Giaùo hoäi vaø Ngheä thuaät
Giaùo hoäi vaø Ngheä thuaät.
Vatican [La Croix 14/11/2009] - Kính thöa quyù vò, caùc baïn thaân meán. Vaøo ngaøy 21 thaùng 11 naêm 2009, taïi nguyeän ñuôøng Sistina trong noäi thaønh Vatican, seõ coù cuoäc gaëp gôõ giöõa Ñöùc thaùnh cha vaø khoaûng 50 ngheä só tieáng taêm treân theá giôùi thuoäc ñuû moïi boä moân. Cuoäc gaëp gôõ do Hoäi ñoàng Toaø Thaùnh veà vaên hoaù toå chöùc ñeå ñaùnh daáu 40 naêm cuoäc gaëp gôõ giöõa caùc ngheä só vaø ñöùc Phaoloâ VI taïi nhaø nguyeän Sistina cuõng nhö kyû nieäm ñuùng 10 naêm ñöùc Gioan Phaoloâ II gôûi thö cho caùc ngheä só.
Môùi ñaây, trong moät cuoäc phoûng vaán daønh cho nhaät baùo Phaùp La Croix, Ñöùc Cha Gianfranco Ravasi, chuû tòch Hoäi ñoàng Toaø thaùnh veà vaên hoaù, ñaõ noùi raèng: "Giaùo hoäi caàn phaûi chaáp nhaän ñöông ñaàu vôùi ngheä thuaät hieän ñaïi."
Ñöùc Thaùnh cha Benedicto XVI ñaõ coù laàn tuyeân boá: "Caùi ñeïp caàn phaûi haøi hoaø vôùi chaân lyù vaø söï thieän." Phaûi chaêng ñieàu naøy ñi ngöôïc laïi vôùi söï saùng taïo trong ngheä thuaät ñöông ñaïi? Ñöùc cha Ravasi cho bieát: ñaõ coù laàn moät ngheä só noåi tieáng ngöôøi Myõ tuyeân boá raèng: "Caùc ngheä só ngaøy nay loaïi boû hai ñieàu: moät laø caùi ñeïp vaø hai laø söù ñieäp". Neáu hieåu nhö theá veà ngheä thuaät thì chaéc chaén giöõa giaùo hoäi vaø ngheä thuaät phaûi coù söï xung ñoät bôûi vì ngheä thuaät ñöông ñaïi ñaõ khai thaùc taát caû nhöõng con ñöôøng daãn ñeán söï phaù huyû vaø chuû nghóa hö voâ. Tuy nhieân, noùi nhö theá khoâng coù nghóa laø baûo raèng taát caû moïi ngheä só ñeàu coù chieàu höôùng nhö theá. Chaúng haïn, Ñaïo dieãn Myõ Stanley Kubrick, maëc daàu trong nhöõng cuoán phim gaàn ñaây ñaõ toû ra thaát voïng nhöng vaãn tieáp tuïc gôûi ñi moät söù ñieäp ngöôïc laïi vôùi chuû nghóa hö voâ vaø huyû hoaïi. Ñaây cuõng laø khuynh höôùng cuûa ñaïo dieãn YÙ Giuseppe Tornatore hay ñaïo dieãn Phaùp Bresson.
Cuõng theá, ñaïo dieãn Myõ Bill Viola, ngöôøi seõ coù maët trong cuoäc gaëp gôõ vôùi Ñöùc thaùnh cha vaøo ngaøy 21 thaùng 11 na8m 2009, chuyeân khai thaùc veà bieåu töôïng "nöôùc" vaø "aùnh saùng". Vôùi nhöõng bieåu töôïng naøy, oâng muoán gôïi leân nhöõng suy nghó veà söï sieâu vieät, veà caùi cheát vaø cuoäc soáng mai haäu.
