Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI
vieáng thaêm muïc vuï Coäng Hoøa Malta
Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI vieáng thaêm muïc vuï Coäng Hoøa Malta.
Phoûng vaán Ñöùc Toång Giaùm Muïc Tommaso Caputo, Söù Thaàn Toøa Thaùnh taïi Coäng hoøa Malta, veà chuyeán vieáng thaêm cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI.
Malta (SD 14-4-2010) - Trong hai ngaøy 17 vaø 18 thaùng 4 naêm 2010 Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI seõ vieáng thaêm muïc vuï taïi Coäng hoøa Malta, nhaân dòp Giaùo Hoäi vaø quoác gia naøy möøng kyû nieäm 1,950 thaùnh Phaoloâ bò ñaém taàu, löu laïi ñaûo naøy 3 thaùng rao giaûng Tin Möøng vaø thaønh laäp giaùo ñoaøn taïi ñaây.
Coäng Hoøa Malta roäng 315 caây soá vuoâng goàm 6 hoøn ñaûo: Malta laø ñaûo lôùn nhaát, Gozo laø ñaûo lôùn thöù nhì vaø Comino laø ñaûo nhoû nhaát coù raát ít daân cö vaø chæ coù moät khaùch saïn duy nhaát. Treân ñaûo naøy caám khoâng ñöôïc di chuyeån baèng caùc phöông tieän coù ñoäng cô. Theá roài coøn coù 2 ñaûo tí hon khaùc laø Vònh cuûa Thaùnh Phaoloâ, chæ coù theå thaêm nhö du ngoaïn trong voøng moät ngaøy vaø ñaûo tí hon Filfla khoâng coù ngöôøi ôû vaø laø vuøng thieân nhieân khaùch du lòch khoâng ñöôïc thaêm vieáng.
Lieân quan tôùi teân goïi Malta caùc hoïc giaû ñöa ra nhieàu giaû thuyeát. Coù hoïc giaû cho raèng teân goïi Malta laø moät kieåu goïi sai töø "malít" trong tieáng Pheânixi coù nghóa laø "traùi nuùi", hay töø Do thaùi "malet" coù nghóa laø "nôi aån truù chaéc chaén". Tuy nhieân trong nhieàu theá kyû ñaûo naøy ñöôïc goïi laø "Melito" coù theå laø töø baét nguoàn töø tieáng Hy Laïp coù nghóa laø "maät ong", laø saûn phaåm noåi tieáng cuûa ñaûo Malta. Coù hoïc giaû khaùc nöõa thì cho raèng töø "Malta" phaûi ñoïc ngöôïc nhö trong nhieàu ngoân ngöõ ñoâng phöông. Trong tröôøng hôïp naøy Malta trôû haønh "Atlam" hay "Atlas" vì trong tieáng Hy Laïp chöõ "m" deã bò laãn loän vôùi chöõ "s". Nghóa laø teân cuûa ñaûo baét nguoàn töø söï kieän noù laø phaàn coøn laïi cuûa nuùi "Atlante" trong quùa khöù. Ngöôøi Araäp ñaõ duøng teân Malta ñeå goïi ñaûo naøy vaøo naêm 822 tröôùc coâng nguyeân. Trong khi teân goïi "Gozo" baét nguoàn töø tieáng Hy Laïp "gaudos" phaùt xuaát töø tieáng Pheânixi vaø coù nghóa laø "chieác thuyeàn nhoû".
Vaøo naêm 5300 tröôùc Chuùa Kitoâ coù caùc nhoùm ngöôøi ñaàu tieân töø ñaûo Sicilia tôùi sinh soáng taïi Malta. Naêm 4100 ngöôøi daân xaây caùc ñeàn thôø ñaàu tieân kính caùc thaàn. Trong caùc naêm töø 550-218 ngöôøi Pheânixi tôùi sinh soáng taïi ñaây vaø ñaûo trôû thaønh thuoäc ñòa cuûa vua Cartagine. Naêm 218 tröôùc Chuùa Kitoâ, Malta trôû thaønh moät vuøng cuûa ñeá quoác Roma. Naêm 60 Toâng Ñoà Phaoloâ treân ñöôøng bò daãn giaûi veà Roma bò ñaém taàu taïi ñaûo Malta vaø löu laïi ñaây 3 thaùng. Naêm 870 ñaûo bò Califo Aghlabid chieám ñoùng. Naêm 1127 vua Roger ngöôøi Normand ñaùnh chieám ñaûo. Trong caùc naêm 1282-1530 ñaûo naèm trong quyeàn kieåm soaùt cuûa ngöôøi Aragone. Naêm 1530 Vua Carlo V taëng ñaûo Malta cho Doøng thaùnh Gioan. Naêm 1565 ñaûo bò Suleiman bao vaây. Naêm 1798 Hoaøng ñeá Napoleon ñaùnh chieám ñaûo. Töø naêm 1814-1964 Malta trôû thaønh thuoäc ñòa cuûa Anh quoác. Ngaøy 21 thaùng 9 naêm 1964 Malta tuyeân boá ñoäc laäp vaø trôû thaønh Coäng Hoøa töï trò vaø 10 naêm sau ngaøy 13 thaùng 12 naêm 1974 trôû thaønh Coäng Hoøa Malta.
