Naêm 1954
Haøng Giaùo só ñi Nam coù lôïi hay coù haïi
Hoài Kyù Ñöùc Cha Phaoloâ Leâ Ñaéc Troïng: Naêm 1954 - Haøng Giaùo só ñi Nam coù lôïi hay coù haïi?
Ñieàu gì ñaõ thuùc ñaåy caùc Giaùm Muïc, linh muïc mieàn Baéc, caû caùc tu só nam nöõ ñi Nam?
- Noùi chung, ñoù laø sôï haõi Coäng saûn ñeán! Coäng saûn ñoái vôùi toân giaùo ñoàng nghóa tieâu dieät toân giaùo.
Giaùo daân coøn uøn uøn keùo ñi. Phöông chi haøng giaùo só, tu só vöøa hieåu roõ hôn, vì thaáy mình bò nhaém tröôùc heát. Vaø vieäc xaûy ra ôû Taây Ban Nha vaøo naêm 1936, khi Coäng saûn leân naém quyeàn ñaõ taøn saùt khoâng bieát bao nhieâu linh muïc, tu só nam nöõ. OÂng Francoâ maø sau naøy ngöôøi ta coi laø phaùt xít, laø ñoäc taøi, oâng ñaõ ñöùng leân choáng Coäng. Taây Ban Nha ñaõ trôû neân noài da naáu thòt: noäi chieán giöõa hai phe Quoác Coäng vaø Quoác Gia. Quoác Gia nhôø söùc maïnh nöôùc Ñöùc maø Hitler luùc naøy ñaõ leân naém quyeàn; ôû yù Mussolini maïnh söùc vôùi ñaûng phaùt xít, neân ñaõ thaéng phe Coäng saûn. Phe naøy coù Lieân Xoâ giuùp vaø ñöôïc Quoác teá Coäng saûn hoã trôï. Nhôø tuyeân truyeàn kheùo, moät maët hoï laät ngöôïc vaùn côø veà maët chính nghóa. Francoâ vaø phe oâng bò coi laø ñoäc taøi phaùt xít, vôùi taát caû nhöõng caùi xaáu xa taøn baïo maø Coäng saûn chuïp leân hoï. Phe Coäng saûn ñöôïc caùi danh hieäu mó mieàu laø daân chuû. Daân chuû cuûa hoï coøn taøn baïo hôn laø phaùt xít. Vì theá, nhöõng caûnh taøn saùt, nhaát laø ñoái vôùi Coâng giaùo, laøm khaép nôi sôï haõi.
Ñoù laø caùi lyù do chính maø caùc giaùo phaåm thuoäc doøng Ñoâminicoâ vaø Ñoâminicoâ Taây Ban Nha ñöùng leân choáng Coäng. Nhöõng cuoäc haønh quaân ñaùnh Vieät Minh ñöôïc coi nhö thaùnh chieán. Vaø roài khi hieäp ñònh Geneve ñöôïc kyù keát, taát caû caùc giaùo phaåm thuoäc Ñoâminicoâ cuõng nhö Hoäi Truyeàn Giaùo Paris tröôùc ñaây, nay ñaõ thuoäc haøng giaùo só Vieät Nam, ñeàu coù nhieàu linh muïc, tu só nam nöõ "boû chaïy".
