Caâu chuyeän veà moät thôøi
Ngaøy Nhaät ñaûo chính Phaùp 9-3-1945
- Hoài kyù: Caâu chuyeän veà moät thôøi: Ngaøy Nhaät ñaûo chính Phaùp 9-3-1945.
+ GM Phaoloâ Leâ Ñaéc Troïng
Chính hoâm Ñöùc Cha Thònh (Chaize) ñang kinh löôïc xöù Mang Sôn, huyeän Duy Tieân, tænh Haø Nam. Toái hoâm aáy ôû Mang Sôn, chæ nghe thaáy tieáng suùng noå aàm aàm vuøng Haø Noäi, chöa bieát laø chuyeän gì.
Maõi tröa hoâm sau, vaøo 12 giôø tröa, Ñöùc Cha vaø cha boä Vieát, cha xöù laø cha Vieân ñang aên côm cuøng cha Huyeàn vaø cha Baûo, thì thaáy oâng Queá (Jacques) laø taây lai, coi traïi bôm ôû Ñoïi Ñeäp phoùng ngöïa leân, oâng baûo toâi caàn gaëp Ñöùc Cha vì coù vieäc raát caàn. Neân duø Ñöùc Cha vaø caùc cha ñang aên côm cuõng phaûi trình Ñöùc Cha ñeå oâng gaëp. OÂng noùi: toái hoâm qua, ôû Haø Noäi, ngöôøi Nhaät ñaûo chính baét heát caùc ngöôøi Phaùp, caû quaân laãn daân, vaø ra leänh cho heát caùc ngöôøi Phaùp phaûi ra trình dieän trong voøng ba ngaøy. Ai khoâng ra trình dieän, gaëp ñaâu baén ñaáy. Ñöùc Cha phaûi veà Haø Noäi ñeå trình dieän. Ñöùc Cha Thònh nghe thaáy vaäy, ngaøi khoâng aên côm nöõa, baøn xem phaûi laøm theá naøo?
Caùc cha baøn: Ñöùc Cha ôû Mang Sôn khoâng ñöôïc, vì tieän ñöôøng oâ-toâ muoán ñeán luùc naøo cuõng ñöôïc. Ñöùc Cha phaûi vaøo xöù Keû Beøo cuõng thuoäc huyeän Duy Tieân, nhöng laø ñoàng chieâm, heûo laùnh, ñöôøng xaù khoâng ñi oâ-toâ ñöôïc, roài sau seõ lieäu. Ñöùc Cha ñaønh phaûi nghe.
Quaõng moät giôø chieàu, môøi Ñöùc Cha xuoáng moät chieác thuyeàn nhoû, khoâng coù mui, giaùo daân loäi ñun thuyeàn vaøo Ñoàng Baøo (Keû Beøo), caùch xa ñoä 4; 5 caây soá. Thuyeàn ñi bình yeân, khoâng ai hoûi gì. Caû cha boä Vieát, oâng Baát cuõng vaøo Ñoàng Baøo vôùi Ñöùc Cha.
Ngaøy hoâm sau, cha chính Hoaù quaûn lyù Nhaø Chung, cho ngöôøi caàm giaáy môøi Ñöùc Cha phaûi veà Haø Noäi ngay ñeå trình dieän.
Ñöùc Cha raát lo, cha boä Vieát vaø oâng Baát baøn vôùi nhau: tieáng Nhaät chaúng ai bieát, vieát tieáng Phaùp sôï ngöôøi Nhaät khoâng bieát. Sau ñaønh phaûi vieát baèng chöõ Haùn: "Giaùm Muïc Haø Noäi hoài Haø Noäi". Vieát vaøo moät taám baûng ñeå tröôùc chieác xe tay cuûa Ñöùc Cha ñang ngoài. Saùng hoâm sau, Ñöùc Cha ngoài moät xe coù taám baûng ñi tröôùc, cha boä Vieát vaø oâng Baát moãi ngöôøi moät xe ñi hoä veä. Töø Ñoàng Vaên, ba xe vaãn ñi khoâng gaëp ngöôøi Nhaät naøo, chaúng ai hoûi.
