Khoâng thöøa nhaän luaät leä töï nhieân
con ngöôøi rôi vaøo söï ñoäc taøi
cuûa chuû tröông duy töông ñoái
Khoâng thöøa nhaän luaät leä töï nhieân con ngöôøi rôi vaøo söï ñoäc taøi cuûa chuû tröông duy töông ñoái.
Vatican (Vat. 16/12/2009) - Coù moät chaân lyù khaùch quan vaø baát bieán, baét nguoàn töø Thieân Chuùa, maø lyù trí con ngöôøi coù theå ñaït tôùi vaø noù lieân quan tôùi haønh ñoäng cuï theå vaø xaõ hoäi. Ñaây laø moät quyeàn töï nhieân maø caùc luaät leä nhaân loaïi, caøc quyeàn bính chính trò vaø toân giaùo phaûi laáy höùng, ñeå thaêng tieán thieän ích chung. Khi khoâng thöøa nhaän giaù trò cuûa luaät leä töï nhieân con ngöôøi rôi vaøo söï ñoäc taøi cuûa chuû duy tröông töông ñoái.
Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc ñaõ khaúng ñònh nhö treân tröôùc gaàn 9,000 tín höõu vaø du khaùch haønh höông tham döï buoåi tieáp kieán chung trong ñaïi thính ñöôøng Phaolo VI saùng thöù Tö 16 thaùng 12 naêm 2009.
Trong baøi huaán duï Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ giôùi thieäu göông maët cuûa Giovanni thaønh Salisbury thuoäc tröôøng Chartres, laø moät trong caùc tröôøng trieát vaø thaàn hoïc quan troïng nhaát cuûa thôøi Trung Coå, trong ñoù caùc nhaø trieát hoïc vaø thaàn hoïc cho thaáy ñöùc tin, trong söï hoøa hôïp vôùi caùc khaùt voïng chính ñaùng cuûa lyù trí, thuùc ñaåy tö töôûng höôùng tôùi chaân lyù maïc khaûi, trong ñoù ta tìm thaáy thieän ích ñích thöïc cuûa con ngöôøi. Ñöùc Thaùnh Cha giôùi thieäu tieåu söû cuûa Giovanni nhö sau:
Giovanni sinh taïi Salisbury beân Anh quoác giöõa caùc naêm 1100-1120. Khi ñoïc caùc taùc phaåm nhaát laø caùc thö chuùng ta bieát ñöôïc caùc söï kieän quan troïng nhaát cuûa cuoäc ñôøi ngöôøi. Trong 12 naêm giöõa naêm 1136-1148 ngöôøi theo hoïc caùc tröôøng chuyeân moân coù caùc baäc thaày noåi tieáng nhaát thôøi ñoù daäy hoïc, nhaát laø taïi Paris vaø Chatres laø hai nôi ñaõ ghi daáu vieäc ñaøo taïo khieán cho Giovanni haáp thuï ñöôïc neàn vaên hoùa roäng raõi, öa thích caùc vaán ñeà chuyeân bieät vaø neàn vaên chöông. Theo thoùi quen thôøi aáy caùc sinh vieân gioûi nhaát thöôøng ñöôïc caùc chöùc saéc giaùo hoäi vaø caùc vua chuùa tuyeån choïn laøm coäng söï vieân. Giovanni ñöôïc thaùnh Bernard de Claiveaux laø baïn, giôùi thieäu vôùi Teobaldo laø Toång Giaùm Muïc Canterbury vaø ñöôïc tieáp nhaän vaøo haøng giaùo só. Trong 11 naêm Giovanni laø thö kyù vaø tuyeân uùy cuûa vò Toång Giaùm Muïc giaø. Giovanni vöøa haêng say tieáp tuïc nghieân cöùu vöøa hoaït ñoäng ngoai giao maïnh meõ, vaø ñaõ qua Italia 10 laàn ñeå cuûng coá caùc lieân heä giöõa Anh quoác vaø Ñöùc Giaùo Hoaøng. Giovanni trôû thaønh baïn cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Adriano IV. Trong caùc naêm sau khi Ñöùc Adriano IV qua ñôøi beân Anh quoác xaûy ra caêng thaúng giöõa Giaùo Hoäi vaø trieàu ñình. Vua Enrico II muoán khaúng ñònh quyeàn bính cuûa mình trong loøng Giaùo Hoäi neân haïn cheá söï töï do cuûa Giaùo Hoäi. Söï kieän naøy gaây ra phaûn öùng maïnh nôi Giovanni, nhaát laø söï khaùng cöï can ñaûm cuûa Ñöùc Toång Giaùm Muïc Thomas Becket ngöôøi keá vò Ñöùc Cha Teobaldo. Do ñoù Ñöùc Toång Giaùm Muïc Thomas Becket bò ñi ñaày, vaø Giovanni theo ngöôøi sang Phaùp nhöng tieáp tuïc hoaït ñoäng cho vieäc hoøa giaûi. Sau khi trôû laïi Anh quoác, naêm 1170 Ñöùc Toång Giaùm Muïc Becket bò taán coâng vaø bò aùm saùt trong nhaø thôø chính toøa Canterbury. Ngöôøi ñaõ ñöôïc daân chuùng toán kính nhö laø vò töû ñaïo. Giovanni tieáp tuïc giuùp vieäc cho ngöôøi keá vò thaùnh Thomas Becket cho tôùi khi ñöôïc chæ ñònh laøm GM thaønh Chartres naêm 1176 vaø qua ñôøi taïi ñaây naêm 1180.
Tieáp tuïc baøi huaán duï Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ nhaéc tôùi hai taùc phaåm quan troïng nhaát cuûa Ñöùc Cha Giovanni thaønh Salisbury coù töïa ñeà tieáng hy laïp laø "Metaloghicon - Beânh vöïc luaän lyù", vaø "Polycraùticus - Con ngöôøi cuûa chính quyeàn". Trong taùc phaåm thöù nhaát Giovanni baùc boû laäp tröôøng cuûa nhöõng ngöôøi coù yù nieäm giaûn löôïc coi vaên hoùa nhö laø söï huøng bieän troáng roãng laém lôøi voâ ích. Giovanni ca ngôi vaên hoùa, trieát lyù ñích thöïc, nghóa laø söï gaëp gôõ giöõa tö töôûng maïnh meõ vaø vieäc truyeàn thoâng, lôøi noùi höõu hieäu. Ngöôøi vieát: "Huøng bieän maø khoâng ñöôïc lyù trí soi saùng thì khoâng chæ taùo baïo maø coøn muø quaùng nöõa, cuõng theá söï khoân ngoan maø khoâng duøng lôøi noùi chaúng nhöõng yeáu keùm maø trong moät caùch theá naøo ñoù coøn queø cuït nöõa: Thaät vaäy caû khi moät söï khoân ngoan khoâng lôøi noùi coù ích lôïi cho vieäc ñoái chieáu löông taâm, noù hieám vaø ít ích lôïi cho xaõ hoäi" (Metaloghicon 1,1 PL, 199,327). Giaùo huaán cuûa Giovanni cuõng raát thôøi söï ñoái vôùi ngaøy nay. Ñieàu maø Giovanni ñònh nghóa laø huøng bieän, töùc laø khaû theå truyeàn thoâng ngaøy nay gia taêng raát nhieàu vôùi caùc duïng cuï ngaøy caøng taân tieán phoå bieán hôn. Nhöng söï caàn thieát truyeàn thoâng caùc söù ñieäp chöùa ñöïng söï khoân ngoan, nghóa laø ñöôïc gôïi höùng bôûi chaân, thieän, myõ vaãn luoân khaån thieát. Ñaây laø moät traùch nhieäm lôùn, ñaëc bieät môøi goïi caùc ngöôøi hoaït ñoäng trong laõnh vöïc ña ñaïng vaø phöùc taïp cuûa vaên hoùa vaø truyeàn thoâng ñaïi chuùng. Chính trong laõnh vöïc naøy coù theå loan baùo Tin Möøng vôùi söùc maïnh truyeàn giaùo.
