ñòa vò trong xaõ hoäi. Caùc phuï nöõ coù ñòa vò trong giaùo phaän cuûa toâi ñaõ ñieän thoaïi cho vò chuû tòch hoäi ñoàng muïc vuï vaø chöûi raèng: caùc linh muïc cuûa oâng laø luõ coân ñoà, troâm cöôùp vaø say röôïu. Neáu hoï khoâng ngöøng giaûng daäy nhö hoï ñaõ laøm, thì seõ bieát tay chuùng toâi.
Ñaïi ñeå nhöõng lôøi ñe doïa laø nhö theá. Ñaây laø moät thaùch ñoá muïc vuï maø chuùng toâi phaûi ñöông ñaàu. Phaûi giuùp tín höõu ñoái chieáu löông taâm cuûa hoï vôùi caùc ñoøi buoäc cuûa ñöùc tin: moät ñaøng laø caùc ñoøi hoûi cuûa coâng baèng vaø ñaøng khaùc laø kieåu hoï ñaõ uûng hoä caùc bieán coá xaûy ra trong thôøi gian töø thaùng 3 tôùi thaùng 6 naêm 2008, ñoàng thôøi laø cung caùch tham döï thaùnh leã vaø ñeo caùc bieåu töôïng toân giaùo. Cho tôùi nay vì tình hình caêng thaúng vaø caùc ñe doïa lieân tuïc xaûy ra trong coäng ñoaøn Kitoâ cuõng nhö coäng ñoaøn xaõ hoäi noùi chung, chuùng toâi chöa thöïc hieän ñöôïc ñieàu naøy.
Vì theá nhieäm vuï ñaàu tieân cuûa toâi laø naâng ñôõ caùc linh muïc, ñaëc bieät laø caùc linh muïc ñaõ phaûi chaïy troán khoûi giaùo xöù cuûa mình. Toâi ñaõ cho caùc vò truù nguï taïi toøa giaùm muïc hay taïi trung taâm muïc vuï giaùo phaän ñeå baûo ñaûm an ninh cho caùc vò. Toâi ñaõ göûi moät vò sang Anh quoác ñeå nghæ ngôi döôõng söùc moät thôøi gian, vaø trong caùc tuaàn tôùi seõ coù theâm hai vò khaùc nöõa.
Hoûi: Nhö theá coù nghóa laø caùc linh muïc cuûa Ñöùc Cha coù vaán ñeà bò kieät löïc?
Ñaùp: Vaâng, caùc vò bò kieät söùc treân bình dieän vaät lyù, caûm xuùc vaø taâm lyù. Thaät khoù maø coù theå töôûng töôïng ra xaõ hoäi ñoùng kín taïi Zimbabwe, nôi tình traïng voâ phaùp luaät ngöï trò. Neáu coù ai bò taán kích baèng lôøi noùi hay caùc haønh ñoäng baïo löïc maø coù ñi toá caùo vôùi caûnh saùt, thì lieàn bò baét vì toäi phaù roái trò an vaø gaây haán. Vì theá nhieäm vuï Giaùm Muïc cuûa toâi laø naâng ñôõ caùc linh muïc vaø naâng ñôõ tín höõu trong caùc chuyeán vieáng thaêm trong giaùo phaän bao goàm toaøn mieàn baéc vaø ñoâng baéc Zimbabwe.
Toâi tìm caùch khôi daäy ñöùc tin nôi hoï trong caùc laàn ñi ban Bí Tích Theâm Söùc, vaø thaät laø dòp tuyeät vôøi khi noùi vôùi hoï veà caùc ôn cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn: ôn an uûi, ôn ñöùc tin, ôn ñöùc caäy. Vaø töø göông soáng ñöùc tin Kitoâ trong caùc khoå ñau cuûa hoï toâi nhaän ñöôïc nhieàu hôn laø ñieàu toâi coù theå cho hoï vôùi caùc lôøi noùi cuûa toâi. Toâi tin raèng söï baùch haïi khôi daäy caùi toài teä nhaát nôi nhöõng keû baùch haïi, nhöng cuõng khôi daäy ñieàu toát ñeïp nhaát nôi caùc tín höõu bò baùch haïi.
Hoûi: Cuøng vôùi caùc Giaùm Muïc khaùc Ñöùc Cha ñaõ noùi tôùi tình traïng toài teä cuûa Zimbabwe moät caùch coâng khai, ñaëc bieät laø qua vieäc coâng boá thö muïc vuï chung. Ñöùc Cha khoâng sôï haõi sao?