Khi leân ñeán caàu Gieõ coù lính Nhaät gaùc caàu. Caùc anh thaáy moät ngöôøi Phaùp ñaàu ñoäi muõ tím, maëc aùo tím, tröôùc xe coù taám baûng, chaéc caùc anh khoâng bieát chöõ, caùc anh ñöùng yeân moät luùc, roài môøi Ñöùc Cha vaøo trong traïm gaùc. Hoï noùi gì vôùi nhau, roài moät anh ruùt kieám caém xuoáng ñaát goïi ñieän thoaïi. Maáy phuùt sau, thaáy moät hieán binh Nhaät ñi xe maùy ñeán. Anh nhìn ngaém Ñöùc Cha moät luùc, roài anh cuõng caém kieám cuûa anh xuoáng ñaát roài goïi ñieän thoaïi. Ñoä 10 phuùt thaáy moät xe oâ-toâ cuûa quaân ñoäi ñeán. Anh hieán binh môøi Ñöùc Cha cuøng ñi veà Haø Noäi. Töø baáy giôø veà sau, con khoâng bieát theâm gì nöõa. (Trích baøi töôøng thuaät cuûa Cha Vaên Ñình Khaùnh)
- Hoài kyù: Caâu chuyeän veà moät thôøi: Quoác hoäi thöù I cuûa nöôùc Vieät Nam Daân Chuû Coäng Hoøa
+ GM Phaoloâ Leâ Ñaéc Troïng
Theá laø cheá ñoä môùi coù nhöõng chieác aùo hôïp phaùp: Chính phuû. Cô quan laäp phaùp: Quoác hoäi. Ñuû loâng ñuû caùnh, song coøn sôï nhöõng theá löïc ôû beân vaët loâng, beû caùnh. Ñoù laø quaân Taøu giaûi giaùp quaân Nhaät ôû Baéc, quaân Anh giaûi giaùp quaân Nhaät ôû Nam, ngöôøi Phaùp coøn soùt laïi ñaõ phoãng tay treân, hoï ñaõ ñi ñöôïc vôùi quaân Anh; nhö trong vuï trao Nam Boä Phuû cho Phaùp. ôû mieàn Baéc, quaân Taøu baét caù hai tay: caû Phaùp, caû Vieät Nam. Vieät Nam thì caû Vieät Minh caû Vieät Caùch. Ñoái vôùi ngöôøi Taøu, thì Vieät Minh thi haønh caùi loái thoâng duïng cuûa moïi thôøi ñaïi, maø sau naøy ngöôøi ta goïi laø 'loùt tay'. Nghe ñaâu oâng Lö Haùn, ngöôôøi ñöùng ñaàu quaân giaûi giaùp maø ñöôïc 'loùt tay' hay 'cuøm tay' baèng nhöõng kiloâ vaøng roøng thu ñöôïc trong kyø quyeân goùp ñöôïc goïi laø 'tuaàn leã vaøng'.
Ngöôøi Phaùp vaãn laêm le trôû laïi Ñoâng Döông. ôû mieàn Nam, hoï ñaõ ñi ñoâi, vaø ñeán choã thay theá quaân Anh. ôû mieàn Baéc, hoï cuõng chôi loái ñoù vôùi quaân Taøu, vôùi söï ñoàng yù ngaàm cuûa Ñoàng Minh. Noùi ñuùng hôn cuûa Myõ - Anh, vì caùc nöôôùc naøy vaãn chuû tröôông khoâng ñeå Coäng saûn ngoùc leân. ôû choã naøy Vieät Minh ta cuõng kheùo leùo, bieát raèng theá naøo Phaùp cuõng ñoå boä leân ñöôïc. Luùc naøy hoï ñang ôû ngoaøi Vònh Baéc Boä, hoï ngaàm ñieàu ñình ôû Phaùp - töôùng Leclair, toång chæ huy quaân söï Thaùi Bình Döông vaø oâng Santeny, nhaø chính trò vaãn kheùo leùo ñi vôùi Coäng saûn.
Hieäp öôùc "Vònh Haï Long" 3-3-1946 ñöôïc kyù keát. Hoâm nay, caùc ñöôøng phoá Haø Noäi treân caùc böùc töôøng, ñeàu daùn nhöõng bích tröông baûn kyù keát Haï Long giöõa oâng Hoà Chí Minh vaø Phaùp, ai naáy ñeàu ngôõ ngaøng vaø phaãn noä: "Sao maø quay ñaàu nhanh choùng theá?" Töø ñaûo chính Nhaät, Chính phuû Traàn Troïng Kim, bao laø noã löïc queùt saïch moïi taøn tích Phaùp, caû nhöõng böùc töôïng ñaàm xoøe, bieåu töôïng thaàn töï do, töôïng toaøn quyeàn Paul Bert ñeàu bò daân chuùng buoäc giaây vaøo coå loâi xuoáng, Caùc ñaøi kyû nieäm Jean Dupuis, Töù Daân ôû vöôøn hoa Canh noâng ñeàu bò deïp boû. Theá maø ngaøy nay, quaân Phaùp laïi ñöôøng ñöôøng trôû veà baèng moät hieäp ñònh. Theo hieäp ñònh: Quaân ñoäi Phaùp seõ ñoå boä vaø ñoùng ôû boán ñòa ñieåm trong voøng naêm naêm. Boán ñòa ñieåm laø Haø Noäi, Haûi Phoøng, Nam Ñònh vaø Laïng Sôn.
