Kyû nieäm 150 naêm khaùm phaù ra daàu hoûa
Kyû nieäm 150 naêm khaùm phaù ra daàu hoûa.
Phoûng vaán oâng Carlo Stagnaro, giaùm ñoác nghieân cöùu vaø hoïc hoûi thuoäc hoïc vieän Bruno Leoni.
Roma (Avvenire 27-8-2009) - Caùch ñaây 150 naêm vaøo cuoái thaùng 8 naêm 1859, haõng Pensylvania Rock Oil ra leänh cho ñaïi taù Edwin Drake ñoùng cöûa xöôûng khai thaùc daàu hoûa, vì sau moät naêm khoan heát choã naøy ñeán choã noï maø khoâng tìm ra daàu. OÂng Drake thaät ra ñaõ chaúng bao giôø ñi lính, nhöng ñeå cho daân chuùng vuøng Titusville kính neå oâng moät chuùt ngöôøi ta goïi oâng laø ñaïi taù. OÂng ñöôïc haõng khai thaùc daàu hoûa Pensylvania Rock Oil göûi tôùi Titusville naêm 1857. Ngöôøi daân taïi ñaây ngaøy ngaøy thaáy oâng vaùc daây chaõo vaø caùc truïc khoan vaø aùp duïng caùc kyõ thuaät khoan haàm muoái vaøo vieäc khoan daàu, maø hoï goïi laø "troø ñieân cuûa laõo Drake".
Sau moät naêm röôõi trôøi lao coâng khoå nhoïc, ñaïi taù Drake cuõng thaát voïng ngaõ loøng. Haõng Pensylvania Rock Oil cuõng heát tieàn, vaø oâng giaùm ñoác haõng laø James Townsend ñaõ ra leänh cho ñaïi taù Drake traû heát moïi thöù nôï naàn vaø ngöng vieäc tìm daàu. Laù thö tôùi Titusville ngaøy 27 thaùng 8 naêm 1859, ñuùng ngaøy maùy khoan cuûa ñaïi taù Drake khoan truùng moät veát nöùt naèm saâu 21 meùt döôùi loøng ñaát, nôi coù moû daàu. Saùng hoâm sau chaát nhôøn ñen nhaùnh baét ñaàu chaûy ra töø oáng khoan khieán cho ñaïi taù Drake vöøa ngaïc nhieân vöøa sung söôùng. Theá laø caùch ñaây 150 naêm gieáng daàu ñaàu tieân baét ñaàu hoaït ñoäng. Ngöôøi ta ñaõ laáy caùc thuøng Whisky 159 lít ñeå ñöïng daàu thoâ, vaø cho tôùi nay noù vaãn laø ñôn vò cuûa caùc thuøng daàu thoâ. Tröôùc ñoù haõng Pensylvania Rock Oil ñaõ ñoåi teân thaønh Seneca Oil.
Daàu hoûa cuûa haõng Seneca Oil ñöôïc göûi veà thaønh phoá Pittsburgh, nôi oâng Kier ñaõ nghó ra caùch laøm Kerosen, laø moät chaát ñoát ñaëc bieät höõu hieäu vaø reû tieàn hôn laø daàu ñoát laáy töø môõ caù voi raát nhieàu.
Môõ caù voi laø chaát lieäu thôøi ñoù ngöôøi ta duøng ñeå ñoát ñeøn ñöôøng phoá. Kyû nguyeân daàu hoûa ñaõ baét ñaàu. Caùc gieáng khoan daàu kieåu cuûa oâng Drake, töùc cuûa nhöõng ngöôøi maïo hieåm, moïc leân khaép nôi treân ñaát Myõ cuøng vôùi caùc nhaø maùy loïc daàu. Kyõ ngheä daàu hoûa phaùt trieån raát nhanh vaø hoãn loaïn trong khoaûng 10 naêm cho tôùi khi oâng John Rockfeller thaønh laäp haõng Standard Oil, vaø töø töø mua laïi taát caû moïi gieáng daàu vaø caùc nhaø maùy loïc daàu beân Hoa Kyø, ñeán ñoä vaøo ñaàu theá kyû XIX haõng Standard Oil kieåm soaùt 90% daàu hoûa toaøn theá giôùi. Naêm 1911 Toøa Thöôïng Thaåm chia haõng Standard Oil thaønh 34 haõng nhoû ñoäc laäp, vaø daàu hoûa chöùng toû cho thaáy taàm quan troïng vaø taát caû khaû naêng ña dieän cuûa noù.
