Tam Toøa - Ñaâu laø söï thaät?
Tam Toøa - Ñaâu laø söï thaät?
23.07.2009
Vinh, Vieät Nam (GPVO 23/07/2009) - Ngaøy 20/07/2009 vöøa qua, baø con giaùo daân giaùo xöù Tam Toøa, thaønh phoá Ñoàng Hôùi ñeán döïng nhaø nguyeän treân moùng nhaø thôø Tam Toøa, beân caïnh thaùp chuoâng coå kính ñaõ coù haøng traêm naêm, ñeå laøm nôi thôø töï taïm thôøi, thay cho caên phoøng taïi moät tö gia voán ñaõ khoâng ñuû ñieàu kieän vaø an toaøn cho giaùo daân thöïc hieän caùc leã nghi toân giaùo. Söï vieäc ñôn giaûn vaø phaûi leõ ñoù ñaõ trôû neân nghieâm troïng khi chính quyeàn tænh Quaûng Bình ñaõ cho haøng traêm caûnh saùt vaø ñoâng ñaûo löïc löôïng daân quaân ñeán caøn queùt, ñaùnh ñaäp taøn nhaãn vaø baét haøng chuïc giaùo daân ñi bieät tích cuõng nhö chieám ñoaït toaøn boä taøi saûn cuûa Giaùo hoäi. Ngay sau khi söï vieäc xaûy ra, nhieàu baùo ñaøi ñaõ leân tieáng baûo veä cho Coâng Lyù; nhieàu ngöôøi muoán bieát söï vieäc ra sao? Chuùng toâi ñaõ tìm hieåu lòch söû vaán ñeà, xin ñöôïc neâu leân ñeå Ñoäc giaû bieát ñaâu laø söï thaät.
Giaùo xöù Tam Toøa (coù nhaø thôø toïa laïc taïi ñöôøng Nguyeãn Du, thaønh phoá Ñoàng Hôùi hieän nay) ñöôïc thaønh laäp khoaûng naêm 1631 vôùi teân goïi xöù ñaïo Ñoâng Haûi, coøn goïi laø Hoï Luõy (*).
Naêm 1774 (coù taøi lieäu ghi laø naêm 1798), sau khi löïc löôïng Chuùa Trònh chieám ñöôïc Ñaøng Trong vaø san baèng luõy Thaày, nhaø thôø Ñoâng Haûi ñöôïc chuyeån veà khu vöïc Caàu Ngaén, nay thuoäc phöôøng Phuù Haûi, vaø ñöôïc goïi laø giaùo xöù Saùo Buøn. Khoaûng naêm 1886, Saùo Buøn coù hôn 200 "noùc nhaø" vôùi khoaûng 1200 giaùo höõu. ÔÛ ñaây ñaõ coù Vieän Duïc Anh ñeå giuùp nuoâi treû em ngheøo vaø coù tu vieän doøng Meán Thaùnh Giaù phuïc vuï baùc aùi töø thieän vaø giaùo duïc.
Naêm 1886, Quaân Vaên Thaân ñoät kích giaùo xöù Saùo Buøn, gieát cheát 52 giaùo daân, ñoát phaù nhaø thôø Saùo Buøn, neân soá giaùo daân chaïy veà Ñoàng Hôùi laùnh naïn. Sau khi ñöôïc söï cho pheùp cuûa chính quyeàn baûo hoä vaø caùc cô quan höõu traùch, Cha sôû luùc naøy laø coá Claude Bonin vaø giaùo daân Tam Toøa chuyeån nhaø thôø veà ôû reûo ñaát beân bôø soâng Nhaät Leä, thuoäc ñaát laøng Myõ Leä vaø ñoåi teân thaønh giaùo xöù Tam Toøa. Sau khi Giaùo phaän Hueá ñöôïc thaønh laäp, Tam Toøa thuoäc söï quaûn lyù cuûa Giaùo phaän Hueá.