Caùi lyù do thuùc ñaåy ngöôøi Coâng giaùo vaø caùc linh muïc ñöùng leân laäp boát, raøo laøng laø ñeå choáng laïi Coäng saûn. Nay nhöõng caên cöù, ñoàn boát bò suïp ñoå heát, vì bò Vieät Minh ñaõ phaù hoaëc nay khoâng coøn lyù do toàn taïi vì hieäp ñònh Geneve. Trong hieäp ñònh Geneve ñaët ra vó tuyeán 17 phaân ñoâi Vieät Nam thaønh hai mieàn Nam - Baéc. Baéc: Coäng saûn, Nam: Quoác gia vaø ai naáy ñöôïc töï do löïa choïn moãi mieàn - vaø ngöôøi daân ôû moãi mieàn ñöôïc ñaûm baûo laø khoâng bò phaân bieät ñaõ tham gia phe noï phe kia, ñeå khoûi bò traû thuø. Song nhöõng ngöôøi yù thöùc thôøi cuoäc, chaúng maáy ai tin vaøo ñieàu khoaûn baûo ñaûm ñoù, nhaát laø ñoái vôùi Coäng saûn ñaày thuû ñoaïn möu löôïc, ai maø tin ñöôïc. Neân phöông theá hay nhaát ñoái vôùi nhöõng ngöôøi naøy laø cao chaïy xa bay. Moät soá ñi Nam, ñi Nam ñeå gaây theá löïc, ñeå coù cô hoäi " Baéc Tieán", cuõng nhö mieàn Baéc kheùo leùo quæ quyeät hôn, tìm caùch "thoáng nhaát" hai mieàn, vaø theo hieäp ñònh Geneve, seõ coù cuoäc Toång tuyeån cöû hai naêm sau ñoù ñeå thoáng nhaát hai mieàn, ngöôøi ñi Nam laïi trôû veà Baéc. Caùc linh muïc ñi Nam ít nhieàu bò thuùc ñaåy bôûi nhöõng lyù do ñaõ noùi.
Giaùo phaän Haûi Phoøng ñöùng ñaàu trong vieäc di cö. Ñöùc Cha Tröông Cao Ñaïi ñi ñaàu tieân, keùo caùc linh muïc, nam nöõ tu só. Chæ coøn moät vaøi linh muïc giaø vaø moät linh muïc trung tuoåi, thuoäc doøng Ñoâminicoâ, linh muïc Phöôùc. Vò naøy seõ laø moät trong caùc noøng coát cuûa Hoäi Lieân Laïc Coâng Giaùo.
Ñòa phaän Buøi Chu, Ñöùc Cha Phaïm Ngoïc Chi cuõng ruùt, trao laïi ñòa phaän cho cha thö kyù cuûa ngaøi laø linh muïc Giuse Phaïm Naêng Tónh laøm cha chính, sau naøy seõ leân laøm Giaùm Muïc, coù cha Phaïm Thu, treû tuoåi laøm thö kyù. Moät soá cha can ñaûm ôû laïi: cha giaø Huy laøm cha chính vaø nhaát laø cha Löông Huy Haân, sau naøy noåi tieáng choáng Coäng vaø bò hoï baét roài cheát ruõ tuø. Coøn laïi maáy cha giaø, trong ñoù cha Ñöôøng, cha Baûo seõ tham gia hoäi ñoaøn nhaø nöôùc, nhaát laø cha giaø Hoïc gaàn 90 tuoåi, vaãn haõnh dieän laø baïn cuûa Baùc Hoà. Nguyeän theo Baùc ñeán cuøng, ñeå cheát seõ ñöôïc nhaø nöôùc choân caát. Cha ñöôïc ñaët ôû Khoaùi Ñoàng - Nam Ñònh, ñöùng ñaàu nhoùm "Coâng giaùo yeâu nöôùc" ôû ñoù, cheát vaø ñöôïc mai taùng ôû caïnh nhaø thôø Khoaùi Ñoàng.