Thaät vaäy, cho tôùi nay ñaõ coù 200 saûn phaåm khaùc nhau ñöôïc laáy ra töø daàu hoûa vaø baét ñaàu töø theá kyû XX ñaõ böôùc vaøo trong cuoäc soáng thöôøng ngaøy cuûa ngöôøi daân Taây phöông: töø boät giaët cho tôùi thuoác taây, töø nylon cho tôùi moïi loaïi vaûi may quaàn aùo vaø nhöïa ñeå traùng ñöôøng. Vaø töø ba naêm nay ngöôøi daân Myõ coøn troâng thaáy treân ñöôøng phoá chieác xe Ford kieåu T, laø chieác xe hôi khoái ñaàu tieân coù moät maùy chaïy baèng nhieân lieäu ñoát daàu hoûa loïc beân trong. Haõng xe Ford ñoåi phöông thöùc laøm kyõ ngheä, vaø kieåu xe naøy thay ñoåi boä maët cuûa Taây Phöông. Theá roài vieäc phaùt trieån trong laõnh vöïc löu thoâng ñaõ khieán cho daàu hoûa trôû thaønh nhieân lieäu chính.
Beân AÂu chaâu oâng Winston Churchill thuyeát phuïc chính quyeàn Anh duøng daàu hoûa thay theá than ñaù cho haïm ñoäi hoaøng gia. Ñoù laø naêm 1911 vaø 3 naêm sau theá chieán thöù I buøng noå. Vieäc chuyeån höôùng thình lình cuûa Churchill khieán cho haïm ñoäi cuûa Anh cheá ngöï ñöôïc haïm ñoäi cuûa Ñöùc, tuy raát maïnh nhöng chaïy baèng than ñaù. Churchill cuõng ñaõ laø moät trong nhöõng ngöôøi ñaàu tieân hieåu raèng neáu daàu hoûa quan troïng nhö vaäy, thì phaûi tìm caùch baûo ñaûm coù ñöôïc noù. OÂng ñaàu tö vaøo haõng Anglo-Persian Oil, ngaøy nay laø Bristish Petrolium, do oâng William Knox D'Arcy thaønh laäp vaø kieåm soaùt nhieàu gieáng daàu beân Iran.
Chaúng bao laâu theá giôùi yù thöùc ñöôïc raèng caùc moû daàu quan troïng nhaát naèm beân Trung Ñoâng laø vuøng ñaát baát oån. Theá laø caùc quoác gia Taây aâu baét ñaàu tranh giaønh nhau chieám caùc moû daàu hoûa trong vuøng, baét ñaàu vôùi phong traøo thuoäc ñòa cuûa Anh vaø Phaùp, roài vieäc giaûi toûa vuøng thuoäc ñòa vaø vieäc lieân minh vôùi caùc chính quyeàn ñòa phöông ñeå baûo ñaûm cho vieäc cung caáp daàu hoûa.
Vaøo thaäp nieân 1950 oâng Enrico Mattei ñaõ khieán cho nhoùm khai thaùc daàu Italia trôû thaønh moät trong caùc haõng daàu lôùn nhaát theá giôùi. Laø söû gia cuûa toå chöùc naêng löôïng Italia ENIL, oâng ñaõ töøng noùi: "Ai laøm chuû ñöôïc daàu hoûa laø laøm chuû theá giôùi". Caâu noùi naøy ñöôïc minh chöùng bôûi caùc thöïc taïi xaûy ra hoài naêm 1973. Ñeå traû thuø Hoa Kyø vaø caùc nöôùc AÂu chaâu ñaõ uûng hoä Israel trong traän chieán 6 ngaøy hoài naêm 1968, caùc quoác gia A raäp saûn xuaát daàu hoûa quyeát ñònh khoâng cung caáp daàu cho Hoa Kyø vaø caùc nöôùc Taây aâu nöõa, khieán cho Taây Phöông phaûi laâm caûnh toái taêm.
