Nhìn Laïi Söù Maïng Truyeàn Giaùo

Trong 50 Naêm Qua Vaø Höôùng Ñeán Töông Lai

Nhìn Laïi Söù Maïng Truyeàn Giaùo Trong 50 Naêm Qua Vaø Höôùng Ñeán Töông Lai.

Lm. Antoân Nguyeãn Ngoïc Sôn

Thaùng 5-2009

Lôøi Ngoû

Baïn ñoïc thaân meán,

Xin göûi tôùi baïn ñoïc taäp taøi lieäu Nhìn laïi söù maïng truyeàn giaùo trong 50 naêm qua vaø höôùng ñeán töông lai nhö moùn quaø nhoû ñeå gôïi yù suy tö nhaân dòp Naêm Thaùnh kyû nieäm 50 naêm thaønh laäp Haøng Giaùo phaåm Vieät Nam.

Ñaây chæ laø 3 baøi vieát veà chuû ñeà truyeàn giaùo ñöôïc thu gom laïi hôn laø moät baøi toång hôïp coù boá cuïc chaët cheõ. Chuùng toâi baét ñaàu töø vieäc suy tö veà hieäu quaû truyeàn giaùo taïi Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñeå daãn tôùi vieäc xaây döïng moät neàn vaên hoaù nhaân baûn taâm linh maø caùc baäc tieàn boái ôû Vieät Nam cuõng nhö ôû Haøn Quoác ñaõ theå hieän trong ñôøi soáng cuûa mình. Töø ñoù giôùi thieäu hình aûnh ngöôøi toâng ñoà trong thôøi ñaïi môùi chính laø ngöôøi keå laïi caâu chuyeän Gieâsu cho ñoàng baøo cuõng nhö moïi ngöôøi trong theá giôùi hoâm nay. Taäp taøi lieäu coù phaàn Phuï luïc goàm 28 baûng bieåu vôùi nhöõng soá lieäu thoáng keâ coù theå giuùp caùc baïn tìm theâm nhieàu ñieàu khi muoán nghieân cöùu veà Giaùo hoäi Coâng giaùo Vieät Nam.

Nhaân dòp naøy, chuùng toâi xin heát loøng caùm ôn caùc toå chöùc vaø caù nhaân ñaõ tìm giuùp chuùng toâi caùc soá lieäu vaø thöïc hieän taäp taøi lieäu naøy. Chuùng toâi ñaëc bieät ghi ôn Nhaø Xuaát Baûn Our Sunday Visitor, Ñöùc OÂng P.B. Traàn Vaên Khaû.

Chuùng toâi xin trao taëng taäp taøi lieäu naøy cho Ñöùc cha Micae Hoaøng Ñöùc Oanh, Chuû tòch Uyû ban Loan baùo Tin Möøng, ñeå ngaøi toaøn quyeàn söû duïng cho coâng cuoäc truyeàn giaùo taïi Vieät Nam.

Chuùng toâi raát mong öôùc quyù ñoäc giaû goùp theâm yù kieán ñeå taäp taøi lieäu coù theå höõu ích cho nhieàu ngöôøi.

Xin Chuùa chuùc laønh cho taát caû chuùng ta.

Hieäu Quaû Truyeàn Giaùo ÔÛ Vieät Nam Trong Nhöõng Naêm Gaàn Ñaây

- Nghi Vaán Vaø Giaûi Thích

Nhaäp Ñeà

Vieäc truyeàn giaùo hay loan baùo Tin Möøng laø baûn chaát cuûa Giaùo Hoäi Chuùa Kitoâ (x. Coâng ñoàng Vatican II, Saéc leänh Ad Gentes, soá 4, 16), döïa treân söù maïng maø Chuùa Cha ñaõ giao cho Con cuûa Ngaøi laø Ñöùc Gieâsu Kitoâ: "Nhö Chuùa Cha ñaõ sai Thaày, Thaày cuõng sai anh em" (Ga 20,21). Vì vaäy, qua moãi thôøi kyø lòch söû, chuùng ta coù theå noùi raèng Giaùo Hoäi theá naøo thì truyeàn giaùo theá aáy. Truyeàn giaùo theá naøo thì keát quaû nhö vaäy. Giaùo hoäi Vieät Nam cuõng nhö nhieàu giaùo hoäi ñòa phöông khaùc khoâng naèm ngoaøi ñònh luaät naøy.

Nhaân dòp kyû nieäm 50 naêm thaønh laäp Haøng Giaùo phaåm Vieät Nam, chuùng ta thöû nhìn laïi noã löïc truyeàn giaùo trong nhöõng naêm qua ñeå ruùt ra baøi hoïc kinh nghieäm cuõng nhö ñeå hoaïch ñònh nhöõng ñöôøng höôùng truyeàn giaùo cho töông lai.

Muoán hieåu ñöôïc saâu hôn hieän traïng soáng ñaïo vaø truyeàn ñaïo cuûa ngöôøi tín höõu Vieät Nam hieän nay chuùng ta phaûi nhìn laïi caû moät boái caûnh truyeàn giaùo roäng lôùn cuûa Giaùo Hoäi toaøn caàu vaø cuûa Giaùo hoäi Vieät Nam, vì keát quaû cuûa coâng cuoäc loan baùo Tin Möøng naøy laø coâng lao gieo vaõi vaø vun xôùi cho caùnh ñoàng truyeàn giaùo cuûa bieát bao theá heä ñi tröôùc. Tuy nhieân, chuùng toâi muoán daønh phaàn nghieân cöùu naøy cho nhöõng loaït baøi nghieân cöùu saâu hôn.

Trong phaïm vi baøi naøy, chuùng toâi chæ muoán baøn ñeán hieäu quaû truyeàn giaùo ôû Vieät Nam trong vaøi chuïc naêm gaàn ñaây vôùi nghi vaán raèng hieäu quaû aáy chöa cao nhö loøng mong öôùc vaø tìm caùch giaûi ñaùp nghi vaán naøy.

Chuùng toâi xin trình baøy ñeà taøi naøy theo 4 phaàn:

- Döïa vaøo ñaâu ñeå noùi vieäc truyeàn giaùo taïi Vieät Nam coù hieäu quaû chöa cao?

- Nhaän ñònh veà tình traïng truyeàn giaùo ôû Vieät Nam.

- Ñi tìm moät vaøi nguyeân nhaân daãn ñeán tình traïng naøy.

- Nhöõng gôïi yù ñeå ñoåi môùi coâng cuoäc truyeàn giaùo taïi Vieät Nam.

1. Döïa Vaøo Ñaâu Ñeå Noùi Vieäc Truyeàn Giaùo Taïi Vieät Nam Coù Hieäu Quaû Chöa Cao?

1.1. Lôøi caûm thoâng

Khi noùi vieäc truyeàn giaùo taïi Vieät Nam trong vaøi chuïc naêm gaàn ñaây ñaït hieäu quaû chöa cao, chuùng toâi coù theå ñaõ laøm buoàn loøng moät soá ngöôøi vaø döôøng nhö choái boû coâng söùc cuûa bao vò toâng ñoà goàm caû giaùm muïc, linh muïc, tu só, giaùo daân ñang laøm vieäc mieät maøi treân caùnh ñoàng truyeàn giaùo.

Nhieàu vò ñaõ laäp luaän raèng: con soá maáy chuïc ngaøn ngöôøi lôùn trôû laïi Coâng giaùo moãi naêm ôû Vieät Nam laïi khoâng phaûi laø thaønh quaû ñaùng khích leä hay sao? Nhaát laø khi so saùnh vôùi vaøi nöôùc ôû chaâu AÂu nhö Phaùp, Ñöùc, YÙ moãi naêm chæ coù moät vaøi ngaøn! Soá ngöôøi tín höõu Vieät Nam taêng töø 2 trieäu vaøo naêm 1960 ñeán 5.2 trieäu vaøo naêm 2000 vaø hôn 6 trieäu vaøo naêm 2008 (x. Phuï luïc, Thoáng keâ Giaùo hoäi Vieät Nam 1933-2008, Baûng 12, tr.19) laïi khoâng phaûi laø keát quaû lôùn lao sao!? Nhöõng nghi leã phuïng töï trang nghieâm, ñoâng ñaûo tín höõu tham döï moãi Chuû Nhaät laïi khoâng bieåu loä neùt soáng ñaïo maïnh meõ cuûa ngöôøi Coâng giaùo Vieät Nam ñoù sao!? Nhaát laø khi nhieàu nhaø thôø ôû caùc nöôùc AÂu Myõ troáng vaéng ñeán laïnh luøng!

Quaû thöïc, chuùng toâi luoân traân troïng moïi hoaït ñoäng toâng ñoà vaø hieåu raèng giaù trò thöïc söï cuûa hoaït ñoäng loan baùo Tin Möøng naèm ôû söï löôïng ñònh hay phaùn quyeát cuûa Thieân Chuùa chöù khoâng phaûi cuûa con ngöôøi. Duø caû moät ñôøi khoâng röûa toäi ñöôïc moät ai, nhöng nhaø truyeàn giaùo vaãn ñöôïc ñaùnh giaù raát cao vì söï hieän dieän tích cöïc, hieàn laønh, nhaân aùi cuûa ngöôøi aáy trong moät coäng ñoàng xa laï, vì nhöõng noã löïc rao giaûng Tin Möøng cuûa ngöôøi aáy ñaõ thaám nhaäp vaøo xaõ hoäi, vaøo neàn vaên hoaù cuûa daân toäc... vaø cuoái cuøng chæ coù Thieân Chuùa môùi nhìn thaáu heát nhöõng gì nhaø truyeàn giaùo aáy thöïc hieän vaø thöôûng coâng cho ngöôøi ñoù.

1.2. Döïa vaøo thöïc traïng cuûa Giaùo Hoäi qua soá lieäu thoáng keâ

Nhaän ñònh cuûa chuùng toâi döïa vaøo tình traïng thöïc teá cuûa Giaùo hoäi Vieät Nam ñöôïc toång keát trong caùc baùo caùo haèng naêm cuûa Hoäi ñoàng Giaùm muïc Vieät Nam göûi sang Toaø Thaùnh Vatican hay coâng boá treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng nhö Baûn tin Hieäp Thoâng, Ñaøi Vatican, Ñaøi Veritas Asia (Chaân lyù AÙ Chaâu)...

Chuùng toâi ñaõ thu tích haøng chuïc ngaøn soá lieäu veà Giaùo Hoäi toaøn caàu, Giaùo hoäi caùc chaâu, Giaùo hoäi Vieät Nam trong maáy chuïc naêm qua vaø toång keát trong 28 baûng thoáng keâ ôû phaàn Phuï luïc cho loaït baøi nghieân cöùu naøy veà coâng cuoäc Truyeàn giaùo. Vì theá, chuùng toâi môøi baïn ñoïc theo doõi caùc con soá treân caùc baûng toång keát vaø bieåu ñoà veà tình traïng truyeàn giaùo cuûa Giaùo Hoäi toaøn caàu cuõng nhö Giaùo hoäi Vieät Nam ñeå hieåu hôn veà vieäc loan baùo Tin Möøng cuûa Giaùo Hoäi.

Nhöõng con soá naøy chaéc chaén khoâng theå naøo noùi leân ñöôïc thöïc traïng cuûa coâng cuoäc loan baùo Tin Möøng vì ñaây vöøa laø moät hoaït ñoäng mang tính xaõ hoäi taùc ñoäng leân con ngöôøi (qua caùc chæ soá ngöôøi lôùn trôû laïi ñaïo, tham döï caùc bí tích, hoaït ñoäng xaõ hoäi...), vöøa mang tính sieâu nhieân vì taùc ñoäng leân tinh thaàn con ngöôøi, leân vaên hoaù daân toäc vaø caû neàn vaên minh nhaân loaïi maø khoâng ai coù theå ño löôøng vaø thoáng keâ ñöôïc.

Tuy nhieân, döïa vaøo nhöõng soá lieäu thoáng keâ, chuùng ta coù theå nhaän ra moät soá daáu hieäu veà coâng cuoäc loan baùo Tin Möøng cuûa moät coäng ñoàng hay cuûa moät giaùo hoäi ñòa phöông. Daáu hieäu naøy coù giaù trò tích cöïc hay tieâu cöïc laø tuyø theo ngöôøi nhaän ñònh noù döïa treân caùc tieâu chuaån naøo. Chuùng gioáng nhö ngoïn ñeøn vaøng trong tín hieäu giao thoâng caûnh baùo cho chuùng ta chuaån bò döøng laïi hay caån thaän tröôùc khi tieán tôùi.

1.3. Nguoàn döõ lieäu

Caùc soá lieäu naøy chuùng toâi thu thaäp trong caùc nguoàn chính sau ñaây:

- Toång cuïc Thoáng keâ Vieät Nam, Nieân giaùm Thoáng keâ, töø naêm 1993-2007, NXB Thoáng Keâ, Haø Noäi, in vaø phaùt haønh.

- Caùc saùch Nieân giaùm Thoáng keâ töø naêm 1997 ñeán 2007 do Cuïc Thoáng keâ TP. Saigoøn in vaø phaùt haønh.

- Nieân giaùm Giaùo hoäi Coâng giaùo Vieät Nam 2004, 2005 do Vaên phoøng Toång Thö kyù Hoäi ñoàng Giaùm muïc Vieät Nam in vaø phaùt haønh.

- Vieät Nam Coâng giaùo Nieân giaùm 1964 do tuû saùch Sacerdos thöïc hieän, Nhaø in Nguyeãn Baù Toøng, 12-1963.

- Catholic Almanac haèng naêm, töø naêm 1999 ñeán 2009, cuûa NXB Our Sunday Visitors, Huntington, Indiana, Hoa Kyø, phaùt haønh.

- Annuario Pontificio cuûa Vaên phoøng Thoáng keâ Toaø Thaùnh Vatican.

- Baûn tin Hieäp Thoâng cuûa Vaên phoøng Thö kyù - Uyû ban Vaên hoaù cuûa Hoäi ñoàng Giaùm muïc Vieät Nam, töø naêm 2000-2009.

- Vaø nhieàu nguoàn truyeàn thoâng khaùc.

1.4. Vaøi ñieåm caàn löu yù veà soá lieäu

Nhieàu soá lieäu veà Giaùo hoäi Vieät Nam caàn ñöôïc ñieàu chænh vì coù söï khaùc bieät hay sai soùt do caùc nguyeân nhaân sau: do hoaøn caûnh chieán tranh, do ngaên caùch hai mieàn Nam Baéc suoát töø naêm 1954-1975; hoaëc ít coù toå chöùc trong nöôùc quan taâm ñeán caùc soá lieäu veà toân giaùo cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo Vieät Nam (töø naêm 1975-1990), tröø thoáng keâ cuûa Nhaø Nöôùc trong cuoäc Toång Ñieàu tra naêm 1999; do ranh giôùi haønh chính vaø toân giaùo khoâng truøng khôùp nhau (nhieàu giaùo phaän bò choàng cheùo leân nhau, coù giaùo phaän naèm trong 3-4 tænh, hoaëc coù khi moät tænh thuoäc veà 2-3 giaùo phaän khaùc nhau neân khi laøm thoáng keâ nhieàu luùc dieän tích cuûa Giaùo hoäi Vieät Nam laïi lôùn hôn vaøi ngaøn kiloâmet vuoâng so vôùi dieän tích nöôùc Vieät Nam, hoaëc soá daân maø caùc giaùm muïc quaûn lyù cuõng taêng hôn so vôùi daân soá Vieät Nam chöøng 3-4 trieäu); do nhöõng bieán ñoäng xaõ hoäi nhö cuoäc di cö töø Baéc vaøo Nam naêm 1954 (vì theá soá lieäu ôû caùc giaùo phaän bò xaùo troän nhieàu); do di taûn töø Vieät Nam sang nhieàu nöôùc khaùc töø naêm 1975-1985; do di daân vì tình hình kinh teá xaõ hoäi khoù khaên töø naêm 1990-2008.

Chuùng toâi ñaõ trình baøy nhöõng lyù do ñoù trong cuoán Ngöôøi Muïc töû Coäng ñoàng Höôùng veà Töông lai. Saùch naøy trình baøy raát nhieàu nhöõng soá lieäu vaø chöùng minh nhieàu soá lieäu khoâng oån ñònh nhö coù giaùo phaän ôû mieàn Baéc chæ taêng coù 2 giaùo daân trong suoát 13 naêm! (x. Nguyeãn Ngoïc Sôn, Ngöôøi Muïc töû Coäng ñoàng Höôùng veà Töông lai, NXB TP.Saigoøn, 1996, tr. 51-59).

Vì theá, nhöõng soá lieäu veà dieän tích, daân soá Vieät Nam ñaêng trong baûng toång keát haèng naêm cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam ñaõ ñöôïc chuùng toâi thay theá baèng soá lieäu cuûa Cuïc Thoáng keâ Nhaø Nöôùc cho chính xaùc hôn.

Nhöõng soá lieäu veà Giaùo hoäi Vieät Nam cuõng nhö cuûa caùc giaùo phaän ôû Vieät Nam ñöôïc baùo caùo veà Toaø Thaùnh Vatican vaø ñöôïc coâng boá khaù chaäm, trung bình phaûi 2-3 naêm sau. Chuùng toâi ñaõ coù dòp so saùnh caùc soá lieäu vôùi nhau. Nhöõng soá lieäu naøy maát 2 naêm môùi xuaát hieän treân Annuario Pontificio cuûa Toaø Thaùnh Vatican roài sau ñoù maát theâm 1 naêm môùi ñöôïc trích laïi treân cuoán Catholic Almanac. Thí duï: Daân soá toaøn caàu hieän nay ñaõ vöôït quaù 6.750 tyû nhöng trong Catholic Almanac 2009 môùi chæ coù 6,542,824,000 (tr. 335), vaø soá tín höõu Vieät Nam ôû ñaây laø 5,990,000 (tr. 333). Ñoù laø caùc soá lieäu Giaùo hoäi Vieät Nam baùo caùo veà Toaø Thaùnh vaøo naêm 2006. Vì theá, khi xem caùc soá lieäu cuûa Giaùo Hoäi toaøn caàu ta neân hieåu ñoù laø soá lieäu cuûa 2-3 naêm veà tröôùc. Thí duï: Thoáng keâ naêm 1963 laø soá lieäu cuûa naêm 1960. Coøn caùc soá lieäu cuûa Giaùo hoäi Vieät Nam trong caùc baûng töø soá 13-27 ñöôïc tính ñuùng naêm theo baûng thoáng keâ.

2. Nhaän Ñònh Veà Tình Traïng Truyeàn Giaùo ÔÛ Vieät Nam

2.1. Tình traïng truyeàn giaùo cuûa Giaùo Hoäi toaøn caàu

Tröôùc khi tìm hieåu tình traïng truyeàn giaùo ôû Vieät Nam, chuùng toâi muoán noùi sô qua veà tình traïng truyeàn giaùo cuûa Giaùo Hoäi toaøn caàu. ÔÛ ñaây chuùng toâi chæ ñöa ra vaøi con soá ñeå laøm boái caûnh cho coâng cuoäc loan baùo Tin Möøng ôû Vieät Nam.

Trong maáy chuïc naêm qua, chuùng toâi thaáy soá ngöôøi Coâng giaùo taêng töø 558,220,654 ngöôøi (x. Vieät Nam Coâng giaùo Nieân giaùm 1964, tr. 139) treân toång soá 3,068,275,975 vaøo naêm 1960 leân ñeán 1,130,750,000 ngöôøi treân toång soá 6,542,824,000 ngöôøi cuûa daân soá theá giôùi vaøo naêm 2006 (x. Phuï luïc, Thoáng keâ Giaùo hoäi Toaøn caàu töø 1962-2009, Baûng 1, tr. 1).

Soá taêng naøy phaàn lôùn laø taêng töï nhieân theo soá treû sinh ra. Ngoaøi ra, moãi naêm coù khoaûng töø 1-2 trieäu ngöôøi lôùn ñöôïc röûa toäi. Tuy nhieân, neáu tính theo tyû leä giöõa soá daân Coâng giaùo vaø daân soá theá giôùi thì tyû leä naøy giaûm töø 18.2% vaøo naêm 1960 coøn 17.99% vaøo naêm 1975, vaø coøn 17.2% vaøo naêm 2006 (x. Phuï luïc, Thoáng keâ Giaùo hoäi Toaøn caàu töø 1962-2009, Baûng 1, tr. 1).

Neáu so saùnh vôùi daân soá Hoài giaùo vaøo naêm 1960 coù 433,840,000 ngöôøi treân toång soá 3,068,275,975, chieám 14.13% daân soá theá giôùi (x. Vieät Nam Coâng giaùo Nieân giaùm 1964, tr. 140) thì vaøo naêm 2006 ñaõ vöôït qua Coâng giaùo vaø chieám 19.2% daân soá. Coù ngöôøi giaûi thích raèng ngöôøi Hoài giaùo sinh nhieàu con neân daân soá taêng nhanh.

Soá ngöôøi lôùn ñöôïc röûa toäi trung bình caû theá giôùi laø 2.5 trieäu ngöôøi/naêm, trong khoaûng 10 naêm gaàn ñaây, trong khi Giaùo Hoäi toaøn caàu coù hôn 1,000 giaùm muïc, 400,000 linh muïc trieàu vaø doøng, hôn 800,000 tu só nam nöõ, 200,000 toâng ñoà giaùo daân, gaàn 3 trieäu giaùo lyù vieân (x. Thoáng keâ Giaùo hoäi Toaøn caàu töø 1962-2009, Baûng 1, tr. 1). Nhö theá, trung bình cöù 2 ngöôøi Coâng giaùo öu tuyeån môùi cuoán huùt ñöôïc 1 ngöôøi theo ñaïo/naêm.

Noùi nhö vaäy ñeå chuùng ta thaáy Giaùo Hoäi toaøn caàu trong suoát 50 naêm qua khoâng taêng theâm maø coøn giaûm bôùt 1% so vôùi daân soá toaøn theá giôùi. Ñieàu naøy chöùng toû vieäc truyeàn giaùo chöa coù hieäu quaû veà maët soá löôïng. Coøn chaát löôïng soáng ñaïo coù toát hôn khoâng laïi laø chuyeän khaùc. Chuùng ta seõ tìm hieåu vaø phaân tích saâu hôn veà tình traïng naøy trong moät baøi khaùc.

2.2. Tình traïng truyeàn giaùo cuûa Giaùo hoäi Vieät Nam

Veà tình traïng truyeàn giaùo cuûa Giaùo hoäi Vieät Nam, chuùng toâi xin toùm taét qua caùc soá lieäu sau ñaây:

* Töø naêm 1960-2008, tyû leä daân soá Coâng giaùo Vieät Nam so vôùi daân soá caû nöôùc khoâng taêng leân ñöôïc 1%.

- Naêm 1960: toång soá daân Vieät Nam laø 30,172,000 ngöôøi. Coâng giaùo laø 2,094,540, chieám tyû leä khoaûng 6.93%.

- Naêm 2000: toång soá daân Vieät Nam laø 77,635,400 ngöôøi. Coâng giaùo laø 5,234,303, chieám tyû leä 6.7% (x. Phuï luïc, Thoáng keâ Giaùo hoäi Vieät Nam 1933-2008, Baûng 12, tr. 19).

- Naêm 2008: toång soá daân Vieät Nam laø 86,160,000 ngöôøi. Coâng giaùo laø 6,187,486, chieám tyû leä 7.18% (x. Phuï luïc, Thoáng keâ Giaùo hoäi Vieät Nam 1933-2008, Baûng 12, tr. 19).

Neáu so saùnh tyû leä daân soá Coâng giaùo cuûa caùc naêm 1933 (tyû leä 7.2%), naêm 1939 (tyû leä 7.5%) vôùi tyû leä cuûa caùc naêm gaàn ñaây ta seõ thaáy tyû leä naøy ñang coù nguy cô giaûm (x. Phuï luïc, Thoáng keâ Giaùo hoäi Vieät Nam 1933-2008, Baûng 12, tr. 19).

* Trong voøng 50 naêm qua, soá daân Coâng giaùo Vieät Nam taêng töø 2 trieäu vaøo naêm 1960 leân ñeán hôn 6 trieäu vaøo naêm 2008. Nhö theá laø taêng gaáp 3 laàn. Nhöng soá taêng naøy haàu nhö laø keát quaû töông öùng vôùi soá sinh töï nhieân neân chöa theå noùi ñöôïc laø truyeàn giaùo coù keát quaû toát ñeïp. Neáu ta so saùnh soá treû sô sinh ñöôïc Röûa Toäi haèng naêm vôùi soá daân Coâng giaùo taêng haèng naêm seõ thaáy hai soá ñoù gaàn nhö baèng nhau (x. Phuï luïc, Toång keát Nhaân söï caùc Giaùo phaän töø 2000-2008, Baûng 22, tr. 44).

Toång soá treû ñöôïc Röûa Toäi töø 2001-2008 laø 873.486 (x. Phuï luïc, Toång keát Tình traïng Bí tích töø naêm 2000-2008, Baûng 24, tr. 46). Trong khi soá tín höõu taêng töø naêm 2001-2008 laø: 6,187,486 - 5,324,492 = 862,994 ngöôøi. Neáu so saùnh 2 soá ñoù ta thaáy soá tín höõu taêng coøn thaáp hôn soá treû ñöôïc Röûa Toäi ñeán 10,492 ngöôøi (873,486 (862,994). Vaäy thì soá ngöôøi lôùn vaø soá treû em töø 1-7 tuoåi ñöôïc Röûa Toäi bieán ñi ñaâu?

* Soá ngöôøi lôùn trôû laïi ñaïo töø naêm 2001-2008 laø 283,620 vaø soá treû töø 1-7 tuoåi ñöôïc Röûa Toäi laø 63,256 (x. Phuï luïc, Toång keát Tình traïng Bí tích töø naêm 2000-2008, Baûng 24, tr. 46). Neáu tính soá töû cuûa ngöôøi Coâng giaùo laø 8% nhö soá trung bình cuûa toaøn quoác töông ñöông vôùi soá treû ñöôïc röûa toäi töø 1-7 tuoåi trong 8 naêm qua thì chuùng ta töï hoûi con soá ngöôøi lôùn trôû laïi ñaïo 283,620 bieán ñi ñaâu maø khoâng tìm ñöôïc lôøi giaûi thích. Khoâng leõ coù caû haøng traêm ngaøn ngöôøi boû ñaïo töø naêm 2001-2008?!