Ñòa phaän Phaùt Dieäm - khu töï trò, dó nhieân laø phaûi leân ñöôøng tröôùc tieân. Ñöùc Cha Leâ Höõu Töø, cha Hoaøng Quyønh toång boä töï veä, roài caùc cha laàn löôït ñi heát. Coøn moät cha treû, cha Haäu, em cha Tuøng, queâ hoï Coå Lieâu xöù Hoaøng Nguyeân, Haø Noäi. Cha naøy cöùng caùt, luoân "choáng ñoái" chính quyeàn. Cha bò baét vaø cheát ruõ tuø töø naêm 1955. Ñòa phaän ñöôïc trao cho cha Lieâm, laøm cha chính, coù cha Buøi Chu Taïo laøm chính xöù Phaùt Dieäm. Cha Buøi Chu Taïo seõ laøm Giaùm Muïc vaø soáng ñeán naêm 2001. Tuy nhieân, Phaùt Dieäm coù moät soá cha ñöùng tuoåi coù naêng löïc ôû laïi. Hai cha, Trinh vaø Khuyeán seõ laøm Giaùm Muïc phoù, vaø ñaõ qua ñôøi tröôùc Ñöùc Cha chính (ngöôøi ta baûo Ñöùc Cha chính "saùt phoù". Cha Trinh laøm Giaùm ñoác Chuûng Vieän luùc ñoù, cha naøy tham gia maët traän maïnh meõ laém, tuy vaãn ôû beân Ñöùc Cha Taïo. Cha Quaûn Haït ñöùng ñaàu nhoùm "yeâu nöôùc". Cha Chu Trinh bò baét vì choáng Coäng, sau naøy laïi ñöùng ñaàu nhoùm "yeâu nöôùc" cuûa ñòa phaän. Ñaëc bieät nhaát laø cha Nguyeãn Theá Vònh, moät trong nhöõng "coät truï" cuûa Lieân Laïc Coâng Giaùo. Tröôùc ñaây, cha coù laøm thö kyù Toaø Giaùm Muïc. Ngaøi laø ngöôøi hung haêng nhaát trong caùc linh muïc tham gia Lieân Laïc Coâng Giaùo, ñeán noãi Cha Nguyeãn Taát Tieân, ñoàng nghieäp, thuoäc ñòa phaän Haø Noäi, phaûi tuyeân boá: "OÂng naøy phaûi sa ñòa nguïc" vì nhöõng luaän ñieäu hung haêng choáng Hoäi Thaùnh. Cha naøy vaø caùc cha loaïi ñoù, töï phaân ly khoûi Giaùm Muïc Ñòa phaän, tuy coù giöõ moät xöù, song khoâng coøn sinh hoaït thoâng coâng caám phoøng chung ñòa phaän. Cha Nguyeãn Theá Vònh sau chieám cöù Ninh Bình, ñeán khi nhaø thôø Ninh Bình bò bom taøn phaù, cha leân Haø Noäi, cheát treân ñoù, nhöng ñöôïc veà mai taùng ôû Phaùt Dieäm, vaø Ñöùc Cha Taïo, moät vò raát kyû luaät, khoâng hieåu sao laïi laøm leã an taùng cho cha nhö caùc cha khaùc trong ñòa phaän, maëc duø cha naøy khoâng trôû veà ñòa phaän khi coøn soáng. Chaéc laø Ñöùc Cha bò eùp. Roài ñeán caùc ngaøy gioã sau ñoù, Ñöùc Cha cuõng phaûi ñeå cho toå chöùc moät vaøi nghi leã toân giaùo naøo ñoù.
Ñòa phaän Baéc Ninh, caùc cha ñi gaàn heát, coøn mình Ñöùc Cha Hoaøng Vaên Ñoaøn. Khi Lieân Laïc Coâng Giaùo ñöôïc thaønh laäp naêm 1956, Ñöùc Cha khoâng toû ra döùt khoaùt, neân bò dö luaän cho raèng Ñöùc Cha uûng hoä phong traøo ñoù, Ñöùc Cha ñaõ phaûi thanh minh, caû baèng truyeàn ñôn. Roài cuoái cuøng, ngaøi xuaát ngoaïi baèng caùch ñi chöõa beänh ôû Hoàng Koâng. Coù theå coù söï chaáp thuaän cuûa Ñöùc Khaâm Söù Dooley. Roài qua Hoàng Koâng, ngaøi vaøo mieàn Nam Vieät Nam. Theâm moät ñòa phaän troáng toaø, caùc xöù troáng cha xöù.