Nhaø thôø Tam Toøa laàn ñaàu tieân ñöôïc xaây döïng naêm 1887 do linh muïc Clause Bonin (coá Ninh). Ñeán naêm 1940, linh muïc Reneù Morineau (coá Trung) taùi thieát laïi khang trang vaø hoaøn chænh hôn. Naêm 1953, sau khi ñöôïc chòu chöùc Linh muïc, cha Fx. Nguyeãn Vaên Thuaän ñöôïc Ñöùc Giaùm muïc Giaùo phaän Hueá boå nhieäm veà troâng coi giaùo xöù Tam Toøa.
Naêm 1954, sau hieäp ñònh Geneøve, do hoaøn caûnh lòch söû, haàu heát giaùo daân Tam Toøa, cuøng vôùi raát nhieàu daân cö ôû ñaây vaø giaùo daân caùc xöù thuoäc haït Nam Quaûng Bình di cö vaøo Ñaø Naüng sinh soáng ñaõ thaønh laäp giaùo xöù Tam Toøa ôû Ñaø Naüng. Töø ñoù, soá giaùo daân coøn laïi ôû ñaây ñöôïc coi soùc bôûi 2 linh muïc Traàn Quang Nghieâm vaø Löông Minh Theå. Ñeán naêm 1962, cha Theå qua ñôøi. Naêm 1964, cha Nghieâm chuyeån ñi nôi khaùc. Sau ñoù chieán tranh laïi buøng phaùt, lòch söû coù nhieàu ñoåi thay neân giaùo xöù Tam Toøa phaûi vaéng linh muïc coi soùc cho ñeán nay.
Naêm 1968, nhaø thôø Tam Toøa bò maùy bay Myõ oanh kích, ñoå naùt vaø duy trì nhö vaäy cho ñeán ngaøy nay. Maëc daàu soá giaùo daân coøn laïi quaù ít oûi, khoâng ñuû khaû naêng taùi thieát, nhöng Toång Giaùo phaän Hueá cuõng nhö baø con Tam Toøa vaãn luoân öôùc mong taùi thieát nhaø thôø maø Cha OÂng hoï ñaõ daøy coâng xaây döïng.
Ngaøy 26/3/1997, UÛy Ban Nhaân Daân tænh Quaûng Bình töï ñoäng ra quyeát ñònh ñöa nhaø thôø Tam Toøa vaøo danh muïc di tích lòch söû, laø moät di chöùng toäi aùc chieán tranh maø khoâng thoâng qua yù kieán cuûa chuû sôû höõu laø Toång Giaùo phaän Hueá vaø baø con giaùo daân giaùo xöù Tam Toøa.
Ñeán ngaøy 15/5/2006, Toång Giaùo phaän Hueá chuyeån giaùo haït Nam Quaûng Bình cho Giaùo phaän Vinh, trong ñoù coù giaùo xöù Tam Toøa. Ngay sau ñoù, Ñöùc cha Phaoloâ Maria Cao Ñình Thuyeân, Giaùm muïc Giaùo phaän Vinh boå nhieäm linh muïc Pheâroâ Leâ Thanh Hoàng veà quaûn xöù Sen Baøng, kieâm xöù Tam Toøa. Thôøi ñieåm naøy Tam Toøa coù hôn 1,000 giaùo daân sinh soáng taïi ñòa baøn thaønh phoá Ñoàng Hôùi.
Do nhaø thôø cuõ ñoå naùt, moïi sinh hoaït toân giaùo phaûi nhôø nhaø cuûa moät giaùo daân taïi ñöôøng Nguyeãn Du, caùch neàn nhaø thôø Tam Toøa khoaûng 100m veà phía Taây Baéc. Neân Giaùo phaän Vinh ñaõ laøm caùc thuû tuïc ñeà nghò UÛy Ban Nhaân Daân tænh Quaûng Bình traû laïi ñaát naøy ñeå taùi xaây döïng nhaø thôø Tam Toøa, ñaûm baûo quyeàn lôïi thöïc teá chính ñaùng cuûa coâng daân. Ñaây laø ñieàu hoaøn toaøn coù caên cöù lòch söû vaø cô sôû phaùp lyù.