Khi ñöôïc hoûi: "Phaûi chaêng vôùi cuoäc gaëp gôõ saép tôùi, Toaø thaùnh muoán bieán caùc ngheä só thaønh nhöõng "giaûng vieân giaùo lyù"? Ñöùc cha Ravasi traû lôøi raèng Toaø thaùnh hoaøn toaøn khoâng coù yù nhö theá. Ngöôøi ngheä só khoâng neân tröïc tieáp laøm coâng vieäc daïy giaùo lyù. Ngöôøi ngheä só vôùi oùc thaåm myõ ñích thöïc laø ngöôøi coù theå tra vaán chuùng ta veà yù nghóa cuûa cuoäc soáng ngay caû khi ngöôøi ñoù khoâng quan taâm ñeán söù ñieäp cuûa tin möøng. Ngheä thuaät ñích thöïc töï baûn chaát ñeàu coù tính ñaïo ñöùc, nhö vaên só Henry Miller ñaõ noùi: "Ngheä thuaät khoâng coù ích gì neáu noù khoâng phoâ baøy yù nghóa cuûa cuoäc soáng." Hay nhö vaên só Herman Hesse noùi: "Laøm ngheä thuaät chính laø cho thaáy Thieân Chuùa trong taát caû moïi söï."
Chính Ñöùc Gioan Phaoloâ II cuõng ñaõ töøng noùi ñeán lieân minh giöõa ngheä thuaät vaø giaùo hoäi. Phaûi chaêng ñaây laø muïc ñích cuûa cuoäc gaëp gôõ saép tôùi cuûa Ñöùc thaùnh cha vôùi caùc ngheä só treân theá giôùi?
Ñöùc cha chuû tòch Hoäi ñoàng Toaø thaùnh veà vaên hoaù khaúng ñònh raèng: "Ñöùc Tin vaø ngheä thuaät coù theå gaëp gôõ nhau. Tuy nhieân, giaùo hoäi khoâng neân xem ngheä thuaät nhö moät coâng cuï maø traùi laïi phaûi chaáp nhaän ñöông ñaàu vôùi ngheä thuaät. Ñaây laø moät cuoäc ñoái thoaïi phong phuù vaø höõu ích cho giaùo hoäi. Trong doøng lòch söû, giaùo hoäi ñaõ khoâng ngöøng töï dieãn ñaït baèng nhöõng ngoân ngöõ môùi. Nhö theá, giaùo hoäi ngaøy nay cuõng caàn phaûi coù ngoân ngöõ môùi hôïp vôùi thôøi ñaïi ñeå dieãn ñaït söù ñieäp Tin Möøng. Ñieàu naøy coù giaù trò caùch ñaëc bieät trong ngheä thuaät kieán truùc.
Khi ñöôïc hoûi veà phaûn öùng cuûa Ñöùc thaùnh cha ñoái vôùi cuoäc gaëp gôõ saép tôùi, Ñöùc cha Ravasi cho bieát: Khi ngaøi ñeä trình yù kieán, Ñöùc thaùnh cha hoan hæ ñoùn nhaän ngay töùc khaéc. Ñöùc thaùnh cha mong moûi coù moät cuoäc ñoái thoaïi côûi môû giöõa giaùo hoäi vaø ngheä thuaät. Ñöùc cha Ravasi noùi nhö sau: "chuùng ta khoâng theå nghe nhaïc Stockhausen nhö nghe nhaïc coå ñieån cuûa Mozart. Ñieàu ñoù ñoøi hoûi chuùng ta phaûi coá gaéng nhieàu. Ñöùc thaùnh cha raát muoán bieát veà theá giôùi ngaøy nay."
Veà nôi toå chöùc cuoäc gaëp gôõ giöõa Ñöùc thaùnh cha vaø caùc ngheä só, Ñöùc cha Ravasi giaûi thích raèng: sôû dó nguyeän ñöôøng Sistina ñöôïc choïn laøm nôi gaëp gôõ laø bôûi vì caùch ñaây boán möôi naêm taïi ñaây ñaõ dieãn ra cuoäc gaëp gôõ ñaàu tieân giöõa Ñöùc Phaoloâ VI vaø caùc ngheä só. Moïi ngöôøi vaãn coøn nhôù baøi dieãn vaên cuûa vò Giaùo hoaøng naøy. Keá ñoù, nguyeän ñöôøng Sistina, vôùi nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät voâ giaù, cuõng laø moät bieåu töôïng ngheä thuaät soáng ñoäng cuaû cuoäc gaëp gôõ giöõa Ñöùc tin vaø ngheä thuaät. Cuoái cuøng, ñaây cuõng laø nôi maø giaùo hoäi khoâng ngöøng taùi sinh bôûi vì chính nôi naøy maø ñaáng keá vò thaùnh Pheroâ ñöôïc baàu choïn.
Chu Vaên