Ñòa phaän Laïng Sôn, Ñöùc Cha Hedde vaø caùc cha Ñoâminicoâ Phaùp (Lyon), khoâng hoaûng hoát nhö caùc cha Ñoâminicoâ Taây Ban Nha. Caùc ngaøi vaø caùc linh muïc Vieät Nam coøn ôû laïi. Sau ñoù, caùc cha Phaùp cuõng nhö Ñöùc Cha bò truïc xuaát. Roài moät soá linh muïc Vieät Nam vaøo Nam, trong ñoù coù cha Ngöõ, sau naøy laøm Giaùm Muïc Long Xuyeân. Coøn laïi cha Phaïm Vaên Duï vaø vaøi cha khaùc. Cha Duï ñöôïc Toaø Thaùnh goïi laøm Giaùm Muïc, song khoâng theå naøo taán phong cho ngaøi.
Ñòa phaän Haø Noäi. Thaùi ñoä khaùc caùc nôi khaùc. Ñaët vaán ñeà di cö mieàn Nam raát haïn cheá. Ñöùc Khaâm Söù Dooley ôû Haø Noäi. Caùc cha thöøa sai Phaùp ôû laïi. Caùc cha Ñoâminicoâ Phaùp cuõng ôû laïi. Doøng Chuùa Cöùu Theá vaãn hoaït ñoäng. Caùc sô Thaùnh Phaoloâ coù keá hoaïch di taûn, Doøng Meán Thaùnh Giaù thì taùn loaïn.
Rieâng Tieåu Chuûng Vieän Pioâ XII, Ñöùc Cha Khueâ cho toaøn boä di cö, Cha Beà Treân Nguyeãn Huy Mai, caùc Giaùo sö vaø toaøn theå Chuûng sinh. Phaàn caùc cha trong Ñòa phaän, chæ nhöõng cha naøo coù lyù do khoâng theå ôû laïi ñöôïc, ví duï ñaõ laøm xeáp boát, thì ñöôïc pheùp ñi. Coøn cha naøo khoâng ñöôïc pheùp maø cöù ñi, seõ khoâng ñöôïc laøm leã. Vaø moät soá khaù ñoâng ñaõ lieàu mình ñi. Vì coù kyû luaät nhö theá, neân cha naøo khoâng tuaân, taïm goïi laø "baát hôïp phaùp". Trong toaøn boä caùc linh muïc Ñòa phaän luùc ñoù laø hôn 160, thì ñoä 100 ñaõ ñi. Coøn laïi ñoä 60, phaàn ñoâng laø coù tuoåi. Caùc cha treû coøn laïi laø nhöõng cha ôû Haø Noäi, Phuû Lyù, Nam Ñònh: nôi ñaây caùc cha naøy khoâng bò dính líu vaøo vieäc ñoùng "ñoàn boát", neân caûm thaáy mình khoâng coù lyù do gì maø ñi.
Ñòa phaän Thanh Hoaù, nôi vaøo naêm 1953-1954 ñaõ coù cuoäc caûi caùch long trôøi lôû ñaát. Khieán noùi ñeán Khu Tö laø ai cuõng ruøng mình. Ñöùc Giaùm Muïc De Cooman thì ñaõ qua ñôøi, cha Phaïm Taàn laøm nhieáp chính. Caùc linh muïc ñi nhieàu, cuõng may coøn laïi moät soá baûy, taùm linh muïc treû.
Ñòa phaän Vinh, caùc linh muïc ruùt lui theo ñöôøng boä qua soâng Beán Haûi. Khoâng coù bao nhieâu! Song haøng linh muïc ôû Vinh coøn ñoâng ñuû vaø vöõng chaéc hôn caû trong caùc Ñòa phaän mieàn Baéc.