* Trong voøng 8 naêm gaàn ñaây (2001-2008), soá ngöôøi trôû laïi ñaïo trung bình moãi naêm khoaûng 35,000 ngöôøi (283,620 : 8 naêm = 35.453 (x. Baûng 24, tr. 46). Neáu quan saùt caùc lôùp hoïc giaùo lyù döï toøng, ta thaáy coù tôùi 80-90% ngöôøi muoán theo ñaïo laø ñeå laäp gia ñình vôùi ngöôøi coù ñaïo. Vaäy ñoäng löïc theo ñaïo thaät söï cuûa hoï laø gì? Hoï coù theå soáng ñaïo vaø giöõ ñaïo laâu daøi khoâng? Caàn phaûi giuùp hoï nuoâi döôõng ñöùc tin theá naøo ñeå traùnh ñöôïc caâu mæa mai sau ñaây:

Saáp mình laïy Chuùa Ba Ngoâi

Toâi laáy ñöôïc vôï, toâi thoâi nhaø thôø!

* Moät nhaän xeùt khaùc laø soá ngöôøi trôû laïi ñaïo khoâng töông xöùng vôùi soá nhaân söï lo vieäc truyeàn giaùo. Neáu ta toång coäng soá linh muïc, tu só nam nöõ, chuûng sinh vaø giaùo lyù vieân trong caû nöôùc hay trong moät giaùo phaän, ta seõ thaáy keát quaû naøy laø khaù nhoû beù. Vaäy thì ai laø ngöôøi loan baùo Tin Möøng? Caùc linh muïc, tu só coù bao giôø suy nghó veà hieäu quaû truyeàn giaùo vaø thay ñoåi caùch thöùc truyeàn giaùo khoâng? Giaùo daân coù tích cöïc tham gia vaøo coâng cuoäc naøy khoâng?

Thí duï: naêm 2008, Giaùo hoäi Vieät Nam coù 3,541 linh muïc, 1,480 chuûng sinh, 2,125 chuûng sinh döï bò, 1,914 tu só nam, 13,838 tu só nöõ, 56,698 giaùo lyù vieân (x. Baûng 21, tr. 41) vaäy maø chæ thu huùt ñöôïc 41,444 ngöôøi (x. Baûng 24, tr. 46). Ñaây laø soá cao nhaát trong maáy naêm gaàn ñaây. Trung bình cöù 2 ngöôøi tín höõu öu tuyeån môùi thu huùt ñöôïc 1 ngöôøi theo ñaïo. Ñoù laø chuùng ta chöa noùi ñeán caû trieäu ñoaøn vieân caùc hoäi ñoaøn Coâng giaùo Tieán haønh.

* Nhieàu giaùo phaän coù soá ngöôøi lôùn trôû laïi ñaïo raát thaáp:

Thí duï naêm 2008:

- Caû giaùo phaän Hueá chæ coù 106 ngöôøi lôùn trôû laïi ñaïo, trong khi toång soá giaùo daân laø 68,240 ngöôøi, 131 linh muïc, 44 chuûng sinh, 86 tu só nam, 916 tu só nöõ, 744 giaùo lyù vieân (x. Phuï luïc, Baûng Toång keát caùc Giaùo phaän naêm 2008, Baûng 21, tr. 41-42).

- Giaùo phaän Buøi Chu coù 735 ngöôøi lôùn trôû laïi ñaïo, trong khi coù 391,837 tín höõu, 159 linh muïc, 54 chuûng sinh, 609 tu só nöõ, 4,053 giaùo lyù vieân (x. Phuï luïc, Baûng Toång keát caùc Giaùo phaän naêm 2008, Baûng 21, tr. 41-42).

- Toång Giaùo phaän Saigoøn coù 662,148 tín höõu, 604 linh muïc trieàu vaø doøng, 87 chuûng sinh, 317 tu sinh, 959 tu só nam, 3,103 tu só nöõ (chöa keå 567 tu só thuoäc tu hoäi), 5,528 giaùo lyù vieân. Soá ngöôøi lôùn ñöôïc Röûa Toäi caû naêm laø 7,345 ngöôøi (x. Phuï luïc, Baûng Toång keát caùc Giaùo phaän naêm 2008, Baûng 21, tr. 41-42), ñoâng nhaát trong 26 giaùo phaän.

2.3. So saùnh hoaït ñoäng truyeàn giaùo cuûa vaøi giaùo hoäi khaùc

Neáu nhìn vaøo Giaùo hoäi Tin Laønh ôû Vieät Nam, naêm 1999: soá tín höõu laø 400,000 ngöôøi (x. Thoáng keâ Quoác gia 1999, tr.133). Naêm 2008: con soá naøy ñaõ leân tôùi 1,500,000 ngöôøi. Nhö theá, soá tín höõu taêng gaàn 4 laàn trong voøng 10 naêm. Ñoù môùi chæ laø vaøi heä phaùi chính, chöa keå caùc heä phaùi khaùc nhö Pentecostist (Nguõ Tuaàn), Chöùng nhaân Yaveâ...

Noùi ñeán thaønh coâng naøy, moät soá ngöôøi giaûi thích raèng taïi vì anh em Tin Laønh coù nhieàu phöông tieän nhö tieàn baïc, thuoác men, phaân phoái saùch Kinh Thaùnh, daïy Anh ngöõ mieãn phí... neân coù theå giuùp ñôõ nhieàu ngöôøi vaø thu huùt ngöôøi khaùc theo ñaïo. Chuùng ta khoâng bieát coù phaûi ñoù laø lyù do chính yeáu khoâng hay coøn nhöõng hoaït ñoäng tích cöïc naøo khaùc caàn phaûi tìm hieåu vaø hoïc hoûi laãn nhau? Neáu coù dòp ñeán hôùt toùc ôû goùc ñöôøng Kyø Ñoàng gaàn Nhaø thôø Ñöùc Meï Haèng Cöùu Giuùp, TP. Saigoøn, chuùng ta seõ thaáy nhöõng ngöôøi thôï vöøa hôùt toùc vöøa giaûng ñaïo, duø raèng chuùng ta khoâng muoán nghe nhöng hoï vaãn cöù noùi. ÔÛ Giaùo xöù Chôï Ñuõi, Q.1, TP. Saigoøn, nhoùm Pentecostist möôïn hoäi tröôøng cuûa giaùo xöù ñeå moãi tuaàn toå chöùc buoåi hoïp maët cuûa nhoùm. Nhìn nhöõng ngöôøi tham gia nhoùm haùt vôùi taát caû nieàm haêng say ta môùi thaáy söùc cuoán huùt cuûa nhöõng ai ñöôïc Chuùa Thaùnh Thaàn taùc ñoäng.

Neáu nhìn vaøo Giaùo hoäi Haøn Quoác, vaøo naêm 1949, ngöôøi Coâng giaùo xuaát phaùt cuøng vôùi anh em Tin Laønh ôû möùc 1% daân soá, ñeán naêm 2006, toång keát cuûa Haøn Quoác: Coâng giaùo laø 9.65% vaø anh em Tin Laønh laø 26% (x. Phuï luïc, Thoáng keâ Giaùo hoäi Haøn Quoác 1999-2009, Baûng 28, tr. 50). Chuùng ta caàn hoïc baøi hoïc truyeàn giaùo cuûa anh em Haøn Quoác. Khi sang laøm vieäc ôû Vieät Nam, nhoùm Coâng giaùo ñaõ gaëp gôõ nhau taïi Giaùo xöù Vöôøn Xoaøi. Hoï lo laéng vaø tích cöïc truyeàn giaùo khoâng chæ cho coäng ñoàng cuûa hoï maø coøn truyeàn giaùo cho nhöõng ngöôøi Vieät Nam, truyeàn giaùo cho nhöõng thöông gia Haøn Quoác ñaõ sang ñaây laøm vieäc. Chöông trình cuûa Giaùo hoäi Haøn Quoác caùch ñaây nhieàu naêm laø moãi gia ñình Coâng giaùo nhaän ñôõ ñaàu cho moät gia ñình khoâng Coâng giaùo, vaø hoï quyeát taâm laø trong 5 naêm phaûi taêng gaáp ñoâi soá ngöôøi tín höõu. Hoï ñaõ hoaøn thaønh ñieàu naøy chæ trong voøng 3 naêm! Giaùo hoäi Vieät Nam seõ coù chöông trình truyeàn giaùo nhö theá khoâng?

Do ñoù, chuùng ta caàn phaân tích nhöõng nguyeân nhaân gaây neân thieáu hieäu quaû trong coâng cuoäc truyeàn giaùo ñeå thaáy caàn thay ñoåi theá naøo cho coâng cuoäc truyeàn giaùo ñöôïc keát quaû.

3. Moät Vaøi Nguyeân Nhaân Daãn Ñeán Tình Traïng Thieáu Hieäu Quaû

Tình traïng thöïc teá veà truyeàn giaùo ñoøi hoûi chuùng ta phaûi quan taâm vaø ñaët vaán ñeà cho vieäc truyeàn giaùo cuûa mình: Taïi sao Giaùo hoäi Vieät Nam vôùi bao nhieâu doøng tu, bao nhieâu hoaït ñoäng tích cöïc trong xaõ hoäi, bao nhieâu leã nghi raát hoaønh traùng (thí duï nhö Ñaïi hoäi Ñöùc Meï La Vang 2008 vôùi khoaûng 500,000-600,000 ngöôøi tham döï) maø vaãn khoâng cuoán huùt ñöôïc ngöôøi ta theo ñaïo? Neáu tình traïng keùm hieäu quaû chæ xaûy ra trong 1-2 naêm thì chuùng ta coøn cho laø ngaãu nhieân, nhöng keùo daøi ñeán 50 naêm thì ñoù laø vaán ñeà ñaùng ta tìm hieåu vaø phaân tích.

Ñaõ coù raát nhieàu nhöõng hoäi nghò, hoäi thaûo thuoäc ñuû caùc caáp, caùc mieàn, töø Giaùo hoäi trung öông ñeán Giaùo hoäi ñòa phöông, ñöôïc toå chöùc ñeå tìm hieåu vaø nghieân cöùu saâu xa vaán ñeà truyeàn giaùo cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo nhöng keát quaû chöa thu ñöôïc laø bao. Nhieàu taøi lieäu höôùng daãn cho caùc thaønh phaàn daân Chuùa hoïc hoûi veà coâng cuoäc truyeàn giaùo ñaõ ñöôïc soaïn thaûo vaø phaân phoái cho caùc linh muïc, tu só vaø giaùo daân öu tuyeån nhöng hình nhö chuùng vaãn chöa taïo neân nhöõng keát quaû thieát thöïc.

Chuùng toâi nghó raèng nhöõng nghieân cöùu vaø khaùm phaù töø caùc giôùi chuyeân moân trong Giaùo Hoäi ñaõ khaù phong phuù ñeå giuùp chuùng ta tìm ra nhöõng nguyeân nhaân chính daãn ñeán tình traïng treân. Chuùng toâi xin toùm taét vaøo maáy ñieåm sau ñaây:

3.1. Chöa coù moät nhaän thöùc ñaày ñuû veà vieäc loan baùo Tin Möøng

Nhaän thöùc naøy ñöôïc khoa Truyeàn giaùo hoïc cung caáp cho ta ñeå hieåu raèng ngöôøi loan baùo (chuû theå) caàn nhöõng ñieàu kieän naøo, ngöôøi ñöôïc loan baùo (ñoái töôïng) caàn ñöôïc quan taâm nhö theá naøo vaø Tin Möøng (noäi dung) ñöôïc loan baùo laø loaïi tin gì vaø loan baùo ra sao (phöông thöùc) (x. Felippe Gomez, S.J., Truyeàn giaùo hoïc, Antoân & Ñuoác Saùng xuaát baûn, 2003).

Duø ñaõ ñöôïc höôùng daãn baèng nhöõng nghieân cöùu saâu xa cuûa Coâng ñoàng Vatican II vôùi caùc Hieán cheá Lumen Gentium (AÙnh saùng Muoân daân) naêm 1965, Gaudium et Spes (Vui möøng vaø Hy voïng) naêm 1965, Saéc leänh Ad Gentes (Ñeán vôùi Muoân daân) naêm 1965, Apostolicam Actuositatem (Hoaït ñoäng Toâng ñoà) naêm 1965, cuõng nhö nhieàu vaên kieän cuûa caùc Ñöùc Thaùnh Cha, ñaëc bieät laø ÑTC Phaoloâ VI vôùi Thoâng ñieäp Evangelii Nuntiandi (Loan baùo Tin Möøng) naêm 1975, vaø ÑTC Gioan Phaoloâ II vôùi Thoâng ñieäp Redemptoris Missio (Söù vuï Ñaáng Cöùu Theá) naêm 1990, nhaát laø Thoâng ñieäp Haäu Thöôïng Hoäi ñoàng Ecclesia in Asia (Giaùo Hoäi taïi chaâu AÙ) naêm 1999, nhieàu tín höõu Vieät Nam haàu nhö khoâng ñöôïc hoïc hoûi chuùng neân chöa coù moät nhaän thöùc ñaày ñuû veà vieäc loan baùo Tin Möøng. Ñeán ngaøy Khaùnh nhaät Truyeàn giaùo (thaùng 10 haèng naêm), nhieàu ngöôøi chæ nhaéc ñi nhaéc laïi ñieäp khuùc "Truyeàn giaùo laø baûn chaát cuûa Hoäi Thaùnh" chöù khoâng bieát theå hieän baûn chaát aáy thaønh nhöõng haønh ñoäng cuï theå nhö theá naøo trong ñôøi soáng.

Nhieàu tín höõu coøn cho raèng loan baùo Tin Möøng laø coâng vieäc chuyeân moân cuûa linh muïc, tu só hay moät soá giaùo daân chuyeân nghieäp ñaõ ñöôïc hoïc veà Thaàn hoïc, chöù khoâng phaûi laø boån phaän cuûa chính mình. Nhieàu vò coù traùch nhieäm laïi cho raèng truyeàn giaùo laø môû nhöõng lôùp giaùo lyù taân toøng ñeå daïy cho ngöôøi muoán theo ñaïo nhöõng baøi hoïc soaïn saün hay baét hoï hoïc thuoäc loøng moät soá kinh. Nhieàu ngöôøi tích cöïc hôn thì mua caùc saùch Kinh Thaùnh hay Taân Öôùc phaùt taëng cho anh em löông daân hay taëng quaø cho hoï trong nhöõng dòp leã Teát.

Uyû ban Loan baùo Tin Möøng cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam hay cuûa caùc giaùo phaän trong maáy chuïc naêm qua döôøng nhö vaãn coøn ñeå ngoû maûnh ñaát naøy cho caùc nhaø thaàn hoïc töï khaùm phaù, caùc tín höõu rieâng leû hay caùc doøng tu töï daán thaân hoaït ñoäng hôn laø toå chöùc, ñònh höôùng vaø lieân keát caùc hoaït ñoäng truyeàn giaùo trong Giaùo hoäi Vieät Nam. Ngöôøi ta ñöa ra göông maãu cuûa thaùnh Phanxicoâ Xavieâ, thaùnh Teâreâsa Haøi Ñoàng Gieâsu hay nhieàu göông maãu khaùc maø queân ñi Ñöùc Gieâsu Kitoâ môùi laø ngöôøi maãu loan baùo Tin Möøng tuyeät haûo nhaát cho moïi thôøi ñaïi. Ngöôøi loan baùo tin vui Nöôùc Trôøi vôùi nieàm phaán khôûi, xaùc tín, vaø quyeàn naêng cuûa Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa theå hieän nôi chính baûn thaân Ngöôøi: "Ñöùc Gieâsu ñi khaép caùc thaønh, caùc laøng rao giaûng Tin Möøng Nöôùc Trôøi vaø chöõa laønh moïi beänh hoaïn, taät nguyeàn" (x. Mt 9,35; 4,23). Ngöôøi ñuùng laø söù giaû cuûa Lôøi ñeå Thieân Chuùa tröïc tieáp daïy baûo chuùng ta, ñeå Thieân Chuùa noùi vôùi chuùng ta qua Con cuûa Ngaøi vaø ñöa moïi ngöôøi vaøo cuoäc hieäp thoâng toaøn dieän vôùi Thieân Chuùa (x. Hoäi ñoàng Chuû tòch Naêm Thaùnh 2000, Ñöùc Gieâsu laø Ñaáng Cöùu Ñoä Duy nhaát, Roâma 1999, baûn dòch, tr. 24).

3.2. Thieáu neàn taûng Kitoâ hoïc vöõng chaéc

Ñeå coù nhaän thöùc ñaày ñuû veà coâng trình loan baùo Tin Möøng cöùu ñoä cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ, Giaùo Hoäi caàn nhöõng nhaø thaàn hoïc trình baøy moät hoïc thuyeát thaät roõ raøng, trong saùng, maïch laïc veà Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Hoïc thuyeát naøy seõ giuùp ngöôøi tín höõu thoáng nhaát veà maët tö töôûng cuõng nhö haønh ñoäng vôùi Ñöùc Gieâsu vaø giôùi thieäu Ngöôøi cho ngöôøi khaùc. Caùc Nghò phuï cuûa Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc chaâu AÙ ñaõ xin Ñöùc Thaùnh Cha Gioan Phaoloâ II ñeà nghò caùc nhaø thaàn hoïc soaïn moät giaùo trình cô baûn veà Kitoâ hoïc vöøa trung thaønh vôùi Thaùnh Kinh, Thaùnh Truyeàn vaø Giaùo huaán cuûa Hoäi Thaùnh, vöøa giaûi ñaùp thoaû ñaùng caùc vaán ñeà veà Ñöùc Kitoâ do caùc khoa hoïc ñaët ra trong tinh thaàn ñaïi keát vaø ñoái thoaïi lieân toân. Duø ñöôïc khuyeán khích raát nhieàu nhöng caùc nhaø thaàn hoïc chöa daùm vieát giaùo trình naøy vì trong lòch söû nhöõng vaán ñeà Kitoâ hoïc laø nguoàn gaây tranh caõi vaø chia reõ trong Giaùo Hoäi suoát nhöõng theá kyû ñaàu. Ña soá chæ döøng laïi ôû nhöõng ñieåm cô baûn cuûa Coâng ñoàng Nicea (naêm 325) vaø Calcedonia (naêm 451).

Ñeå chuaån bò cho neàn taûng Kitoâ hoïc môùi meû naøy, ÑTC Gioan Phaoloâ II luoân luoân trình baøy veà Ñöùc Kitoâ trong caùc vaên kieän vaø lôøi rao giaûng cuûa ngaøi; coøn ÑTC Beâneâñictoâ XVI ñaõ vieát cuoán Ñöùc Gieâsu Nazareth, naêm 2007 (x. Joseph Ratzinger, Jesus of Nazareth, NXB Vatican) ngay khi môùi leân ngoâi Giaùo hoaøng. Thöïc ra, khi coøn laø Toång tröôûng Boä Giaùo lyù Ñöùc tin, ngaøi ñaõ trình baøy moät soá ñieåm tranh luaän trong Kitoâ hoïc qua cuoán Giaùo lyù Hoäi Thaùnh Coâng giaùo (naêm 1992) vaø baûn Toaùt yeáu Giaùo lyù cuûa Hoäi Thaùnh Coâng giaùo (naêm 2005).

Neáu ngöôøi ta naém vöõng nguyeân taéc Kitoâ hoïc vaø giaûng daïy tinh thaàn ñoái thoaïi lieân toân thì raát nhieàu ngöôøi tín höõu seõ vöôït qua maëc caûm sôï haõi vaø toäi loãi khi phaûi tham döï nhöõng leã nghi vôùi nhöõng anh em khoâng cuøng toân giaùo, vaø nhöõng anh em löông daân chaéc chaén seõ coù nhieàu thieän caûm khi hieåu ra nhöõng thaùi ñoä öùng xöû thaân thieän vaø toân troïng cuûa ngöôøi Coâng giaùo. Ví duï ôû Vieät Nam vaãn coøn nhieàu caêng thaúng veà vaên hoaù vaø toân giaùo: nhieàu ngöôøi vaãn hieåu raèng vaøo ñaïo thì khoâng ñöôïc vaøo chuøa laïy Phaät, khoâng ñöôïc laøm maâm cuùng, khoâng ñöôïc aên ñoà ñaõ cuùng Phaät vì sôï maéc toäi!

3.3. Thöïc traïng soáng ñaïo chöa ñaùp öùng vôùi yeâu caàu cuûa Tin Möøng

Nhìn vaøo ñôøi soáng ngöôøi Kitoâ höõu hieän nay, chuùng ta thaáy coù moät khoaûng caùch khaù lôùn giöõa ñieàu ngöôøi ta hieåu vaø ñieàu ngöôøi ta soáng. Ñôøi soáng ñaïo taäp trung vaøo caùc nghi leã, caùc hoaït ñoäng beân ngoaøi hôn laø vaøo nieàm xaùc tín vaø caûm nghieäm beân trong.

ÔÛ Vieät Nam, hôn 60% daân soá döôùi tuoåi 30. Nhöõng ngöôøi treû ñang coù xu höôùng ñi tìm bieát söï thaät aån chöùa trong thieân nhieân, trong con ngöôøi cuõng nhö xaõ hoäi qua vieäc say meâ hoïc hoûi khoa hoïc kyõ thuaät. Nhöng nhieàu ngöôøi chuùng ta laïi quaù quan taâm ñeán thaàn hoïc, ít chuù troïng ñeán caùc khoa hoïc, vaø chöa trình baøy cho ngöôøi treû hieåu raèng Ñöùc Gieâsu chính laø söï thaät toaøn dieän vaø vónh cöûu (x. ÑTC Gioan Phaoloâ II, Giaùo Hoäi taïi chaâu AÙ, soá 10) vaø Ngöôøi saün saøng khai môû taâm trí ñeå giuùp con ngöôøi hieåu bieát nhöõng söï thaät ñoù.

Hôn nöõa, nhöõng ngöôøi treû naøy cuõng ñang coù xu höôùng chaïy theo caùi ñeïp qua söï say meâ cuoàng nhieät ñoái vôùi caùc thaàn töôïng nhö caàu thuû, dieãn vieân, ngöôøi maãu vaø ham chuoäng thôøi trang, aâm nhaïc, theå thao nhö bieåu hieän cuûa caùi ñeïp. Trong khi ñoù chuùng ta hoâ haøo hoï haõy xoaù boû thaàn töôïng, soáng ñôn giaûn, ngheøo khoù, nhöng laïi chöa giôùi thieäu cho hoï moät Thieân Chuùa laø chuû cuûa caùi ñeïp vaø chöa giuùp hoï hieåu tinh thaàn ngheøo khoù cuûa Ñöùc Gieâsu thaät söï laø gì.

Ñöùc Gieâsu daïy: "Con ngöôøi laøm chuû ngaøy Sabbat" (Mt 12,8) nhö môøi goïi chuùng ta chuù yù ñeán con ngöôøi hôn nhöõng luaät leä, hình thöùc ñaïo ñöùc beân ngoaøi. Theá nhöng, nhöõng ngoâi nhaø thôø ñoà soä, nhöõng tu vieän to lôùn beân caïnh caùc caên nhaø toàn taøn, raùch naùt nhö trôû thaønh nhöõng phaùo ñaøi kieân coá khieán nhieàu ngöôøi ngaïi nguøng khoâng daùm tìm gaëp Ñöùc Kitoâ ôû ñoù. Nhìn nhöõng cuoäc haønh höông vôùi vaøi traêm ngaøn ngöôøi tham döï, maø ngöôøi ôû xa tieâu haøng trieäu ñoàng, ngöôøi ôû gaàn toán vaøi chuïc ngaøn cho vieäc ñi laïi aên ôû, vaø neáu tính toång coäng coù theå leân tôùi haøng chuïc, haøng traêm tyû ñoàng, trong khi haøng traêm ngaøn hoïc sinh vaãn coøn thieáu lôùp, caû trieäu (5,5) ngöôøi taøn taät coøn thieáu ñieàu kieän sinh soáng, haøng traêm ngaøn ngöôøi ngheøo thaát nghieäp ñang phaûi chaät vaät kieám aên, thì coù leõ chuùng ta phaûi nhìn laïi caùch thöùc baøy toû loøng ñaïo cuûa mình ñoái vôùi Chuùa vaø Ñöùc Meï cho aâm thaàm, khieâm toán hôn chaêng?

Neáu chuùng ta chæ rao giaûng Lôøi Chuùa nhö moät ngöôøi tieáp thò, quaûng caùo Tin Möøng maø chöa phaûi laø chöùng nhaân thöïc söï cuûa Tin Möøng Ñöùc Kitoâ vôùi nhöõng haønh ñoäng cuï theå trong ñôøi soáng thì vieäc truyeàn giaùo vaãn khoù ñaït keát quaû nhö loøng mong öôùc.

4. Vaøi Gôïi YÙ Ñeå Ñoåi Môùi Coâng Cuoäc Truyeàn Giaùo Taïi Vieät Nam

Ñöùc Thaùnh Cha Gioan Phaoloâ II ñaõ môøi goïi chuùng ta xuaát phaùt laïi töø Ñöùc Gieâsu Kitoâ vaø soáng vôùi Ngöôøi thì môùi coù theå chia seû kinh nghieäm cho ngöôøi khaùc trong ñôøi soáng thöôøng ngaøy. Ñaây laø gôïi yù ñeå chuùng ta suy nghó veà coâng vieäc truyeàn giaùo cuûa mình. Tuy nhieân, muoán xuaát phaùt laïi töø Ñöùc Kitoâ tröôùc heát chuùng ta caàn trôû laïi vôùi Ngöôøi (x. Thoâng ñieäp Giaùo Hoäi taïi chaâu AÙ, soá 10).

4.1. Trôû laïi vôùi Ñöùc Kitoâ ñeå caûm nghieäm ñöôïc noäi dung loan baùo Tin Möøng laø chính Ñöùc Kitoâ

Trôû laïi vôùi Ñöùc Kitoâ laø chuùng ta tìm laïi caûm nghieäm soáng ñoäng cuûa caùc Toâng ñoà veà Ñöùc Gieâsu Phuïc Sinh nhö laø taâm ñieåm cho moïi hoaït ñoäng vaø suy tö cuûa mình. Ñöùc Gieâsu khoâng phaûi laø moät môù thoâng tin maø ta ñaõ thu thaäp ñöôïc trong nhöõng giôø hoïc giaùo lyù hay qua nhöõng baøi giaûng, baøi kinh. Ñöùc Gieâsu cuõng chaúng phaûi laø nhöõng caâu Tin Möøng chuùng ta hoïc thuoäc loøng vaø nhaéc laïi cho ngöôøi khaùc maø khoâng caûm nghieäm ñöôïc yù nghóa thaâm saâu vaø söùc cöùu ñoä maõnh lieät trong töøng lôøi noùi cuûa Ngöôøi. Ngöôøi cuõng chaúng phaûi laø nhöõng cuoán saùch Thaùnh Kinh ta traân troïng trao taëng anh em löông daân vaø khuyeán khích hoï ñoïc Lôøi Chuùa trong khi chính ta cuõng caûm thaáy khoù khaên tröôùc nhöõng baûn vaên caàn giaûi thích cuûa Thaùnh Kinh.