Tröôùc heát, chuùng ta phaûi khaúng ñònh vieäc Giaùo phaän Vinh taùi thieát giaùo xöù Tam Toøa laø caàn thieát vaø hôïp phaùp, ñaùp öùng nhu caàu thöïc teá cuûa coâng daân, khoâng caàn phaûi xin caáp pheùp laïi. Theo hieán phaùp Vieät Nam: "Coâng daân coù quyeàn töï do tín ngöôõng toân giaùo, theo hay khoâng theo moät toân giaùo naøo" (Ñieàu 70). Ñieàu ñoù ñöôïc cuï theå hoùa taïi ñieàu 5 Phaùp leänh toân giaùo 2005 "Nhaø nöôùc baûo ñaûm quyeàn hoaït ñoäng tín ngöôõng, hoaït ñoäng toân giaùo theo quy ñònh cuûa Phaùp luaät". Ñieàu naøy hieän nay ñaõ ñöôïc chính quyeàn tænh Quaûng Bình, thaønh phoá Ñoàng Hôùi taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho baø con giaùo daân sinh hoaït toân giaùo taïi nhaø rieâng cuûa moät giaùo daân, chôø xaây döïng laïi nhaø thôø môùi. Ñaëc bieät, ñaõ raát nhieàu laàn Ñöùc Giaùm muïc giaùo phaän Vinh cuøng vôùi nhieàu linh muïc khaùc ñaõ daâng leã treân khuoân vieân ñaát nhaø thôø Tam Toøa, tröôùc söï tham döï vaø chöùng kieán cuûa ñoâng ñaûo baø con löông giaùo.
Thöù hai, vieäc Giaùo phaän Vinh yeâu caàu UÛy Ban Nhaân Daân tænh Quaûng Bình traû laïi khuoân vieân nhaø thôø Tam Toøa, ñeå xaây döïng laïi, phuïc vuï nhu caàu cuûa ñoâng ñaûo giaùo daân ôû ñaây laø ñieàu chính ñaùng, ñuùng phaùp luaät.
Boä Giaùo luaät 1983 quy ñònh: Toøa Giaùm muïc, ñöùng ñaàu laø Giaùm muïc Giaùo phaän, laø ngöôøi tröïc tieáp ñöùng chuû, quaûn lyù, söû duïng moïi taøi saûn cuûa Giaùo Hoäi taïi ñòa phöông (Ñieàu 1279). Theo ñoù, ñaát vaø nhaø thôø Tam Toøa laø taøi saûn cuûa Giaùo hoäi Coâng Giaùo Vieät Nam, do toøa Toång giaùm muïc Hueá tröïc tieáp ñöùng chuû, quaûn lyù vaø söû duïng, tröôùc sau khoâng thay ñoåi.
Ñòa baøn quaûn lyù cuûa toång giaùo phaän Hueá tröôùc vaø sau hieäp ñònh Seneøve (1954) vaãn bao goàm caû haït Nam Quaûng Bình. Trong ñoù, nhaø thôø Tam Toøa cuõng thuoäc söï quaûn lyù ñoù caû treân lyù thuyeát vaø thöïc tieãn. Vieäc giaùo daân Tam Toøa, vì hoaøn caûnh lòch söû phaûi di cö ñi nôi khaùc laøm aên sinh soáng, nhaø thôø bò chieán tranh taøn phaù naëng neà, soá coøn laïi khoâng coù khaû naêng taùi thieát ñeå ñöa vaøo sinh hoaït, hoaøn toaøn khoâng laøm thay ñoåi chuû sôû höõu nhaø thôø vaø ñaát ñoù, laø toøa toång giaùm muïc Hueá. Ñieàu naøy cuõng gioáng nhö moät ngöôøi cha coù moät thöûa ñaát roäng. OÂng ta xaây nhieàu ngoâi nhaø, giao cho caùc con cuûa mình quaûn lyù, söû duïng. Nhöng vì hoaøn caûnh khoù khaên, moät trong soá ngöôøi con ñoù phaûi chuyeån choã ôû, ngoâi nhaø cuûa ngöôøi cha ñeå troáng. Cho duø thôøi gian coù laøm cho noù hö hoûng, xuoáng caáp, maëc cho ngöôøi cha coù söûa chöõa hay khoâng thì quyeàn sôû höõu nhaø ñaát ñoù vaãn thuoäc veà ngöôøi Cha ñoù, khoâng ai coù quyeàn xaâm phaïm, phaùp luaät toân troïng vaø baûo veä.