Ñòa phaän Thaùi Bình coøn ñang do haøng giaùo só Ñoâminicoâ Taây Ban Nha quaûn trò, neân Ñöùc Cha vaø caùc cha Taây Ban Nha ñi heát. Caùc xöù haàu heát thaønh laäp ñoäi daân quaân, caùc cha Vieät Nam laõnh ñaïo "thaùnh chieán" choáng Coäng, neân ñeàu phaûi boác ñi heát, coøn laïi cha Ñoâminicoâ Ñinh Ñöùc Truï, cha Hieáu vaø vaøi cha giaø. Cha Ñinh Ñöùc Truï laøm nhieáp chính, sau laøm Giaùm Muïc Thaùi Bình.
Nhö vaäy chæ trong maáy thaùng maø caùc Toaø Giaùm Muïc ñòa phaän mieàn Baéc, caùc xöù vaéng boùng cha xöù, caùc cô sôû toân giaùo khoâng coù ngöôøi laõnh ñaïo.
Lôïi hay haïi? Hieån nhieân laø baát lôïi! Laø tai hoïa! Khoâng moät côn baùch haïi naøo trong lòch söû Giaùo Hoäi maø trong moät thôøi gian, moät mieàn roäng lôùn nhö mieàn Baéc Vieät Nam laïi bò queùt saïch, bò troáng trôn nhö theá. Maø ñaây khoâng phaûi laø caám caùch maø laø troán chaïy, laø "töï saùt". "Quo vadis - Thaày ñi ñaâu theá?". Pheâroâ hoûi Chuùa Gieâsu moät caùch ngôõ ngaøng khi thaáy Chuùa vaùc thaäp giaù vaøo Roâma, chaïm traùn vôùi Pheâroâ luùc oâng naøy toan troán khoûi Roâma ñeå traùnh côn baùch haïi, vaø theo lôøi khuyeân nhuû cuûa giaùo daân, ñeå baûo veä cho ngöôøi ñaàu cuûa Giaùo Hoäi, keûo ngöôøi chaên bò ñaùnh guïc, ñoaøn chieân tan taùc.
Nhöng ñaây coù phaûi laø troán cuoäc baùch haïi khoâng? ñeå coù lyù do maø chaïy troán, nhö laø Chuùa Gieâsu ñaùnh ôû thaønh naøy thì chaïy sang thaønh khaùc. Coù theå coù vò chaïy troán vì lyù do ñoù, nhaát laø nhöõng vò ñaõ baèng caùch naøo ñoù chöùng kieán caùc taøn baïo ôû Taây Ban Nha, nhaát laø ôû nöôùc Lieân Xoâ. Bôûi ñoù khoâng ai leân aùn caùc Ñöùc Giaùm Muïc, caùc linh muïc ñaõ boû nhieäm sôû. Cuõng coù vò cho laø rôøi nhieäm sôû, vì caû ñoaøn chieân, caû ñòa phaän cuõng ñi, neân caùc vò ñi theo. Thöïc teá, khoâng phaûi laø nguïy bieän, nhö Ñòa phaän Haûi Phoøng, thì haàu nhö caû baàu ñoaøn keùo nhau ñi heát, coù coøn laïi chæ laø nhöõng ngöôøi quen thôø ô, ñi cuõng theá maø ôû cuõng chaúng sao. Ñaøng khaùc, coù leõ khoâng coù moät lôøi khuyeân roõ reät laø neân ôû laïi. Chæ coù haønh ñoäng thay lôøi noùi. Ñöùc Khaâm Söù vaãn ôû cho tôùi cuøng vaø soá ñoâng caùc Ñöùc Giaùm Muïc cuõng ôû laïi.