Trong taùc phaåm Metaloghicon Giovanni ñöông ñaàu vôùi caùc vaán ñeá cuûa luaän lyù ñaët ra caùc caâu hoûi nhö lyù trí con ngöôøi coù theå bieát ñöôc nhöõng gì? Cho tôùi möùc ñoä naøo noù coù theå ñaùp laïi khaùt voïng kieám tím chaân lyù nôi moãi ngöôøi? Giovanni theo moät laäp tröôøng hoøa hoaõn döïa treân vaøi giaùo huaán cuûa Aristotele vaø Cicerone. Theo Giovanni bình thöôøng lyù trí con ngöôøi ñaït tôùi caùc söï hieåu bieát coù leõ ñuùng, coù theå löïa choïn, chöù khoâng phaûi chaéc chaén ñeán ñoä khoâng theå thaûo luaän ñöôïc. Söï hieåu bieát cuûa con ngöôøi baát toaøn, vì con ngöôøi coù taän, baát toaøn vaø haïn heïp. Nhöng noù coù theå lôùn leân vaø töï hoaøn haûo nhôø kinh nghieäm vaø vieäc soaïn ra caùc lyù luaän ñuùng ñaén trung thöïc giuùp thieät laäp caùc töông quan giöõa caùc yù nieäm vaø thöïc taïi, nhôø vieäc thaûo luaän ñoái chieáu vôùi söï hieåu bieát ngaøy caøng theâm phong phuù töø theá heä naøy sang theá heä kia. Chæ trong Thieân Chuùa môùi coù moät khoa hoïc toaøn haûo, ñöôïc thoâng truyeàn cho con ngöôøi, ít nhaát laø moät phaàn, qua söï Maïc khaûi ñöôïc tieáp nhaän bôûi ñöùc tin, maø khoa hoïc ñöùc tin laø thaàn hoïc, trình baày caùc tieàm naêng cuûa lyù trí vaø vôùi söï khieâm toán giuùp tieán vaøo vieäc hieåu bieát caùc maàu nhieäm cuûa Thieân Chuùa.
Ñöùc Thaùnh Cha noùi theâm trong baøi huaán duï nhö sau: tín höõu vaø thaàn hoïc gia ñaøo saâu kho taøng ñöùc tin cuõng roäng môû cho söï hieåu bieát thöïc tieãn höôùng daãn caùc haønh ñoäng thöôøng ngaøy, nghóa laø caùc luaät leä luaân lyù vaø vieâc thöïc haønh caùc nhaân ñöùc. Giovanni noùi vì loøng töø bi Thieân Chuùa ban cho chuùng ta luaät cuûa Ngöôøi cho bieát yù muoán cuûa Thieân Chuùa ñeå moãi ngöôøi bieát phaûi laøm gì. Ñöùc Thaùnh Cha khai trieån ñieåm naøy nhö sau:
Theo Giovanni thaønh Salisbury cuõng coù moät chaân lyù khaùch quan vaø baát bieán, coù nguoàn goác nôi Thieân chuùa, vaø caùc luaät leä nhaân loaïi, caøc quyeàn bính chính trò vaø toân giaùo phaûi laáy höùng, ñeå thaêng tieán thieän ích chung. Luaät leä töï nhieân naøy ñöôïc ñònh tính bôûi ñieàu maø Giovanni goïi laø söï bình ñaúng, nghóa laø cho moãi ngöôøi caùc quyeàn cuûa hoï. Töø ñoù baét nguoàn caùc luaät leä hôïp phaùo nôi taát caû moïi daân toäc, vaø khoâng theå huûy boû ñöôïc trong baát cöù tröôøng hôïp naøo. Ñoù laø luaän thuyeát chính cuûa taùc phaåm Polycraùticus, laø khaûo luaän trieát hoïc vaø thaàn hoïc chính trò, trong ñoù Giovanni thaønh Salisbury suy tö veà caùc ñieàu kieän khieán cho haønh ñoäng cuûa caùc ngöôøi caàm quyeàn ñöôïc coâng baèng vaø ñöôïc pheùp.