Coäng Hoøa Malta coù 443,000 daân cö trong ñoù coù 418,000 laø tín höõu Coâng giaùo töùc chieám 94.4% toång soá daân. Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Malta goàm 2 giaùo phaän, 85 giaùo xöù vaø 365 nhaø thôø. Tín höõu Coâng giaùo Malta vaãn haõnh dieän noùi raèng "Moãi moät nhaø thôø cho moät ngaøy trong naêm".
Nhaân löïc cuûa Giaùo Hoäi goàm 9 Giaùm Muïc, 853 Linh Muïc hôn phaân nöûa laø Linh Muïc giaùo phaän, 61 tu huynh, 1,082 nöõ tu, 269 tieåu chuûng sinh, 91 ñaïi chuûng sinh, 43 giaùo daân thuoäc caùc tu hoäi ñôøi vaø 1,231 giaùo lyù vieân.
Giaùo Hoäi ñieàu khieån 54 tröôøng maãu giaùo vaø tieåu hoïc vôùi hôn 9,000 hoïc sinh, 24 tröôøng trung hoïc vôùi hôn 8,000 hoïc sinh vaø 2 ñaïi hoïc vôùi 716 sinh vieân. Ngoaøi ra Giaùo Hoäi cuõng ñieàu haønh 24 nhaø döôõng laõo vaø trung taâm cho ngöôøi taøn taät, 26 coâ nhi vieän vaø vöôøn treû, 9 trung taâm coá vaán gia ñình vaø baûo veä söï soáng vaø 24 trung taâm giaùo duïc chuyeân bieät vaø phuïc hoài.
Trong chuyeán vieáng thaêm keùo daøi 26 giôø Ñöùc Thaùnh Cha chæ coù 3 sinh hoaït chính. Chieàu thöù Baåy 17 thaùng 4 naêm 2010 sau leã nghi tieáp ñoùn vaø chaøo thaêm xaõ giao toång thoáng Malta, Ñöùc Thaùnh Cha ñeán vieáng nhaø thôø vaø Hang ñaù thaùnh Phaoloâ. Ñaây laø nôi thaùnh nhaân ñaõ truù nguï 3 thaùng sau khi bò ñaém taàu naêm 60. Trong thôøi gian naøy thaùnh nhaân ñaõ rao giaûng Tin Möøng cho daân ñòa phöông vaø thaønh laäp giaùo ñoaøn Malta. Luùc 10 giôø saùng Chuùa Nhaät 18 thaùng 4 naêm 2010 Ñöùc Thaùnh Cha seõ chuû söï thaùnh leã cho tín höõu taïi quaûng tröôøng Granai Floriana trong thuû ñoâ La Valletta. Vaøo ban chieàu Ñöùc Thaùnh Cha seõ gaëp gôõ giôùi treû taïi haûi caûng thuû ñoâ La Valletta, tröôùc khi ra phi tröôøng quoác teá Luqa ñeå trôû veà Roma.
Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò baøi phoûng vaán Ñöùc Toång Giaùm Muïc Tommaso Caputo, Söù Thaàn Toøa Thaùnh taïi Coäng hoøa Malta, daønh cho haõng tin ZENIT, veà chuyeán vieáng thaêm cuûa Ñöùc Thaùnh Cha.
Hoûi: Thöa Ñöùc Toång Giaùm Muïc Caputo, sau bao nhieâu naêm phuïc vuï taïi Phuû Quoác Vuï Khanh Toøa Thaùnh, giôø ñaây trong tö caùch laø Söù Thaàn Ñöùc Cha chuaån bò chuyeán vieáng thaêm Malta cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI vôùi caùc taâm tình naøo?
