Cuoäc trieån laõm veà cha Matteo Ricci
nhaø truyeàn giaùo ngöôøi YÙ taïi Trung Quoác
vaøo theá kyû 17
Cuoäc trieån laõm veà cha Matteo Ricci, nhaø truyeàn giaùo ngöôøi YÙ taïi Trung Quoác vaøo theá kyû 17.
Roma [Chiesa on line 13/11/2009] - Kính thöa quyù vò, caùc baïn thaân meán. Moät cuoäc trieån laõm veà cha Matteo Ricci, nhaø truyeàn giaùo ngöôøi YÙ taïi Trung Quoác trong hai theá kyû 16 vaø 17 hieän ñang dieãn ra taïi Roma. Töø thaùng 11 cho ñeán ngaøy 24 thaùng Gieâng naêm 2010, khaùch thöôûng laõm seõ thaáy tröng baøy taïi quaûng tröôøng thaùnh Pheâroâ ôû Roma moät böùc tranh lôùn coù hai göông maët lôùn: moät laø nhaø truyeàn giaùo doøng teân Matteo Ricci, sinh naêm 1552 vaø qua ñôøi naêm 1610, hai laø oâng Xu Guangqi, moät quan chöùc lôùn trong trieàu ñình Trung Hoa ñöôïc cha Ricci röûa toäi. Caû hai ñeàu maëc saéc phuïc trung hoa.
Ñeå kyû nieäm 400 naêm ngaøy qua ñôøi cuûa nhaø truyeàn giaùo vó ñaïi naøy, ngoaøi cuoäc trieån laõm ôû Roma, cuõng seõ coù nhöõng cuoäc trieån laõm khaùc ñöôïc laàn löôït toå chöùc taïi Baéc Kinh, Thöôïng Haûi, Nam Kinh, Macau vaø Seoul vaøo thaùng Hai naêm 2010.
Cha Matteo Ricci, ñöôïc bieát vôùi teân Trung Hoa laø "Li Madou", laø moät trong raát ít nhöõng ngöôøi ngoaïi quoác coù moät choã ñöùng quan troïng haøng nguõ nhöõng nhaø laäp quoác cuûa Trung Hoa. Taïi Trung Taâm "Thieân Nieân Kyû" ôû Baéc Kinh, toøa nhaø vó ñaïi ghi laïi lòch söû cuûa Trung Quoác, töø vò hoaøng ñeá ñaàu tieân cuûa daân toäc cho ñeán nhöõng nhaân vaät lòch söû cuûa theá kyû 20, ngöôøi ta chæ thaáy coù hai ngöôøi ngoaïi quoác, caû hai ñeàu laø ngöôøi YÙ: moät laø oâng Marco Polo vaø hai laø cha Matteo Ricci.
Daïo cuoái thaùng 10 naêm 2009, taïi Ñaïi hoïc quoác gia Baéc Kinh, cha Matteo Ricci cuõng laø troïng taâm cuûa moät hoäi nghò quoác teá veà "Trung hoa hoïc". Nhaø truyeàn giaùo naøy cuõng ñöôïc xem laø cha ñeû cuûa boä moân nghieân cöùu naøy. Ngöôøi ñöùng ra toå chöùc Hoäi Nghò laø oâng Yang Huilin, phoù vieän tröôûng Ñaïi hoïc Baéc Kinh vaø laø moät trong nhöõng hoïc giaû noåi baät nhöùt veà kito giaùo taïi Trung Quoác. Trong soá caùc dieãn giaû taïi Hoäi nghò, ngöôøi ta thaáy coù cha Hans Kung, taùc giaû cuûa nhöõng nghieân cöùu veà caùc toân giaùo taïi Trung Quoác vaø cha Gianni Criveller, thuoäc Hoäi Giaùo hoaøng truyeàn giaùo haûi ngoaïi YÙ.
Hoäi Nghò ñaõ keát thuùc vôùi moät böõa aên coù tính tröôïng trung cao ñoä dieãn ra ngay trong "Caám Thaønh", töùc khu noäi caám cuûa thôøi vua chuùa ngaøy xöa vaø ñoàng thôøi cuõng laø nôi hoaït ñoäng cuûa nhieàu nhaø truyeàn giaùo vaøo theá kyû 16 vaø 17. Cha Matteo Ricci ñöôïc choân caát caùch ñoù khoâng bao xa.
Cuoäc trieån laõm veà cha Matteo Ricci taïi Roma goàm hai phaàn: moät phaàn vôùi phong maàu xanh oân laïi lòch söû cuûa Roma vaø AÂu chaâu trong hai theá kyû 16 vaø 17, moät phaàn vôùi phong maøu ñoû tröng baøy caùc taùc phaåm vaø taøi lieäu taïi Trung Quoác cuõng trong thôøi kyø ñoù. Khaùch thöôûng laõm laøm laïi cuoäc haønh trình maø chính cha Matteo Ricci ñaõ thöïc hieän trong suoát cuoäc ñôøi cuûa ngaøi.
Trong phaàn ñaàu cuoäc haønh trình, khaùch thöôûng laõm seõ chuù muïc vaøo moät kieät taùc cuûa danh hoïa Rubens: ñaây laø böùc tranh hoïa laïi vinh quang cuûa thaùnh Inhaxio Loyola vaø caùc ñeä töû cuûa ngaøi.