Tin Möøng hay Lôøi Chuùa phaûi laø moät con ngöôøi ñang soáng giöõa chuùng ta vaø soáng trong ta ñeå ta coù moái töông quan maät thieát vôùi Ngöôøi. Ñeå hieåu troïn veïn veà moät con ngöôøi ñang soáng, ta khoâng phaûi chæ caàn thoâng tin maø coøn phaûi gaëp gôõ, tieáp xuùc, yeâu thöông vaø neáu caàn, coù theå hoaø nhaäp thaønh moät "ñeå toâi soáng nhöng khoâng coøn phaûi laø toâi maø laø Ñöùc Kitoâ soáng trong toâi" (x. Gl 2,20). Coù nhö theá chuùng ta môùi coù theå chia seû Ñöùc Gieâsu cho nhöõng ngöôøi khaùc, môùi "keå chuyeän veà Ñöùc Gieâsu" nhö ñeà nghò cuûa Ñaïi hoäi Truyeàn giaùo chaâu AÙ ñöôïc toå chöùc taïi Chiang Mai, Thaùi Lan, töø ngaøy 18 ñeán 22-10-2006. Neáu noäi dung loan baùo thaät söï laø Tin Möøng Chuùa Gieâsu Kitoâ thì chính Ngöôøi seõ "cuûng coá lôøi rao giaûng baèng nhöõng pheùp laï keøm theo" (Mc 16,20) ñeå theå hieän ôn cöùu ñoä vaø giaûi thoaùt con ngöôøi.

4.2. Trôû laïi vôùi Ñöùc Kitoâ ñeå khaùm phaù ra giaù trò cao caû cuûa ngöôøi nghe Tin Möøng

Trôû laïi vôùi Ñöùc Gieâsu Kitoâ ñeå thaáy raèng qua vieäc Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa trôû thaønh con ngöôøi (x. Ga 1,14), thì con ngöôøi trôû thaønh con ñöôøng cuûa Thieân Chuùa vaø cuõng laø con ñöôøng cuûa Giaùo Hoäi (x. UBBAXH/HÑGMVN, Toùm löôïc Hoïc thuyeát Xaõ hoäi cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo, NXB Toân Giaùo, Haø Noäi, 2007, soá 62). Luùc ñoù nhaø truyeàn giaùo môùi taäp trung moïi coá gaéng lo cho bieát bao con ngöôøi trong vuøng ñaát AÙ chaâu vaø Vieät Nam, nhaát laø nhöõng ngöôøi ngheøo khoå, yeáu keùm, bò boùc loät vaø bò gaït ra ngoaøi leà xaõ hoäi, nhö Ñöùc Gieâsu ñaõ taát baät töø saùng sôùm ñeán toái mòt ñeå rao giaûng Tin Möøng, chöõa laønh beänh nhaân, xua tröø ma quyû cho con ngöôøi. Taát caû nhöõng coâng vieäc naøy ñeàu laø hoaït ñoäng truyeàn giaùo, ñeàu nhaèm xaây döïng moät neàn nhaân baûn toaøn dieän vaø lieân ñôùi maø Coâng ñoàng Vatican II ñaõ khôûi xöôùng vaøo naêm 1965 vaø ñöôïc khai trieån trong Hoïc thuyeát Xaõ hoäi cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo töø naêm 2004. Caùc toå chöùc cuûa Giaùo Hoäi ñöôïc môøi goïi ñeå khai trieån vaø theå hieän neàn nhaân baûn naøy.

Trôû laïi vôùi Ñöùc Kitoâ ta seõ khaùm phaù ra maàu nhieäm Nhaäp Theå luoân gaén lieàn vôùi maàu nhieäm Nhaäp Theá ñeå can ñaûm daán thaân vaøo xaõ hoäi traàn theá hoâm nay. Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa ñaõ trôû thaønh Ñöùc Gieâsu Nazareth, ñaõ ñi vaøo doøng lòch söû con ngöôøi, ñaõ ñoùn nhaän nhöõng yeáu toá cuûa vuõ truï vaät chaát qua thaân xaùc cuûa mình. Ngöôøi ñaõ ñöa tính tuyeät ñoái, vónh haèng, thaùnh thieän, voâ bieân cuûa Thieân Chuùa vaøo trong caùi töông ñoái, nhaát thôøi, toäi luî, höõu haïn cuûa con ngöôøi vaø vuõ truï ñeå töø nay taát caû ñeàu ñöôïc bieán ñoåi vaø thaàn hoaù. Töø ñoù, moãi con ngöôøi ñeàu coù giaù trò voâ song duø hoï giaø nua, taøn taät, xaáu xa ñeán ñaâu chaêng nöõa. Töø ñoù, moãi coâng vieäc ñeàu coù giaù trò vónh haèng, ñem laïi ôn cöùu ñoä duø noù chæ keùo daøi moät vaøi giaây nhö nuï cöôøi, duø coù veû taàm thöôøng nhö caùc chaäu quaàn aùo ta giaët moãi ngaøy, nhö laøm veä sinh, röûa maët, ñaùnh raêng moãi böõa. Truyeàn giaùo baây giôø chính laø keát hôïp vôùi Ñöùc Kitoâ trong ñôøi soáng thöôøng ngaøy ñeå daâng leân Ngöôøi nhöõng coâng vieäc töôûng nhö nhoû beù voâ nghóa nhöng thöïc ra coù giaù trò voâ song neáu ta laøm vì yeâu meán Ñöùc Kitoâ ñeå cöùu ñoä anh em mình.

Soáng trong moät chaâu luïc vôùi nhieàu daân toäc coù caùc neàn vaên hoaù vaø toân giaùo khaùc nhau, ta caàn trôû laïi vôùi Ñöùc Kitoâ ñeå thaáy Ngöôøi khoâng phaûi laø cuûa rieâng Kitoâ giaùo nhöng laø Ñaáng Cöùu Ñoä cuûa toaøn theå nhaân loaïi vaø vuõ truï. Cha Treân Trôøi muoán cöùu ñoä taát caû con caùi mình neân ñaõ ban Ngöôøi Con Moät cho chuùng ta, vaø Chuùa Thaùnh Thaàn vaãn ñang chuaån bò cho vieäc Ñöùc Kitoâ ñeán vôùi moïi ngöôøi cuõng nhö khoâng ngöøng noùi trong caùc toân giaùo (x. CÑ. Vat. II, Tuyeân ngoân Nostra aetate, soá 1; Giaùo Hoäi taïi chaâu AÙ, soá 15,18). Vieäc truyeàn giaùo laø moät coá gaéng lieân tuïc ñeå hoäi nhaäp vaên hoaù vaø ñoái thoaïi lieân toân cuûa töøng ngöôøi tín höõu cuõng nhö töøng toå chöùc cuûa Giaùo Hoäi. Trong hoaït hoaït ñoäng naøy, chuùng ta caàn hoïc laïi thaùi ñoä khoan dung cuûa Ñöùc Kitoâ (x. Mc 9,38-39) ñeå bieát phaân bieät nhöõng hình thöùc meâ tín dò ñoan ñoàng thôøi bieát ñaùnh giaù ñuùng caùc nghi thöùc phuïng vuï, lôøi kinh vaø caùch soáng cuûa nhöõng ngöôøi khoâng cuøng toân giaùo vôùi mình, thaäm chí ngay trong vieäc tröø ma dieät quyû cuûa hoï (x. Mc 9,39-40).

4.3. Trôû laïi vôùi Ñöùc Gieâsu Kitoâ ñeå nhaø truyeàn giaùo trôû thaønh hieän thaân soáng ñoäng cuûa Ngöôøi

Söù maïng truyeàn giaùo baét nguoàn töø chính söù maïng cuûa Ñöùc Kitoâ vì chính Ngöôøi laø Ngoâi Lôøi haèng höõu ñaõ ñöôïc Chuùa Cha sai ñeán traàn gian (x. Lc 4,18) ñeå maïc khaûi tình thöông cöùu ñoä cuûa Chuùa Cha vaø taát caû nhöõng ai tin Ngöôøi seõ ñöôïc soáng ñôøi ñôøi (x. Ga 3, 16). Tin Möøng cöùu ñoä aáy ñöôïc Ñöùc Kitoâ loan baùo baèng toaøn theå con ngöôøi mình, baèng lôøi noùi cuõng nhö haønh ñoäng. Chính Ngöôøi sai chuùng ta ñi loan baùo Tin Möøng: "Anh em haõy ñi khaép töù phöông thieân haï loan baùo Tin Möøng cho muoân loaøi thuï taïo" (Mc 16,15) vaø ban muoân aân suûng cuûa Thaùnh Thaàn ñeå giuùp chuùng ta hoaøn thaønh söù maïng aáy.

Vì theá, xeùt veà baûn thaân, nhaø truyeàn giaùo caàn 4 ñieåm sau ñaây: xaùc tín veà söù maïng cöùu ñoä Chuùa Cha trao cho mình, hoaø nhaäp thaønh moät vôùi Ñöùc Kitoâ, gaén boù maät thieát vôùi Chuùa Thaùnh Thaàn vaø hieäp thoâng saâu xa vôùi Giaùo Hoäi. Khi coù ñuû 4 yeáu toá naøy, baûn thaân nhaø truyeàn giaùo trôû thaønh hình aûnh soáng ñoäng cuûa Chuùa Ba Ngoâi, trôû thaønh hieän thaân cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ ôû traàn gian vaø trôû neân Tin Möøng soáng ñoäng laø noäi dung cuûa vieäc truyeàn giaùo (x. Gl 2,20). Vieäc truyeàn giaùo ngaøy nay khoâng phaûi chæ tìm ñeán moät daân toäc xa laï, ñeán vôùi nhöõng ngöôøi khaùc mình veà toân giaùo vaø vaên hoaù, cuõng khoâng phaûi chæ laø vieäc daïy giaùo lyù hoaëc thaêng tieán con ngöôøi vaø phaùt trieån coäng ñoàng nhöng laø tieáp xuùc vôùi moïi ngöôøi moïi vaät trong ñôøi soáng thöôøng ngaøy ñeå chia seû baûn thaân mình cho hoï nhö chính Ñöùc Kitoâ ñaõ laøm. Nhaø truyeàn giaùo laø taám baùnh Ñöùc Kitoâ ñöôïc beû ra ñeå nuoâi soáng theá giôùi (x. Söù ñieäp ÑTC Gioan Phaoloâ II nhaân dòp Khaùnh nhaät Truyeàn giaùo 2005; Ga 6,35.51.58.68).

Nhaø truyeàn giaùo caàn phaûi trôû laïi vôùi Ñöùc Kitoâ vaø hoaø nhaäp thaønh moät vôùi Ngöôøi qua ñôøi soáng caàu nguyeän vaø phuïng vuï ñeå Ngöôøi chuyeån thoâng quyeàn naêng laøm chöùng cho Tin Möøng qua caùc daáu laï nhö chöõa laønh beänh taät, xua tröø ma quyû, noùi ñöôïc thöù ngoân ngöõ môùi laï cuûa tình thöông maø Thaùnh Thaàn thuùc ñaåy trong loøng ta (x. Mc 16,16-20). Nhaø truyeàn giaùo coù theå chöõa laønh beänh taät khoâng phaûi nhö moät baùc só hay xua tröø ma quyû khoâng phaûi nhö moät thaày phaùp nhöng vôùi tö caùch laø chöùng nhaân cuûa Ñöùc Kitoâ vì hoï coù theå laøm ñöôïc moïi söï vôùi Ñaáng ban söùc maïnh cho hoï (x. Pl 4,13). Nhö theá, vieäc rao giaûng Lôøi Chuùa, cöû haønh bí tích vaø baùc aùi töø thieän ñeàu gaén boù maät thieát vôùi nhau, hình thaønh neân baûn chaát cuûa Giaùo Hoäi maø ngöôøi tín höõu naøo cuõng caàn theå hieän trong ñôøi soáng (x. ÑTC Beâneâñictoâ XVI, Thoâng ñieäp Thieân Chuùa laø Tình yeâu, soá 25).

Keát luaän

Khi suy nghó veà hieäu quaû truyeàn giaùo ôû Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây, chuùng ta cuøng caûm taï Chuùa vì nhöõng ôn laønh Ngöôøi ban cho Giaùo hoäi Vieät Nam. Duø keát quaû truyeàn giaùo chöa ñaït ñöôïc nhö loøng mong öôùc, chuùng ta vaãn caûm nghieäm ñöôïc söùc soáng maõnh lieät vaø nieàm haêng say voâ taän cuûa ngöôøi tín höõu Vieät Nam muoán daán thaân cho coâng cuoäc loan baùo Tin Möøng. Moät vaøi daáu hieäu trình baøy trong baøi vieát naøy chæ nhaèm muïc ñích môøi goïi moãi ngöôøi chuùng ta trôû laïi vôùi Ñöùc Kitoâ ñeå gaén boù maät thieát vôùi Ngöôøi vì Ñöùc Kitoâ chính laø con ñöôøng daãn ta vaø daân toäc ñeán söï thaät toaøn dieän vaø söï soáng vónh haèng.

Töø Kinh Nghieäm Truyeàn Giaùo ÔÛ Vieät Nam Vaø Haøn Quoác

Ñeán Vieäc Xaây Döïng Neàn Vaên Hoùa Nhaân Baûn Taâm Linh

Nhaäp Ñeà

Chuùng ta ñaõ cuøng nhau suy nghó veà hieäu quaû truyeàn giaùo ôû Vieäc Nam trong khoaûng 50 naêm gaàn ñaây vôùi nghi vaán raèng: hieäu quaû aáy chöa cao nhö loøng mong öôùc, ñaõ tìm ra moät vaøi nguyeân nhaân daãn ñeán tình traïng thieáu hieäu quaû vaø gôïi yù caàn phaûi trôû laïi vôùi Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Tuy nhieân, nhöõng suy tö naøy coù leõ coøn naëng tính lyù thuyeát, caàn ñöôïc chöùng minh baèng chính thöïc teá cuûa hoaït ñoäng truyeàn giaùo.

Vì theá, chuùng ta seõ cuøng nhau khaùm phaù vaøi kinh nghieäm truyeàn giaùo ôû Vieät Nam vaø Haøn Quoác, ñeå thaáy raèng vieäc truyeàn giaùo taùc ñoäng leân xaõ hoäi, aûnh höôûng raát nhieàu ñeán neàn vaên hoaù daân toäc vaø coù theå thay ñoåi caû ñaát nöôùc. Do ñoù, muoán cho vieäc truyeàn giaùo hieän nay ôû Vieät Nam coù keát quaû toát ñeïp, caàn xaây döïng moät neàn nhaân baûn môùi.

Baøi trình baøy bao goàm maáy ñieåm chính sau ñaây:

1. Hieäu quaû vieäc truyeàn giaùo ôû Vieät Nam trong boái caûnh vaên hoaù vaø lòch söû

2. Phaân tích khaùi quaùt hieäu quaû truyeàn giaùo ôû Haøn Quoác trong 50 naêm gaàn ñaây

3. Xaây döïng moät neàn vaên hoaù nhaân baûn môùi cho tín höõu Vieät Nam

1. Hieäu Quaû Vieäc Truyeàn Giaùo ÔÛ Vieät Nam Trong Boái Caûnh Vaên Hoùa Vaø Lòch Söû

Chuùng toâi ñaõ trình baøy khaù chi tieát coâng cuoäc truyeàn giaùo ôû Vieät Nam trong cuoán Nieân giaùm Giaùo hoäi Coâng giaùo Vieät Nam, ñaëc bieät trong chöông 10 vaø 11, töø trang 184-225. ÔÛ ñaây chuùng toâi xin toùm taét vaøi ñieåm chính nhö sau:

1.1. Boái caûnh vaên hoaù vaø lòch söû

Boái caûnh lòch söû:

Sau khi Leâ Lôïi thaéng quaân Minh, trieàu ñaïi nhaø Leâ keùo daøi 360 naêm (1428-1788). Xaõ hoäi Vieät Nam vaøo theá kyû XV oån ñònh, noâng nghieäp phuïc hoài vaø phaùt trieån. Sang theá kyû XVI, nhaø Leâ suy yeáu vì caùc vua ham meâ töûu saéc, trieàu ñình thieáu ngöôøi taøi trí, xaõ hoäi baét ñaàu hoãn loaïn. Daân chuùng khoán khoå vì nhöõng cuoäc chieán tranh loaïn laïc lieân mieân giöõa hoï Trònh phoø Leâ vaø hoï Maïc. Sau khi hoï Trònh chieám laïi ñöôïc thaønh Thaêng Long, vaøo naêm 1592, nhaø Leâ ñöôïc khoâi phuïc, nhöng moïi quyeàn löïc ñeàu naèm trong tay hoï Trònh. Chieán tranh Leâ-Maïc chöa chaám döùt thì cuoäc chieán ñaãm maùu giöõa hai theá löïc Trònh-Nguyeãn laïi dieãn ra, roài ñeán cuoäc chieán giöõa anh em nhaø Taây Sôn vôùi chuùa Nguyeãn töø naêm 1776 cho ñeán khi chuùa Nguyeãn AÙnh thaéng Taây Sôn vaø thoáng nhaát sôn haø naêm 1802. Cuoäc soáng ngöôøi daân trong thôøi kyø naøy voâ cuøng khoán khoå, sinh maïng con ngöôøi bò coi thöôøng, ñôøi soáng kinh teá kieät queä vì söu cao thueá naëng ñeå chi phí cho chieán tranh.

Töø nhöõng naêm 1802-1856, xaõ hoäi taïm yeân oån, nhöng thay vì côûi môû nhö Minh Trò Thieân Hoaøng ôû Nhaät Baûn (Mutsuhito, 1852-1912), caùc vua trieàu Nguyeãn laïi duøng chính saùch beá quan toaû caûng ñoái vôùi ngöôøi nöôùc ngoaøi, hoaøn toaøn theo quan ñieåm chính trò cuûa Trung Quoác, neân ñôøi soáng daân chuùng vaãn heát söùc khoù khaên, daân trí laïc haäu. Naêm 1858, chieán tranh Phaùp-Vieät buøng noå. Nhöõng cuoäc taøn saùt taäp theå tín höõu Kitoâ giaùo ôû Ba Gioàng, Höõu Ñaïo, Bieân Hoaø, Baø Ròa (1861), Nam Ñònh, Höng Yeân (Baéc kyø), Buùng, Long Thaønh, Taân Trieàu, Traûng Baøng (Taây Ninh) (1862) ñaõ laø lyù do ñeå ngöôøi Phaùp vin vaøo ñoù ñaùnh chieám mieàn Nam Vieät Nam. Naêm 1862, Vieät Nam phaûi kyù Hoaø öôùc Nhaâm Tuaát nhöôøng 3 tænh mieàn Ñoâng Nam Boä cho Phaùp.

Naêm 1867, Phaùp chieám 3 tænh mieàn Taây Nam Boä. Naêm 1873, Phaùp ñaùnh chieám Haø Noäi laàn ñaàu vaø moät soá tænh ôû mieàn Baéc. Naêm 1874, Vieät Nam phaûi kyù Hoaø öôùc Giaùp Tuaát nhöôøng ñöùt cho Phaùp 6 tænh Nam kyø, ñoàng thôøi ngöôøi daân ñöôïc töï do truyeàn ñaïo vaø theo ñaïo. Sau Hoaø öôùc naøy, phong traøo Vaên Thaân vôùi khaåu hieäu "Bình Taây Saùt Taû" ñeå choáng Phaùp vaø saùt haïi ngöôøi Coâng giaùo noåi leân ôû Ngheä An, Nam Ñònh vaø lan daàn khaép nöôùc. Haøng chuïc ngaøn ngöôøi Coâng giaùo bò saùt haïi, nhaát laø trong nhöõng naêm 1885-1886.

Naêm 1882, Phaùp chieám Haø Noäi laàn II vaø caùc tænh mieàn Baéc daãn ñeán hoaø öôùc Giaùp Thaân naêm 1884, ñaët mieàn Baéc döôùi söï baûo hoä cuûa ngöôøi Phaùp, Nam kyø laø thuoäc ñòa Phaùp vaø Trung kyø thuoäc quyeàn cai trò cuûa trieàu ñình Hueá cho tôùi naêm 1945 khi Ñaûng Coäng Saûn giaønh ñöôïc chính quyeàn, thaønh laäp nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoaø.

Boái caûnh vaên hoaù:

Chuû quyeàn chính trò thay ñoåi lieân mieân nhöng boái caûnh vaên hoaù haàu nhö khoâng thay ñoåi töø naêm 1428 ñeán 1945. Daân toäc ta toå chöùc xaõ hoäi theo tö töôûng Nho giaùo döïa treân Tam cöông, Nguõ thöôøng. Vua laø chuû theå toái cao cuûa ñaát nöôùc maø moïi ngöôøi phaûi toân thôø vì vua laø Con Trôøi (Thieân Töû). Vua naém toaøn quyeàn sinh saùt trong tay, baét ai cheát laø ngöôøi ñoù phaûi cheát. Chæ coù vua naém ñoäc quyeàn veà toân giaùo ñeå phong thaàn cho caùc vò thaàn linh vaø töø ñoù daân chuùng môùi ñöôïc pheùp toân thôø. Trieàu ñình laáy chöõ Haùn cuûa ngöôøi Trung Hoa laøm chöõ chính thöùc vaø toå chöùc caùc khoa thi döïa treân caùc saùch kinh ñieån cuûa neàn giaùo duïc Trung Quoác nhö Töù Thö, Nguõ Kinh. Phaät giaùo coù aûnh höôûng nhieàu treân daân chuùng vaø nhöõng bieán theå cuûa ñaïo Laõo nhö caùc hình thöùc thôø caùc thaàn vaät, buøa chuù meâ tín raát phoå bieán trong daân gian (x. Toan AÙnh, Tín ngöôõng Vieät Nam, Quyeån Thöôïng vaø Quyeån Haï, NXB TP. Saigoøn, 1992).

Gia ñình theo cheá ñoä ña theâ, troïng nam khinh nöõ vôùi nhöõng hình phaït raát naëng neà daønh cho caùc phuï nöõ hoang thai, gian daâm. Xaõ hoäi coøn nhieàu huû tuïc nhö tuïc taûo hoân, tuïc cho pheùp ñaøn oâng boû vôï vì moät soá lyù do khoâng chính ñaùng (thaát xuaát) nhö: khoâng con, khoâng thôø cha meï choàng, ña ngoân, troäm caép, ghen tuoâng, coù aùc taät, daâm daät (x. Toan AÙnh, Con ngöôøi Vieät Nam, NXB TP. Saigoøn, 1992, tr. 215). Nhieàu troø vui, leã hoäi mang tính phoùng ñaõng (x. Toan AÙnh, Hoäi Heø Ñình Ñaùm, NXB TP. Saigoøn, 1992, tr. 244-279).

Caùch toå chöùc laøng xaõ duø coù thay ñoåi ít nhieàu döôùi caùc thôøi vua chuùa khaùc nhau, nhöng caùc sinh hoaït vaø caùc tuïc leä haàu nhö vaãn giöõ nguyeân, nhieàu khi "pheùp vua thua leä laøng" (x. Toan AÙnh, Laøng Xoùm Vieät Nam, NXB TP. Saigoøn, 1992).

Trong boái caûnh lòch söû vaø vaên hoaù nhö theá, Tin Möøng Chuùa Gieâsu Kitoâ ñaõ ñöôïc loan baùo cho daân toäc Vieät Nam.

1.2. Caùc giai ñoaïn truyeàn giaùo

Lòch söû truyeàn giaùo ôû Vieät Nam taïm chia thaønh nhöõng giai ñoaïn sau ñaây:

- Giai ñoaïn khai sinh (1533-1615) vaø môû ñaïo chính thöùc (1615-1659)

Khôûi ñaàu vaøo naêm 1533, moät ngöôøi nöôùc ngoaøi teân laø Ineâkhu ñaõ ñeán truyeàn giaùo taïi laøng Ninh Cöôøng, huyeän Nam Chaâu vaø laøng Traø Luõ, huyeän Giao Thuyû (tænh Nam Ñònh ngaøy nay).

Sau ñoù, caùc vò thöøa sai Doøng Teân ñaõ ñeán truyeàn ñaïo ôû caû 2 mieàn Nam Baéc, laáy soâng Gianh laøm ranh giôùi, phía Baéc goïi laø Ñaøng Ngoaøi, do vua Leâ chuùa Trònh naém quyeàn; phía Nam goïi laø Ñaøng Trong, do caùc chuùa Nguyeãn cai quaûn.

Töø naêm 1615, caùc linh muïc F. Buzomi, D. Cavalho ñeán Cöûa Haøn, Ñaø Naüng, tieáp theo laø caùc linh muïc F. Pina, C. Borri vaø A. de Rhodes (Ñaéc Loä). ÔÛ Ñaøng Ngoaøi coù linh muïc G. Baldinotti, P. Marques vaø A. de Rhodes ñeán Cöûa Baïng, Thanh Hoaù, ngaøy 19-3-1627. Ñeå hoã trôï cho vieäc truyeàn giaùo, caùc thöøa sai ñaõ bieân soaïn giaùo lyù, saùng taùc kinh nguyeän, thô vaên baèng chöõ Noâm, chöõ Quoác Ngöõ vôùi söï trôï giuùp cuûa caùc thaày giaûng coù hoïc thöùc nhö cuï Gioakim, sö cuï Chuøa Phao, sö cuï Manuel, cuï ngheø Giuse, ñaëc bieät laø 2 taùc phaåm cuûa cha Ñaéc Loä aán haønh ôû Roâma naêm 1651: Pheùp giaûng Taùm ngaøy vaø Töø ñieån Vieät-Boà-La, caùc thaùnh truyeän baèng chöõ Noâm cuûa G. Majorica.