Ñaùp: Khi chôø ñôïi chuyeán vieáng thaêm cuûa Ñöùc Thaùnh Cha thì caùc taâm tình bieát ôn vaø haân hoan laø caùc taâm tình töï nhieân cuûa taát caû moïi ngöôøi. Trong tröôøng hôïp cuûa toâi, toâi chæ coù theå theâm raèng ñoù laø moät ñaëc aân lôùn, nhö kinh nghieäm ñaàu tieân trong chöùc vuï Söù Thaàn Toøa Thaùnh, Chuùa Quan Phoøng ñaõ giao cho toâi nhieäm vuï môû cöûa nhaø cuûa Ñöùc Thaùnh Cha taïi Malta cho ngaøi, laø ngöôøi haønh höông cuûa hoøa bình vaø nieàm hy voïng theo veát chaân cuûa Thaùnh Phaoloâ. Chæ coù theå soáng yù thöùc giaùo hoäi cuûa moät ôn thaùnh vaø ñoàng thôøi sôø moù ñöôïc taàm quan troïng lòch söû cuûa moät bieán coá chaéc chaén seõ ghi daáu "moät khôûi ñaàu" treân con ñöôøng cuûa Giaùo Hoäi vaø xaõ hoäi Malta. Toâi noùi veà töông lai, nhöng thöïc ra trong söï chôø ñôïi töùc thì cuûa chuyeán vieáng thaêm, trong nhieàu caùch theá, söï hieän dieän cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ soáng ñoäng taïi Malta keå töø khi ñöôïc loan baùo. Tröôùc heát thôøi gian chôø ñôïi naøy ñöôïc laáp ñaày bôûi vieäc suy tö vaø caàu nguyeän. Vaø coù theå noùi raèng noù ñaõ ñem laïi caùc hoa traùi. Vaø ñieàu naøy laïi caøng khieán cho caùc taâm tình bieát ôn vaø haân hoan trôû thaønh saâu ñaäm hôn.
Hoûi: Thöa Ñöùc Söù Thaàn, Ñöùc Thaùnh Cha seõ laøm moät cuoäc haønh höông theo veát chaân cuûa Thaùnh Phaoloâ vaø taïi Rabat ngöôøi seõ vieáng thaêm Hang Ñoäng nôi Thaùnh Phaoloâ ñaõ taïm truù sau khi bò ñaém taàu. Coù caùc chôø mong naøo cho Giaùo Hoäi Malta hay khoâng?
Ñaùp: Malta laø vuøng ñaát toâng ñoà, vaø trong nghóa ñoù, noù dieãn taû moät trang cuûa söï roäng môû vaø soáng ñoäng cuûa Giaùo Hoäi, maø trong caùi nhìn cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI - nhö Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ noùi trong moät buoåi tieáp kieán chung tín höõu haønh höông - Giaùo Hoäi luoân ngaøy caøng yù thöùc hôn raèng toaøn bieán coá Kitoâ trong noøng coát cuûa noù laø moät lòch söû cuûa chöùng taù khoâng ñöùt quaõng, baét ñaàu töø caùc Toâng Ñoà trôû ñi. Vì theá chuyeán vieáng thaêm seõ laø moät cuoäc haønh höông veà nguoàn cuûa ñöùc tin, vôùi yù thöùc raèng moïi chaân trôøi môùi, keå caû trong Giaùo Hoäi cuûa thieân nieân kyû thöù ba, chæ coù theå ñöôïc nhaän ra töø coäi nguoàn cuûa noù. Trong giaùo huaán cuûa Ñöùc Thaùnh Cha söï phong phuù cuûa vieäc keá vò toâng ñoà raïng ngôøi leân nhö moät ñieåm saùng lôùn vaø toâi seõ noùi raèng noù nhö laø ngoïn ñeøn coù khaû naêng "soi chieáu caùc böôùc chaân" doïc daøi con ñöôøng cuûa moät thôøi ñaïi môùi thöôøng bò laïc höôùng vaø ñang kieám tìm yù nghóa cho mình.
Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñeán Malta ñeå cöû haønh leã kyû nieäm 1,950 naêm Thaùnh Phaoloâ ñaém taàu. Nhöng tieáng voïng cuûa kyû nieäm 2,000 naêm ñaõ khieán cho Ñöùc Thaùnh Cha tuyeân boá Naêm Thaùnh Phaoloâ vaãn coøn soáng ñoäng, vaø chuùng ta coù theå noùi raèng trong söï cuï theå cuûa caùc nôi choán ghi daáu söï hieän dieän cuûa Thaùnh Phaoloâ Ñöùc Thaùnh Cha cuõng tôùi ñeå ñoùng aán bieán coá lôùn lao naøy cuûa Giaùo Hoäi.
Tröôùc nhieàu yù nghóa roäng raõi cuûa chuyeán vieáng thaêm nhö theá, chaéc chaén laø cuõng coù nhieàu chôø ñôïi, tröôùc heát lieân quan tôùi Giaùo Hoäi ñòa phöông. Caû trong quan ñieåm naøy nöõa, chuyeán haønh höông cuõng xaûy ra thaät laø ñuùng luùc. Giaùo Hoäi vaø xaõ hoäi Malta gaén boù chaët cheõ vôùi nhau bôûi nhieàu ñieåm cuûa lòch söû chung ñang soáng moät thôøi gian bieán ñoåi. Tieát nhòp söï bieán ñoåi coù theå khoâng oàn aøo naùo nhieät so vôùi caùc phaàn khaùc treân theá giôùi, nhöng toaøn vuøng Ñòa Trung Haûi ñeàu cho thaáy caùc ñaëc thaùi cuûa moät söï bieán ñoåi coù theå daãn ñöa tôùi caùc khuùc reõ quan troïng vaø ñònh ñoaït. Ñöùc Thaùnh Cha seõ giuùp chuùng ta taát caû suy tö vaø tìm ra caùc con ñöôøng ñuùng ñaén vaø thích hôïp hôn ñeå traû lôøi cho caùc thaùch ñoá do caùc thôøi ñaïi môùi ñöa ra.
Hoûi: Thöa Ñöùc Söù Thaàn Toøa Thaùnh, chuyeán vieâng thaêm cuûa Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ ñöôïc Giaùo Hoäi vaø chính quyeàn Malta chuaån bò kyõ löôõng. Töông quan giöõa Giaùo Hoäi vaø Nhaø Nöôùc Malta nhö theá naøo?
Ñaùp: Caùc töông quan giöõa Giaùo Hoäi vaø Nhaø Nöôùc Malta coù theå noùi laø thaân tình thöïc söï, chöù khoâng phaûi chæ laø beà ngoaøi. Söï daán thaân trong vieäc chuaån bò chuyeán vieáng thaêm cuûa Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ minh xaùc ñieàu naøy. Hai beân coù caùc lieân heä chaët cheõ vôùi nhau, vì chuùng phaùt xuaát töø thöïc taïi Giaùo Hoäi vaø xaõ hoäi chu toaøn caùc vai troø rieâng cuûa mình. Malta coù raát nhieàu cô caáu ñaøo taïo vaø trôï giuùp baùc aùi. Trong moät nghóa naøo ñoù coù theå ñònh nghóa Malta laø moät vuøng ñaát coù "tình baùc aùi phoå bieán", neáu chuù yù tôùi maïng löôùi daày ñaëc cuûa caùc toå chöùc coäng taùc baùc aùi vaø trôï giuùp, ñaëc bieät laø trôï giuùp caùc ngöôøi bò thieät thoøi nhaát.
Thöôøng khi trong neàn taûng cuûa chuùng coù söï coäng taùc giöõa caùc coäng ñoaøn giaùo hoäi vaø xaõ hoäi daân söï. Ngoaøi ra Hoäi Hieäp Só Malta laø ñieåm tham chieáu khoâng phaûi chæ cho quoác gia ñaûo Malta maø thoâi, caû khi coù theå noùi raèng moïi söï baét ñaàu töø ñaûo naøy. Theá roài coøn coù moät döõ kieän tröïc tieáp gaén lieàn vôùi chuyeán haønh höông minh giaûi cho töông quan giöõa Giaùo Hoäi vaø Nhaø Nöôùc Malta. Chuyeán vieáng thaêm cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI laø chuyeán vieáng thaêm thöù ba cuûa moät Giaùo Hoaøng trong voøng 20 naêm qua. Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II ñaõ vieáng thaêm ñaûo naøy hai laàn trong caùc naêm 1990 vaø 2001, vaø Ñaáng keá vò ngöôøi seõ vieáng thaêm ñaûo naøy ngay tröôùc ngaøy kyû nieäm 5 naêm ñöôïc baàu laøm Giaùo Hoaøng. Ñaây cuõng laïi laø moät söï truøng hôïp khoâng chæ coù yù nghóa maø coøn laø quan phoøng nöõa. Ngoaøi ra cuõng khoâng ñöôïc queân raèng Coâng Giaùo ñöôïc chính quyeàn Malta thöøa nhaän laø quoác giaùo, vaø vì theá coù thoùi quen laø caùc vò Toång Thoáng Coäng Hoøa Malta vieáng thaêm Ñöùc Giaùo Hoaøng vaøo ñaàu vaø cuoái nhieäm kyø toång thoáng.