Taïi Italia chính quyeàn ñöa ra chöông trình "khaéc khoå" baét buoäc phaûi tieát kieäm naêng löôïng, taét ñieän theo giôø giaác chính thöùc, ngaøy Chuùa Nhaät caùc loaïi xe vaän taûi phaûi ngöng di chuyeån vv... Ñoù ñaõ laø caùc chieán thuaät ñöôïc ñöa ra tröôùc nhö hieän thaáy aùp duïng ngaøy nay. Nhöng ngaøy nay chuùng coù muïc ñích baûo veä moâi sinh, nhaèm giaûm löôïng thaùn khí thaûi vaøo trong khoâng trung, gaây ra hieän töôïng loàng kính haâm noùng traùi ñaát, laøm thay ñoåi khí haäu vaø gaây ra caùc tai öông thieân nhieân.
Ngoaøi ra caùc chieán cuoäc xaûy ra trong maáy thaäp nieân qua thöôøng phaùt xuaát töø öôùc muoán kieåm soaùt caùc nguoàn daàu hoûa. Vì daàu hoûa neân ngöôøi ta ñaùnh nhau beân Trung Ñoâng vaø beân Phi chaâu. Taát caû quyeàn löïc cuûa caùc chính quyeàn hieáu chieán vaø khoâng tin caäy ñöôïc ñeàu döïa treân daàu hoûa, ñieån hình nhö tröôøng hôïp cuûa chính quyeàn Iran vaø Libia, nhöng caû caùc chính quyeàn daân chuû nöõa, thí duï nhö chính quyeàn Venezuela. Hoài thaùng 10 naêm ngoaùi, trong moät buoåi dieãn thuyeát taïi Mantova, baéc Italia, oâng Ahmed Zaki Yamani, nguyeân boä tröôûng daàu hoûa cuûa A Raäp Sauñi hoài naêm 1973 coù noùi: "Neáu quùy vò muoán hieåu lyù do thaät söï cuûa caùc cuoäc chieán, thì haõy tìm ngöôøi ñaøn baø. Gioáng nhö hoaøng haäu Elena ñaõ gaây ra chieán tranh thaønh Troie beân Hy Laïp xöa kia, phuï nöõ ñöùng ñaøng sau moãi cuoäc chieán. Vaø quùy vò seõ tìm thaáy cuøng moät lôùp baày nhaày hoâi haùm chaûy ra töø gieáng khoan daàu cuûa oâng Edwin Drake caùch ñaây 150 naêm vaäy".
OPEC laø toå chöùc quy tuï 12 quoác gia chính saûn xuaát daàu hoûa. Moãi khi nhoùm hoïp ñeå aán ñònh soá löôïng daàu thoâ saûn xuaát, toå chöùc ñeàu yeâu caàu caùc nöôùc thaønh vieân toân troïng quyeát ñònh chung. Nhöng treân thöïc teá khoâng theå bieát ñöôïc moãi nöôùc saûn xuaát bao nhieâu thuøng daàu thoâ moãi ngaøy, vì moãi nöôùc ñeàu theo ñuoåi caùc lôïi loäc rieâng cuûa mình. Vì vaäy thoáng keâ do caùc boä tröôûng Naêng Löôïng coâng boá trong caùc thoâng caùo chính thöùc khoâng phaûn aùnh söï thaät.
Chæ coù söï trôï giuùp cuûa caùc giaùn ñieäp daàu hoûa môùi cho pheùp bieát ñöôïc phaàn naøo söï thaät maø thoâi.
Theo thoáng keâ saûn xuaát naêm 2008, A Raäp Sauñi ñöùng ñaàu vôùi 10.846 trieäu thuøng daàu thoâ moãi ngaøy töùc chieám 13,1% toång löôïng daàu saûn xuaát treân theá giôùi; tieáp ñeán laø Nga vôùi 9.886 trieäu thuøng chieám 12,4%; Hoa Kyø vôùi 6.736 trieäu thuøng chieám 7,8%; Iran vôùi 4.325 trieäu thuøng chieám 5,3%; Trung Quoác vôùi 3.795 trieäu thuøng, chieám 4,8%; Canada vôùi 3.238 trieäu thuøng chieám 4%; Mehicoâ vôùi 3.157 trieäu thuøng chieám 4%; Vöông quoác A raäp thoáng nhaát vôùi 2.980 trieäu thuøng chieám 3,6%; Kuweit vôùi 2.784 trieäu thuøng chieám 3,5%; Venezuela vôùi 2.566 trieäu thuøng chieám 3,4%.