Daân chuùng phaãn noä xeù nhöõng bích tröông cuõng khoâng caûn noåi ñöôôïc quaân Phaùp raàm roä, laäp töùc keùo ñeán boán ñòa ñieåm ñoù. Nhöng uy tín cuûa Vieät Minh, oâng Hoà Chí Minh khoâng theå khoâng bò suy giaûm, lung lay; neân laäp töùc oâng Hoà Chí Minh cho trieäu taäp moät cuoäc mit-tinh tröôùc Nhaø Haùt Lôùn Haø Noäi, ñeå traán an daân chuùng thô ngaây, baèng nhöõng lôøi leõ cuõng raát thô ngaây: "Hôõi quoác daân ñoàng baøo, toâi xin hoûi, baây giôø ñeå cho quaân Phaùp leân ñoùng ôû boán ñòa ñieåm ñoù, roài heát naêm naêm, hoï seõ ruùt lui, ta khoâng maát moät vieân ñaïn naøo, hay laø ta ñöùng leân ñaùnh ñuoåi hoï, chinh chieán vôùi hoï nhieàu naêm vôùi nhieàu taøn phaù. Ñaøng naøo hôn?".
Moät ñaùm ngaây ngoâ hoaëc chaân tay cuûa hoï, dó nhieân laø hoan hoâ giaûi phaùp thöù nhaát. Moät soá lôùn khaùc böïc töùc nhöng laëng leõ, hoï chöa quen hoâ 'ñaû ñaûo', 'ñaû ñaûo', vì chöa ai môùm cho hoï - söï laëng leõ ñoù bò phaù tan bôûi maáy tieáng noå löïu ñaïn, do nhöõng ngöôøi phaãn uaát cöïc ñoä neùm ra. Toâi bieát moät ngöôøi neùm hoâm ñoù: Anh Tuyeân, em cha Baèng, tröôùc ñaây ñaõ ñi hoïc maáy naêm ôû Tieåu Chuûng Vieän Hoaøng Nguyeân, khoâng bieát coù ai cheát khoâng.
Quaân Phaùp choãm cheä ngoài treân boán ñòa ñieåm ôû Baéc Kyø, quaân Taøu chuaån bò ruùt ñi; OÂng Vuõ Haûi Thaàn, laõnh tuï cuûa Vieät Caùch - Quoác Daân Ñaûng maát choã döïa, luïc tuïc ruùt lui vaøo boùng toái, caû ba nghò só Quoác Daân Ñaûng daàn daàn khoâng ai nghe noùi ñeán.
Song nay, moät cuoäc ñoï söùc ngaàm giöõa Coäng saûn Vieät Minh vaø Maët traän Quoác gia loù dieän. Thöôøng chæ baèng nhöõng cuoäc ñoái ñaàu tuyeân truyeàn. Baùo chí beân naøy noùi theá naøy, beân kia laïi khaùc. Beân naøo cuõng noùi hay noùi phaûi cho mình. Thænh thoaûng tôø Thanh Nieân Coâng Giaùo Cöùu Quoác ñöôïc daùn ôû tröôùc Nhaø Thôø Lôùn, bò xeù lieàn; Baùo tin töùc cuûa baùc syõ Phan Huy Ñaùn, ñöùng ñaàu Ñaïi Vieät, tôø 'Thieát thöïc' ñöôïc haâm moä ñaëc bieät, vì phôi baøy nhöõng thuû ñoaïn cuûa Vieät Minh Coäng saûn, nhöõng doái traù cuûa Vieät Minh.
OÂn Nhu Haàu, coù truï sôû cuûa Quoác Daân Ñaûng, sau naøy bò Vieät Minh cho laø oå toäi aùc, vì hoï baûo ñoù laø nôi thanh toaùn nhöõng chieán só Coäng saûn. OÂn Nhu Haàu ñöôïc Vieät Minh coi laø ñieån hình toäi loãi cuûa Quoác Daân Ñaûng.
+ GM Phaoloâ Leâ Ñaéc Troïng