Anh giaùo - lòch söû vaø moät soá ñieàu
khaùc bieät vôùi Coâng giaùo
Anh giaùo - lòch söû vaø moät soá ñieàu khaùc bieät vôùi Coâng giaùo.
I. Lòch Söû:
Giaùo hoäi Coâng giaùo ñöôïc baét ñaàu töø theá kyû thöù 6 ôû Anh quoác, khi Ñöùc Giaùo hoaøng Gregorioâ Caû sai thaùnh Augustinoâ sang thuyeát phuïc caùc tín höõu vuøng Celtic tuøng phuïc quyeàn bính ngöôøi keá vò caùc toâng ñoà...
Danh xöng Anh giaùo coù nghóa laø "thuoäc veà Anh quoác", vaø khôûi ñi töø khi hoaøng ñeá Henry VIII ly khai vôùi Giaùo hoäi Roma, nhöng Giaùo hoäi Anh giaùo hieän dieän khaép naêm chaâu. Giaùo Anh giaùo ñaõ lan traøn ra caû theá giôùi trong caùc nöôùc thuoäc ñòa cuûa Anh vaø caùc nôi maø nhöõng nhaø truyeàn giaùo noùi tieáng Anh ñaët chaân tôùi.
Maëc duø taùch ly khoûi Giaùo hoäi Roma nhöng giaùo hoäi Anh giaùo laø do Giaùo hoäi ñöôïc löu truyeàn töø caùc toâng ñoà cho tôùi naêm 1536, Anh giaùo döôùi thôøi hoaøng ñeá Henry VIII khi ñöùc vua giaûi aùn vaø ñoùng cöûa caùc tu vieän Coâng giaùo vaøo naêm 1536 vaø ly khai khoûi quyeàn cai quaûn cuûa Roma.
Coù moät ñoàng thuaän, ñaëc bieät taïi Hoa Kyø raèng vua Henry VIII laø ngöôøi thaønh hình ra Anh giaùo khi ñöùc vua giaän döõ voùi Ñöùc thaùnh cha vì ngaøi töø khöôùc cho pheùp vua ly dò vôùi hoaøng haäu Catherine thaønh Aragon maø taùi hoân laïi.
Keøm theo nhöõng doàn neùn khaùc nhö chính trò toân giaùo vaø nhieàu yeáu toá khaùc tröôùc nhöõng lôøi giaûng daäy cuûa Ñöùc Kitoâ cuõng nhö caùc truyeàn thoáng taäp tuïc maø naûy sinh ra nhieàu giaùo phaùi khaùc nhau ngay trong haøng nguõ Anh giaùo.
Phong traøo 'Caûi caùch' cuûa Anh giaùo ñöôïc ñaët caên treân hai nguyeân taéc.
Tröôùc heát, caùc nhaø caûi caùch nhìn nhaän moãi giaùo hoäi taïi moãi quoác gia ñöôïc ñoäc laäp vaø leä thuoäc vaøo luaät daân söï. Hoaøng gia Anh laø 'vò caàm ñaàu toái cao cuûa Giaùo hoäi' vaø giaùo hoäi phuû nhaän quyeàn bính cuûa Ñöùc giaùo hoaøng. Giaùo hoäi Anh giaùo töï trò veà moïi hình thöùc phuïng töï. Ngoân ngöõ ñöôïc xöû duïng trong phuïng vuï laø ngoân ngöõ bình daân ñeå moïi ngöôøi coù theå hieåu. Ñöùc Toång Giaùm Muïc thaønh Canterbury, laø giaùo chuû cai quaûn nhö vò caàm ñaàu giöõa caùc vò giaùm muïc coù quyeàn ngang haønh vôùi ngaøi trong caùc giaùo hoäi ñòa phöông, neân vai troø cuûa giaùo chuû Canterbury khoâng gioáng nhö vai troø cuûa Ñöùc Thaùnh Cha, chæ töông töï 'thöôïng phuï' trong giaùo hoäi Ñoâng phöông.
Ñieàu thöù hai laø duø giaùo hoäi ñaõ caûi caùch, nhöng vaãn giöõ moät söï lieân tuïc töø caùc thaùnh toâng ñoà. Giaùo hoäi Anh giaùo coù cuoán Cuoán Thaùnh Kinh cuûa nhoùm Caûi Caùch, moät kinh tin kính; tin vaøo bí tích Thanh Taåy vaø Thaùnh Theå. Caùc bí tích laø nhöõng daáu chæ hieån hieän giuùp ngöôøi tín höõu hieåu ñöôïc söï taùc ñoäng voâ hình nhöng raát thöïc cuûa Thieän Chuùa. Anh giaùo cuõng khöôùc töø moät soá nhöõng tín ñieàu cuûa Coâng giaùo. Giaùo hoäi Anh giaùo xöa ñöôïc caûi toå thaønh Anh giaùo nhöng vaãn töï haøo laø Toâng Truyeàn, Coâng Giaùo, Caûi Caùch vaø Tin Laønh.
Hieän nay theo soá thoáng keâ thì Anh giaùo coù khoaûng 80 trieäu tín ñoà chia thaønh 44 mieàn vaø traûi daøi treân 160 quoác gia.
Ñöùc Toång Giaùm Muïc Anh giaùo John Hepworth ñöùng ñaàu giaùo hoäi Anh giaùo truyeàn thoáng vôùi khoaûng 400,000 tín höõu Anh giaùo - Coâng giaùo seõ veà hieäp nhaát vôùi Giaùo hoäi Coâng giaùo. Ngaøi cho hay lyù do chính Anh giaùo truyeàn thoáng taùch ra khoûi Anh giaùo vì lyù do Anh giaùo ñaõ truyeàn chöùc cho nöõ giôùi.
