Vaøi neùt veà giaùo xöù Tam Toøa
giaùo phaän Vinh
Vaøi neùt veà giaùo xöù Tam Toøa, giaùo phaän Vinh.
Vinh, Vieät Nam [x.Vietcatholic 20/07/2009] - Kính thöa quí vò, caùc baïn thaân meán. Nhö chuùng toâi ñaõ loan tin, haèng traêm coâng an ñaõ haønh hung linh muïc chính xöù vaø giaùo daân giaùo xöù Tam Toøa, Ñoàng Hôùi, thuoäc giaùo phaän Vinh. Ñeå giuùp theo doõi söï vieäc, chuùng toâi xin ñöôïc döïa vaøo moät baøi vieát treân trang maïng Vietcatholic ñeå ghi laïi vaøi neùt lòch söû veà giaùo xöù naøy.
Giaùo xöù Tam Toøa, coù nhaø thôø toïa laïc taïi ñöôøng Nguyeãn Du, thaønh phoá Ñoàng Hôùi hieän nay, ñaõ ñöôïc thaønh laäp khoaûng naêm 1631 vôùi teân goïi laø "xöù ñaïo Ñoâng Haûi, coøn goïi laø Hoï Luõy."
Khoaûng naêm 1774, sau khi löïc löôïng Chuùa Trònh chieám ñöôïc Ñaøng Trong vaø san baèng nôi thöôøng ñöôïc goïi laø "Luõy Thaày", nhaø thôø naøy ñöôïc chuyeån veà khu vöïc Caàu Ngaén, nay thuoäc phöôøng Phuù Haûi, vaø ñöôïc goïi laø giaùo xöù Saùo Buøn. Khoaûng naêm 1886, Saùo Buøn coù khoaûng 200 noùc nhaø vôùi khoaûng 1,200 giaùo höõu. ÔÛ ñaây coù Vieän Duïc Anh ñeå giuùp nuoâi treû em ngheøo vaø coù tu vieän doøng Meán Thaùnh Giaù phuïc vuï töø thieän vaø giaùo duïc.
Naêm 1886, Quaân Vaên Thaân ñoät kích giaùo xöù Saùo Buøn, gieát cheát 52 giaùo daân, ñoát phaù nhaø thôø Saùo Buøn, neân soá giaùo daân chaïy veà Ñoâng Hôùi laùnh naïn. Sau khi ñöôïc söï cho pheùp cuûa chính quyeàn baûo hoä vaø caùc cô quan höõu traùch, Cha sôû luùc naøy laø coá Claude Bonin vaø giaùo daân Tam Toøa chuyeån nhaø thôø veà ôû reûo ñaát beân bôø soâng Nhaät Leä saùt cöûa thaønh thuoäc ñaát laøng Myõ Leä vaø ñoåi teân thaønh giaùo xöù Tam Toøa, cho ñeán hoâm nay. Naêm 1850, khi giaùo phaän Hueá ñöôïc thaønh laäp, Tam Toøa thuoäc söï quaûn lyù cuûa Giaùo phaän Hueá.
Nhaø thôø Tam Toøa laàn ñaàu tieân ñöôïc xaây döïng naêm 1887 vaø naêm 1940, ñöôïc taùi thieát khang trang vaø hoaøn chænh hôn.
Naêm 1954, sau hieäp ñònh Geneøve, haàu heát giaùo daân Tam Toøa, cuøng vôùi raát nhieàu daân cö ôû ñaây vaø giaùo daân caùc xöù thuoäc haït Nam Quaûng Bình di cö vaøo Ñaø Naüng sinh soáng vaø thaønh laäp giaùo xöù Tam Toaø ôû Ñaø Naüng. Töø ñoù, soá giaùo daân coøn laïi ôû ñaây ñöôïc coi soùc bôûi 2 linh muïc Traàn Quang Nghieâm vaø Löông Minh Theå. Ñeán naêm 1962, cha Theå qua ñôøi, vaø naêm 1964, chieán tranh laïi buøng phaùt, cha Nghieâm rôøi Tam Toøa cho ñeán nay khoâng coù linh muïc coi soùc.