Vaøo naêm 1665, sau 37 naêm truyeàn giaùo ôû Ñaøng Ngoaøi vôùi 25 linh muïc vaø 5 trôï só, vaø sau 50 naêm ôû Ñaøng Trong vôùi 39 linh muïc vaø 01 trôï só, caùc thöøa sai Doøng Teân röûa toäi khoaûng 100.000 tín höõu (trong ñoù coù 20.000 ôû Ñaøng Trong) (x. Coâng giaùo vaø Daân toäc, Coâng giaùo Vieät Nam sau quaù trình 50 naêm, NXB Toân Giaùo, 1996, tr. 86).

- Giai ñoaïn hình thaønh (1659-1802)

Naêm 1659, Ñöùc Thaùnh Cha Alexander VII laäp 2 giaùo phaän ôû Vieät Nam (Ñaøng Trong vaø Ñaøng Ngoaøi) vaø ñaët 2 vò giaùm muïc ñaàu tieân thuoäc Hoäi Truyeàn giaùo Paris (MEP) laøm ñaïi dieän Toâng Toaø. Ñöùc cha Lambert de la Motte ôû Ñaøng Trong vaø F. Pallu ôû Ñaøng Ngoaøi.

Duø coù nhöõng saéc chæ caám ñaïo cuûa vua chuùa keøm theo nhöõng cuoäc baùch haïi döôùi thôøi caùc chuùa Trònh ôû mieàn Baéc, caùc chuùa Nguyeãn ôû mieàn Nam hoaëc cuûa vua Caûnh Thònh nhaø Taây Sôn ôû mieàn Trung, caùc giaùm muïc vaø caùc thöøa sai vaãn mieät maøi truyeàn ñaïo, vaø Giaùo hoäi Vieät Nam vaãn khoâng ngöøng phaùt trieån.

Vaøo naêm 1802, Giaùo hoäi Vieät Nam coù 3 giaùo phaän vôùi 121 linh muïc Vieät Nam vaø 320,000 tín höõu, chieám tyû leä khoaûng 3% daân soá. Giaùo phaän Ñaøng Trong coù 60,000 giaùo daân, Taây Ñaøng Ngoaøi coù 120,000 giaùo daân vaø Ñoâng Ñaøng Ngoaøi 140,000 giaùo daân.

- Giai ñoaïn thöû thaùch (1802-1886)

Sau khi vua Gia Long leân ngoâi thoáng nhaát ñaát nöôùc naêm 1802, cho ñeán khi phong traøo Vaên Thaân ngöng taøn saùt ngöôøi Coâng giaùo (1885-1886), coù theå goïi ñaây laø giai ñoaïn thöû thaùch vôùi caùc cuoäc baùch haïi trieàn mieân cuûa vua quan laãn moät phaàn daân chuùng chòu aûnh höôûng naëng neà cuûa Nho giaùo, thuø gheùt söï xaâm laêng cuûa ngöôøi Phaùp vaø hieåu laàm ngöôøi Coâng giaùo ñi vôùi Phaùp ñeå phaûn boäi ñaát nöôùc.

Nhöng ñaây cuõng laø giai ñoaïn truyeàn giaùo raát thaønh coâng vì ngöôøi tín höõu Vieät Nam ñaõ tìm ñöôïc con ñöôøng soáng trong caùi leõ töû sinh cuûa kieáp ngöôøi, giôùi thieäu ñöôïc neàn vaên hoaù Coâng giaùo cho daân toäc. Ñaây cuõng laø thôøi kyø truyeàn giaùo hieäu quaû nhaát. Trong voøng 80 naêm, daân soá Coâng giaùo taêng gaáp ñoâi vaø tyû leä taêng töø 3% leân ñeán 7%.

Vaøo cuoái thôøi kyø naøy, Giaùo hoäi Vieät Nam coù 9 giaùo phaän, 4 giaùo phaän ôû Ñaøng Trong vaø 5 giaùo phaän ôû Ñaøng Ngoaøi, vôùi 9 giaùm muïc, 219 linh muïc thöøa sai, 356 linh muïc Vieät Nam, 1,246 chuûng sinh, 156 thaày giaûng, 1,399 nöõ tu, 930 nhaø thôø, 292 cô sôû baùc aùi, vaø 648,435 giaùo daân, chieám tyû leä khoaûng 7% daân soá (x. Nieân giaùm Giaùo hoäi Coâng giaùo Vieät Nam 2005, tr. 195).

- Giai ñoaïn phaùt trieån (1886-1960)

Sau hoaø öôùc 1884, Vieät Nam ñöôïc chia thaønh 3 kyø: Nam kyø, Baéc kyø vaø Trung kyø. Ngöôøi Coâng giaùo ñöôïc töï do theo ñaïo, xaây döïng caùc cô sôû vaät chaát, nhieàu giaùo phaän môùi ñöôïc thaønh laäp, soá tín höõu taêng nhanh. Tính ñeán naêm 1939, Giaùo hoäi Vieät Nam coù 16 giaùo phaän, 17 giaùm muïc, 1,544,765 giaùo daân treân toång soá 26,500,000 ngöôøi, chieám 7.5% (x. Baûng 12, tr. 19).

Sau Hieäp ñònh Geneøve 1954, Vieät Nam chia thaønh 2 mieàn Nam Baéc, laáy soâng Beán Haûi ôû vó tuyeán 17 laøm ranh giôùi, vôùi hai yù thöùc heä ñoái nghòch nhau. Trong thôøi gian naøy, coù khoaûng 650,000 tín höõu töø mieàn Baéc di cö vaøo mieàn Nam.

Ngaøy 24-11-1960, Ñöùc Thaùnh Cha Gioan XXIII ñaõ thieát laäp Haøng Giaùo phaåm Coâng giaùo Vieät Nam vôùi 3 giaùo tænh Haø Noäi, Hueá, Saøi Goøn. Moät soá giaùo phaän môùi ñöôïc thaønh laäp. Giaùo hoäi Vieät Nam luùc naøy coù 20 giaùo phaän, 23 giaùm muïc, 2,094,540 tín höõu, 1,944 linh muïc, 5,789 tu só nam nöõ vaø 1,530 chuûng sinh treân toång soá 30,172,000 daân, chieám tyû leä 6.9% daân soá (x. Baûng 12, tr. 19).

Giai ñoaïn naøy duø ñöôïc töï do theo ñaïo, xaây döïng ñöôïc nhieàu nhaø thôø, cô sôû giaùo duïc, xaõ hoäi, thaäm chí ñöôïc chính quyeàn naâng ñôõ, nhöng soá ngöôøi theo ñaïo laïi khoâng nhieàu. Tyû leä giaûm töø 7% xuoáng 6.9% daân soá.

- Giai ñoaïn tröôûng thaønh (töø 1960 ñeán nay)

Trong giai ñoaïn naøy, cuoäc chieán giöõa hai mieàn Nam Baéc vôùi hai yù thöùc heä keùo daøi töø naêm 1963 ñeán 1975. Do soá tín höõu taêng neân hai giaùo tænh Hueá vaø Saøi Goøn laïi ñöôïc chia nhoû ñeå laäp theâm nhieàu giaùo phaän: Ñaø Naüng, Ban Meâ Thuoät, Xuaân Loäc, Phuù Cöôøng, Phan Thieát. Vaøo cuoái naêm 1975, Giaùo hoäi Vieät Nam coù 25 giaùo phaän.

AÙnh saùng töø Coâng ñoàng Vatican II (1962-1965) ñaõ lan toaû treân caùc giaùo phaän mieàn Nam theo ñöôøng höôùng muïc vuï vaø ñaïi keát vôùi caùc hoaït ñoäng cuûa nhieàu hoäi ñoaøn Coâng giaùo Tieán haønh trong xaõ hoäi, vôùi haøng ngaøn tröôøng hoïc caùc caáp ñöôïc xaây döïng trong khi mieàn Baéc vaãn giöõ neáp soáng aâm thaàm döôùi cheá ñoä Coäng saûn vôùi nhieàu khoù khaên vaø thöû thaùch.

Chieán thaéng cuûa chính quyeàn Coäng saûn mieàn Baéc ñaõ daãn ñeán vieäc chính quyeàn mieàn Nam suïp ñoå vaø thoáng nhaát ñaát nöôùc, ngaøy 30-4-1975, ñöa Giaùo hoäi Vieät Nam vaøo moät giai ñoaïn môùi. Duø coù khoù khaên veà vaät chaát vì caùc phöông tieän hoaït ñoäng muïc vuï, caùc cô sôû hoaït ñoäng xaõ hoäi vaø kinh teá ôû mieàn Nam ñeàu bò Nhaø nöôùc tieáp thu vaø quaûn lyù, nhöng Giaùo hoäi Vieät Nam laïi thaáy ñaây laø dòp Thieân Chuùa thanh taåy mình khoûi nhöõng vöôùng baän vaät chaát ñeå chuù yù hôn ñeán tinh thaàn soáng ñaïo, hoïc hoûi Lôøi Chuùa, caàu nguyeän, daïy giaùo lyù cuõng nhö phoå bieán ñôøi soáng ñöùc tin, vaên hoaù, ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi Vieät Nam cho toaøn theå gia ñình nhaân loaïi, qua vieäc gaàn 1 trieäu ngöôøi ñaõ di taûn töø 1975-1990, sang raát nhieàu nöôùc treân theá giôùi.

Töø naêm 1990 ñeán nay, qua chính saùch côûi môû cuûa Nhaø Nöôùc ñoái vôùi toân giaùo, Giaùo hoäi Coâng giaùo Vieät Nam coù nhieàu töï do hôn ñeå toå chöùc caùc hoaït ñoäng toân giaùo cuõng nhö caùc hoaït ñoäng baùc aùi xaõ hoäi. Soá tín höõu baét ñaàu gia taêng so vôùi tyû leä daân soá, duø söï gia taêng khoâng nhieàu. Tính ñeán 31-12-2008, Giaùo hoäi Coâng giaùo Vieät Nam coù 26 giaùo phaän, 2 Hoàng y, 2 Toång Giaùm muïc, 40 giaùm muïc, 3,541 linh muïc, 17,160 tu só nam nöõ, 6,187,486 tín höõu treân toång soá 86,160,000 ngöôøi, chieám 7.18% daân soá. Trong gaàn 50 naêm qua, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Vieät Nam ñaõ coù theâm 5 giaùo phaän môùi, soá tín höõu taêng gaáp 3, soá linh muïc tu só taêng gaáp ñoâi.

Hieän nay, neáu tính theâm soá tín höõu Coâng giaùo (khoaûng 1 trieäu) vaø soá ngöôøi Vieät ôû nöôùc ngoaøi (khoaûng 3 trieäu) maø Giaùo hoäi Vieät Nam phaàn naøo chòu traùch nhieäm loan baùo Tin Möøng, toång soá tín höõu laø 7 trieäu treân 89 trieäu ngöôøi Vieät, chieám tyû leä 7.86 % (x. Hoäi ñoàng Giaùm muïc Vieät Nam, Nieân giaùm Giaùo hoäi Coâng giaùo Vieät Nam 2005, Phuï luïc: Coäng ñoàng Coâng giaùo Vieät Nam Haûi ngoaïi, NXB Toân Giaùo, Haø Noäi, 2005, tr. 867-902).

1.3. Truyeàn giaùo vaø neàn vaên hoaù Vieät Nam

Xeùt veà maët vaên hoaù, coâng cuoäc truyeàn giaùo ôû Vieät Nam ñaõ ñoùng goùp raát lôùn hay coù theå noùi ñaõ giaûi phoùng ngöôøi Vieät khoûi leä thuoäc neàn vaên hoaù Trung Hoa.

Töø khi bò ngöôøi Taøu ñoâ hoä vaøo naêm 179 TCN cho ñeán 1615, khi Tin Möøng ñöôïc caùc nhaø truyeàn giaùo Taây Phöông loan baùo, haàu nhö moïi ngöôøi daân Vieät, töø vua quan ñeán daân chuùng, chòu aûnh höôûng naëng neà cuûa neàn vaên hoaù Trung Hoa. Daàu vaäy, yù thöùc phaûn khaùng cuûa daân toäc Vieät vaãn aâm æ baøy toû qua caùch soáng (thuoác Nam - thuoác Baéc), caùch aên maëc (maëc vaùy-maëc quaàn), chöõ vieát (chöõ Noâm - chöõ Haùn) neân ngöôøi Vieät khoâng maát nöôùc vaø khoâng bò ñoàng hoaù so vôùi daân toäc Chieâm Thaønh ôû mieàn Trung Vieät Nam.

* Caùc nhaø truyeàn giaùo ñaõ daïy cho ngöôøi Vieät giaù trò voâ cuøng cao quyù cuûa con ngöôøi trong nhöõng theá kyû chieán tranh lieân mieân maø maïng ngöôøi bò coi reû nhö coû raùc. Tin vaøo Thieân Chuùa vaø vaøo Ñöùc Gieâsu Kitoâ hoï seõ ñöôïc soáng muoân ñôøi duø vua chuùa coù theå duøng hoï nhö nhöõng moùn ñoà chôi trong cuoäc tranh giaønh quyeàn löïc.

Soáng döôùi cheá ñoä daân chuû chuyeân cheá, vua ñöôïc toân laø thieân töû (con trôøi), coù toaøn quyeàn sinh saùt: vua baét baày toâi cheát maø ngöôøi ñoù khoâng chòu cheát laø ngöôøi ñoù baát trung (quaân xöû thaàn töû, thaàn baát töû baát trung). Coøn Kitoâ höõu laïi ñöôïc daïy moïi ngöôøi ñeàu bình ñaúng, ñeàu laø anh em trong ñaïi gia ñình nhaân loaïi, coù Thieân Chuùa laø Cha neân ai cuõng phaûi toân troïng quyeàn soáng cuûa con ngöôøi. Ñöùc Gieâsu môùi laø "Thieân Töû" thaät söï, nhöng laïi töï nguyeän cheát ñeå cöùu ñoä chuùng ta, neân ngöôøi Kitoâ höõu saün saøng hy sinh maïng soáng ñeå phuïc vuï Chuùa vaø moïi ngöôøi.

* Soáng trong moät xaõ hoäi theo cheá ñoä ña theâ (trai thì naêm theâ baûy thieáp), troïng nam khinh nöõ (nhaát nam vieát höõu, thaäp nöõ vieát voâ), caùc Kitoâ höõu thôøi ñoù laøm chöùng cho söï thaät veà quyeàn bình ñaúng giôùi tính, veà hoân nhaân moät vôï moät choàng, veà haïnh phuùc gia ñình döïa treân tình yeâu chung thuyû vaø tình yeâu Thieân Chuùa. Haïnh phuùc naøy bieåu loä trong ñôøi soáng gia ñình cuûa ngöôøi Coâng giaùo vôùi nhöõng tieáng cöôøi tieáng haùt vaø trong ñôøi soáng coäng ñoàng, vôùi nhöõng coâng vieäc cuõng nhö troø vui maø nam nöõ ñöôïc tham döï nhö nhau.

* Soáng trong xaõ hoäi maø hoïc thöùc laø moät caùi gì quyù giaù chæ daønh cho moät thieåu soá ñöôïc öu ñaõi, giaøu sang, thì ngöôøi tín höõu laïi muoán phoå bieán söï khoân ngoan cuûa Thieân Chuùa cho moïi ngöôøi. Moãi laøng ngaøy xöa chæ coù moät vaøi ngöôøi ñi hoïc ñeå vieát ñöôïc caùi vaên töï baùn nhaø baùn ñaát, laøm soå ñinh soå ñieàn thay cho caû laøng; neáu may maén hôn thì thi ñoã laøm quan. 99% daân soá coøn laïi ñeàu muø chöõ, thaát hoïc. Traùi laïi, ngöôøi Coâng giaùo ai cuõng ñöôïc hoïc, ai cuõng bieát chöõ. Luùc ñaàu hoïc chöõ Haùn, chöõ Noâm, sau laïi cuøng nhau khaùm phaù vaø truyeàn baù loaïi chöõ deã ñoïc hôn, deã vieát hôn laø chöõ Quoác Ngöõ, nhö chuùng ta ñang duøng, ñeå phoå bieán söï thaät cho moïi ngöôøi. Haøng traêm boä saùch Haùn Noâm, haøng ngaøn cuoán saùch Quoác Ngöõ cuûa ngöôøi Coâng giaùo coøn ñeå laïi trong kho taøng vaên hoaù daân toäc nhö muoán chöùng minh ñieàu ñoù.

Ñôøi soáng haèng ngaøy vôùi nhöõng kinh saùch, tuoàng kòch dieãn moãi dòp leã troïng, moãi muøa phuïng vuï giuùp cho taát caû töø treû ñeán giaø ñeàu bieát chöõ nghóa, trôû thaønh ngöôøi coù vaên hoaù vaø daïy vaên hoaù cho ñoàng baøo. Chæ trong voøng 200 naêm, tính töø khi tieáng Vieät ñöôïc khai sinh chính thöùc vôùi cuoán Töø ñieån Vieät-Boà-La vaø saùch Pheùp giaûng Taùm ngaøy cuûa Linh muïc Ñaéc Loä, vaøo naêm 1651, cho ñeán luùc tôø Gia Ñònh baùo, tôø baùo tieáng Vieät ñaàu tieân, ra maét ôû mieàn Nam naêm 1865, ta môùi thaáy neáp soáng vaên hoaù cuûa ngöôøi Coâng giaùo aûnh höôûng nhanh choùng vaø maïnh meõ ñeán xaõ hoäi Vieät Nam nhö theá naøo.

* Nhôø chöõ vieát, nhaát laø nhôø caùc vò thöøa sai daïy cho bieát khoa hoïc, kyõ thuaät Taây Phöông, tín höõu Coâng giaùo trôû thaønh nhöõng ngöôøi truyeàn baù söï thaät cuûa Thieân Chuùa ghi khaéc trong vuõ truï vaïn vaät. Thôøi ñoù, moãi laøng coù vaøi ba caùi ao: taém röûa, aên uoáng ñeàu laáy nöôùc töø ñoù. Ngöôøi Coâng giaùo hieåu raèng caàn phaûi gìn giöõ theå xaùc cuûa mình cho khoeû maïnh, cho xöùng ñaùng vôùi ôn Chuùa, neân daïy baûo nhau caàn phaûi loïc nöôùc baèng than, caùt, soûi môùi ñöôïc duøng, roài phaûi ñun soâi môùi neân uoáng. Caùch ñaây naêm baûy chuïc naêm, cöù 10 ñöùa treû thì may ra coù 3 ñöùa soáng quaù 1 tuoåi, raát nhieàu ñöùa bò cheát yeåu vì beänh taät. Vì duøng nöôùc ao tuø neân caû laøng cöù 100 ngöôøi thì coù khoaûng 90 ñeán 95 ngöôøi bò toeùt maét, luùc naøo cuõng che mieáng vaûi ñen suøm suïp tröôùc maét. Nhöng con caùi ngöôøi Coâng giaùo ñöùa naøo cuõng khoeû maïnh, ñeïp ñeõ neân nhieàu ngöôøi löông cho ngöôøi Coâng giaùo con cuûa mình ñeå noù ñöôïc soáng. Nhieàu chaøng trai beân löông chæ muoán laáy vôï Coâng giaùo vì ngöôøi naøo ñoâi maét cuõng ñeïp. Coøn nhöõng coâ gaùi ngoaïi ñaïo laïi muoán laáy choàng Coâng giaùo ñeå gia ñình coù nhöõng ñöùa con khoeû maïnh vaø hoaø thuaän yeâu thöông nhau trong ñôøi soáng moät vôï moät choàng.

* Vôùi nhöõng chöõ "taû ñaïo" thích treân traùn, ngöôøi Coâng giaùo khoâng theå ñi hoïc, khoâng theå buoân baùn trong xaõ hoäi. Luùc baáy giôø hoï hieåu raèng mình phaûi yeâu thöông nhau, phaûi ñoaøn keát vaø chia seû ngheà nghieäp cho nhau. Laøm ra haøng gì thì phaûi thaät toát, baùn ra caùi gì thì phaûi thaät reû. Nhôø vaäy ai cuõng muoán trao ñoåi haøng hoaù vôùi ngöôøi Coâng giaùo, vaø hoï ñaõ vöôït qua ñöôïc giai ñoaïn khoù khaên.

* Bò baét bôù quaù thì ngöôøi tín höõu troán vaøo röøng saâu laøm raãy, nhö ôû La Vang, Traø Kieäu, nhôø theá maø môû mang bôø coõi ñaát nöôùc. Vôùi lyù lòch "taû ñaïo", khoù soáng ôû mieàn Baéc, tín höõu phaûi ñi vaøo mieàn Trung, mieàn Nam theo ñoaøn quaân vieãn chinh vaø trôû thaønh nhöõng ngöôøi môû ñöôøng, döïng nöôùc. Chính trong mieàn Nam, soáng vôùi nhöõng ngöôøi coù theå noùi laø ñaàu troäm ñuoâi cöôùp theo chính saùch di daân thôøi xöa, ngöôøi Coâng giaùo laïi caûm thaáy deã thôû hôn, duø phaûi hy sinh raát nhieàu, phaûi chieán ñaáu vôùi töøng ñaøn thuù döõ, vôùi nhöõng ñaùm muoãi bay daøy nhö ñaùm maây. Ngöôøi Coâng giaùo trôû thaønh nhöõng ngöôøi tieân phong vôùi tinh thaàn haøo phoùng, thaân thieän cuûa ngöôøi phöông Nam thuôû tröôùc. Ngöôøi tín höõu chia seû tình yeâu thöông vôùi heát moïi ngöôøi, cuøng queân ñi nhöõng quaù khöù xaáu xa, nhöõng lyù lòch ñen toái cuûa nhau ñeå soáng hoaø thuaän beân nhau, chæ caàn goïi nhau laø anh Hai, chò Ba, coâ Tö, chuù Taùm vaø coi nhau nhö moät ñaïi gia ñình cuûa Thieân Chuùa.

* Caùc nhaø Nho tieàn boái nhö Phan Boäi Chaâu, Phan Chu Trinh vôùi phong traøo Ñoâng Du; Löông Vaên Can, Kyø Ngoaïi Haàu Cöôøng Ñeå vôùi phong traøo Ñoâng Kinh Nghóa Thuïc ñaõ hoâ haøo daân chuùng boû buùi toùc, caét moùng tay, maëc AÂu phuïc, hoïc chöõ Quoác Ngöõ, soáng ñôøi gia ñình moät vôï moät choàng nhö ngöôøi Coâng giaùo. Taát caû phong traøo aáy ñaõ laøm cho ñaát nöôùc cuûa chuùng ta phaùt trieån.

Nhöõng söï thaät veà giaù trò vaø quyeàn lôïi caên baûn cuûa con ngöôøi, veà bình ñaúng nam nöõ, veà söï chung thuyû trong gia ñình, veà giaù trò cuûa khoa hoïc, kyõ thuaät# maø chuùng ta thaáy döôøng nhö hieån nhieân, roõ raøng trong thôøi ñaïi ngaøy nay, thì caùc baäc tieàn boái Coâng giaùo ñaõ phaûi vaát vaû truyeàn giaûng cho ngöôøi ñöông thôøi vôùi mình baèng bieát bao noãi tuûi nhuïc, hy sinh vaø coù khi baèng caû söï soáng quyù baùu.

Neáu hieåu vaên hoaù laø heä thoáng caùc giaù trò vaät chaát vaø tinh thaàn, do con ngöôøi saùng taïo vaø tích luyõ qua quaù trình hoaït ñoäng thöïc tieãn khi töông taùc vôùi moâi tröôøng töï nhieân vaø xaõ hoäi cuûa mình (x. Traàn Ngoïc Theâm, Tìm hieåu veà Baûn saéc Vaên hoaù Vieät Nam, NXB TP. Saigoøn, 2004, tr. 20-27), thì ngöôøi tín höõu Coâng giaùo Vieät Nam trong nhöõng giai ñoaïn truyeàn giaùo vöøa qua, töø 1659-1885, ñaõ xaây döïng moät neàn vaên hoaù môùi cho daân toäc. Neàn vaên hoaù naøy laáy con ngöôøi laøm goác, neân taïm goïi laø neàn vaên hoaù nhaân baûn, vôùi nhöõng neùt chính yeáu sô khôûi caàn ñöôïc phaùt trieån theâm trong töông lai.

Ñeå laøm saùng toû theâm moái lieân heä giöõa truyeàn giaùo vaø vaên hoaù, chuùng toâi xin giôùi thieäu moät thí duï khaùc. Ñoù laø coâng cuoäc truyeàn giaùo cuûa Giaùo hoäi Haøn Quoác trong 50 naêm gaàn ñaây vôùi boái caûnh lòch söû, vaên hoaù coù raát nhieàu ñieåm töông ñoàng vôùi Giaùo hoäi Vieät Nam.

2. Trình Baøy Vaø Phaân Tích Khaùi Quaùt Veà Keát Quaû Truyeàn Giaùo ÔÛ Haøn Quoác Trong 50 Naêm Gaàn Ñaây

2.1. Boái caûnh lòch söû vaø vaên hoaù

(x. NN., Trònh Huy Hoaù bieân dòch, Ñoái thoaïi vôùi caùc neàn vaên hoaù Trieàu Tieân, NXB Treû, TP. Saigoøn, 2001)

Ñaïi Haøn laø moät quoác gia naèm ôû baùn ñaûo Trieàu Tieân, phía Baéc giaùp Trung Quoác vaø Nga, phía Ñoâng giaùp bieån Nhaät Baûn, goàm hai mieàn Nam Baéc theo hai theå cheá chính trò khaùc nhau, laáy vó tuyeán 38 laøm ranh giôùi. Baéc Haøn hieän nay theo cheá ñoä Coäng saûn, vôùi teân nöôùc laø Coäng hoaø Daân chuû Nhaân daân Trieàu Tieân. Nam Haøn theo cheá ñoä Tö baûn, vôùi teân nöôùc laø Coäng hoaø Haøn Quoác.