Ñieàu 70 hieán phaùp Nöôùc coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam quy ñònh roõ raøng raèng: "Nhöõng nôi thôø töï cuûa caùc toå chöùc tín ngöôõng, toân giaùo ñöôïc phaùp luaät baûo hoä, khoâng ai ñöôïc xaâm phaïm". Ñieàu ñoù ñaõ ñöôïc quy ñònh chi tieát vaø cuï theå hôn taïi Phaùp leänh toân giaùo naêm 2005: "Taøi saûn hôïp phaùp thuoäc cô sôû tín ngöôûng toân giaùo ñöôïc phaùp luaät baûo hoä, nghieâm caám moïi vieäc xaâm phaïm taøi saûn ñoù" (Ñieàu 26). Vaø "Ñaát coù caùc coâng trình do cô sôû toân giaùo söû duïng goàm ñaát thuoäc chuøa, nhaø thôø, thaùnh thaát, thaùnh ñöôøng..." (Ñieàu 27). Noäi dung naøy cuõng ñaõ ñöôïc quy ñònh raát chi tieát taïi caùc Ñieàu 220 Boä luaät daân söï vaø ñieàu 9 Luaät ñaát ñai 2003.
Chính vì theá, naêm 1996, UÛy Ban Nhaân Daân tænh Quaûng Bình töï tieän chia caét ñaát vaø ñöa khuoân vieân nhaø thôø Tam Toøa vaøo danh muïc di tích toäi aùc chieán tranh maø khoâng thoâng qua yù kieán cuûa chuû sôû höõu laø Toøa toång giaùm muïc Hueá laø vi phaïm phaùp luaät caùch nghieâm troïng, ñi ngöôïc laïi söï thaät lòch söû.
Treân thöïc teá thì ñaát nhaø thôø Tam Toøa coù töø naêm 1886, cho ñeán naêm 1997 bò UÛy Ban Nhaân Daân tænh Quaûng bình chieám duïng traùi pheùp thì dieän tích ñaát naøy chöa bao giôø thuoäc dieän bò caûi taïo theo luaät caûi caùch ruoäng ñaát vaø thoâng tö soá 73/TTg ngaøy 7/7/1962, cuõng khoâng heà coù quyeát ñònh tröng duïng, tröng thu hay tröng mua naøo heát. Do ñoù noù khoâng thuoäc ñoái töôïng ñieàu chænh cuûa Nghò quyeát soá 23/2003/QH11 ngaøy 26/11/2003 vaø caùc vaên baûn höôùng daãn thi haønh Nghò quyeát naøy.
Töø nhöõng nhaän ñònh treân, chuùng toâi cho raèng khuoân vieân ñaát vaø nhaø thôø Tam Toøa laø taøi saûn thuoäc Giaùo hoäi Coâng giaùo Vieät Nam do Toång Giaùo phaän Hueá (nay ñaõ chuyeån giao cho Giaùo phaän Vinh) tröïc tieáp quaûn lyù vaø söû duïng. Vieäc UÛy Ban Nhaân Daân tænh Quaûng Bình ñang quaûn lyù khuoân vieân naøy theo danh muïc ñaát coù di tích lòch söû laø ñieàu baát hôïp phaùp, caàn aùp duïng Ñieàu 98 Luaät ñaát ñai 2003 ñeå xöû lyù chuyeån muïc ñích söû duïng, traû laïi cho Giaùo hoäi Coâng Giaùo Vieät Nam, cuï theå laø Giaùo phaän Vinh.