Naêm 1968, nhaø thôø Tam Toøa bò maùy bay Myõ oanh kích, ñoå naùt vaø ñöôïc duy trì trong tình traïng naøy cho ñeán ngaøy nay. Maëc daàu soá giaùo daân coøn laïi quaù ít oûi, khoâng ñuû khaû naêng taùi thieát, nhöng Toång giaùo phaän Hueá cuõng nhö baø con Tam Toøa vaãn luoân öôùc mong taùi thieát nhaø thôø maø Cha OÂng hoï ñaõ daøy coâng xaây döïng.
Ngaøy 26/3/1997, UÛy ban nhaân daân tænh Quaûng Bình töï ñoäng ra quyeát ñònh ñöa nhaø thôø Tam Toøa vaøo danh muïc di tích lòch söû nhö moät di chöùng toäi aùc chieán tranh, khoâng thoâng qua yù kieán cuûa chuû sôû höõu laø Toång giaùo phaän Hueá vaø baø con giaùo daân giaùo xöù Tam Toøa.
Ñeán ngaøy 15/5/2006, Toång giaùo phaän Hueá chuyeån giaùo haït Nam Quaûng Bình cho giaùo phaän Vinh, trong ñoù coù giaùo xöù Tam Toøa. Ngay sau ñoù, Ñöùc cha Phaoloâ Maria Cao Ñình Thuyeân, giaùm muïc giaùo phaän Vinh boå nhieäm linh muïc Pheâroâ Leâ Thanh Hoàng veà quaûn xöù Laøng Sen, kieâm xöù Tam Toøa, coù hôn 1,000 giaùo daân sinh soáng taïi ñòa baøn thaønh phoá Ñoàng Hôùi, quanh nhaø thôø Tam Toaø.
Hieän nhaø thôø cuõ ñoå naùt, moïi sinh hoaït toân giaùo ñang phaûi nhôø nhaø cuûa moät giaùo daân taïi ñöôøng Nguyeãn Du, caùch neàn nhaø thôø Tam Toøa khoaûng 100m veà phía Taây Baéc.
Vì theá, giaùo phaän Vinh ñang laøm thuû tuïc laáy laïi ñaát naøy, xaây döïng nhaø thôø Tam Toøa, ñaûm baûo quyeàn lôïi thöïc teá chính ñaùng cuûa coâng daân. Ñaây laø ñieàu hoaøn toaøn coù caên cöù lòch söû vaø cô sôû phaùp lyù.
Tröôùc heát, phaûi khaúng ñònh raèng vieäc Giaùo phaän Vinh taùi thieát giaùo xöù Tam Toøa laø caàn thieát vaø hôïp phaùp, ñaùp öùng nhu caàu thöïc teá cuûa coâng daân, do ñoù khoâng caàn phaûi xin caáp pheùp laïi. Theo noäi dung treân, giaùo xöù Tam Toøa ñöôïc thaønh laäp vaø hoaït ñoäng hôïp phaùp töø raát sôùm, naêm 1631. Ngay caû khi vì hoaøn caûnh lòch söû, giaùo daân phaûi di cö ñi nôi khaùc, nhaø thôø bò chieán tranh taøn phaù, soá coøn laïi khoâng ñuû ñieàu kieän taùi thieát, Tam Toøa vaãn luoân luoân laø moät giaùo xöù thuoäc Toång giaùo phaän Hueá, nay thuoäc giaùo phaän Vinh.
Thöù hai, vieäc Giaùo phaän Vinh yeâu caàu UÛy ban nhaân daân tænh Quaûng Bình traû laïi khuoân vieân nhaø thôø Tam Toøa, ñeå xaây döïng laïi, phuïc vuï nhu caàu cuûa ñoâng ñaûo giaùo daân ôû ñaây laø ñieàu chính ñaùng, ñuùng phaùp luaät.