Ñaïi Haøn laäp nöôùc vaøo khoaûng naêm 3000 TCN vôùi teân nöôùc laø Choson (Trieàu Tieân). Nhöõng ngöôøi daân ôû baùn ñaûo naøy laø nhöõng ngöôøi chaâu AÙ tieàn söû soáng döôùi aûnh höôûng cuûa neàn vaên hoaù Trung Quoác. Naêm 108 TCN, nhaø Haùn ôû Trung Quoác chieám nöûa phaàn phía Baéc cuûa baùn ñaûo. Caùc boä laïc Ñaïi Haøn ñaõ chieám laïi moät phaàn laõnh thoå vaøo naêm 75 TCN vaø laäp neân caùc vöông quoác Silla (57 TCN), Koguryo (37 TCN) vaø Paekche (18 TCN), toàn taïi trong 700 naêm. Töø naêm 668-917, caùc vua trieàu Silla chieán thaéng nhaø Ñöôøng ôû Trung Quoác, thoáng nhaát ñaát nöôùc, môû ra moät thôøi hoaøng kim cho daân toäc Haøn.

Thuû lónh Wang Kon chieám ñöôïc vöông quoác naêm 918 vaø laäp neân trieàu ñaïi Koryo (Korea), keùo daøi töø 918-1392. Sau ñoù töôùng Yi Songgye ñaõ giaønh quyeàn vaø laäp neân trieàu ñaïi Yi (1392-1910) vaø chuyeån ñoâ veà Hanyang (Seoul hieän nay). Töø naêm 1592-1598, Ñaïi Haøn bò taøn phaù naëng neà do cuoäc chieán tranh xaâm laêng cuûa Nhaät Baûn. Töø naêm 1600-1894, ngöôøi Trung Hoa xaâm chieám Ñaïi Haøn vaø buoäc coáng noäp. Ñeán naêm 1910, ngöôøi Nhaät laïi chieám ñoùng Ñaïi Haøn sau khi Nhaät thaéng Lieân Xoâ trong cuoäc chieán 1904-1905. Töø nhöõng ngaøy ñaàu laäp nöôùc cho ñeán theá kyû XX, ngöôøi daân Ñaïi Haøn chòu aûnh höôûng naëng neà cuûa vaên hoaù Trung Hoa: xaõ hoäi ñöôïc toå chöùc theo Khoång giaùo, daân chuùng theo Phaät giaùo vaø thôø kính oâng baø toå tieân vôùi aûnh höôûng cuûa tín ngöôõng Shaman.

Naêm 1945, Chieán tranh Theá giôùi thöù II keát thuùc, Nhaät baïi traän, Ñaïi Haøn bò chia caét thaønh hai mieàn: ôû phía Baéc vó tuyeán 38, Lieân Xoâ tieáp quaûn laäp thaønh Coäng hoaø Daân chuû Nhaân daân Trieàu Tieân (1-5-1948), vôùi thuû ñoâ laø Pyonnyang. ÔÛ phía Nam vó tuyeán 38, Hoa Kyø tieáp quaûn naêm 1948, vôùi thuû ñoâ laø Seoul. Cuoäc chieán Nam Baéc ñaõ xaûy ra do söï ñoái khaùng cuûa hai yù thöùc heä Coäng saûn vaø Tö baûn ñaõ taøn phaù ñaát nöôùc naëng neà (1950-1953). Töø ñaàu theá kyû XX, ngöôøi daân Ñaïi Haøn bieát ñeán neàn vaên hoaù Taây Phöông.

2.2. Coâng cuoäc truyeàn giaùo

Coâng giaùo ñöôïc truyeàn vaøo Ñaïi Haøn töø naêm 1784, qua caùc tín höõu giaùo daân hoïc ñaïo ôû Trung Quoác. Duø chöa coù linh muïc cai quaûn nhöng vaøo naêm 1794, ñaõ coù khoaûng 4,000 tín höõu. Ñieàu naøy cho thaáy söùc soáng maõnh lieät vaø tinh thaàn truyeàn ñaïo cuûa tín höõu Ñaïi Haøn. Naêm 1857, soá tín höõu laø 15,000 ngöôøi. Giaùo hoäi Ñaïi Haøn traûi qua 4 cuoäc baùch haïi naëng neà trong theá kyû XIX, haøng ngaøn ngöôøi ñaõ bò gieát. 103 vò thaùnh Töû ñaïo ñaõ ñöôïc toân phong vaøo naêm 1984 thuoäc caùc thôøi kyø baùch haïi naøy.

Naêm 1883, ngöôøi daân Ñaïi Haøn ñöôïc töï do toân giaùo khi chính saùch beá quan toaû caûng ñöôïc thaùo gôõ nhöng trong thöïc teá vieäc truyeàn giaùo khoâng thu ñöôïc keát quaû vì daân chuùng vaãn coøn chòu aûnh höôûng naëng neà cuûa Tam giaùo Ñoâng Phöông. Trong Theá Chieán thöù II, haàu heát caùc thöøa sai nöôùc ngoaøi bò baét bôù vaø bò truïc xuaát, nhieàu chuûng vieän bò ñoùng cöûa vaø nhaø thôø bò phaù huyû. Sau khi ñöôïc giaûi phoùng khoûi aùch thoáng trò cuûa Nhaät Baûn, Giaùo hoäi Haøn Quoác ôû mieàn Nam môùi ñöôïc töï do toân giaùo thaät söï vaø töø sau cuoäc chieán Nam Baéc, Giaùo hoäi Haøn Quoác môùi thaät söï coù nhöõng thaønh coâng lôùn lao veà maët truyeàn giaùo ñaùng chuùng ta nghieân cöùu.

Giaùo hoäi Trieàu Tieân (Baéc Haøn) coù khoaûng 100,000 tín höõu (theo Thoáng keâ cuûa Toaø Thaùnh Vatican naêm 1969) treân toång soá 23,761,000 daân. Nhöng sau cuoäc chieán Nam Baéc, vieäc theo ñaïo Kitoâ chæ ñöôïc theå hieän trong noäi boä gia ñình vaø bò ngaên caûn döõ doäi cho ñeán ngaøy nay.

Giaùo hoäi Haøn Quoác hieän coù 3 giaùo tænh, 12 giaùo phaän, 1 giaùo phaän quaân ñoäi, 1 Hoàng y, 5 Toång Giaùm muïc, 24 Giaùm muïc, 1,471 giaùo xöù, 3,525 linh muïc (2,947 trieàu, 578 doøng), 1,702 chuûng sinh, 636 nam tu só, 8,828 nöõ tu só, 12,824 giaùo lyù vieân, röûa toäi 158,978 ngöôøi, 4,682,000 giaùo daân treân toång soá 48,500,000 daân (chieám 9.65%) (x. Catholic Almanac, 2009, tr. 316-317).

Vaøi con soá thoáng keâ sau ñaây ñeå thaáy böôùc phaùt trieån cuûa Coâng giaùo vaø Tin Laønh ôû Haøn Quoác:

- Naêm 1949: Coâng giaùo vaø Tin Laønh chæ chieám 1% daân soá ôû Haøn Quoác.

- Naêm 2009: Coâng giaùo 9.65% vaø Tin Laønh 26%. Caû nöôùc coù 35.65% theo Kitoâ giaùo.

- Chæ trong voøng 60 naêm daân soá Coâng giaùo taêng töø 1% leân 9.65% vaø trong 10 naêm (1999 2009) taêng töø 7.73% leân 9.65% (x. Phuï luïc, Thoáng keâ Giaùo hoäi Haøn Quoác 1999-2009, Baûng 28, tr. 50).

2.3. Phaân tích söï thaønh coâng cuûa vieäc truyeàn giaùo ôû Haøn Quoác

Giaùo hoäi Haøn Quoác coù theå laø moät tröôøng hôïp ñieån hình trong coâng vieäc truyeàn giaùo cho nhieàu giaùo hoäi khaùc, ñaëc bieät laø cho Giaùo hoäi Vieät Nam vì hai giaùo hoäi coù nhieàu neùt töông ñoàng veà boái caûnh lòch söû: chòu aûnh höôûng cuûa Tam giaùo Ñoâng Phöông vaø vaên hoaù Trung Hoa, bò chia ñoâi ñaát nöôùc, coù noäi chieán Nam Baéc vôùi hai yù thöùc heä ñoái khaùng vaø ñang môû ra cho neàn vaên hoaù Taây Phöông. Tuy nhieân, keát quaû truyeàn giaùo trong voøng 60 naêm ôû hai nöôùc thaät khaùc nhau: trong khi Haøn Quoác töø naêm 1949-2009, tyû leä daân soá Coâng giaùo tieán töø 1% leân 9.65% thì ôû Vieät Nam töø 1960-2008, taêng töø 6.9% leân ñeán 7.1% (x. Phuï luïc, Thoáng keâ Giaùo hoäi Vieät Nam, 1933-2008, Baûng 12, tr. 19).

Söï phaùt trieån cuûa Giaùo hoäi Haøn Quoác coù theå do nhöõng taùc nhaân sau ñaây:

* Haøng Giaùo phaåm cuûa Giaùo hoäi Haøn Quoác ñöôïc tuyeån choïn kyõ löôõng vaø ít bò taùc ñoäng bôûi chính quyeàn daân söï. Vieäc tuyeån choïn caùc giaùm muïc coù söï nhaát trí cao neân daãn ñeán söï vaâng phuïc haàu nhö tuyeät ñoái trong coäng ñoàng tín höõu vì ngöôøi Haøn Quoác raát kính troïng ngöôøi treân, coi troïng toân ti traät töï. Trong moät soá nöôùc hieän nay, luoân luoân coù söï can thieäp cuûa chính quyeàn daân söï, thaäm chí cuûa caû nhöõng phe nhoùm trong noäi boä Giaùo Hoäi ñoái vôùi vieäc tuyeån choïn giaùm muïc neân daãn ñeán söï thieáu ñoaøn keát trong coäng ñoàng giaùo hoäi ñòa phöông. Ngöôøi ta vaãn duøng chính saùch "chia ñeå trò" khi muoán can thieäp vaøo nhöõng coäng ñoàng toân giaùo. Tuy nhieân, söï suy yeáu cuûa coäng ñoàng tín höõu, duø chæ laø thieåu soá, cuõng daãn ñeán söï suy yeáu cuûa coäng ñoàng daân toäc.

* Vieäc ñaøo taïo linh muïc, tu só ôû Haøn Quoác raát nghieâm tuùc vaø ñöôïc moïi ngöôøi quan taâm ñoùng goùp. Haàu nhö taát caû caùc saùch quan troïng, caàn thieát hay coù giaù trò cuûa Giaùo Hoäi ñeàu ñöôïc dòch sang tieáng Haøn ñeå taïo ñieàu kieän cho vieäc ñaøo taïo naøy. Nhieàu gia ñình Coâng giaùo Haøn Quoác hieän nay haàu nhö chæ coù 1 hoaëc 2 con nhöng saün saøng hieán daâng cho Chuùa. Nhöõng linh muïc, tu só ñoù raát yù thöùc veà söù maïng cuûa mình vaø luoân hoaøn thaønh nhieäm vuï vôùi tinh thaàn kyû luaät cao.

* Giaùo daân Haøn Quoác ñoùng goùp tích cöïc cho giaùo hoäi ñòa phöông, töï nguyeän ñaûm nhaän nhöõng coâng vieäc ñieàu haønh taïi giaùo phaän vaø giaùo xöù. Giaùo hoäi Haøn Quoác laøm theo caùc anh em Tin Laønh trong vieäc yeâu caàu tín höõu töï nguyeän ñoùng goùp töø 5-10% thu nhaäp caù nhaân. Nhieàu tín höõu ngheøo khoâng bò buoäc ñoùng goùp nhöng vaãn saün saøng tham gia baèng coâng söùc lao ñoäng cuûa mình cho coâng vieäc chung. Nhôø vaäy Giaùo hoäi Haøn Quoác töï laäp veà taøi chính, khoâng bao giôø ñi xin caùc toå chöùc hay giaùo hoäi khaùc, ngöôïc laïi coøn giuùp ñôõ nhöõng toå chöùc naøy. Giaùo hoäi töï trang traûi taát caû caùc chi phí nhö traû löông cho caùc linh muïc, tu só vaø giaùo daân trong coâng taùc truyeàn giaùo, duø nhieàu ngöôøi khoâng muoán nhaän.

* Giaùo hoäi Haøn Quoác coi troïng giaùo daân vì ngay töø ñaàu lòch söû, chính giaùo daân ñaûm nhieäm coâng taùc truyeàn giaùo. Caùc hoäi ñoaøn Coâng giaùo Tieán haønh, nhaát laø Legio Mariae, ñöôïc toå chöùc chaët cheõ vaø hoaït ñoäng haêng say vôùi nhöõng chöông trình ñaøo taïo roõ raøng vaø cuï theå. Trong giaùo xöù, nhieàu coäng ñoàng cô baûn ñöôïc thaønh laäp ñeå thuùc ñaåy moái lieân keát giöõa caùc gia ñình tín höõu vôùi nhau: caùc thaønh vieân trong coäng ñoàng chia seû nieàm vui baèng caùch hoäi hoïp ñeå caàu nguyeän vaø sau ñoù cuøng giaûi trí, xem ti vi chung vôùi nhau. Ngöôøi laøm baùc só thì khaùm beänh, ngöôøi laøm kyõ sö thì söûa chöõa maùy moùc, ñieän nöôùc cho nhöõng thaønh vieân trong coäng ñoàng vôùi giaù reû hoaëc khoâng laáy tieàn. Töø ñoù, ngöôøi daân caûm nghieäm ñöôïc tình baùc aùi lieân keát thaät söï trong coäng ñoàng Giaùo Hoäi.

* Ngöôøi tín höõu ñöôïc ñaøo taïo caån thaän, ñöôïc huaán luyeän ñeå tröôûng thaønh vôùi nhöõng kyõ naêng soáng, ñaëc bieät laø giôùi treû. Nhöõng ngöôøi naøy ñöôïc huaán luyeän töø caùch aên noùi, ñi ñöùng, toå chöùc coâng vieäc vaø ñôøi soáng cho ñeán caùc kyõ naêng laøm chuû caûm xuùc, thôøi giôø, tieàn baïc... Nhieàu thanh nieân Coâng giaùo sau khi toát nghieäp phoå thoâng trung hoïc, tröôùc khi ñi nghóa vuï quaân söï hay vaøo ñaïi hoïc thöôøng daønh moät thaùng heø ñeå phuïc vuï coäng ñoàng. Hoï ñaêng kyù vôùi moät cha xöù ôû mieàn xa hay caùc ñieåm truyeàn giaùo (naêm 2002 coù 1.042 ñieåm) ñeå ñeán daïy hoïc cho ngöôøi muø chöõ, sinh hoaït hoäi ñoaøn, giuùp ñôõ ngöôøi ngheøo, ngöôøi taøn taät... Nhöõng thanh nieân nam nöõ Coâng giaùo naøy thöôøng trôû thaønh nhöõng ngöôøi cuoán huùt caùc baïn treû trong coäng ñoàng ñòa phöông, nhôø ñoù ñaïo Coâng giaùo ñöôïc bieát ñeán vaø nhieàu ngöôøi tin theo qua ñôøi soáng chöùng nhaân. Nhöõng chöông trình ñaøo taïo naøy ñöôïc thöïc hieän trong caùc tröôøng lôùp ngaøy Chuû Nhaät maø giaùo phaän naøo cuõng thöïc hieän. Naêm 2000 coù 267,742 tröôøng Chuû Nhaät, naêm 2002 coù 260,724 tröôøng (x. Nieân giaùm Giaùo hoäi Haøn Quoác 2000-2002, tr. 15). Ngoaøi ra, ta coøn phaûi keå theâm 13 ñaïi hoïc Coâng giaùo vôùi 34,470 sinh vieân, vaøo naêm 2002 (x. Phuï luïc, Thoáng keâ Giaùo hoäi Haøn Quoác 1999-2009, Baûng 28, tr. 50).

* Giaùo hoäi Haøn Quoác chuù yù nhieàu ñeán vieäc söû duïng nhöõng phöông tieän truyeàn thoâng xaõ hoäi trong coâng taùc truyeàn giaùo. Xöù ñaïo naøo cuõng coù phoøng truyeàn thoâng vôùi nhöõng saùch baùo, phim aûnh cho tín höõu möôïn ñoïc hay söû duïng. Coù baûn tin noäi boä cuûa giaùo xöù, baûn vaên phuïng vuï cho caùc ngaøy Chuû Nhaät, saùch haùt, saùch leã duøng trong coäng ñoàng vôùi giaù raát reû. Giaùo phaän naøo cuõng coù ñaøi phaùt thanh, truyeàn hình hoaëc chöông trình phaùt thanh, truyeàn hình rieâng cuûa giaùo phaän daønh cho coäng ñoàng tín höõu.

Giaùo hoäi Coâng giaùo vaø Tin Laønh ôû Haøn Quoác ñaõ aûnh höôûng maõnh lieät vaøo neàn vaên hoaù daân toäc ñeå chuyeån ñoåi thaùi ñoä troïng nam khinh nöõ, phaân bieät giai caáp xaõ hoäi (Yangban, Chunging, Sangmin, Chonmin) sang thaùi ñoä toân troïng nhaân phaåm, bình ñaúng nam nöõ, vöôït qua thaùi ñoä thuø haän vôùi caùc nöôùc laùng gieàng, yeâu thích khoa hoïc kyõ thuaät Taây Phöông vaø loøng baùc aùi Kitoâ giaùo. Trong ñöôøng höôùng vaên hoaù môùi naøy, Nam Haøn ñaõ coù böôùc tieán vöôït baät ñeå töø moät nöôùc kieät queä veà kinh teá sau cuoäc chieán Nam Baéc ñaõ trôû thaønh moät nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån vôùi toång thu nhaäp quoác daân (GDP) naêm 2006 laø 18,340 USD so vôùi Vieät Nam laø 723 USD, vôùi Coäng hoaø Nhaân daân Trung Hoa 2,016 USD, Thaùi Lan 3,252 USD, Philippines 1,362 USD, Ñaøi Loan 15,569 USD (x. Toång cuïc Thoáng keâ, Nieân giaùm Thoáng keâ 2007, NXB Thoáng Keâ, tr. 687-688).

3. Xaây Döïng Moät Neàn Vaên Hoùa Nhaân Baûn Môùi Cho Tín Höõu Vieät Nam

Töø kinh nghieäm truyeàn giaùo cuûa ngöôøi tín höõu Kitoâ giaùo ôû Vieät Nam vaø Haøn Quoác, chuùng ta thaáy ngöôøi Coâng giaùo Vieät Nam coù theå ñoùng goùp raát nhieàu cho xaõ hoäi khi giôùi thieäu cho ñoàng baøo mình moät neàn vaên hoaù vôùi caùc giaù trò môùi meû cuûa Tin Möøng Chuùa Kitoâ ñeå roài töø ñoù thay ñoåi vaø laøm phaùt trieån xaõ hoäi trong moïi lónh vöïc. Ñoù cuõng laø yeâu caàu cuûa vieäc hoäi nhaäp vaên hoaù maø ÑTC Gioan Phaoloâ II ñaõ nhaéc ñi nhaéc laïi qua töø "vaên hoaù" (125 laàn) vaø "hoäi nhaäp vaên hoaù" (21 laàn) trong Toâng huaán Giaùo Hoäi taïi chaâu AÙ ñeå nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa vaán ñeà naøy trong coâng cuoäc loan baùo Tin Möøng.

3.1. Xaây döïng moät neàn vaên hoaù môùi cho daân toäc

Chuùng ta coù theå noùi raèng ngöôøi tín höõu Kitoâ ñaõ giôùi thieäu cho ñoàng baøo mình ôû Vieät Nam vaø Haøn Quoác moät neàn vaên hoaù môùi. Ñoù laø neàn vaên hoaù Coâng giaùo vôùi caùc giaù trò môùi veà nhaân phaåm cuûa con ngöôøi trong moät neàn quaân chuû chuyeân cheá ñoäc taøi, veà bình ñaúng nam nöõ trong moät xaõ hoäi chaáp nhaän cheá ñoä ña theâ, troïng nam khinh nöõ, veà söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa Ba Ngoâi giöõa nhöõng toân giaùo Ñoâng Phöông khoâng bieát ñeán Ngaøi, veà caáu truùc cuûa con ngöôøi vôùi hoàn vaø xaùc do Thieân Chuùa döïng neân ñeå soáng maõi maõi vôùi Chuùa thay vì tan raõ nhö vaïn vaät töï nhieân hoaëc thay ñoåi trong voøng luaân hoài cuûa kieáp ngöôøi, veà caùch toå chöùc laøng xoùm thaønh nhöõng xöù ñaïo vôùi luaät leä döïa vaøo loøng baùc aùi vaø khoan dung cuûa Thieân Chuùa, veà caùch toå chöùc gia ñình cho coù toân ti traät töï nhöng vaãn traøn ñaày nieàm vui vaø töï do, veà caùch toå chöùc ñôøi soáng caù nhaân ñeå khoâng chieàu theo nhöõng duïc voïng thaáp heøn maø vaãn phaùt trieån nhieàu khaû naêng cuûa con ngöôøi. Taát caû taäp trung cho con ngöôøi trong nhöõng moái töông quan cô baûn cuûa mình. Ñaây laø neàn vaên hoaù nhaân baûn môùi.

Nhöõng giaù trò naøy laïi ñöôïc theå hieän qua nhöõng kyõ naêng soáng môùi phuø hôïp vôùi khoa hoïc kyõ thuaät Taây Phöông taïo neân nhöõng con ngöôøi khoeû maïnh, thoâng minh, ñeïp ñeõ, nhöõng gia ñình an vui, haïnh phuùc vaø nhöõng coäng ñoàng soáng yeâu thöông, ñuøm boïc laãn nhau duø coù bò chính quyeàn leân aùn vaø coäng ñoàng xaõ hoäi gheùt boû vì hoï chöa bieát hay chöa quen vôùi nhöõng giaù trò môùi meû aáy. Tuy nhieân, moät khi caûm nghieäm ñöôïc giaù trò cuûa chuùng nôi chính baûn thaân, gia ñình vaø coäng ñoàng thì neàn vaên hoaù môùi naøy laïi thu huùt ngöôøi ta ñeán noãi duø bieát theo toân giaùo môùi laø chaéc chaén seõ gaëp nguy hieåm, coù khi coøn maát maïng, nhöng hoï vaãn theo ñuoåi, tuaân giöõ vì noù thaät söï mang laïi nhöõng ñieàu toát ñeïp cho con ngöôøi. Roài khi ña soá daân chuùng choïn löïa nhöõng giaù trò aáy, chuùng trôû thaønh neàn vaên hoaù cuûa daân toäc, cuûa quoác gia maø nhieàu khi ngöôøi ñôøi sau khoâng coøn nhôù ñeán coäi nguoàn cuûa chuùng nöõa.

Ñoù laø tröôøng hôïp cuûa neàn vaên hoaù Vieät Nam vôùi nhöõng giaù trò môùi meû nhaän ñöôïc töø ñaïo Coâng giaùo. Söï choïn löïa cuûa ngöôøi daân Vieät ñoái vôùi ñaïo Coâng giaùo ôû mieàn Nam Vieät Nam laø moät thí duï ñieån hình. Töø giöõa theá kyû XVII, nhieàu ngöôøi ôû mieàn Trung vaø mieàn Nam ñaõ bieát ñeán ñaïo Coâng giaùo. Ñeán giöõa theá kyû XVIII ñaõ coù nhieàu tín höõu Coâng giaùo, trong ñoù coù caû ba anh em nhaø Taây Sôn (Nguyeãn Nhaïc, Nguyeãn Löõ, Nguyeãn Hueä) nhöng chính ñoaøn quaân Taây Sôn laïi coù nhöõng haønh ñoäng cöôùp boùc, gieát haïi ñoái vôùi daân chuùng vaø baùch haïi caû ngöôøi Coâng giaùo (x. Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam, Nieân giaùm Giaùo hoäi Coâng giaùo Vieät Nam 2005, NXB Toân Giaùo, Haø Noäi, 2005, tr. 212; Nguyeãn Phöông, Vieät Nam thôøi baønh tröôùng Taây Sôn, Nhaø saùch Khai Trí, Saøi Goøn, 1968).

Ngöôøi daân Vieät ñoùn nhaän nhöõng giaù trò cuûa neàn vaên hoaù theå hieän qua caùch soáng ñaïo cuûa tín höõu Coâng giaùo, qua loaïi chöõ vieát môùi laï maø ta goïi laø chöõ Quoác Ngöõ, nhanh choùng ñeán khoâng ai ngôø vì ngay töø naêm 1865, mieàn Nam ñaõ coù tôø baùo tieáng Vieät ñaàu tieân, trong khi trieàu ñình Hueá vaãn coi chöõ Haùn laø vaên töï chính thöùc cho ñeán ñaàu theá kyû XX. Töø mieàn Nam, chöõ Vieät laïi lan daàn ra mieàn Trung vaø mieàn Baéc. Chính söï ñoùn nhaän nhöõng giaù trò môùi naøy ñaõ laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân chính yeáu taïo neân söï thuø gheùt cuûa caùc nho só, khôi daäy phong traøo Vaên Thaân choáng Phaùp vaø gieát haïi ngöôøi Coâng giaùo sau naøy.

Nhö theá, ñaïo Coâng giaùo ñöôïc ngöôøi daân Vieät tieáp nhaän vaø choïn löïa vôùi taát caû yù thöùc veà giaù trò chöù khoâng phaûi vì loøng thieän caûm hay thuø haän ñoái vôùi ngöôøi naøy hay keû khaùc.

3.2. Taàm quan troïng cuûa vaên hoaù trong coâng cuoäc truyeàn giaùo

Töø nhöõng thí duï treân ñaây, chuùng ta nhaän ra taàm quan troïng cuûa vaên hoaù vaø vieäc ñöa Tin Möøng hoäi nhaäp vaøo neàn vaên hoaù daân toäc. Chuùng ta ñaõ bieát vaên hoaù laø taát caû nhöõng gì laøm cho daân toäc naøy khaùc vôùi daân toäc kia töø nhöõng saûn phaåm tinh vi hieän ñaïi nhaát cho ñeán tín ngöôõng, phong tuïc taäp quaùn, loái soáng vaø lao ñoäng (Federico Mayor, Toång Giaùm ñoác UNESCO). Hôn nöõa, Coâng ñoàng Vatican II coøn xaùc ñònh moät caùch roäng raõi hôn: vaên hoaù laø phöông caùch ñaëc thuø maø moãi ngöôøi, moãi daân toäc döïa vaøo ñeå toå chöùc caùc quan heä cuûa mình vôùi thieân nhieân, vôùi anh chò em ñoàng loaïi, vôùi baûn thaân mình vaø vôùi Thieân Chuùa, ñeå coù ñöôïc moät cuoäc soáng nhaân ñaïo troïn veïn (x. CÑ. Vat. II, Hieán cheá Gaudium et Spes, soá 53). Coøn vieäc hoäi nhaäp vaên hoaù chính laø noã löïc cuûa Kitoâ höõu muoán ñöa Tin Möøng cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ thaâm nhaäp vaøo trong moïi lónh vöïc xaõ hoäi ñeå laøm cho xaõ hoäi aáy toát ñeïp hôn theo ñuùng yù Thieân Chuùa.

