Vai troø cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo
trong cuoäc caùch maïng oân hoøa
Vai troø cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo trong cuoäc caùch maïng oân hoøa: ñaây laø ñeà taøi cuûa chuyeân muïc Coâng giaùo vaø nhaân quyeàn tuaàn naøy cuûa chuùng toâi...
(Radio Veritas Asia 26/11/2009) - Kính thöa quyù vò, caùc baïn thaân meán. Caùch ñaây ñuùng 20 naêm, ngaøy 17 thaùng 11 naêm 1989, ñaõ dieãn ra bieán coá thöôøng ñöôïc goïi laø Cuoäc Caùch Maïng "EÂm nhö nhung": haøng chuïc ngaøn sinh vieân Tieäp Khaéc ñaõ xuoáng ñöôøng bieåu tình ñoøi töï do daân chuû, giöït saäp thaønh trì coäng saûn taïi nöôùc naøy vaø keùo theo söï caùo chung cuûa caùc cheá ñoä coäng saûn khaùc taïi Ñoâng AÂu.
Cuoäc xuoáng ñöôøng dieãn ra nhaân dòp töôûng nieäm ngaøy moät sinh vieân Tieäp bò Phaùt xít Ñöùc baén cheát vaøo ngaøy 17 thaùng 11 naêm 1938.
Sau buoåi leã, nhöõng ngöôøi sinh vieân Tieäp ñaõ khoâng trôû veà nhaø. Hoï baét ñaàu keùo xuoáng caùc ngaõ ñöôøng vaø ñoàng thanh hoâ to nhöõng khaåu hieäu ñoøi töï do daân chuû. Caùc vaên ngheä só baét ñaàu nhoùm hoïp; coâng nhaân xuoáng ñöôøng uûng hoä.
Toái hoâm ñoù, chính quyeàn coäng saûn Tieäp Khaéc ñaõ ra leänh cho caùc gia ñình coù con em laø sinh vieân phaûi khuyeân baûo con em mình khoâng ñöôïc tham gia bieåu tình. Nhöng lôøi loan baùo naøy voâ tình ñaõ khieán cho ngöôøi daân ñoå xoâ ra ñöôøng moãi luùc moät ñoâng theâm. Chính phuû ra leänh ñöa quaân ñoäi vaø caûnh saùt daõ chieán ñeán ñeå ngaên chaën ñoaøn ngöôøi bieåu tình. Nhöng cuoäc bieåu tình oân hoøa cuûa ngöôøi daân ñaõ khieán cho ngöôøi lính vaø coâng an Tieäp phaûi muûi loøng: hoï buoâng suùng vaø hoøa mình vaøo ñoaøn ngöôøi bieåu tình. Cuoái cuøng, chính quyeàn coäng saûn Tieäp ñaønh phaûi nhöôïng boä vaø chaáp nhaän ngoài vaøo baøn troøn ñeå thöông thuyeát vaø chuyeån giao vai troø laõnh ñaïo ñaát nöôùc qua moät cuoäc baàu cöû töï do.
Noùi ñeán söï thaønh coâng cuûa cuoäc caùch maïng eâm nhö nhung taïi Tieäp Khaéc, ngöôøi ta khoâng theå khoâng nhaéc ñeán vai troø cuûa Toå Chöùc coù teân laø Hieán Chöông 77. Ñaây laø nôi quy tuï ba thaønh phaàn: vaên ngheä só, trí thöùc - Giaùo hoäi - vaø nhöõng ngöôøi coäng saûn caáp tieán.
Phong Traøo Hieán Chöông 77 ra ñôøi naêm 1976. Moät ban nhaïc ñöôïc giôùi treû öa thích coù teân laø "Plastic People" bò chính quyeàn caám trình dieãn, bò baét giam vaø ñöa ra toøa xeùt xöû, chæ vì hoï ñaõ trình dieãn nhöõng ca khuùc khoâng ñöôïc chính quyeàn cho pheùp.