Ñaùp: Ñoái vôùi toâi thì khoâng coù vaán ñeà, moät phaàn vì trong thôøi chieán tranh toâi ñaõ coäng taùc vôùi UÛy Ban Coâng Lyù vaø Hoøa Bình cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Zimbabwe, cuøng vôùi Ñöùc Cha Lamont laø chuû tòch vaø ba vò khaùc nöõa. Toâi ñaõ bò baét, bò boû tuø vaø bò truïc xuaát. Hoài ñoù chuùng toâi ñaõ noùi leân söï thaät, vaø baây giôø chuùng toâi cuõng phaûi noùi leân söï thaät, vaø ñoù laø ñieàu chuùng toâi ñaõ laøm trong thö muïc vuï.
Vaø baèng chöùng laø chính quyeàn ñaõ raát giaän döõ. Baây gìô cuõng theá, moãi khi chuùng toâi gaëp caùc giôùi chöùc chính quyeàn hoï ñeàu nhaéc ñeán "böùc thö muïc vuï" aáy, maëc duø chuùng toâi ñaõ vieát nhieàu thö muïc vuï khaùc nöõa. Nhöng ñoù laø nhieäm vuï cuûa chuùng toâi: naâng ñôõ haøng giaùo só, soáng vôùi ngöôøi daân, ñoàng haønh vôùi hoï trong caùc giôø phuùt ñen toái naøy cuûa lòch söû ñaát nöôùc, vaø thi haønh vai troø ngoân söù, noùi leân söï thaät.
Hoûi: Ñöùc Cha coù caûm thaày raèng daân nöôùc Zimbabwe bò coäng ñoàng theá giôùi boû queân hay khoâng?
Ñaùp: Khoâng. Chuùng toâi khoâng caûm thaáy mình bò boû queân. Chuùng toâi ñaõ nhaän ñöôïc söï uûng hoä töø khaép nôi treân theá giôùi qua caùc ñieän thö, qua thö vieát tay, vaø caùc quøa taëng lôùn nhoû, ñaëc bieät trong caùc thaùng baàu cöû hoài naêm 2008.
Giaùo phaän cuûa chuùng toâi coù 5 nhaø thöông. Nhöõng ngöôøi bò caûnh saùt ñaùnh troïng thöông trong caùc vuï ñuïng ñoä ñaõ tìm ñeán caùc nhaø thöông coâng giaùo ñeå ñöôïc saên soùc baêng boù. Ban ñaàu hoï töø choái, nhöng sau cuøng hoï ñeán vôùi caùc veát thöông lôùn. Chuùng toâi ñaõ khoâng coù ñuû thuoác men, nhöng hieän nay cha Halamba ñaõ tôùi vôùi nhaân vieân cuûa toå chöùc Trôï Giuùp caùc Giaùo Hoäi ñau khoå, vaø sau khi nghe toâi trình baày tình hình, chæ trong voøng vaøi ngaøy toå chöùc ñaõ cung caáp cho caùc nhaø thöông raát nhieàu thuoác men.
Hoûi: Ñöùc Cha coù töùc giaän vì nhöõng chuyeän xaûy ra cho daân nöôùc Zimbabwe hay khoâng? Vaø Ñöùc Cha muoán keâu goïi ñieàu gì cho daân nöôùc Zimbabwe?
Ñaùp: Toâi cuõng coù töùc giaän, vì thaáy xaûy ra qua nhieàu baïo löïc baát coâng voâ lyù. Nhöõng khi ñoù toâi lui vaøo nhaø nguyeän vaø ñôïi cho côn giaän qua ñi. Nhöng neáu khoâng coù coâng lyù, thì seõ khoâng coù hoøa bình vaø hoøa giaûi. Vaø cuõng khoâng theå hoøa giaûi neáu khoâng thöøa nhaän vaø toân troïng söï thaät.
Toâi muoán xin moïi ngöôøi caàu nguyeän cho daân nöôùc Zimbabwe ñöôïc hoøa bình, cho nhöõng ngöôøi ñaõ thaát cöû cuõng nhö nhöõng ngöôøi ñaõ thaéng cöû bieát nghó tôùi coâng ích, vì ngöôøi daân ñaõ quùa meät moûi, ñoùi khoå, khoâng coâng aên vieäc laøm, khoâng coù ñuû tröôøng hoïc vaø nhaø thöông, vaø hoï mong muoán coù söï thay ñoåi ñeå coù cuoäc soáng toát ñeïp hôn.
(Zenit 12-4-2010)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)