Trong phaàn hai cuûa cuoäc haønh trình, du khaùch seõ döøng laïi tröôùc moät baøn thôø vôùi hai böùc töôïng lôùn: moät cuûa Ñöùc Khoång Töû vaø moät cuûa Ñöùc Phaät. Ñaây laø bieåu töôïng cuûa nhöõng truyeàn thoáng toân giaùo vaø vaên hoùa lôùn cuûa Trung Quoác.
Cha Matteo Ricci vaøo doøng teân naêm 1571, töùc naêm dieãn ra traän chieán Lepanto, trong ñoù caùc chieán haïm Kitoâ giaùo ñaõ chaän ñöùng ñöôïc böôùc tieán cuûa ngöôøi Hoài giaùo Thoå Nhó Kyø vaøo AÂu Chaâu.
Ñaây chính laø ñoäng löïc thuùc ñaåy vò tu só Doøng Teân treû leân ñöôøng ñi Trung Quoác. Taïi buoåi leã khai tröông cuoäc trieån laõm, oâng Antonio Paolucci, giaùm ñoác Baûo Taøng Vieän Vatican, ñaõ moâ taû loøng nhieät thaønh truyeàn giaùo cuûa cha Matteo Ricci nhö sau: "Cuøng vôùi Tin Möøng, cha Li Madou cuõng mang ñeán Trung Quoác hình hoïc cuûa Euclide, thieân vaên hoïc, ñoäng cô hoïc vaø khoa veõ baûn ñoà. Cha cuõng mang ñeán taùc phaåm "Veà Tình Baïn" cuûa nhaø huøng bieän La maõ Cicero maø cha ñaõ dòch sang tieáng Trung Hoa vaø taëng cho moät quan chöùc trieàu ñình vöøa theo khoång giaùo, vöøa "thôø vaät linh", vöøa theo Kitoâ giaùo".
Theo oâng giaùm ñoác Baûo Taøng Vieän Vatican, cha Matteo Ricci ñaõ mang ñeán Trung Quoác vaên hoùa Taây phöông vaø dó nhieân Kitoâ giaùo. Nhöng cha mang Tin Möøng ñeán nöôùc naøy xuyeân qua khoa hoïc vaø kyõ thuaät, xuyeân qua gia saûn chung cuûa Ñoâng vaø Taây vaø nhöùt laø baèng caùch toân troïng vaên hoùa vaø truyeàn thoáng cuûa ñaát nöôùc maø muoán xem nhö cuûa chính mình.
Cha ñaõ trôû thaønh moät ngöôøi Trung Hoa giöõa nhöõng ngöôøi trung hoa. Theo oâng Paolucci, neáu khoâng cö xöû nhö theá, cha ñaõ khoâng höôûng ñöôïc danh döï maø Trung quoác ngaøy nay daønh cho cha.
Cuõng taïi buoåi khai maïc cuoäc trieån laõm, Ñöùc cha Claudio Giuliodori, Giaùm muïc Macerata, sinh quaùn cuûa cha Matteo Ricci, ñaõ nhaán maïnh ñeán tính caùch "toaøn caàu" cuûa hoaït ñoäng cuûa ngaøi nhö sau: "Cha ñaõ saùng cheá moät baûn ñoà theá giôùi nhôø ñoù ngöôøi Trung Hao ñöôïc giôùi thieäu vôùi toaøn theá giôùi, voán cho tôùi luùc ñoù vaãn coøn xa laï ñoái vôùi hoï. Treân baûn ñoà aáy, cha ñaõ ñaùnh daáu nhöõng ñieåm quan troïng nhöùt cuûa Kitoâ giaùo. Ngaøi ñaõ dòch sang tieáng Trung Hoa caùc taùc phaåm trieát hoïc, toaùn hoïc vaø thieân vaên, ñoàng thôøi giôùi thieäu vôùi Taây phöông caùc tö töôûng cuûa Khoång Töû. Cha ñaõ môû ra cuoäc ñoái thoaïi vôùi nhöõng nhaø vaên hoùa vaø vaên chöông noåi tieáng nhöùt cuûa Trung Quoác: nhöõng cuoäc noùi chuyeän ñöôïc ghi laïi thaønh saùch ñeå chuaån bò ñaát ñai cho haït gioáng Tin Möøng. Keát quaû cuûa nhöõng cuoäc ñoái thoaïi naøy ñöôïc ghi laïi trong taùc phaåm coù töïa ñeà "YÙ nghóa ñích thöïc cuûa Chuùa Trôøi", xuaát baûn taïi Baéc Kinh naêm 1603".
Theo Ñöùc cha Giuliodori, cha Matteo Ricci ñaõ ñaët neàn moùng cho Tin Möøng ñöôïc ñi vaøo Trung Quoác vaø ñoàng thôøi taïo ra söï caûm thoâng giöõa Ñoâng vaø Taây, giöõa Trung Quoác vaø AÂu Chaâu, giöõa Baéc Kinh vaø Roma, môû ra moät trang môùi trong lòch söû nhaân loaïi khoâng khaùc gì trang söû ñaõ ñöôïc Crisoforo Colombo môû ra tröôùc ñoù moät theá kyû ôû ñaàu beân kia theá giôùi.
Chu Vaên