Nhöng söï vieäc khoâng döøng laïi ôû ñoù. Ngay trong phieân xöû, khoâng ít vaên ngheä só ñaõ keùo ñeán toøa ñeå phaûn ñoái, ñeå roài cuoái cuøng chính quyeàn coäng saûn Tieäp ñaønh phaûi nhöôïng boä. Sau nhöõng nhöôïng boä cuûa chính quyeàn, moät soá vaên ngheä só, trí thöùc vaø nhöõng ngöôøi coäng saûn thaát theá ñaõ hoïp nhau laïi vaø theá laø Baûn Hieán Chöông 77 ra ñôøi vaøo ngaøy 1 thaùng Gieâng naêm 1977. Ngay trong ngaøy ñaàu tieân khi Hieán Chöông 77 ra ñôøi, ñaõ coù 242 ngöôøi kyù teân vaøo, cho duø bieát raèng hoï seõ khoâng thoaùt khoûi caûnh tuø ñaøy.
Chính phong traøo naøy ñaõ laø con ngöïa ñaàu taøu cuûa cuoäc caùch maïng eâm nhö nhung naêm 1989. Nhöng noùi ñeán cuoäc caùch maïng Nhung thì khoâng theå khoâng noùi ñeán vai troø cuûa Giaùo hoäi. Maø noùi ñeán Giaùo hoäi laø noùi ñeán Ñöùc tin. Trong thaäp nieân 70 cuûa theá kyû tröôùc, ôû Ñoâng AÂu vaø Tieäp Khaéc, ngöôøi daân ñaõ hoaøn toaøn maát nieàm tin. Khoâng ít ngöôøi ñaõ döïa vaøo Giaùo hoäi nhö ñieåm töïa vaø aùnh saùng ôû cuoái ñöôøng haàm.
Ngay töø khôûi ñaàu, yù thöùc ñöôïc vai troø quan troïng cuûa Giaùo hoäi, nhöõng ngöôøi saùng laäp Phong Traøo "Hieán chöông 77" ñaõ taïo cho mình moät Giaùo Hoäi Thaàm Laëng, moät toå chöùc quy tuï nhöõng vò Linh muïc khoâng ñöôïc loøng cheá ñoä, bò chính quyeàn thu hoài giaáy pheùp haønh ñaïo.
Döôùi thôøi coäng saûn, muoán ñöôïc thi haønh chöùc vuï, caùc vò Linh muïc naøy phaûi coù giaáy pheùp cuûa chính quyeàn.
Maëc duø coù teân goïi laø "Giaùo Hoäi Thaàm Laëng", nhöng treân thöïc teá Giaùo hoäi thaàm laëng naøy naèm trong söï ñieàu haønh cuûa Giaùo hoäi Coâng giaùo Tieäp Khaéc, chòu aûnh höôûng cuûa Toøa thaùnh Vatican. Luùc môùi ra ñôøi, Giaùo Hoäi Thaàm Laëng khoâng nhöõng gaëp söï phaûn öùng maïnh töø nhaø caàm quyeàn maø ngay caû Toøa Thaùnh Vatican cuõng khoâng uûng hoä vieäc ra ñôøi naøy. Vaøo thôøi ñieåm naøy, Toøa thaùnh ñang ñeo ñuoåi chính saùch thöôøng ñöôïc meänh danh laø "Ostpolitik", töùc chính saùch côûi môû vaø hoøa dòu vôùi caùc cheá ñoä coäng saûn Ñoâng AÂu.
Nhöng moïi söï ñöôïc thoâng suoát keå töø sau cuoäc yeát kieán cuûa ngöôøi ñaïi dieän Hieán chöông 77 vôùi vò chuû chaên Giaùo hoäi Coâng giaùo Tieäp Khaéc luùc baáy giôø laø Ñöùc Hoàng Y Frantisek Tomasek. Sau ñoù khoâng laâu, söï kieän Ñöùc Hoàng Y Karol Jozef Wojtyla, Toång giaùm muïc Krakow, Ba Lan, ñöôïc baàu laøm Giaùo Hoaøng vaøo naêm 1978 ñaõ môû ra moät höôùng ñi môùi cho nhöõng ngöôøi Coâng giaùo taïi Ñoâng AÂu, trong ñoù coù Tieäp Khaéc.
Söï kieän moät ngöôøi Ñoâng AÂu ñöôïc baàu laøm Chuû chaên Giaùo hoäi hoaøn vuõ ñaõ nhö moät lieàu thuoác tinh thaàn môû ñöôøng soi loái cho ngöôøi giaùo daân Ñoâng AÂu noùi rieâng, khi, töø cuoái ñöôøng haàm, aùnh löûa cuûa Ñöùc tin chôït böøng tænh.