Roài nhöõng vò vaøo Nam, moät soá vò ñöôïc caét ñaët troïng duïng ngay nhö Ñöùc Cha Chi laøm Giaùm Muïc Ñaø Naüng, Ñöùc Cha Ñoaøn, Giaùm Muïc Quy Nhôn. Tröø coù Ñöùc Cha Töø ruùt lui veà vôùi giaùo daân Phaùt Dieäm di cö vaø qua ñôøi taïi ñoù. Moä ngaøi ôû nhaø höu Phaùt Dieäm, Goø Vaáp. Nhö vaäy laø caùc vò ñi Nam khoâng bò Toaø Thaùnh leân aùn. Theá thì sao Ñöùc Cha Khueâ, ñoái vôùi nhöõng cha naøo vaøo Nam maø khoâng coù pheùp cuûa ngaøi, ngaøi ruùt quyeàn laøm leã? Ñaây laø moät bieän phaùp kyû luaät ñeå duy trì tinh thaàn linh muïc vaø traùnh nhöõng tai haïi khaùc.
Tinh thaàn chung cuûa Giaùo Hoäi: Chuùa chieân phaûi ôû vôùi con chieân, gaén boù vôùi con chieân, vaø neáu caàn cheát vôùi con chieân. Ñoù laø loái soáng cuûa ngöôøi muïc töû. Vaø Ñöùc Cha muoán caùc cha Ñòa phaän phaûi coù tinh thaàn ñoù. Giaùo daân Ñòa phaän Haø Noäi, ngoaøi caùc thaønh phoá, ít ngöôøi di cö hôn caùc ñòa phaän khaùc, thöôøng moãi xöù chæ leû teû ít ngöôøi ra ñi. Giaùo daân coøn laïi caû, sao chuû chaên laïi chaïy ñi? Nhö vaäy laø thieáu tinh thaàn. Dó nhieân coù nhöõng tröôøng hôïp chuû chaên ôû laïi seõ gaëp nhöõng khoù khaên khoù loøng kham noåi. Beà Treân xeùt tuyø tröôøng hôïp vaø cho pheùp ñi. Chæ nhöõng linh muïc naøo ñi böøa baõi, muoán troán traùnh nghóa vuï, coù theå ñi vì muïc ñích theá gian, thoaû chí tang boàng, môû mang kinh teá: nhöõng linh muïc nhö theá môùi bò kyû luaät. Song vieäc ôû laïi cuõng khoâng phaûi laø tuyeät ñoái ích lôïi trong moïi tröôøng hôïp. Traùi laïi vieäc hoï ôû laïi laø moät tai haïi cho hoï vaø cho Hoäi Thaùnh. Ñoù laø vaán ñeà bí nhieäm cuõng nhö OÂng Giuña laø moät bí nhieäm trong Nhoùm Möôøi Hai.
Hieäp ñònh Geneve loaïi tröø vieäc phaân bieät traû thuø vì ñaõ tham chieán ôû beân naøy hay beân kia. Ngöôøi ta chæ toân troïng trong nhöõng ngaøy ñaàu. Sau naøy trong cuoäc ñoái ñaàu vôùi Myõ, nhöõng ngöôøi bò coi laø nguïy quaân nguïy quyeàn, neáu ñaõ khoâng quy phuïc laøm tay sai cho Coäng saûn ñeàu bò baét. Coøn caùc linh muïc, thì töø ñaàu ngöôøi ta môøi tham gia vaøo caùc cô quan: Maët Traän Toå Quoác, nhaát laø Ban Lieân Laïc meänh danh laø nhöõng ngöôøi Coâng giaùo yeâu toå quoác yeâu hoaø bình. Hoï laø moät toå chöùc nhaèm taùch rôøi Coâng giaùo vôùi Ñöùc Giaùo Hoaøng, vaø yù ñoà saâu hôn laø phaù ñaïo, laøm cho ñaïo chæ coøn laø hình thöùc. Caùc linh muïc naøo ñaõ tham gia vieäc choáng ñoái, chæ coøn caùch gia nhaäp toå chöùc naøy ñeå chöùng minh laø ngöôøi Coâng giaùo ñoaøn keát, ñi vôùi nhaø nöôùc choáng laïi Myõ. Nhöõng linh muïc naøy khoâng ñöôïc ñöùng ñaàu toå chöùc ñoù, nhöng chæ phaûi gia nhaäp moät caùch thuï ñoäng, laøm cho con soá nhöõng thaønh vieân taêng theâm, vaø do ñoù toå chöùc taêng theâm thanh theá. Giaû nhö nhöõng linh muïc naøy ñi Nam thì ñôõ gaây tai haïi cho Giaùo Hoäi hôn.