Trong soá caùc quoác gia haèng ngaøy tieâu thuï nhieàu daàu hoûa nhaát theá giôùi Hoa Kyø ñöùng haøng ñaàu chieám 22,5% vôùi 19.419 trieäu thuøng; tieáp ñeán laø Trung Quoác 9,6% vôùi 7.999 trieäu thuøng; Nhaät Baûn 5,6% vôùi 4.845 trieäu thuøng; AÁn Ñoä 3,4% vôùi 2.882 trieäu thuøng; Nga 3,3% vôùi 2.797 trieäu thuøng; Ñöùc 3,% vôùi 2.505 trieäu thuøng; Brasil 2,7% vôùi 2.397 trieäu thuøng; Canada 2,6% vôùi 2.295 trieäu thuøng; Nam Haøn 2,6% vôùi 2.291 trieäu thuøng; Araäp Sauñi 2,7% vôùi 2.224 trieäu thuøng.
Treân theá giôùi coù nhieàu moû daàu, nhöng ai cuõng bieát laø tôùi moät luùc naøo ñoù chuùng cuõng seõ caïn. Theo öôùc ñoaùn cuûa caùc chuyeân vieân daàu hoûa giöõa caùc naêm 2012 vaø 2037 theá giôùi seõ khai thaùc heát phaân nöûa soá löôïng ñaàu treân theá giôùi. Nhöng giaùo sö Carlo Stagnaro, giaùm ñoác nghieân cöùu vaø hoïc hoûi thuoäc hoïc vieän Bruno Leoni khoâng bi quan nhö theá. Lyù do laø vì coù theå tìm kieám caùc moû daàu khaùc vaø töø nay cho tôùi khi theá giôùi khoâng coøn daàu hoûa nöõa, thì con ngöôøi cuõng seõ khoâng coøn caàn noù nöõa. Sau ñaây chuùng toâi xin göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn baøi phoûng vaán giaùo sö veà vaán ñeà naøy.
Hoûi: Thöa giaùo sö Stagnaro, trong caùc naêm qua ngöôøi ta ñaõ baùo ñoäng nhieàu veà söï kieän caùc moû daàu treân theá giôùi seõ caïn. Caùc baùo ñoäng ñoù coù ñaùng tin caäy hay khoâng?
Ñaùp: Caùc tieân lieäu ñoù tính toaùn, nhöng khoâng chuù yù ñeán nhöõng ñieàu khoâng theå löôøng tröôùc ñöôïc. Lyù do vì hoï ñaõ tieân lieäu ñieàu naøy töø maáy chuïc naêm nay roài vaø keát quûa luoân luoân sai. Beân Hoa Kyø hoài theá kyû thöù XIX hoï ñaõ tieân lieäu laø seõ heát cuûi ñoát. Vaø quùy vò seõ thaáy laø chaúng bao laâu nöõa seõ coù ngöôøi noùi laø hôi ñoát cuõng saép heát. Nhöng kieåu nhìn vaán ñeà sai, vì caùc nhaø nghieân cöùu naøy chæ nhìn soá löôïng daàu hoûa maø chuùng ta hieän coù, vaø xem chuùng ta tieâu thuï bao nhieâu, roài töø ñoù ruùt ra keát luaän. Nhöng hoï laïi khoâng chuù yù tôùi söï kieän chuùng ta coù soá löôïng daàu hoûa lôùn hôn nhöõng gì chuùng ta bieát ñöôïc cho tôùi nay. Trong traùi ñaát coù taát caû khoái löôïng daàu hoûa maø chuùng ta chöa tìm thaáy.
Hoûi: Thöa giaùo sö, nhö vaäy coøn coù bieát bao nhieâu "vaøng ñen" caàn phaûi khaùm phaù hay sao?
Ñaùp: Caâu hoûi caàn ñöa ra khoâng phaûi laø chuùng ta coøn coù theå tìm ñöôïc bao nhieâu daàu hoûa nöõa, maø laø chuùng ta coù saün saøng traû giaù hay khoâng. Neáu chuùng ta saün saøng boû ra nhieàu tieàn hôn, thì caùc phöông thöùc thích hôïp cuûa vieäc khai thaùc seõ môùi vaø seõ ñaét hôn. Toâi nghó tôùi caùc moû daàu coøn naèm döôùi nöôùc vaø caùc moû daàu cuûa loaïi caùt coù nhöïa bitum. Coù raát nhieàu daàu hoûa maø chuùng ta coù theå khai thaùc, neáu caùi naêng ñoäng cung caàu seõ laøm taêng giaù.