Ñieåm thuaän lôïi cuûa caùc linh muïc hoaït ñoäng trong Giaùo hoäi Thaàm laëng laø caùc ngaøi ñaõ coù theå ñi rao giaûng tin möøng hay coù theå noùi chuyeän rieâng vôùi töøng ngöôøi daân maø khoâng caàn mang danh nghóa laø linh muïc.
Moät yeáu toá khoâng theå thieáu ñeå Giaùo hoäi Thaàm laëng hoaït ñoäng, ñoù laø söï haäu thuaãn vaø yeåm trôï cuûa Toøa thaùnh ñoái vôùi caùc Linh muïc khoâng ñöôïc cheá ñoä coäng saûn Tieäp Khaéc chaáp thuaän. Ñaây laø giai ñoaïn coù nhieàu cuoäc truyeàn chöùc "chui" nhöùt. Vieäc truyeàn chöùc naøy coù theå thöïc hieän taïi nhieàu nôi, nhieàu ñòa ñieåm khaùc nhau thay vì chæ trong laõnh thoå Tieäp Khaéc; coù khi caùc cuoäc truyeàn chöùc dieãn ra ôû nhöõng quoác gia laân bang neáu ñieàu kieän cho pheùp.
Sau khi thuï phong Linh muïc, caùc vò Linh muïc naøy coù theå hoaït ñoäng trong söï ñieàu haønh cuûa Giaùo hoäi Thaàm laëng: caùc ngaøi coù theå rao giaûng Tin Möøng tôùi töøng nhaø maø khoâng caàn phaûi khoaùc aùo doøng, ñeå roài töø ñoù trôû thaønh löïc löôïng chính mang laïi tö töôûng töï do cho giaùo daân, nhaát laø töï do toân giaùo.
Tính cho ñeán thôøi ñieåm ngaøy 17-11-1989, trong suoát 12 naêm hoaït ñoäng keå töø ngaøy Phong Traøo Hieán Chöông 77 ra ñôøi, Giaùo Hoäi Thaàm Laëng ñaõ khoâng ngöøng lôùn maïnh, goùp phaàn quan troïng trong vieäc naâng ñôõ tinh thaàn cho Phong Traøo nhaát laø khi cuoäc ñaáu tranh böôùc vaøo giai ñoaïn traàm kha nhaát.
Khoâng ai coù theå choái boû ñöôïc aûnh höôûng cuûa Giaùo hoäi thaàm laëng taïi Tieäp Khaéc trong cuoäc caùch maïng eâm nhö nhung naêm 1989.
Caûnh haøng chuïc, haøng traêm ngaøn ngöôøi xuoáng ñöôøng trong nhöõng ngaøy caùch maïng ñaõ laøm cho ñaûng coäng saûn Tieäp Khaéc boái roái, lo sôï... bôûi vì trong soá naøy giôùi sinh vieân luoân ñi ñaàu.
Trong nhöõng ngaøy caùch maïng, trong khi sinh vieân baõi khoùa ñi vaän ñoäng giôùi thôï thuyeàn ñình coâng uûng hoä cuoäc caùch maïng, giôùi vaên ngheä só - trí thöùc ñoàng loøng xuoáng ñöôøng trình dieãn, toå chöùc caùc nhoùm nhoû ñi noùi chuyeän ôû nhöõng nôi ñoâng daân cö. Caùc vò Linh muïc trong Giaùo hoäi thaàm laëng coâng khai tôùi caùc xöù ñaïo rao giaûng veà ñöùc tin, veà quyeàn töï do toân giaùo, vaän ñoäng giaùo daân xuoáng ñöôøng uûng hoä cuoäc caùch maïng. Chính nhôø ñoù maø soá ngöôøi tham gia cuoäc xuoáng ñöôøng ngaøy caøng ñoâng, taïo moät söùc eùp maïnh ñeán ñoä cuoái cuøng chính quyeàn coäng saûn ñaõ phaûi nhöôïng boä. Qua caùc linh muïc "thaàm laëng" vaø giaùo daân, Giaùo hoäi ñaõ thöïc söï goùp phaàn vaøo cuoäc caùch maïng nhung taïi Tieäp khaéc vaäy.
Chuùng toâi xin taïm ngöng muïc Coâng giaùo vaø nhaân quyeàn tuaàn naøy taïi ñaây. Xin thaân aùi chaøo quyù vò vaø caùc baïn vaø heïn gaëp laïi vaøo thöù Naêm tuaàn sau.
Chu Vaên