Cha Giaùm, thuoäc Ñòa phaän Phaùt Dieäm, ñaõ vaøo Nam. Cha laïi xin Ñöùc Cha Töø ñeå trôû veà. Ñöùc Cha hoûi vì lyù do naøo maø cha xin trôû veà. Cha thöa: "Con thaáy mình toäi loãi, con muoán veà mieàn Baéc ñeå ñeàn toäi". Ñöùc Cha Töø noùi vôùi chính quyeàn mieàn Nam ñeå cha Giaùm trôû veà. Cha Giaùm thuaät laïi vieäc ñoù trong moät cuoäc hoäi hoïp cuûa caùc linh muïc Lieân Khu Ba do Maët Traän toå chöùc hoài thaùng 6 -1956. Cha coøn khoe: "Caùn boä bieáu cha moät caùi caëp da". Tính deã hoäi nhaäp, khoâng bao laâu sau, cha trôû neân thaønh vieân chính thöùc cuûa Toå Chöùc Lieân Laïc, moät nhaân vaät coù vai veá. Ngaøi ñöôïc cung caáp moät xe maùy (raát quí hieám trong thôøi buoåi ñoù). Moät hoâm cha phaán khôûi cöôõi xe maùy, phoùng theá naøo ñaâm vaøo goác caây, vaø cha ñaõ qua ñôøi khi ñöa vaøo beänh vieän (1965).
Coù theå keát luaän:
1. ÔÛ laïi mieàn Baéc theo tinh thaàn gaén boù vôùi ñoaøn chieân laø tinh thaàn cuûa Chuùa Gieâsu muïc töû.
2. Ngöôøi naøo vì khoù khaên khoâng theå ôû laïi ñöôïc hoaëc theo löông taâm, xeùt mình khoù ñöõng vöõng trong moâi tröôøng nghòch vôùi ñaïo, ngöôøi ñoù coù theå ruùt ñi. Neân trình baày vôùi Beà Treân tröôùc khi quyeát ñònh.
3. Ra ñi moät caùch voâ traät töï, theo lôïi rieâng cho mình: nhö theá laøm thieät haïi giaùo xöù ñöôïc trao phoù cho mình, thieät haïi caùc linh hoàn vaø phaûi chòu traùch nhieäm veà caùc vieäc ñoù.
Bôûi thaáy moät soá cha ôû laïi, khoâng giuùp cho ñaïo, traùi laïi gia nhaäp haøng nguõ nhöõng vieäc aûnh höôûng xaáu ñeán Hoäi Thaùnh. Tình traïng caùc linh muïc thuoäc Ñòa phaän Haø Noäi ñaõ ñi Nam, ñöôïc xem xeùt laïi. Vaø roài taát caû ñaõ ñöôïc hôïp thöùc hoaù, gia nhaäp caùc ñòa phaän mieàn Nam. Caùc linh muïc naøy taän tuïy vôùi caùc giaùo phaän mình gia nhaäp, ñöôïc caùc nôi ñoù quí meán. Haø Noäi ñöôïc caùc Beà Treân giaùo phaän mieàn Nam tin töôûng vaø khen ngôïi. Ñoù cuõng laø moät caùch taï loãi vôùi Chuùa, vôùi Hoäi Thaùnh bôûi ñaõ ra ñi.
(Trích hoài kyù III cuûa Ñöùc Cha Phaoloâ Leâ Ñaéc Troïng, töø trang 162)
+ GM Phaoloâ Leâ Ñaéc Troïng