Trong lónh vöïc truyeàn giaùo, tröôùc heát, noäi dung Tin Möøng laø Lôøi Thieân Chuùa ñaõ hoaø nhaäp vaøo theá giôùi naøy, trôû thaønh moät con ngöôøi cuï theå laø Ñöùc Gieâsu Nazareth, ñoùn nhaän neàn vaên hoaù Do Thaùi. Ngöôøi laø göông maãu cho taát caû nhöõng ai muoán loan baùo Tin Möøng caàn phaûi bieát queân mình ñeå hoaø nhaäp. Tin Möøng cuõng laø nhöõng lôøi giaûng daïy cuûa Ñöùc Gieâsu trong Taân Öôùc ñöôïc bieân soaïn vaø vieát baèng chöõ Hy Laïp, vôùi aûnh höôûng cuûa vaên hoaù Hy-La thôøi ñoù neân caàn ñöôïc hieåu ñuùng vaø giaûi thích roõ raøng cho ngöôøi nghe. Tieáp theo, ngöôøi rao giaûng Tin Möøng cuõng coù saün moät neàn vaên hoaù dieãn taû trong caùch soáng cuûa mình. Neáp soáng naøy phaûi phuø hôïp vôùi Tin Möøng thì môùi thu huùt ñöôïc ngöôøi khaùc theo Ñöùc Kitoâ. Cuoái cuøng, ngöôøi nghe Tin Möøng cuõng ñang coù saün moät neàn vaên hoaù baûn ñòa caàn thay ñoåi ñeå phuø hôïp vôùi Tin Möøng.

Ngöôøi Coâng giaùo Vieät Nam sau khi giôùi thieäu nhöõng giaù trò cuûa neàn vaên hoaù môùi cho daân toäc vaø ñöôïc ñoàng baøo ñoùn nhaän trong nhöõng giai ñoaïn ñaàu cuûa coâng cuoäc truyeàn giaùo thì döôøng nhö ñaõ nguû queân trong chieán thaéng vaø boû maát vai troø tieân phong cuûa mình trong vieäc xaây döïng neàn vaên hoaù môùi cho daân toäc. Tröôùc ñaây, ngöôøi tín höõu khoâng coù nhaø thôø, xöù ñaïo, tröôøng hoïc hay cô sôû xaõ hoäi thì hoï dieãn taû caùc giaù trò môùi naøy baèng chính ñôøi soáng cuûa mình. Ngaøy nay, hoï laïi quaù taäp trung söùc löïc cho vieäc xaây döïng cô sôû vaät chaát, cho nhöõng nghi leã phuïng töï hoaønh traùng, nhöõng giôø kinh caàu nguyeän coâng khai döôøng nhö chæ daønh cho Thieân Chuùa maø queân maát con ngöôøi, ngoaïi tröø moät vaøi dòp ñoùng goùp cho vieäc töø thieän. Ngöôøi ngoaøi Kitoâ giaùo nhaän thaáy raèng theo ñaïo Kitoâ thì ñôøi soáng thöôøng ngaøy cuõng chaúng thay ñoåi bao nhieâu maø coøn theâm nhöõng raøng buoäc veà leã laïy, ñoùng goùp toán phí!

Tröôùc ñaây, ngöôøi Coâng giaùo naøo cuõng chaêm chæ hoïc haønh ñeå phoå bieán chöõ Quoác Ngöõ vôùi nhöõng baøi thô, baøi vaên, nhöõng tuoàng kòch, caâu ñoá, caâu hoø... Nhöng khi chöõ Quoác Ngöõ ñaõ ñöôïc daân toäc ñoùn nhaän thì döôøng nhö ngöôøi tín höõu Coâng giaùo Vieät Nam laïi khoâng coøn höùng thuù ñeå hoïc haønh, saùng taùc. Hoaï hieám laém môùi tìm thaáy ñöôïc nhaø thô, nhaø vaên Coâng giaùo coù taàm côõ nhö Haøn Maïc Töû. Nhieàu cuoán saùch Coâng giaùo coøn vieát sai chính taû. Caùc saùch trieát hoïc, thaàn hoïc daønh cho ngöôøi Coâng giaùo thaät laø khan hieám vaø söû duïng nhöõng töø chuyeân moân thaät khoù hieåu ñoái vôùi daân chuùng.

Ñeán nhöõng vuøng hay xöù ñaïo coù nhieàu ngöôøi Coâng giaùo soáng taäp trung, ngöôøi ta cuõng khoâng tìm ra nhöõng neùt ñaëc bieät cuûa neáp soáng Coâng giaùo, buoân baùn thì cuõng noùi thaùch, noùi doái, vôùi ñuû loaïi haøng giaû haøng thaät laãn loän nhau, gia ñình thì cuõng xaøo xaùo, chöûi ruûa, ñaùnh loän, ly thaân, ly hoân nhö caùc ngöôøi khoâng Coâng giaùo. Thanh nieân nam nöõ cuõng chöa chöùng toû moät neáp soáng vaên hoaù Coâng giaùo ñeå aên noùi nhaõ nhaën, cö xöû thanh lòch, soáng khoeû maïnh vôùi nhöõng baøi taäp theå duïc, nhöõng troø chôi theå thao, nhöõng thaùi ñoä daán thaân hy sinh vì ñaïi nghóa nhö ñaõ töøng coù tröôùc ñaây. Ngöôøi Coâng giaùo vôùi lòch söû 2,000 naêm ñaõ coù raát nhieàu nhöõng suy tö nhaän thöùc nhöng laïi chöa bieán chuùng thaønh nhöõng kyõ naêng soáng cuï theå.

Haäu quaû laø soá ngöôøi tin vaøo Ñöùc Kitoâ khoâng coøn gia taêng nhanh choùng nhö trong thôøi buoåi ñaàu cuûa thôøi kyø môû ñaïo. Taïi moät soá nöôùc treân theá giôùi, soá tín höõu Coâng giaùo coøn giaûm suùt. Coù theå laø vì nhöõng Kitoâ höõu naøy ñaõ boû maát nhöõng aân hueä Thaùnh Thaàn maø Ñöùc Kitoâ vaãn trao ban cho taát caû nhöõng ai tin vaøo Ngöôøi. Chính vì theá maø Giaùo Hoäi toaøn caàu ñang môøi goïi tín höõu Coâng giaùo trôû veà vôùi Ñöùc Kitoâ ñeå hoïc laïi baøi hoïc loan baùo Tin Möøng cuûa mình vaø xaây döïng moät neàn nhaân baûn thaät söï môùi meû vaø toaøn dieän cho con ngöôøi maø chuùng toâi seõ giôùi thieäu nôi baøi nghieân cöùu khaùc.

3.3. Xaây döïng moät neàn vaên hoaù nhaân baûn

Muoán cho coâng cuoäc truyeàn giaùo coù hieäu quaû nhanh choùng vaø lôùn lao nhö ôû Vieät Nam thôøi tröôùc vaø Haøn Quoác gaàn ñaây, chuùng ta phaûi quan taâm xaây döïng nhöõng giaù trò môùi meû ñeå taïo neân moät neáp soáng vaên hoaù Coâng giaùo vöøa phuø hôïp vôùi nhöõng ñoøi hoûi cuûa Tin Möøng Ñöùc Gieâsu Kitoâ laïi vöøa ñaùp öùng vôùi nhöõng nhu caàu cuûa con ngöôøi thôøi nay.

Ñaây laø coâng vieäc lôùn lao ñoøi hoûi söï coäng taùc maät thieát cuûa caùc nhaø thaàn hoïc, trieát gia, caùc nhaø vaên hoaù, giaùo duïc cuõng nhö caùc nhaø chuyeân moân khaùc. Caùc nhaø vaên hoaù giôùi thieäu baûn saéc cuûa neàn vaên hoaù daân toäc maø chuùng ta coù theå tìm thaáy moät soá neùt khaùi quaùt trong nhöõng coâng trình nghieân cöùu cuûa caùc nhaø chuyeân moân nhö Traàn Ngoïc Theâm (x. Tìm veà Baûn saéc Vaên hoaù Vieät Nam, NXB TP. Saigoøn, xuaát baûn laàn 4, 2004), Toan AÙnh (x. Boä Neáp Cuõ, NXB TP. Saigoøn, 1992), Leâ Vaên Chöôûng (x. Cô sôû Vaên hoaù Vieät Nam, NXB Treû, TP. Saigoøn, 1999), Cao Xuaân Haïo (x. Chöõ Vieät, Vaên Vieät, Ngöôøi Vieät, NXB Treû, TP. Saigoøn, 2001), Thaïch Phöông, Hoà Leâ, Huyønh Höùa, Nguyeãn Quang Vinh (x. Vaên hoaù Daân gian ngöôøi Vieät ôû Nam boä, NXB Khoa hoïc Xaõ hoäi, Haø Noäi, 1992)...

Nhöõng ñaëc ñieåm trong vaên hoaù nhaän thöùc, vaên hoaù toå chöùc ñôøi soáng caù nhaân vaø taäp theå, vaên hoaù öùng xöû vôùi moâi tröôøng töï nhieân vaø xaõ hoäi, vaên hoaù giaùo duïc thaåm myõ seõ ñöôïc caùc nhaø thaàn hoïc, trieát hoïc vaø vaên hoaù Coâng giaùo tìm ra nhöõng ñieåm toát ñeïp phuø hôïp vôùi Tin Möøng ñeå coù theå hoäi nhaäp vôùi neàn nhaân baûn Kitoâ giaùo, cuõng nhö tìm ra nhöõng ñieåm yeáu keùm caàn boå sung hay sai traùi hoaëc ñi ngöôïc vôùi Tin Möøng ñeå loaïi tröø. Ñieåm quan troïng laø caùc nhaø giaùo duïc caàn phoái hôïp vôùi caùc nhaø vaên hoaù vaø thaàn hoïc ñeå bieán nhöõng suy tö, nhaän thöùc thaønh nhöõng baøi hoïc cuï theå vaø aùp duïng vaøo ñôøi soáng Kitoâ höõu. Nhöõng baøi hoïc naøy trôû thaønh nhöõng kyõ naêng soáng ñeå chuyeån giao cho nhöõng theá heä tieáp theo.

Neáu neáp soáng vaên hoaù Coâng giaùo thôøi xöa giôùi thieäu Thieân Chuùa nhö Ngöôøi Cha Toái Cao (Thöôïng phuï) so vôùi vua chuùa laø ngöôøi cha ôû giöõa (Trung phuï) vaø ngöôøi cha trong gia ñình ôû baäc döôùi (Haï phuï) trong nhaän thöùc "Tam Phuï" cuûa linh muïc Ñaéc Loä trong Pheùp giaûng Taùm ngaøy ñeå baûo veä nhaân phaåm trong xaõ hoäi theo quaân chuû chuyeân cheá ñoäc taøi, thì trong xaõ hoäi daân chuû ngaøy nay laïi caàn phaûi tìm ra moät hình aûnh ngöôøi cha khaùc gaàn guõi hôn, thieát thöïc hôn. Neáu quan nieäm cuûa ngöôøi xöa veà caùc moái quan heä vôùi trôøi, vôùi ñaát, vôùi ngöôøi (Tam taøi: thieân-ñòa-nhaân) coøn yeáu keùm vaø thieáu soùt, neàn vaên hoaù Coâng giaùo caàn phaûi giôùi thieäu cho con ngöôøi thôøi nay moät caùi nhìn ñaày ñuû hôn. Trôøi khoâng coøn laø moät naêng löïc mô hoà nhöng laø moät ngoâi vò thaät söï, nguoàn cuûa chaân thieän myõ, cuûa söï soáng vónh haèng vaø haïnh phuùc voâ bieân; coøn ngöôøi khoâng phaûi chæ laø anh em ôû khaép naêm chaâu maø coøn laø nhöõng con ngöôøi coù maët trong vuõ truï; vaø ñaát, hay vaïn vaät, khoâng phaûi laø nhöõng thuï taïo voâ tri voâ giaùc nhöng laø nhöõng ñöùa em beù nhoû ñöôïc Ngöôøi Cha Taïo Hoaù giao cho con ngöôøi saên soùc, quaûn lyù, yeâu thöông. Coù thaùi ñoä nhö theá, ngöôøi ta môùi coù theå noùi cho gioù yeân bieån laëng, baùnh caù hoaù nhieàu nhö Ñöùc Gieâsu ñaõ laøm thuôû tröôùc vaø nhieàu vò thaùnh nhaân vaãn coøn thöïc hieän thôøi nay.

Caâu hoûi ñaët ra cho chuùng ta baây giôø laø chuùng ta seõ phaûi choïn neàn vaên hoaù naøo. Moãi daân toäc ñeàu coù nhöõng neùt ñaëc saéc trong neàn vaên hoaù cuûa mình. Caùc daân toäc laøm noâng nghieäp luùa nöôùc nhö ôû vuøng Ñoâng Nam AÙ chuùng ta coù ñaëc ñieåm "troïng vaên, troïng ñöùc, troïng tình, troïng nghóa, troïng nöõ", trong khi neàn vaên hoaù kyõ thuaät Taây Phöông cuûa caùc daân toäc du muïc thôøi xöa laïi coù nhöõng ñaëc ñieåm "troïng voõ, troïng taøi, troïng lyù, troïng vaät, troïng nam". Neàn vaên hoaù Coâng giaùo maø chuùng ta muoán xaây döïng cho ngöôøi Coâng giaùo Vieät Nam, vaø qua ñoù cho daân toäc Vieät Nam, laø moät neàn vaên hoaù nhaân baûn toaøn dieän vôùi caùc moái töông quan ñaày ñuû cuûa con ngöôøi maø Giaùo hoäi Coâng giaùo ñaõ giôùi thieäu qua Coâng ñoàng Vatican II (1962-1965) vaø Hoïc thuyeát Xaõ hoäi cuûa mình (2004) ñeå ngöôøi Coâng giaùo trôû thaønh nhöõng con ngöôøi vaên voõ cao sieâu, lyù tình hoaø hôïp, taøi ñöùc veïn toaøn. Ñoù khoâng phaûi laø moät lyù töôûng xa vôøi, töï maõn cuûa ngöôøi Coâng giaùo nhöng laø moät muïc tieâu phaûi tieán tôùi ñeå trôû thaønh hình aûnh soáng ñoäng cuûa Ñöùc Kitoâ, con ngöôøi hoaøn haûo, maø Ngöôøi Cha Taïo Hoaù muoán cho taát caû con caùi mình ñaït ñöôïc khi ban Con Moät cuûa Ngaøi cho chuùng ta (x. Ga 3,16-17).

Keát Luaän

Khi trình baøy coâng cuoäc truyeàn giaùo vaø hieäu quaû truyeàn giaùo ôû Vieät Nam vaø Haøn Quoác trong moät vaøi thôøi ñieåm lòch söû, chuùng toâi chæ muoán neâu leân taàm quan troïng cuûa vaên hoaù trong coâng cuoäc loan baùo Tin Möøng ñeå môøi goïi moãi tín höõu Vieät Nam cuøng tham gia xaây döïng neàn vaên hoaù môùi. Neáu ngöôøi tín höõu Kitoâ giaùo Haøn Quoác ñaõ coù theå bieán ñoåi nhanh choùng ñaát nöôùc chaäm tieán, ngheøo naøn cuûa mình trôû thaønh moät nöôùc phaùt trieån, coù neàn kinh teá giaøu maïnh, nhôø söï goùp phaàn lôùn lao cuûa neàn vaên hoaù Coâng giaùo, thì ngöôøi tín höõu Vieät Nam coù quyeàn hy voïng mình cuõng coù theå laøm cho ñaát nöôùc Vieät Nam phaùt trieån, daân toäc huøng maïnh neáu cuøng nhau xaây döïng vaø theå hieän neàn vaên hoaù môùi meû vaø toaøn dieän qua ñôøi soáng gaén boù vôùi Tin Möøng cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ.

Truyeàn Giaùo Laø Keå Chuyeän Chuùa Gieâsu

Nhaäp Ñeà

Toâi raát vinh döï ñöôïc tham döï Hoäi thaûo Loan baùo Tin Möøng cuûa Ban Loan baùo Tin Möøng thuoäc Giaùo phaän Xuaân Loäc vôùi ñeà taøi "Keå chuyeän veà Chuùa Gieâsu". Sau khi Ñaïi hoäi Truyeàn giaùo cuûa caùc nöôùc chaâu AÙ ñöôïc toå chöùc taïi Chiang Mai, Thaùi Lan, vaøo thaùng 10-2006, nhieàu ngöôøi xaùc tín raèng: "Truyeàn giaùo chính laø keå laïi caâu chuyeän veà Ñöùc Gieâsu nhö caùc Toâng ñoà xöa".

Tuy nhieân, muoán keå ñöôïc caâu chuyeän naøy, baûn thaân ngöôøi keå phaûi gaëp ñöôïc Ñöùc Gieâsu, "phaûi cuøng aên cuøng uoáng vôùi Ngöôøi" nhö caùc Toâng ñoà (Cv 10,41), nhö hai moân ñeä treân ñöôøng ñi veà Emmaus (x. Lc 24,30-35), phaûi tai nghe, maét thaáy, tay chaïm ñeán ñöôïc Ngoâi Lôøi söï soáng nhö Gioan (x. 1 Ga 1,1), hay phaûi xoû ngoùn tay vaø baøn tay vaøo nhöõng veát thöông cuûa Ñöùc Gieâsu nhö Toâma (x. Ga 20,24-29). Neáu khoâng, chuùng ta khoâng theå laøm chöùng nhaân cuûa Ñöùc Gieâsu (x. Cv 2,32) vì ngöôøi laøm chöùng phaûi laø ngöôøi coù maët trong bieán coá. Thaät ra, ñeå laø ngöôøi tín höõu "bình thöôøng", coù leõ ta khoâng caàn phaûi taän maét thaáy vaø gaëp gôõ Ñaáng Phuïc Sinh; nhöng ñeå trôû thaønh nhaø truyeàn giaùo ñích thöïc, trôû thaønh chöùng nhaân cuûa Ñaáng Phuïc Sinh, Ñöùc Gieâsu muoán chuùng ta gaëp Ngöôøi vaø Ngöôøi saün saøng hieän ra vôùi chuùng ta nhö vôùi caùc moân ñeä vaø toâng ñoà xöa.

Vaán ñeà ôû choã:

- Laøm sao coù theå gaëp ñöôïc Ñöùc Gieâsu Phuïc Sinh?

- Gaëp ñöôïc Ngöôøi roài nhaø truyeàn giaùo seõ bieán ñoåi ra sao?

- Cuoái cuøng, nhaø truyeàn giaùo keå laïi chuyeän Ñöùc Gieâsu nhö theá naøo?

Trong caâu chuyeän veà Chuùa Gieâsu hoâm nay, chuùng ta seõ chia seû nhöõng kinh nghieäm gaëp gôõ Ngöôøi döïa treân caùc baûn vaên Tin Möøng ñeå soi saùng cho söù maïng laøm chöùng cho Ñaáng Phuïc Sinh.

1. Laøm sao coù theå gaëp ñöôïc Ñöùc Gieâsu Phuïc Sinh?

Ñoaïn Tin Möøng Ga 20,1-18 giôùi thieäu cho chuùng ta caâu traû lôøi laøm sao coù theå gaëp ñöôïc Ñöùc Gieâsu qua hình aûnh 3 moân ñeä Pheâroâ, Gioan vaø Maria Magñalena. Ba moân ñeä naøy töôïng tröng cho moãi ngöôøi chuùng ta trong caùc tình traïng khaùc nhau cuûa ñôøi soáng.

Caû ba ñeàu ñöôïc tình yeâu ñoái vôùi Ñöùc Gieâsu thuùc ñaåy vaø ñaõ dieãn taû tình yeâu aáy qua ba haønh ñoäng tieâu bieåu laø thao thöùc - chaïy tôùi - döøng laïi.

1.1. Haønh ñoäng ñaàu tieân cuûa caùc moân ñeä yeâu Ñöùc Gieâsu laø thao thöùc

Hoï thao thöùc vì nhöõng baát coâng maø Ñöùc Gieâsu phaûi chòu: Ngöôøi chæ rao giaûng Lôøi Chuùa, laøm pheùp laï chöõa laønh cho nhieàu ngöôøi nhöng laïi bò chính con ngöôøi leân aùn vaø gieát cheát moät caùch ñau ñôùn vaø nhuïc nhaõ. Hoï thao thöùc vì thaân xaùc Ñöùc Gieâsu môùi chæ ñöôïc taåm lieäm sô saøi. Hoï mong choùng heát ngaøy nghæ leã Sabbat ñeå mang daàu, thuoác thôm xöùc cho xaùc thaân Ngöôøi.

Moân ñeä ñích thöïc cuûa Ñöùc Gieâsu luoân phaûi laø ngöôøi bieát thao thöùc trong khi ngöôøi khaùc coù theå nguû queân. Nhieàu ngöôøi ñang nguû queân trong thaønh coâng, trong chieán thaéng cuûa mình. Chaúng haïn nhö ngöôøi ta haõnh dieän vì Giaùo hoäi Vieät Nam (GHVN) ñang coù 6 trieäu ngöôøi Coâng giaùo, Thaùnh leã Chuùa Nhaät luùc naøo cuõng ñoâng ngheït tín höõu trong moät soá nhaø thôø, coù nhieàu ôn goïi linh muïc, tu só ñeán noãi caùc doøng nöôùc ngoaøi phaûi ñeán chieâu moä ôn goïi ôû Vieät Nam, tín höõu Vieät Nam raát kính troïng caùc giaùm muïc vaø caùc linh muïc...

Nhöng hình nhö ngöôøi ta chöa thao thöùc tìm hieåu taïi sao töø 120 naêm nay, Giaùo Hoäi Vieät Nam vaãn chöa gia taêng ñöôïc 1% daân soá Coâng giaùo so vôùi soá daân trong nöôùc, duø coù haøng chuïc ngaøn linh muïc, tu só vaø haøng traêm ngaøn ñoaøn vieân cuûa caùc hieäp hoäi Coâng giaùo Tieán haønh. Nhieàu doøng tu baây giôø raát e deø khi nhaän nhöõng thanh nieân nam nöõ ñeán xin tìm hieåu ôn goïi vì khaùm phaù ra nhöõng ñoäng löïc khoâng trong saùng nôi nhieàu ngöôøi döï tu nhö chæ ñeå thoaùt caûnh ngheøo khoù, chæ muoán ñöôïc ñi hoïc ñaïi hoïc hay du hoïc nöôùc ngoaøi. Coøn nhöõng tín höõu duø coù döï leã ñoâng ñaûo nhöng thöïc söï ñaõ coù nieàm xaùc tín nhö theá naøo veà Ñöùc Gieâsu?

Hôn nöõa, nhaø truyeàn giaùo coù thao thöùc veà thaûm caûnh xaõ hoäi Vieät Nam vôùi caû chuïc trieäu ngöôøi ñang soáng ngheøo khoå, chaïy aên töøng böõa, hôn 5 trieäu ngöôøi khuyeát taät, caû chuïc trieäu ngöôøi uoáng röôïu vaø nghieän röôïu gaây neân nhöõng ñoå vôõ trong gia ñình, caû trieäu baøo thai bò boû ñi moãi naêm, hôn 300,000 ngöôøi nhieãm HIV/AIDS vaø 200,000 ngöôøi nghieän ma tuyù ñang bò kyø thò naëng neà trong xaõ hoäi, caû traêm ngaøn coâ gaùi soáng tuûi nhuïc vì phaûi baùn reû thaân xaùc moãi ngaøy nhö moùn haøng giaûi trí. Ñoù laø nhöõng Ñöùc Kitoâ bò boû rôi ñang caàn ñöôïc nhaø truyeàn giaùo thao thöùc kieám tìm ôû nhöõng nôi con ngöôøi xa laùnh nhö nhöõng naám moä trong nghóa trang cuûa cuoäc ñôøi.

1.2. Haønh ñoäng thöù hai cuûa caùc moân ñeä yeâu Ñöùc Gieâsu laø chaïy tôùi

Caùc moân ñeä chaïy moãi ngöôøi moät kieåu theo möùc ñoä thao thöùc cuûa mình nhöng ñeàu nhaém ñeán ñích ñieåm laø ngoâi moä choân xaùc Ñöùc Gieâsu, duø hoï bieát ñeán ñoù laø heát söùc nguy hieåm. Gieâsu laø teân töû toäi ñöôïc binh lính canh phoøng caån maät vôùi aán nieâm phong cuûa quan toång traán Philatoâ. Neáu xaùc bò maát maø hoï chaïy ñeán moä thì hoï seõ bò nghi ngôø, bò baét giöõ vaø coù theå bò keát aùn naëng neà.

Theá nhöng tình yeâu ñoái vôùi Gieâsu ñaõ khieán hoï baát chaáp taát caû. Ñoù coù veû laø moät tình yeâu muø quaùng, khoâng coøn tænh taùo, khoân ngoan! Taïi sao hoï laïi laøm nhö theá sau khi ñaõ boû maëc Gieâsu chòu cheát? Coù theå vì Pheâroâ nhôù maõi lôøi tieân baùo cuûa Ñöùc Gieâsu khi oâng choái Ngöôøi ba laàn? Coù theå vì Gioan ñaõ caûm nhaän ñöôïc tình yeâu cuûa Ñöùc Gieâsu khi ñöùng döôùi chaân thaäp giaù? Coù theå vì Maria Magñalena ñaõ caûm nhaän ñöôïc tình yeâu cuûa Ñöùc Gieâsu khi ñoå daàu thôm quyù giaù xöùc chaân Ngöôøi (x. Ga 12,1-8)? Coù theå vì caû ba ñaõ thaáy taän maét trôøi ñaát toái saàm laïi khi Ñöùc Gieâsu haáp hoái treân thaäp giaù hay nghe keå laïi vieäc maøn trong ñeàn thôø xeù ra laøm ñoâi trong gian cöïc thaùnh (x. Mt 27,51), hay nhöõng chuyeän ngöôøi cheát hieän veà sau khi Ñöùc Gieâsu guïc ñaàu taét thôû (x. Mt 27,52-53)?