Hoûi: Ñöùc Söù Thaàn nhaän thaáy Malta coù vai troø naøo trong Lieân Hieâp AÂu chaâu vaø trong vieäc thoâng truyeàn caùc giaù trò Kitoâ cho xaõ hoäi AÂu chaâu?
Ñaùp: Coäng Hoøa Malta coù vai troø quan troïng trong Coäng ñoàng AÂu chaâu. Ñoù laø ñieàu khoâng theå nghi ngôø. Caùc quoác gia lôùn khoâng phaûi chæ vì coù ñaát ñai roäng raõi hay coù soá daân ñoâng. Söùc naëng cuûa lòch söû Malta coù theå aûnh höôûng khoâng ít treân Coäng ñoàng AÂu chaâu, vaø aûnh höôûng ñoù caøng lôùn hôn nöõa neáu caùc quoác gia vuøng Ñòa Trung Haûi thaønh coâng trong vieäc dieãn taû ñaày ñuû ôn goïi laø caàu noái giöõa caùc theá giôùi vaø thöïc taïi khaùc nhau, caû beân trong cuøng moät toå chöùc.
Vieäc quy chieáu veà "caùc goác reã Kitoâ" ñoái vôùi Malta laø ñieàu ñaëc bieät baåm sinh. Trong nghóa aáy chuyeán haønh höông cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI theo veát chaân Thaùnh Phaoloâ vaø vieäc xaùc nhaän moät caên tính coå xöa vaø luoân luoân coù theå nhaän ra. Ngoaøi ra vò trí ñòa lyù cuõng höôùng tôùi choã ñònh nghóa vaø trong moät nghóa naøo ñoù caäp nhaät hoùa caùc yeáu toá cuûa caên cöôùc aáy: Ñaûo Malta laø vuøng ñaát tieáp ñoùn töï nhieân, vì theá cuõng laø vuøng ñaát cuûa söï ñoái thoaïi vaø chung soáng hoøa bình giöõa caùc daân toäc vaø neàn vaên hoùa khaùc nhau. Ñoù laø caùc giaù trò maø moät xaõ hoäi toaøn caàu phaûi coù, nhöng thöôøng khi ngöôøi ta chæ hieåu toaøn caàu trong nghóa thöông maïi, vaø xaûy ra laø caùc daân toäc trong luïc ñòa vaø moät vaøi neàn vaêm minh ñoùng kín ngaøy caøng coù khuynh höôùng ñeå caùc giaù trò aáy trong ngoaëc. Traùi laïi, hôn bao giôø heát, ngaøy nay caàn phaûi caày xôùi vaø nôùi roäng vuøng ñaát cuûa vieäc tieáp ñoùn. Vaø Malta coù theå naém giöõ moät vai troø raát lôùn.
Hoûi: Thöa Ñöùc Söù Thaàn, Ñöùc Thaùnh Cha seõ cö nguï taïi Toaø Söù Thaàn ôû Rabat. Toøa Söù Thaàn coù chuaån bò cho Ñöùc Thaùnh Cha vaøi ngaïc nhieân nho nhoû khoâng?
Ñaùp: Khoâng phaûi laø ngaïc nhieân maø laø kinh ngaïc. Vaø coù söï kinh ngaïc naøo lôùn lao hôn laø bieán coá ñöôïc loan baùo Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñeán giöõa chuùng toâi? Lòch söû ñi qua beân caïnh chuùng toâi. Vaø chuùng toâi chæ coøn bieát tieáp nhaän vaø phuïc vuï bieán coá ôn thaùnh naøy. (SD 14-4-2010)
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)