Hoûi: Nhö vaäy coù nghóa laø chuùng ta phaûi chuaån bò saün saøng cho caùc thaäp nieân vôùi giaù daàu thoâ maéc moû hay sao thöa giaùo sö?
Ñaùp: Khoâng, khoâng haún laø nhö theá. Lyù do laø vì vôùi caùc kyõ thuaät hieän coù chuùng ta vaãn coù theå tìm ra daàu hoûa môùi trong caùc moû maø chuùng ta cho laø ñang caïn. Theá roài chuùng ta cuõng bieát raèng trong vuøng Trung Ñoâng coøn coù raát nhieàu daàu hoûa, deã khai thaùc vaø vì theá ít maéc moû. Nhöng taïi Trung Ñoâng coù caùc vaán ñeà khaùc.
Hoûi: Vaán ñeà gì thöa giaùo sö?
Ñaùp: Vaâng, coù caùc vaán ñeà, vì taïi Iran vaø Araäp Sauñi, nôi coù caùc moû daàu lôùn nhaát theá giôùi, caùc chính quyeàn thuø nghòch vôùi caùc ñaàu tö cuûa caùc haõng quoác teá. Caùch ñaây maáy hoâm Iran môùi khaùm phaù ra 4 moû daàu lôùn khaùc. Neáu hoï ñeå cho caùc nhoùm Taây aâu khai thaùc vôùi caùc kyõ thuaät toái taân hôn caùc kyõ thuaät cuûa Iran raát nhieàu, thì chuùng ta coù theå khai thaùc söï phong phuù cuûa vuøng naøy nhieàu hôn nöõa. Ñoù laø chöa noùi tôùi Irak, laø nôi keå töø khi xaûy ra chieán tranh vuøng Vònh Ba Tö, thì khoâng coù ai tìm kieám daàu hoûa nöõa.
Hoûi: Thöa giaùo sö Stagnaro, vôùi caùc kyõ thuaät khai thaùc môùi chuùng ta seõ coù theå thay ñoåi "baøn ñoà daàu hoûa" treân theá giôùi hay khoâng?
Ñaùp: Ngaøy nay chuùng ta coù khaû naêng khaùm phaù caùc vuøng môùi treân theá giôùi. Moû daàu hoûa caùt bitum lôùn nhaát hieän nay ôû beân Canada, roài coøn coù loaïi daàu naëng cuûa vuøng Orinoco beân Venezuela nöõa. Beân Phi chaâu cuõng coù theå coù nhieàu moû daàu hoûa caàn phaûi khai thaùc. Nhöng moät phaàn quan troïng cuûa caùc moû daàu hoûa treân theá giôùi hieän nay naèm trong caùc nöôùc thuoäc toå chöùc OPEC vaø chuùng ta phaûi hoïc soáng chung vôùi thöïc taïi naøy, nghóa laø söï kieän caùc quoác gia saûn xuaát daàu hoûa tìm caùch taêng giaù daàu thoâ - nhöng haàu nhö khoâng bao giôø thaønh coâng - vaø ngaên caûn vieäc söû duïng toát hôn caùc taøi nguyeân cuûa hoï.
Hoûi: Thöa giaùo sö, taäp trung söùc löïc vaøo vieäc tìm ra vaø söû duïng caùc nguoàn naêng löôïng khaùc laïi khoâng laø ñieàu thích hôïp hôn hay sao?
Ñaùp: Vaâng, ngöôøi ta hieän cuõng ñang laøm ñieàu naøy. Tröôùc ñaây vôùi daàu hoûa chuùng ta ñaõ laøm haàu nhö taát caû moïi chuyeän. Caùch ñaây 20-30 naêm taïi Italia naøy daàu thoâ ñaõ laø nguoàn ñaàu tieân cung caáp ñieän. Nhöng hieän nay nhôø coù hôi ñoát soá löôïng ñaàu thoâ ñaõ giaûm bôùt. Theá roài chuùng ta cuõng coù nguyeân töû naêng vaø caùc nguoàn naêng löôïng coù theå canh taân ñöôïc, nhöng treân bình dieän kinh teá chuùng chöa thích hôïp. Ñoái vôùi caùc phöông tieän di chuyeån nhö xe hôi, maùy bay vv... thì vaãn chöa coù ñòch thuû naøo coù theå caïnh tranh ñöôïc daàu hoûa.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)