Nhöng duø sao baây giôø hoï chæ coøn bieát Gieâsu, vaø tình yeâu ñoái vôùi Ngöôøi thuùc ñaåy hoï chaïy tôùi. Chaïy laø khoâng ñi chaäm raõi bình thöôøng nhö moïi ngöôøi. Kieåu chaïy cuûa ngöôøi moân ñeä trong ñôøi soáng chính laø laøm vieäc naêng ñoäng hôn, hoïc haønh chaêm chæ hôn, giaûi trí thanh tao hôn, hy sinh gian khoå hôn caùc ngöôøi khaùc.

Ngöôøi tín höõu Vieät Nam ñaõ töøng chaïy trong doøng lòch söû daân toäc ñeå goùp phaàn tích cöïc trong vieäc bieán ñaát nöôùc theo cheá ñoä quaân chuû ñoäc taøi, ña theâ, baát bình ñaúng nam nöõ vaø laïc haäu vôùi khoa hoïc kyõ thuaät trôû thaønh moät xaõ hoäi daân chuû, hoân nhaân moät vôï moät choàng, nam nöõ bình ñaúng vaø phaùt trieån khoa hoïc kyõ thuaät trong voøng hôn 200 naêm (töø 1651-1865). Nhöng roài hình nhö hieän nay nhieàu ngöôøi khoâng coøn muoán chaïy nöõa! Hoï chæ muoán ñi ñöùng bình thöôøng vaø aån mình vaøo ñaùm ñoâng nhö moïi ngöôøi vì queân ñi söù maïng loan baùo Tin Möøng maø chính Ñöùc Gieâsu ñaõ trao phoù cho hoï (x. Mc 16,15).

1.3. Haønh ñoäng thöù ba cuûa caùc moân ñeä yeâu Ñöùc Gieâsu laø döøng laïi

Maria Magñalena duø chaïy ñeán moà sôùm nhaát, nhöng chò bieát döøng laïi ôû cöûa moä chöù khoâng vaøo trong vaø chaïy veà baùo tin cho ngöôøi coù traùch nhieäm. Gioan cuõng theá, duø chaïy nhanh hôn Pheâroâ nhöng cuõng ñaõ döøng laïi nhöôøng quyeàn thaåm ñònh bieán coá cho Pheâroâ.

Döøng laïi nhö Maria Magñalena laø bieát nhaän ra vai troø cuûa mình ñeå phoái hôïp haønh ñoäng vôùi ngöôøi khaùc thay vì ñoøi quyeàn öu tieân cuûa ngöôøi ñeán tröôùc hay haønh ñoäng ñoäc laäp chaúng caàn bieát ñeán ai. Truyeàn giaùo duø laø haønh ñoäng cuûa moät caù nhaân nhöng luoân mang tính caùch coäng ñoàng vì töï baûn chaát laø haønh ñoäng cuûa Giaùo Hoäi Ñöùc Kitoâ.

Döøng laïi nhö Gioan laø bieát toân troïng quyeàn bính vaø traùch nhieäm cuûa Pheâroâ, sau khi ñaõ phoái hôïp haønh ñoäng baèng caùch chaïy chung vôùi nhau vaø vaãn chaïy theo söùc rieâng mình. Truyeàn giaùo khoâng bao giôø laø moät haønh ñoäng baét chöôùc theo moät khuoân maãu cöùng nhaéc, xoaù boû caùc saùng kieán caù nhaân, nhöng môøi goïi taát caû söû duïng moïi khaû naêng vaø phöông tieän mình coù ñeå phuïc vuï Ñöùc Kitoâ theo nhöõng aân hueä ña daïng cuûa Thaùnh Thaàn.

Coâng cuoäc loan baùo Tin Möøng ôû Vieät Nam vaø caû ôû Giaùo Hoäi toaøn caàu chöa ñaït keát quaû nhö loøng mong öôùc moät phaàn vì ngöôøi tín höõu chuùng ta ngaøy nay chöa bieát döøng laïi ñeå phoái hôïp haønh ñoäng vaø kieân nhaãn chôø ñôïi nhau nhö caùc moân ñeä xöa. Chuùng ta thöôøng ñoøi quyeàn öu tieân vì ñaõ phaûi maát coâng chôø ñôïi xeáp haøng, ngay caû trong vieäc xöng toäi, leân röôùc leã cuõng nhö trong caùc coâng taùc xaõ hoäi khaùc. Chuùng ta khoâng muoán ngöôøi khaùc qua maët chuùng ta, gioûi hôn, thoâng minh hôn, ñaïo ñöùc hôn, noåi tieáng hôn ta. Nhieàu hoäi doøng quoác teá coù saùng kieán truyeàn giaùo nhöng laïi khoâng chaáp nhaän phoái hôïp chung vôùi giaùo hoäi ñòa phöông. Nhieàu cô sôû baùc aùi xaõ hoäi nhö tröôøng hoïc, beänh vieän, nhaø döôõng laõo cuûa caùc doøng tu laïi caïnh tranh keùm laønh maïnh vôùi nhau. Baøi hoïc khieâm toán, nhöôøng nhòn nhau vaãn caàn thieát cho Kitoâ höõu thuoäc baát cöù thôøi ñaïi naøo.

1.4. Keát quaû cho ngöôøi yeâu nhieàu nhaát laø gaëp ñöôïc Ñaáng Phuïc Sinh

Tuyø theo möùc ñoä cao thaáp cuûa tình yeâu maø caùc moân ñeä caûm nhaän ñöôïc Ñöùc Gieâsu Phuïc Sinh moät caùch khaùc nhau.

Pheâroâ caûm nhaän chaäm hôn caû, duø sau ñoù Ñöùc Gieâsu vaãn hieän ra vôùi ngaøi (x. Lc 24,34), coù leõ vì ngaøi ñaõ thao thöùc ít nhaát, chaïy chaäm nhaát vaø chöa döøng laïi ñeå nhöôøng böôùc cho ai. Gioan caûm nhaän nhanh hôn Pheâroâ, ngaøi "ñaõ tin" (Ga 20,8) duø chæ thaáy khaên lieäm vaø baêng vaûi ñöôïc xeáp goïn, coù leõ vì ngaøi ñaõ thao thöùc nhieàu hôn, chaïy nhanh hôn vaø nhöôøng böôùc cho Pheâroâ.

Maria Magñalena caûm nhaän ñaëc bieät nhaát. Trong khi chò töôûng mình ñaõ ñaùnh maát caû thaân xaùc baát ñoäng thì laïi ñöôïc oâm Ñöùc Gieâsu soáng ñoäng trong voøng tay (x. Mt 28,9), coù leõ vì chò ñaõ thao thöùc nhieàu hôn caû, chaïy ñeán moä sôùm nhaát vaø döøng laïi nhöôøng böôùc cho caû hai Toâng ñoà Pheâroâ vaø Gioan.

Ñieåm cô baûn maø chuùng ta caàn traéc nghieäm laø tình yeâu ñoái vôùi Ñöùc Gieâsu cuûa moãi ngöôøi chuùng ta ñang ôû möùc ñoä naøo: cao hay thaáp? Tình yeâu aáy coù ñöôïc dieãn taû thaønh nhöõng haønh ñoäng cuï theå nhö thao thöùc, chaïy tôùi vaø döøng laïi chöa? Tình yeâu aáy coù ñuû maïnh meõ khoâng caàn so saùnh vôùi baát cöù ai ñeå chæ taäp trung vaøo Ñöùc Gieâsu? Chuùng ta coù caàu xin Cha Treân Trôøi ñoå tình yeâu vaøo loøng chuùng ta nhôø Thaùnh Thaàn Ngaøi ban cho ta? (x. Rm 5,5).

1.5. Keå chuyeän Chuùa Gieâsu

Toâi xin chia seû caâu chuyeän veà noãi thao thöùc veà Chuùa Gieâsu. Caùch ñaây khoaûng 10 naêm, ôû TP. Saigoøn coù haøng chuïc ngaøn ngöôøi ñang soáng trong ñau khoå vì bò ma tuyù kieàm cheá, chuùng toâi muoán cöùu giuùp hoï nhöng khoâng bieát phaûi laøm theá naøo. Toâi tìm ñeán Baùc só (BS) Tröông Thìn, khi aáy laø Vieän tröôûng Vieän Y Döôïc hoïc Daân toäc, ôû soá 273 Nguyeãn Vaên Troãi, TP. Saigoøn, ñeå xin Baùc só giuùp cho nhöõng kinh nghieäm veà ma tuyù vaø caùch chöõa trò côn nghieän vì Baùc só ñaõ 26 naêm hoaït ñoäng trong coâng taùc naøy. Sau nhieàu laàn töø choái, maõi ñeán 6-8-2000, Baùc só môùi nhaän lôøi gaëp chuùng toâi. Hoâm ñoù toâi ñi chung vôùi Baùc só Lan Haûi, hoïc troø cuûa Baùc só Tröông Thìn, vaø nöõ tu Hoàng Queá, doøng Ñaminh Tam Hieäp.

Khi gaëp chuùng toâi, Baùc só noùi ngay: "Toâi chæ coù theå tieáp linh muïc ñöôïc 15 phuùt thoâi vì maáy thaùng nay toâi ñau beänh laém. Cai nghieän ma tuyù laø coâng vieäc khoù khaên, toâi khuyeân linh muïc ñöøng tham döï vaøo". Baùc só tieáp chuùng toâi maø cöù ho suï suï, nöôùc muõi chaûy lieân tuïc. Toâi lieàn xin Baùc só cho pheùp toâi caàu nguyeän cho oâng moät chuùt. Coù leõ laàn ñaàu tieân Baùc só nghe thaáy moät ñeà nghò nhö vaäy, oâng ngaïc nhieân nhìn toâi, roài noùi: "Linh muïc cöù töï nhieân". Toâi ñöùng ñaèng sau Baùc só ñoïc kinh Chuùa Thaùnh Thaàn, Laïy Cha, Kính Möøng, Saùng Danh. Khi vöøa döùt lôøi kinh, Baùc só ngöôùc leân hoûi: "Linh muïc vöøa môùi laøm gì cho toâi?". Toâi thöa vôùi Baùc só laø toâi khoâng laøm gì caû, toâi chæ caàu nguyeän xin Thieân Chuùa ban söùc maïnh cho Baùc só vaø chuyeån moät phaàn söùc khoeû cuûa toâi cho Baùc só bôûi vì Baùc só caàn söùc khoeû ñeå phuïc vuï beänh nhaân hôn toâi. Baùc só noùi vôùi toâi raèng: "Thöa linh muïc, toâi laø moät Baùc só Taây y nhöng cuõng chuyeân veà Ñoâng y, toâi hieåu cô theå cuûa toâi laém. Huyeät ñaïo treân ñænh ñaàu toâi töø maáy thaùng nay bò taéc, baây giôø noù ñöôïc thoâng roài".

Roài, Baùc só döôøng nhö queân toâi laø linh muïc, oâng noùi: "Naøy, Sôn ôi, ñi vôùi mình!" vaø daãn chuùng toâi ñi thaêm caùc cô sôû. Ñeán khu vöïc daønh cho ngöôøi nghieän ma tuyù, hoài ñoù goïi laø Khoa Laïm duïng Thuoác, Baùc só töï tay chaâm cöùu caét côn cho chuùng toâi xem. Sau ñoù daãn chuùng toâi leân phoøng rieâng laáy ñaøn guitar ra ñaùnh heát baøi naøy ñeán baøi khaùc vaø laáy buùt veõ ra veõ taëng cho chuùng toâi caùc böùc hoaï. Ñoàng hoà luùc ñoù chæ 12g15, Baùc só ñaõ tieáp chuùng toâi hôn 3 giôø!

Qua söï kieän treân, toâi caûm nghieäm nhö Chuùa ñang môøi goïi chuùng toâi hoaït ñoäng trong lónh vöïc ma tuyù, duø Baùc só ñaõ nhaéc nhôû ñöøng lao mình vaøo lónh vöïc naøy. Ñöùc Gieâsu ñaõ cöùu chöõa nhieàu ngöôøi nghieän trong suoát 8 naêm qua. Baùc só Tröông Thìn ñaõ taän maét thaáy caùc em hoài phuïc vaø Baùc só ñaõ môøi chuùng toâi môû 6 khoaù Phuïc Sinh ôû Vieän Y Döôïc hoïc Daân toäc.

Caùc baïn thaân meán, nhaø truyeàn giaùo chuùng ta moät khi ñaõ thao thöùc veà Ñöùc Gieâsu bò boû rôi, chuùng ta seõ thaáy taùc ñoäng cuûa Chuùa Gieâsu ñeå Ngöôøi bieán ñoåi chuùng ta, chuyeån thoâng cho chuùng ta söùc maïnh, tình yeâu vaø caû quyeàn naêng cuûa Ngöôøi ñeå chuùng ta coù ñuû söùc phuïc vuï anh chò em mình.

2. Gaëp ñöôïc Ñöùc Gieâsu, nhaø truyeàn giaùo seõ bieán ñoåi ra sao?

Caùc ñoaïn Tin Möøng theo Luca 24,35-48 vaø Gioan 20,19-31 moâ taû cho chuùng ta taâm traïng cuûa caùc Toâng ñoà tröôùc vaø sau khi gaëp Ñöùc Kitoâ Phuïc Sinh. Tröôùc ñoù hoï buoàn raàu, lo laéng, sôï haõi, chao ñaûo vì khoâng tìm ñöôïc yù nghóa ñôøi soáng, suy nhöôïc vaø maát heát nhueä khí. Sau khi gaëp ñöôïc Ngöôøi, hoï traøn ñaày nieàm vui, bình an, khoân ngoan, vaø can ñaûm laøm chöùng cho Ngöôøi, yù thöùc ñöôïc söù maïng Chuùa trao vaø traøn ñaày aân suûng Thaùnh Thaàn. Ñaây coù leõ cuõng laø khuoân maãu cuûa nhaø truyeàn giaùo ngaøy nay.

2.1. Traøn ñaày nieàm vui

Tröôùc heát, hoï laø nhöõng con ngöôøi vui töôi. Hoï vui bôûi vì ñaõ giaûi thích ñöôïc caùi cheát, thaäp giaù vaø ñau khoå trong cuoäc ñôøi Chuùa Gieâsu, roài töø ñoù hoï cuõng hieåu ra thaäp giaù, ñau khoå, thaát baïi trong cuoäc ñôøi mình. Ngöôøi chòu nhuïc nhaõ, ñau ñôùn khoâng phaûi vì quan Philatoâ heøn nhaùt, caùc thöôïng teá thuø haèn, daân chuùng ngu muoäi nhöng chæ vì Chuùa Cha ñaõ muoán Con mình nhö theá ñeå bieåu loä tình yeâu cöùu ñoä.

Ngaøy nay, nhieàu ngöôøi cöù nghó raèng ñôøi laø beå khoå neân giöõ maõi thaùi ñoä bi quan. Ngöôøi tín höõu chuùng ta phaûi traøn ñaày nieàm vui nhö tieáng Alleluia (Haõy vui leân!) vang leân maõi trong muøa Phuïc Sinh. Chuùng ta dieãn taû nieàm vui aáy trong nuï cöôøi, aùnh maét, lôøi noùi, haønh ñoäng toát ñeïp cho moïi ngöôøi, baát keå ñoù laø ai. Chuùng ta ñi loan baùo Tin Möøng maø neùt maët luùc naøo cuõng buoàn thaûm, chaùn naûn thì ai coøn tin vaøo Tin Möøng nöõa! Trònh Coâng Sôn coù baøi haùt Moãi ngaøy toâi choïn moät nieàm vui. Ngöôøi Coâng giaùo khoâng phaûi chæ coù moät nieàm vui maø coù nhieàu nieàm vui moãi ngaøy. Khi hieåu ñöôïc Ñöùc Kitoâ ñang ôû vôùi chuùng ta, maëc duø ñang ñau beänh, thaát baïi, ngheøo khoù hay gaëp ñuû nhöõng thöû thaùch nhöng chuùng ta vaãn traøn ngaäp nieàm vui vaø haïnh phuùc, vì hieåu ñöôïc giaù trò cuûa chuùng trong söù maïng loan baùo Tin Möøng cöùu ñoä cuûa mình.

2.2. Bình an

Ñaëc tính thöù hai laø bình an. Ñöùc Gieâsu Phuïc Sinh luoân chaøo "Bình an cho anh em" vì thaáy caùc moân ñeä ñang boái roái, lo laéng, baát an. Ngöôøi ta thöôøng noùi ñeán stress, ñeán söï caêng thaúng trong coâng vieäc, trong ñôøi soáng gia ñình hay ngoaøi xaõ hoäi vì moãi ngöôøi moät yù vôùi nhöõng tham voïng vaø duïc voïng khaùc nhau. Thôøi ñaïi hoâm nay raát caàn söï bình an cuûa Ñöùc Kitoâ.

Nhaø truyeàn giaùo phaûi laø ngöôøi bieát xaây döïng hoaø bình vaø traøn ngaäp bình an. Bình an trong chính con ngöôøi mình khi laøm chuû ñöôïc tham voïng vaø duïc voïng; bình an trong gia ñình vaø coäng ñoàng xaõ hoäi khi taát caû ñeàu moät loøng moät yù gioáng nhö caùc moân ñeä thôøi xöa (x. Cv 2,44-46).

2.3. Khoân ngoan

Ñaëc tính thöù ba laø khoân ngoan: "Chuùa Gieâsu môû taâm trí cho caùc moân ñeä hieåu Kinh Thaùnh vaø hieåu veà Ngöôøi" (Lc 24,44-45). Muoán hieåu Ñöùc Kitoâ thì phaûi hoïc veà Ngöôøi. Kitoâ giaùo cuûa chuùng ta ñaët neàn taûng treân Ñöùc Gieâsu Kitoâ nhöng moân Kitoâ hoïc laïi chöa ñöôïc quan taâm ñuùng möùc trong caùc hoïc vieän vaø trong chính ñôøi soáng Kitoâ höõu.

Sau nhöõng tranh caõi veà baûn tính con ngöôøi vaø baûn tính Thieân Chuùa nôi Ñöùc Gieâsu daãn ñeán caùc laïc giaùo trong 5 theá kyû ñaàu cuûa Giaùo Hoäi, suoát 15 theá kyû cho ñeán gaàn Coâng ñoàng Vatican II, ít ai daùm vieát hay noùi veà Chuùa Gieâsu, tröø moät vaøi nhaø thaàn hoïc noåi tieáng nhö caùc Thaùnh Tieán só Augustinoâ hay Toâma Aquinoâ doøng Ñaminh. Tuy nhieân, moät soá ñieàu quaû quyeát cuûa caùc vò thaùnh naøy veà Ñöùc Gieâsu khoâng coøn phuø hôïp vôùi thôøi ñaïi chuùng ta. Ñoù laø chöa keå nhöõng khuynh höôùng cuûa caùc nhaø thaàn hoïc hieän ñaïi muoán choái boû vaø giaûi thích caùc pheùp laï cuûa Chuùa Gieâsu theo nghóa töôïng tröng.

Saùch Giaùo lyù Hoäi Thaùnh Coâng giaùo ñaõ coá gaéng söûa chöõa caùc sai soùt ñoù (x. Giaùo lyù Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo, soá 470-474) nhöng cho ñeán nay nhieàu tín höõu chöa naém vöõng nhöõng chaân lyù veà Ñöùc Gieâsu vì khoâng daønh thôøi giôø hoïc hoûi moân Kitoâ hoïc. Coù bieát roõ raøng, maïch laïc, saâu xa veà Chuùa Gieâsu Kitoâ, chuùng ta môùi trôû thaønh khoân ngoan vaø laøm chöùng cho Ngöôøi. Chuùng ta haõy daønh nhieàu giôø hôn ñeå hoïc hoûi vôùi Thaàn Chaân Lyù veà Chuùa Gieâsu Kitoâ (x. Ga 14,17; 16,26).

2.4. Can ñaûm laøm chöùng cho Ñöùc Kitoâ Phuïc Sinh

Caùc Toâng ñoà tröôùc ñaây sôï haõi neân ñoùng kín cöûa, baây giôø hoï môû tung cöûa, ra ñöùng ngoaøi coâng tröôøng ñeå laøm chöùng cho Chuùa Gieâsu. "Chính anh em laø chöùng nhaân veà nhöõng ñieàu aáy" (Lc 24,48). Ñi ñaâu chuùng ta cuõng caàn bieåu loä nieàm vui, bình an, quyeàn naêng, söï khoân ngoan cuûa Chuùa Gieâsu cho moïi ngöôøi. Ngöôøi Coâng giaùo chuùng ta phaûi trôû thaønh ngöôøi khoeû, ñeïp, ngöôøi thoâng minh, ñaïo ñöùc, thaùnh thieän, vì Chuùa cuûa chuùng ta laø nguoàn cuûa chaân thieän myõ cô maø!

Laø sinh vieân ñaïi hoïc, toâi phaûi hoïc gioûi hôn ngöôøi khaùc vì toâi hoïc khoâng phaûi chæ baèng söùc cuûa toâi maø coøn baèng Thaùnh Thaàn, baèng söï soi saùng cuûa Chuùa Gieâsu. Toâi phaûi ñeïp ngöôøi, ñeïp neát ñeå bieåu loä Chuùa Gieâsu, ngöôøi Tình tuyeät vôøi cuûa toâi. Ngöôøi Coâng giaùo chuùng ta phaûi coù nhieàu ngöôøi khoeû, ñeïp, taøi gioûi, nhieàu nhaø baùc hoïc chöù khoâng phaûi chæ coù nhieàu thaùnh nhaân! Muoán khoeû, ñeïp, khoân ngoan, vui töôi, can ñaûm, ñaâu phaûi chæ caàu nguyeän vaø mô öôùc suoâng maø coøn phaûi luyeän taäp caùc kyõ naêng soáng töø caùch aên uoáng, nguû nghæ, laøm vieäc, giaûi trí ñeán caùch tu thaân, luyeän ñöùc, chuùng ta môùi bieán chuùng thaønh nhöõng gì cuï theå, thöïc teá ñeå giôùi thieäu Ñöùc Gieâsu Kitoâ cho moïi ngöôøi. Chuùng ta thaät söï ñang thieáu nhöõng kyõ naêng soáng ñaëc bieät cuûa ngöôøi tín höõu Coâng giaùo.

Vôùi Chuùa Gieâsu, nhaø truyeàn giaùo chuùng ta phaûi phaùt ra moät thöù haøo quang ñaëc bieät thu huùt ngöôøi khaùc nhö Chuùa Gieâsu xöa. Tieán só Barbara Ann Brennan, nhaø khoa hoïc naêng löôïng nguyeân töû cuûa NASA, taùc giaû cuoán saùch Hands of Light (Nhöõng baøn tay phaùt saùng), ñaõ gôïi yù cho ta veà vuøng haøo quang ñoù nhö nhöõng hình aûnh trong saùch naøy. Caùc baïn cuõng coù theå coù kinh nghieäm veà phaûn öùng cuûa nhöõng con choù khi thaáy ngöôøi baùn thòt choù ñi ngang qua. Chuùng suûa vang ñeå baùo ñoäng cho nhau vì ngöôøi ñoù phaùt ra moät muøi ñaëc bieät. Nhaø truyeàn giaùo coù toaû haøo quang hay muøi vò haáp daãn nhôø coù Chuùa ôû trong mình chöa vì Ngöôøi höùa ôû cuøng chuùng ta cho ñeán taän theá kia maø! (x. Mt 28,20).

2.5. Ñaày ôn Chuùa Thaùnh Thaàn

Ñaëc tính thöù naêm laø traøn ñaày aân suûng cuûa Thaùnh Thaàn: "Chuùa Gieâsu hieän ra, thoåi hôi vaøo caùc moân ñeä vaø noùi: "Anh em haõy nhaän laáy Thaùnh Thaàn" (Ga 20,22). Coù aân suûng cuûa Thaùnh Thaàn caùc Toâng ñoà ñaõ laøm pheùp laï ñeå baûo ñaûm cho Lôøi Tin Möøng cöùu ñoä (x. Cv 2,43; 4,16; 4,30; 5,12. 15-16...). Ngöôøi baát toaïi ñöôïc chöõa laønh ñöùng beân caïnh Pheâroâ laø baèng chöùng soáng ñoäng ñeå cho lôøi rao giaûng cuûa Pheâroâ ñöôïc 5.000 ngöôøi tin theo (x. Cv 3,1-4).

Chuùa Gieâsu trao cho chuùng ta söù maïng ñi khaép töù phöông thieân haï ñeå loan baùo Tin Möøng cho moïi loaøi thoï taïo, ban bieát bao quyeàn naêng cuûa Thaùnh Thaàn ñeå chuùng ta chöõa laønh beänh nhaân, xua tröø ma quyû, noùi ñöôïc nhöõng tieáng môùi laï (x. Mc 16,15-20). Nhöng chuùng ta laïi nghó mình yeáu ñuoái, toäi loãi neân khoâng theå laøm ñöôïc ñieàu kyø dieäu naøo. Moãi ngöôøi chuùng ta ñeàu laø chöùng nhaân cuûa Chuùa Gieâsu, chuùng ta ñöôïc ban Thaùnh Thaàn ñeå laøm chöùng cho Ngöôøi, vì theá chuùng ta ñöøng mang maëc caûm. Haõy vöõng tin vaøo Chuùa Gieâsu!

Muoán nhaän ôn Chuùa Thaùnh Thaàn, chuùng ta phaûi bieát hít thôû Thaàn Khí nhö caùc Toâng ñoà, nhaát laø nhö Meï Maria. Trong ñôøi soáng töï nhieân, nhieàu ngöôøi chæ lo aên chöù ít ai lo uoáng, duø nöôùc caàn cho söï soáng hôn löông thöïc vaø haàu nhö khoâng ñeå yù ñeán khí thôû. Moãi ngaøy trung bình ngöôøi lôùn caàn 1,5kg löông thöïc, 3 ñeán 4 lít nöôùc vaø hôn 10,000 lít khoâng khí. Ta coù theå nhòn aên 30 ngaøy môùi cheát, nhòn uoáng 3 ngaøy nhöng nhòn thôû chæ ñöôïc 5 phuùt. Neáu bieát taêng cöôøng moãi laàn thôû töø nöûa lít hieän nay leân ñeán 1 hay 2 lít, ñaàu oùc ta seõ saùng suoát, söùc khoeû oån ñònh, moät soá beänh thuyeân giaûm nhôø coù nhieàu khí chuyeån ñeán nuoâi soáng caùc teá baøo, nhaát laø boä naõo phaùt ra ñöôïc nhieàu leänh cho caùc cô quan hoaït ñoäng.