Boä giaùo luaät 1983, ñieàu 1279 quy ñònh: Toøa giaùm muïc, ñöùng ñaàu laø Giaùm muïc giaùo phaän, laø ngöôøi tröïc tieáp ñöùng chuû, quaûn lyù, söû duïng moïi taøi saûn cuûa Giaùo hoäi taïi ñòa phöông. Theo ñoù, ñaát vaø nhaø thôø Tam Toøa laø taøi saûn cuûa Giaùo hoäi Coâng Giaùo Vieät Nam, do toøa toång giaùm muïc Hueá tröïc tieáp ñöùng chuû, quaûn lyù vaø söû duïng, tröôùc sau khoâng thay ñoåi.
Ñòa baøn quaûn lyù cuûa toång giaùo phaän Hueá tröôùc vaø sau hieäp ñònh Geneøve (1954) vaãn bao goàm caû haït Nam Quaûng Bình. Trong ñoù, nhaø thôø Tam Toøa cuõng thuoäc söï quaûn lyù ñoù caû treân lyù thuyeát vaø thöïc tieãn. Vieäc giaùo daân Tam Toøa, vì hoaøn caûnh lòch söû phaûi di cö ñi nôi khaùc laøm aên sinh soáng, nhaø thôø bò chieán tranh taøn phaù naëng neà, soá coøn laïi khoâng coù khaû naêng taùi thieát ñeå ñöa vaøo sinh hoaït, hoaøn toaøn khoâng laøm thay ñoåi chuû sôû höõu nhaø thôø vaø ñaát ñoù, laø toøa toång giaùm muïc Hueá.
Ñieàu 70 hieán phaùp nöôùc coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam cuõng quy ñònh roõ raøng raèng: "Nhöõng nôi thôø töï cuûa caùc toå chöùc tín ngöôõng, toân giaùo ñöôïc phaùp luaät baûo hoä, khoâng ai ñöôïc xaâm phaïm". Ñieàu ñoù ñaõ ñöôïc quy ñònh chi tieát vaø cuï theå hôn taïi Phaùp leänh toân giaùo naêm 2005: "Taøi saûn hôïp phaùp thuoäc cô sôû tín ngöôûng toân giaùo ñöôïc phaùp luaät baûo hoä, nghieâm caám moïi vieäc xaâm phaïm taøi saûn ñoù" (Ñieàu 26). Vaø "Ñaát coù caùc coâng trình do cô sôû toân giaùo söû duïng goàm ñaát thuoäc chuøa, nhaø thôø, thaùnh thaát, thaùnh ñöôøng..." (Ñieàu 27). Noäi dung naøy cuõng ñaõ ñöôïc quy ñònh raát chi tieát taïi caùc Ñieàu 220 Boä luaät daân söï vaø ñieàu 9 Luaät ñaát ñai 2003.
Naêm 1996, vieäc UÛy ban nhaân daân tænh Quaûng Bình töï tieän chia caét ñaát vaø ñöa khuoân vieân nhaø thôø Tam Toøa vaøo danh muïc di tích toäi aùc chieán tranh maø khoâng thoâng qua yù kieán cuûa chuû sôû höõu laø Toøa toång giaùm muïc Hueá laø vi phaïm nghieâm troïng caùc quy taéc treân cuûa phaùp luaät, ñi ngöôïc laïi lòch söû.
Treân thöïc teá, ñaát nhaø thôø Tam Toaø ñaõ coù töø naêm 1886, cho ñeán naêm 1997 bò UÛy ban nhaân daân tænh Quaûng bình chieám duïng traùi pheùp. Dieän tích ñaát naøy chöa bao giôø thuoäc dieän bò caûi taïo theo luaät caûi caùch ruoäng ñaát vaø thoâng tö soá 73 ngaøy 7/7/1962. Cuõng khoâng heà coù quyeát ñònh tröng duïng, tröng thu hay tröng mua naøo heát.
Vieäc UÛy ban nhaân daân tænh Quaûng Bình ñang quaûn lyù khuoân vieân naøy theo danh muïc ñaát coù di tích lòch söû laø ñieàu baát hôïp phaùp. Do ñoù, caàn aùp duïng Ñieàu 98 Luaät ñaát ñai 2003 ñeå xöû lyù chuyeån muïc ñích söû duïng, traû laïi cho Giaùo hoäi Coâng Giaùo Vieät Nam, tröïc tieáp laø giaùo phaän Vinh.
VietCatholic