Töông quan giöõa luaät töï nhieân vaø traät töï phaùp lyù tích cöïc qua söï bình ñaúng ngaøy nay vaãn coù taàm quan trong lôùn. Thaät vaäy trong thôøi ñaïi chuùng ta, taïi moät vaøi nöôùc, chuùng ta ñang chöùng kieán söï taùch rôøi gaây lo aâu giöõa lyù trí, coù nhieäm vuï khaùm phaù ra caùc giaù trò luaân lyù cho phaåm gia con ngöôøi, vaø söï töï do coù traùch nhieäm tieáp nhaän vaø thaêng tieán caùc giaù trò ñoù. Giovanni thaønh Salisbury nhaéc cho chuùng ta bieát raèng chæ phuø hôïp vôùi söï binh ñaúng caùc luaät leä baûo veä tính chaát thaùnh thieâng cuûa söï soáng con ngöôøi vaø khöôùc töø söï hôïp phaùp cuûa vieäc phaù thai, cuûa trôï töï vaø caùc thí nghieäm truyeàn sinh hoïc, chæ phuø hôïp vôùi söï bình ñaúng caùc luaät leä toân troïng phaåm giaù cuûa hoân nhaän giöõa moät ngöôøi nam vaø moät ngöôøi nöõ, caùc luaät leä laáy höùng töø moät tính caùch ñôøi ñuùng ñaén cuûa nhaø nöôùc luoân bao goàm vieäc baûo veä töï do toân giaùo, theo ñuoåi söï phuï ñôùi vaø lieân ñôùi treân bình dieän quoác gia vaø quoác teá. Neáu laøm khaùc ñi laø seõ rôi vaøo choã maø Giovani ñònh nghóa laø "ñoäc taøi nguyeân taéc" hay chuùng ta goïi laø "söï ñoäc taøi cuûa chuû tröông duy töông ñoái", khoâng thöøa nhaän baát cöù gì nhö laø vónh vieãn vaø chæ coi caùi toâi vaø caùc öôùc muoán cuûa noù laø möïc thöôùc cuoái cuøng.
Keát thuùc baøi huaán duï Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ laäp laïi ñieàu ngaøi vieát trong thoâng ñieäp "Baùc aùi trong chaân lyù" (Caritas in Veritate) khaúng ñònh raèng chaân lyù vaø tình yeâu baét nguoàn töø Thieân Chuùa, Ñaáng laø Chaân Lyù vaø Tình Yeâu chöù khoâng do con ngöôøi saûn xuaát ra. Nguyeân taéc naøy quan troïng ñoái vôùi xaõ hoäi vaø söï phaùt trieån. Ôn goïi phaùt trieån con ngöôøi vaø caùc daân toäc khoâng döïa treân moät quyeát ñònh ñôn sô cuûa con ngöôøi maø ñöôïc ghi trong chöông trình coù tröôùc vaø laø moät boån phaän ñoái vôùi taát caû moïi ngöôøi, phaûi ñöôïc tieáp nhaän moät caùch töï do (s. 52).
Tröôùc khi caát kinh Laäy Cha vaø ban pheùp laønh toøa thaùnh cho moïi ngöôøi, Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ chaøo tín höõu baèng nhieàu thöù tieáng khaùc nhau vaø caàu chuùc vieäc chuaån bò ñoùn möøng leã Giaùng Sinh giuùp moïi ngöôøi tieáp nhaän Chuùa Chuùa Kitoâ ñeán soáng traøn ñaày trong hoï.
Chaøo caùc baïn treû, ngöôøi ñau yeáu vaø caùc caëp vôï choàng môùi cöôùi, Ñöùc Thaùnh Cha noùi trong muøa Voïng naøy qua mieäng ngoân söù Isaia Chuùa noùi vôùi chuùng ta raèng: " Haõy höôùng veà Ta vaø caùc ngöôi seõ ñöôïc cöùu toãi" (Is 45,22). Ngaøi môøi goïi ngöôøi treû daønh choã trong tim cho Chuùa Chuùa Gieâsu ñang ñeán, ñeå laøm chöùng cho nieàm vui vaø hoøa bình cuûa Chuùa. Ñöùc Thaùnh Cha khuyeán khích caùc ngöôøi ñau yeáu ñoùn nhaän Chuùa vaøo trong cuoäc soáng ñeå tìm thaáy söï khích leä vaø uûi an trong cuoäc gaëp gôõ vôùi Chuùa. Ngaøi nhaén nhuû caùc caëp vôï choàng môùi cöôùi bieán söù ñieäp tình yeäu cuûa leã Giaùng Sinh laøm luaät soáng cuûa gia ñình hoï.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)