Thaàn Khí coøn caàn hôn nhieàu cho ñôøi soáng taâm linh. Thôû ñöôïc nhieàu Thaàn Khí ta seõ bieán ñoåi doøng maùu ñen toäi loãi moãi ngaøy thaønh doøng maùu ñoû tinh tuyeàn cuûa Chuùa Gieâsu, seõ thoâng minh hôn, xinh ñeïp hôn, thaùnh thieän hôn tröôùc maët Thieân Chuùa vì Thaùnh Thaàn laø Thaàn Khí thaùnh hoaù, laø söùc maïnh, laø söï soáng, laø chaân lyù, laø tình yeâu. Do ñoù, nhaø truyeàn giaùo phaûi taäp kyõ naêng thôû khí töï nhieân vaø khí sieâu nhieân moãi ngaøy. Khoâng bieát caùc baïn ñaõ bieát caùc kyõ naêng ñoù chöa?

2.6. Keå chuyeän Chuùa Gieâsu

Toâi muoán chia seû vôùi caùc baïn caâu chuyeän veà vò löông y Gieâsu khi toâi gaëp ñöôïc Ngöôøi qua caùc beänh nhaân. Töø 20 naêm qua, toâi ñaõ tieáp xuùc vôùi khoaûng 10,000 löôït beänh nhaân vaø ñaõ thaáy Ngöôøi chöõa laønh nhieàu beänh nan y. Tuy nhieân coù 1 khuoân maët toâi nhôù maõi vì gaén lieàn vôùi cuoán Söù Ñieäp Loaøi Hoa. Vaøo naêm 1992, toâi vieát taäp saùch nhoû naøy cho caùc baïn treû. Cuoán saùch coù veû haáp daãn neân ngöôøi ta in laäu khaù nhieàu. Ñöùc Toång Giaùm muïc Phaoloâ Nguyeãn Vaên Bình ñaõ 3 laàn vieát ñôn xin taùi baûn nhöng khoâng nhaän ñöôïc thö traû lôøi cuûa Sôû Vaên hoaù vaø Thoâng tin TP. Saigoøn.

Hoài ñoù toâi coù quen baø Döôïc só Nguyeãn Thò Laâu. Ai hoïc ngaønh Döôïc ñeàu bieát ñeán vò giaùo sö taøi ba nhöng heát söùc nghieâm tuùc naøy vì baø ñaøo taïo 35 khoaù döôïc. Coâ Laâu bò beänh tim neân ñeán tìm vaø xin toâi caàu nguyeän. Sau ñoù baø môøi toâi ñeán thaêm ngöôøi em reå cuûa baø. Ngaøy 12-6-1994, toâi ñeán caên nhaø ôû ñöôøng Tuù Xöông vaø gaëp moät baùc khoaûng 64-65 tuoåi ñi laïi raát khoù khaên vì bò tai bieán maïch maùu naõo.

Toâi noùi chuyeän vôùi oâng veà caùch thôû Thaàn Khí. Tröôùc khi ra veà, oâng tha thieát môøi toâi trôû laïi vaøo saùng ngaøy hoâm sau.

Ñuùng heïn toâi trôû laïi, vöøa boùp tay vöøa caàu nguyeän cho oâng chöøng 15-20 phuùt roài noùi:

- Baùc thöû giô tay leân xem!

OÂng ngaïc nhieân nhìn toâi roài noùi: "Linh muïc khoâng bieát aø, tay toâi ñaõ cheát töø 4 naêm nay roài. Toâi ñaõ ñi khaép caùc nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa anh em vaø moät vaøi nöôùc tö baûn, baùc só naøo cuõng noùi caùnh tay toâi cheát roài!".

- Nhöng xin baùc cöù thöû xem, haõy giô tay cao leân!

OÂng nhuùc nhích maáy ñaàu ngoùn tay.

Toâi noùi tieáp: "Baùc giô cao leân! - Cao hôn nöõa - Nöõa - Nhö theá!".

OÂng giô tay cao vaø xoay troøn caùnh tay maáy laàn. Maét môû to vì ngaïc nhieân, roài noùi: "Thöa linh muïc, toâi coù theå laøm gì cho linh muïc?".

- Thöa oâng, toâi ñeán ñaây khoâng xin gì caû. Chæ ñeå caàu nguyeän cho oâng thoâi.

Baø Laâu ñöùng gaàn ñoù noùi chen vaøo: "Linh muïc Sôn lo in saùch cho Toaø Toång Giaùm muïc maø maáy naêm nay chaúng ñöôïc pheùp in cuoán naøo, ngay caû cuoán Söù ñieäp Loaøi Hoa cuûa linh muïc cuõng khoâng ñöôïc pheùp taùi baûn".

- Chò coù cuoán Söù ñieäp aáy ôû ñaây khoâng?

- Ñaây, toâi luoân giöõ noù trong ví. Baø Laâu noùi.

OÂng caàm laáy cuoán saùch nhoû beù, laät ñi laät laïi roài ñeán baøn laøm vieäc noùi chuyeän baèng ñieän thoaïi moät luùc vôùi oâng Phoù Bí thö Thaønh Uyû vaø oâng Boä Tröôûng Vaên hoaù Thoâng tin.

Sau ñoù oâng noùi vôùi toâi: "Xin linh muïc an taâm. Chöøng moät thaùng nöõa, khi toâi töø Canada trôû veà, toâi hy voïng caùc saùch xin pheùp seõ ñöôïc chaáp thuaän".

Quaû thaät, sau ñoù Toaø Toång Giaùm Muïc TP. Saigoøn ñaõ nhaän ñöôïc giaáy pheùp cho taát caû 32 cuoán saùch, trong ñoù coù caû cuoán Söù ñieäp Loaøi Hoa.

Ñaây laø moät trong soá nhöõng caâu chuyeän maø toâi muoán keå cho caùc baïn, ñeå chæ muoán noùi leân moät ñieàu: moät khi gaëp ñöôïc Ñöùc Gieâsu, ta trôû neân moät con ngöôøi môùi (x. Ep 2,15; 4,24; Cl 3,10), vui töôi, bình an, khoân ngoan, can ñaûm vaø traøn ñaày Thaùnh Thaàn. Coù nhö theá, nhaø truyeàn giaùo môùi trôû thaønh con ngöôøi höõu ích thaät söï cho nhaân loaïi hoâm nay.

3. Nhaø truyeàn giaùo keå chuyeän Chuùa Gieâsu nhö theá naøo?

Vaán ñeà thöù ba chuùng ta cuøng chia seû laø caùch keå caâu chuyeän veà Chuùa Gieâsu. Coù ngöôøi keå chuyeän Gieâsu nhö keå chuyeän coå tích Taám Caùm chæ ñeå ru nguû treû thô, ñöa chuùng vaøo moät thieân ñaøng töôûng töôïng trong khi Ñöùc Gieâsu laø chuyeän thaät, ngöôøi thaät, vieäc thaät (x. Hoàng y Paul Poupard, Söù ñieäp trong Ñaïi hoäi Truyeàn giaùo Chaâu AÙ, Vaên kieän, tr. 54). Coù ngöôøi laïi keå chuyeän Gieâsu nhö keå chuyeän veà anh huøng lòch söû Traàn Höng Ñaïo hay veà Toång thoáng ñöông nhieäm Obama cuûa Hoa Kyø, duø chính ngöôøi keå chaúng gaëp vaø ngöôøi nghe chaúng thaáy, trong khi Ñöùc Gieâsu laø moät ngöôøi ñang soáng hoâm qua, hoâm nay vaø maõi maõi ñeán muoân ñôøi, Ngöôøi ôû giöõa chuùng ta vaø ôû trong chuùng ta. Coù ngöôøi laïi muoán keå caâu chuyeän veà Ñöùc Gieâsu vôùi cöû chæ cöôøng ñieäu vaø lôøi leõ trang troïng nhö moät dieãn vieân hay moät nhaø huøng bieän tröôùc ñaùm ñoâng ñeå mong thuyeát phuïc quaàn chuùng vaø ñoùn nhaän nhöõng traøng phaùo tay taùn thöôûng cho mình trong khi Gieâsu chæ muoán ta duøng nhöõng lôøi leõ ñôn thaønh ñeå taïo söï hieäp thoâng giöõa ngöôøi keå vaø ngöôøi nghe. Vaäy chuùng ta phaûi noùi gì vaø noùi nhö theá naøo veà Chuùa Gieâsu?

Coù leõ ta seõ tìm thaáy caâu traû lôøi qua chính lôøi daïy cuûa Chuùa Gieâsu: "Luùc ñoù Thaùnh Thaàn seõ cho anh em bieát phaûi noùi gì vaø noùi nhö theá naøo" (x. Lc 12,11-12; Mc 13,11), cuõng nhö qua nhöõng baøi giaûng ñaàu tieân cuûa Thaùnh Pheâroâ vaø caùc Toâng ñoà sau khi Chuùa Thaùnh Thaàn hieän xuoáng ñöôïc ghi laïi trong saùch Coâng vuï Toâng ñoà: 1,14-36; 2,11-26; 4,8-12; 13,16-42; 22,1-21; 26,1-23. Chuùng ta coù theå toùm taét maáy ñieåm cô baûn veà caùch keå chuyeän Gieâsu sau ñaây:

3.1. Taäp trung vaøo Chuùa Gieâsu

Caùc Toâng ñoà chæ noùi veà Chuùa Gieâsu, veà nhöõng gì lieân quan ñeán Chuùa Gieâsu, veà kinh nghieäm cuûa mình vôùi Chuùa Gieâsu. Hoï khoâng lo ñi tìm kieán thöùc cuûa ngöôøi ñôøi, cuõng khoâng quan taâm ñeán ngöôøi nghe vui hay buoàn khi nghe chuyeän Gieâsu. Hoï keå laïi trung thöïc taát caû nhöõng gì Thaùnh Thaàn thoâi thuùc hoï noùi, keå caû nhöõng kinh nghieäm ñau thöông nhö cuûa Pheâroâ khi choái boû Gieâsu, hay cuûa Phaoloâ khi baùch haïi Kitoâ höõu.

Nhieàu anh em linh muïc chuùng toâi raát lo khi ñeán ngaøy Chuû Nhaät vì khoâng bieát chuaån bò baøi giaûng theá naøo cho tín höõu coù theå ñoùn nhaän vaø soáng Lôøi Chuùa. Linh muïc caøng ôû laâu trong moät xöù ñaïo vôùi caùc baøi Kinh Thaùnh trôû ñi trôû laïi 3 naêm moät laàn caøng khoâng bieát giaûng giaûi ra sao. Khoâng leõ naêm naøo cuõng laáy laïi baøi giaûng cuõ?! Coù linh muïc vaøo maïng Internet, laáy moät loaït caùc Baøi giaûng Chuû nhaät cuûa nhieàu taùc giaû roài taùi cheá baèng caùch caét daùn moãi baøi moät ñoaïn thaønh baøi giaûng cuûa mình. Coù ngöôøi laïi ñi tìm caùc caâu chuyeän ngaén coù yù nghóa ôû trong caùc saùch baùo ñeå minh hoaï cho ñeà taøi muoán giaûng. Ngöôøi khaùc laïi nghó ñeán Lôøi Chuùa laø tin möøng, tin vui neân ñöa caû nhöõng chuyeän tieáu laâm vaøo ñeå gaây tieáng cöôøi cho caùc thính giaû vaø giôø giaûng leã trôû thaønh moät cuoäc taáu haøi. Coù linh muïc nghó raèng caàn phaûi noùi thaät ngaén goïn, roõ raøng, baøi giaûng chæ caàn keùo daøi chöøng 5-7 phuùt, thaùnh leã caøng ngaén caøng thu huùt ñöôïc nhieàu tín höõu döï leã nhöng thöïc teá laïi daïy chuùng toâi raèng caøng thu ngaén baøi giaûng caøng laøm maát ñi tính caùch haáp daãn kyø laï trong caâu chuyeän Gieâsu!

Chuùng ta khoâng coù chaát lieäu ñeå noùi veà Ñöùc Gieâsu tröôùc heát chæ vì chuùng ta chöa gaëp ñöôïc Ngöôøi neân chöa xaùc tín raèng Ngöôøi ñang soáng vaø ñang keå chuyeän cuûa Ngöôøi qua lôøi leõ cuûa ta. Ta chæ môùi noùi ñöôïc lôøi cuûa con ngöôøi chöù chöa noùi ñöôïc lôøi cuûa Thieân Chuùa, neân caâu chuyeän khoâng coù söùc bieán ñoåi vaø thaàn hoaù ngöôøi nghe. Taïi sao? Taïi vì ta môùi chæ thôû ñöôïc khí töï nhieân neân lôøi ta chæ laø nhöõng aâm thanh vang ñeán nhöõng ñoâi tai ngöôøi phaøm. Khi thôû ñöôïc Thaàn Khí, lôøi loan baùo Tin Möøng cuûa ta môùi trôû thaønh Lôøi Chuùa vaø coù söùc cöùu ñoä muoân loaøi.

3.2. Keå baèng ngoân ngöõ tình yeâu

Caâu chuyeän Gieâsu laø moät chuyeän tình neân phaûi keå baèng ngoân ngöõ cuûa tình yeâu. Ñoù laø tieáng noùi cuûa nhöõng gì mang laïi tích cöïc, toát ñeïp, hy voïng cho moïi ngöôøi moïi vaät; tieáng noùi cuûa söï thaät vaø söï soáng, cuûa nieàm tin vaø hy voïng, cuûa thaùnh thieän vaø aân suûng, cuûa töï do, coâng lyù vaø hoaø bình. Vì tình yeâu laø taát caû nhöõng thöù ñoù vaø coøn hôn theá nöõa.

Thieân Chuùa laø tình yeâu, vaø ñeå theå hieän mình, Thieân Chuùa ñaõ sai Con Moät cuûa Ngaøi laø Ngoâi Lôøi ñeán vôùi chuùng ta (x. Ga 3,16), laøm ngöôøi ñeå cöùu ñoä chuùng ta. Ngöôøi con ñoù laø Chuùa Gieâsu. Khi keå veà Chuùa Gieâsu, nhaø truyeàn giaùo phaûi boäc loä ñöôïc tình yeâu naøy trong aùnh maét, lôøi noùi, nuï cöôøi vaø toaøn theå con ngöôøi nhö moät chöùng nhaân cuûa tình yeâu, nhaát laø thaønh nhöõng haønh ñoäng cuï theå cho nhöõng con ngöôøi yeáu keùm, bò boû rôi, bò gaït ra ngoaøi leà xaõ hoäi hoâm nay: "Chuùng ta ñöøng yeâu thöông nôi ñaàu moâi choùt löôõi nhöng phaûi yeâu thöông caùch chaân thaät vaø baèng nhöõng vieäc laøm" (1 Ga 3,18). Ñöùc Thaùnh Cha Beâneâñictoâ XVI ñaõ trình baøy caùch keå chuyeän naøy trong Thoâng ñieäp ñaàu tieân cuûa ngaøi: Deus Caritas est (Thieân Chuùa laø Tình Yeâu).

Ngöôøi tín höõu ngaøy nay noùi raát nhieàu ñeán "baùc aùi", coù nghóa laø "yeâu roäng", "yeâu quaûng ñaïi" vaø ngöôøi ñôøi caøng noùi nhieàu hôn ñeán "tình yeâu" nhöng nhieàu ngöôøi laïi khoâng tìm ñöôïc noäi dung cuûa ñieàu mình muoán noùi. Chæ coù Chuùa Gieâsu laø tình yeâu cuï theå, thieát thöïc cuûa Thieân Chuùa môùi coù theå giuùp taát caû chuùng ta caûm nghieäm ñöôïc giaù trò cao caû cuûa tình yeâu vaø xaây döïng ñöôïc moät neàn vaên minh tình yeâu thöïc söï cho theá giôùi hoâm nay.

3.3. Keå baèng moïi maët cuûa ñôøi soáng

Khi yeâu nhau, ngöôøi ta muoán dieãn taû tình caûm khoâng chæ baèng lôøi maø coøn söû duïng moïi phöông tieän vaät chaát cuõng nhö tinh thaàn ñeå boäc loä mình vaø lieân keát vôùi nhau. Nhöõng laàn trao göûi quaø taëng, thö töø, nhaén tin qua maïng, dieãn taû baèng baøi haùt, lôøi thô, tranh veõ vaø caû nhöõng giaây phuùt yeân laëng beân nhau hay nhôù veà nhau ñeàu laø nhöõng caùch keå chuyeän tình cho nhau nghe.

Nhaø truyeàn giaùo ngaøy nay, tuyø theo aân suûng Chuùa ban, coù theå keå veà Chuùa Gieâsu baèng nhieàu caùch thöùc. Neáu laø thi só, ta haõy laøm thô veà Gieâsu. Laø nhaïc só, ca só, ta coù theå saùng taùc vaø haùt nhöõng baøi haùt veà Gieâsu, coù theå cuoán huùt haøng traêm ngaøn baïn treû vì ta saùng taùc, ta haùt baèng Thaàn Khí cuûa Thieân Chuùa. Laø nhaø nghieân cöùu, ta seõ duøng tình yeâu cuûa Gieâsu ñeå xua tan söï laõnh ñaïm cöùng nhaéc cuûa vaät chaát vaø khaùm phaù ra muoân ñieàu kyø dieäu trong thieân nhieân nhö Gieâsu ñaõ töøng ra leänh cho gioù yeân, bieån laëng, baùnh caù hoaù nhieàu# Nhö theá, ngöôøi keå chuyeän Gieâsu khoâng phaûi laø luùc naøo cuõng nhaéc teân Gieâsu treân moâi mieäng nhöng laïi dieãn taû Ngöôøi qua moïi lónh vöïc cuûa ñôøi soáng vì Gieâsu laø taát caû vaø ôû trong muoân loaøi (x. Ga 1,3; 16; 1 Cr 13,12; 15,28).

3.4. Keå qua Giaùo Hoäi

Caâu chuyeän Gieâsu coøn ñang ñöôïc tieáp tuïc keå qua Giaùo Hoäi laø Nhieäm Theå Ngöôøi (x. Hoàng  Y P. Poupard, Söù ñieäp, Keå chuyeän Gieâsu ôû chaâu AÙ, FABC-Oe xuaát baûn, India, 2007, tr. 55). Ñöùc Gieâsu ñaõ keâu goïi nhöõng ai Ngöôøi muoán (x. Mt 10,1-42; Mc 3,13) vaø sai hoï ñi khaép nôi, ñeán vôùi muoân daân ñeå keå laïi caâu chuyeän cuûa Ngöôøi (x. Mt 28,19tt; Mc 16,15tt; Saéc leänh Ad Gentes, soá 5). Vì theá, caâu chuyeän Chuùa Gieâsu ñöôïc tieáp tuïc keå qua hoaït ñoäng truyeàn giaùo cuûa Giaùo Hoäi. Taát caû anh chò em chuùng ta ñang coù maët ôû ñaây ñeàu ñöôïc môøi goïi tham gia.

Tuy nhieân, chuùng ta ñöøng queân raèng, tröôùc khi laø caâu chuyeän rieâng tö cuûa töøng ngöôøi thì Gieâsu ñaõ laø caâu chuyeän cuûa moät taäp theå, moät coäng ñoàng goàm nhöõng ngöôøi tin yeâu Ñöùc Gieâsu, ñoù laø Giaùo Hoäi, laø thaân theå maàu nhieäm cuûa Ngöôøi. Vì theá, muoán keå cho roõ raøng, ñuùng ñaén vaø soáng ñoäng, chuùng ta ñöôïc môøi goïi coäng taùc vaø lieân keát vôùi nhau.

Ñöùc cha Micae Hoaøng Ñöùc Oanh vôùi Uyû ban Loan baùo Tin Möøng ñaõ toå chöùc Hoäi thaûo veà Truyeàn giaùo töø ngaøy 23 ñeán 25-3-2009 taïi Saøi Goøn, vaø ñaõ thaáy raèng caàn phaûi coù söï keát hôïp haøi hoaø cuõng nhö phoái hôïp chaët cheõ giöõa caùc uyû ban khaùc nhau cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam nhö: Uyû ban Truyeàn thoâng, Baùc aùi Xaõ hoäi, Vaên hoaù, Giaùo lyù Ñöùc tin, Linh muïc - Chuûng sinh, Tu só... thì coâng cuoäc loan baùo Tin Möøng môùi ñaït ñöôïc keát quaû toát ñeïp (x. Ñc. Micae Hoaøng Ñöùc Oanh, Thö göûi Ñöùc cha Pheâroâ Nguyeãn Vaên Nhôn, ngaøy 16-4-2009).

3.5. Keå chuyeän Chuùa Gieâsu

Noùi ñeán Tin Möøng, ñeán Lôøi Chuùa, thöôøng chuùng ta nghó ngay ñeán cuoán Thaùnh Kinh, ñeán nhöõng caâu vaên, chöõ vieát trong saùch ñoù chöù ít khi nghó ñeán Ngoâi Lôøi soáng ñoäng maø mình phaûi tìm gaëp, yeâu thöông vaø giôùi thieäu cho ngöôøi khaùc.

Toâi nhôù caùch ñaây hôn 10 naêm, trong laàn giaûng tónh taâm haèng naêm cho caùc nöõ tu doøng Nöõ Vöông Hoaø Bình ôû Buoân Ma Thuoät, cha sôû Nhaø thôø Chính toaø môøi toâi ñeán noùi chuyeän veà vieäc loan baùo Tin Möøng cho hôn 100 giaùo lyù vieân, goàm caùc chuûng sinh, nöõ tu vaø moät ít tín höõu giaùo daân. Toâi ñöa ra moät tröôøng hôïp:

- Thí duï nhö caùc baïn gaëp moät ngöôøi phuï nöõ daân toäc thieåu soá ñang cho con buù thì caâu Tin Möøng naøo thích hôïp nhaát ñeå loan baùo trong tröôøng hôïp naøy?

Nhieàu caùnh tay giô leân, moät tu só traû lôøi:

- Ñoù laø caâu: "Phuùc cho daï ñaõ cöu mang Ngöôøi vaø vuù ñaõ cho Ngöôøi buù" (Lc 11,27).

- Caùc baïn coù ñoàng yù vôùi caâu traû lôøi naøy khoâng?

- Haàu nhö khoâng coù ai phaûn ñoái hay ñöa ra moät caâu naøo khaùc.

- Caùc baïn thöû töôûng töôïng xem ngöôøi phuï nöõ ñoù nghó gì: Ñoät ngoät gaëp moät ngöôøi laï ñöùng tröôùc maët mình vaø noùi moät caâu nhö theá, thì chæ coù theå laø moät ngöôøi ñieân khuøng naøo ñoù vöøa ra töø Nhaø thöông Chôï Quaùn (Saøi Goøn) hay Nhaø thöông Bieân Hoaø maø thoâi!

Vaäy maø nhieàu ngöôøi chuùng ta thöôøng loan baùo Tin Möøng theo caùch ñoù. Coù phaûi caùc giôø hoïc Kinh Thaùnh vôùi nhöõng kieåu chuù giaûi Lôøi Chuùa khaùc nhau ñaõ laøm chuùng ta queân maát Gieâsu laø Ngoâi Lôøi soáng ñoäng?!

Trong tröôøng hôïp naøy, toâi seõ noùi vôùi ngöôøi phuï nöõ:

"Chò ôi, chò beá chaùu naèm ngöûa nhö theá seõ laøm chaùu bò oïc söõa vaø vuù chò bò ñau. Chò neân beá chaùu thaúng hôn vaø ñöøng aùp chaët baàu vuù vaøo maët chaùu ñeå chaùu deã thôû". Ñoù laø "Tin Möøng cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ theo Antoân Nguyeãn Ngoïc Sôn!".

Vaâng, caùc baïn ñöøng cöôøi nhaïo, cho toâi laø phaïm thöôïng, vì chæ coù moät Tin Möøng duy nhaát cuûa Ñöùc Gieâsu, nhöng coù haøng trieäu ngöôøi vieát vaø rao giaûng khaùc nhau. Khoâng phaûi chæ theo Mattheâu, Marcoâ, Luca, Gioan maø coøn theo Nguyeãn Vaên X, Traàn Thò Y... Lôøi naøo cuûa chuùng ta ñöôïc Thaàn Khí Tình Yeâu thuùc ñaåy noùi nhaân danh Ñöùc Gieâsu thì ñeàu laø Tin Möøng, ñeàu mang laïi nieàm vui, söùc khoeû, bình an vaø ôn cöùu ñoä ñeán cho moïi ngöôøi. Thaùnh Gioan ñaõ keát thuùc Tin Möøng baèng moät caâu raát hay cho tröôøng hôïp naøy: "Coøn coù nhieàu ñieàu khaùc Ñöùc Gieâsu ñaõ laøm. Neáu vieát laïi töøng ñieàu moät thì toâi thieát nghó caû theá giôùi cuõng khoâng ñuû choã chöùa caùc saùch vieát ra" (Ga 21,25). Chuùng ta ñang tieáp tuïc trôû thaønh taùc giaû Tin Möøng, nhaát laø trôû thaønh Tin Möøng soáng ñoäng cuûa Ñöùc Kitoâ.

Keát Luaän

Caâu chuyeän veà Chuùa Gieâsu laø moät chuyeän daøi dieãn ra trong suoát ñôøi soáng cuûa nhaø truyeàn giaùo maø chuùng ta khoâng theå keå heát ôû ñaây. Caâu chuyeän coù leõ vaãn coøn tieáp tuïc caû ôû treân thieâng ñaøng, duø luùc aáy ta ñöôïc nhìn taän maét Ngöôøi Yeâu tuyeät vôøi cuûa mình! Ñieàu chia seû vôùi caùc baïn hoâm nay chæ laø moät ñoaïn raát nhoû ñeå goùp vaøo caâu chuyeän cuûa taát caû chuùng ta, duø lôøi keå cuûa toâi coøn nhieàu luùng tuùng. Caàu chuùc caùc baïn trôû thaønh nhöõng ngöôøi keå chuyeän tuyeät vôøi veà Chuùa Gieâsu vaø cho Chuùa Gieâsu.

Lm. Antoân Nguyeãn Ngoïc Sôn

Thaùng 5-2009

Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page