Giaùo phaän Vinh vaø baø con giaùo daân giaùo xöù Tam Toøa coù quyeàn ñoøi laïi toaøn boä ñaát vaø taøi saûn treân ñaát theo hieän traïng ban ñaàu. Ñieàu 256 Luaät ñaát ñai 2003 quy ñònh: "Chuû sôû höõu, ngöôøi chieám höõu hôïp phaùp coù quyeàn yeâu caàu ngöôøi chieám höõu, ngöôøi söû duïng taøi saûn, ngöôøi ñöôïc lôïi veà taøi saûn khoâng coù caên cöù phaùp luaät ñoái vôùi taøi saûn thuoäc quyeàn sôû höõu hoaëc quyeàn chieám höõu hôïp phaùp cuûa mình phaûi traû laïi taøi saûn ñoù...".
Bôûi theá, sau nhieàu laàn ñeà xuaát khoâng ñöôïc chaáp thuaän, ñeán nay nhu caàu sinh hoaït toân giaùo cuûa baø con giaùo daân giaùo xöù Tam Toøa ngaøy caøng cao, caên phoøng cuûa giaùo daân ñang laøm nôi thôø töï khoâng ñuû choã, nhaát laø khoâng ñaûm baûo an toaøn cho moïi ngöôøi khi ñeán caàu kinh, daâng leã. Vì theá, Linh muïc phuï traùch vaø baø con giaùo daân nôi ñaây ñeán döïng moät laùn taïm treân neàn moùng nhaø thôø Tam Toøa, beân caïnh ngoâi thaùp chuoâng coå kính ñaõ coù töø haøng traêm naêm laø ñieàu hoaøn toaøn hôïp lyù, ñöôïc phaùp luaät toân troïng vaø baûo veä.
Tuy nhieân, chính quyeàn tænh Quaûng Bình laïi haønh ñoäng ngöôïc laïi vôùi caùc quy ñònh cuûa Phaùp luaät, coâng khai duøng vuõ löïc caøn queùt, ñaøn aùp vaø baét bôù daân laønh, chieám ñoaït taøi saûn cuûa Giaùo hoäi, ngaên caûn coâng daân thöïc hieän quyeàn töï do toân giaùo cuûa mình. Ñieàu caàn noùi hôn laø chính quyeàn tænh Quaûng Bình ñaõ cho moät löïc löôïng coâng an aùp ñaûo ñaøn aùp, baét bôù haøng chuïc daân laønh, chieám ñoaït taøi saûn Giaùo hoäi moät caùch ngang nhieân maø khoâng heà tieán haønh theo trình töï, thuû tuïc phaùp luaät quy ñònh. Ñieàu naøy laø vi phaïm nghieâm troïng Phaùp luaät hieän haønh, xuùc phaïm nghieâm troïng ñeán quyeàn coâng daân, quyeàn töï do cuûa caùc toå chöùc toân giaùo.
Vôùi nhöõng noäi dung treân, chuùng toâi hy voïng quyù Ñoäc giaû seõ hieåu roõ noäi dung cuûa vaán ñeà, ñeå coù theå coù caùi nhìn khaùch quan nhaát, haàu coâng lyù sôùm ñöôïc thöïc thi. Ñoàng thôøi, trong tinh thaàn ñoåi môùi, kheùp laïi quaù khöù ñeå höôùng ñeán töông lai, chuùng toâi mong muoán UÛy Ban Nhaân Daân tænh Quaûng Bình cuõng nhö caùc cô quan ban ngaønh lieân quan, toân troïng luaät phaùp vaø thöïc hieän phaùp cheá Xaõ hoäi chuû nghóa, traû laïi töï do vaø coâng lyù cho Tam Toøa.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Chuù thích: (*) Soá lieäu naøy chuùng toâi thu thaäp töø caùc baøi "Kyû nieäm 120 naêm giaùo xöù Tam Toøa Ñoàng Hôùi vaø Giaùo haït Nam Quaûng Bình" cuûa taùc giaû Döông Kim Sôn. Vaø Nguyeãn Ñöùc Cung, Quaûng Bình chín traêm naêm nhìn laïi (1075-1975), taäp I, Nhaät Leä 2006.
Nhoùm PV GPVO