Ngoaøi ra cuõng coøn nhieàu giaùo hoäi Anh giaùo ñòa phöông khaùc seõ veà hieäp nhaát vôùi Coâng giaùo. Chuùng ta haõy tieáp tuïc caàu nguyeän vaø chôø ñôïi...
II. Nhöõng Khaùc Bieät Giöõa Coâng Giaùo Vaø Anh Giaùo:
Trong thôøi gian saép tôùi chaéc chaén Ñöùc Thaùnh Cha vaø Thaùnh boä Ñöùc tin vaø Phuïng töï phaûi laøm vieäc song song vôùi giaùo hoäi Anh giaùo Truyeàn thoáng ñeå ñieàu chænh nhöõng coát loõi cuûa nieàm tin...
Sau ñaây chuùng ta ñeà ta moät soá nhöõng ñieåm khaùc bieät maø vôùi thôøi gian hai giaùo hoäi ñaõ coù nhieàu khaùc bieät veà thaàn hoïc. Trong theá kyû 20, hai giaùo hoäi cuõng ñöa ra nhöõng qui ñònh khaùc nhau ñaëc bieät veà vaán ñeà lieân quan tôùi ñôøi soáng luaân lyù. Sau ñaây laø moät soá nhöõng khaùc bieät:
- Coâng giaùo tin coù luyeän nguïc ñeå ñöôïc thanh taåy sau khi cheát, coøn Anh giaùo thì khoâng.
- Coâng giaùo tin raèng baùnh vaø röôïu sau khi truyeàn pheùp trôû thaønh mình maùu Chuùa thaät trong Thaùnh Theå, coøn Anh giaùo thì khoâng.
- Coâng giaùo tin töôûng Ñöùc Thaùnh Cha coù quyeàn treân toøan Giaùo hoäi, coøn Ñöùc Toång Giaùm Muïc Anh giaùo George Cary cho raèng ngaøi khoâng coù vaán ñeà vôùi tö töôûng moät quyeàn toái thöôïng "phoå caäp", nhöng quyeàn ñoù phaûi ñöôïc xeùt laïi veà baûn chaát vaø naêng quyeàn.
- Chæ coù Giaùo hoäi Coâng giaùo tin vaøo ôn baát khaû ngoä cuûa Ñöùc Thaùnh Cha. Ngaøi khoâng sai laàm khi Ngaøi giaûng daäy nhaân danh quyeàn keá vò vaø tuyeân phaøn töø ngai toøa thaùnh Pheâroâ veà caùc laõnh vöïc ñöùc tin vaø luaân lyù.
- Ñöùc Thaùnh Cha coù quyeàn toái cao trong Giaùo hoäi Coâng giaùo La maõ. Coøn trong Anh giaùo thì nhöõng quyeát ñònh caàn coù söï ñoàng thuaän cuûa tín höõu, cuûa giaùo só vaø caùc giaùm muïc.
- Anh giaùo khoâng tin vaøo tìn ñieàu Ñöùc Meï Voâ nhieãm nguyeân toäi. Hoï cuõng khoâng nhaän laø Ñöùc Meï ñöôïc ñöa veà trôøi caû hoàn laãn xaùc. Hoï cuõng khoâng tin söï ñoàng coâng cöùu chuoäc cuûa Ñöùc Meï vôùi Chuùa Gieâsu.
- Trong Coâng giaùo coù raát ít caùc linh muïc coù gia ñình, coøn giaùm muïc thì khoâng ñöôïc coù gia ñình.
- Trong Coâng giaùo phuï nöõ khoâng ñöôïc quyeàn laøm linh muïc. Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ khaúng quyeát veà ñieàu naøy vaø khoâng coøn baøn caõi nöõa. Traùi laïi vaøo naêm 2003, Anh giaùo ñaõ truyeàn chöùc cho hai linh muïc nöõ giôùi ôû Hoàng Koâng vaø moät trong hai vò ñaõ ñöôïc taán phong giaùm muïc. Sau ñoù nhieàu giaùo hoäi Anh giaùo khaùc cuõng ñaõ truyeàn chöùc cho nöõ giôùi.
- Moät soá giaùo hoäi Anh giaùo ñaõ chaáp nhaän cho nöõ giôùi ñöôïc taán phong laøm giaùm muïc.
- Coâng giaùo thì khoâng cho pheùp ly dò vaø taùi hoân; nhöng Anh giaùo thì ñöôïc pheùp.
- Trong Coâng giaùo thì vieäc ngöøa thai nhaân taïo bò caám, maëc daàu nhieàu ngöôøi xöû duïng phöông phaùp naøy. Vôùi Anh giaùo thì ñaây laø vaán ñeà rieâng tö caù nhaân chöù khoâng coøn laø vaán ñeà cuûa toân giaùo nöõa.
- Coâng giaùo caám phaù thai coøn Anh giaùo thì cho vôùi ñieàu kieän...
- Naêm 2001, Giaùo phaän taân Westminster, ôû Columbia thuoäc giaùo hoäi Anh giaùo Canada baàu phieáu taùn ñoàng cho pheùp laøm ñaùm cuôùi cho nhöõng ngöôøi ñoàng tính luyeán aùi. Vaø thaùng 1/2003-JAN, Rowan Williams ñöôïc baàu laøm Toång Giaùm Muïc Canterbury, Ngaøi uûng hoä vieäc bình ñaúng cho pheùp laäp gia ñình khaùc phaùi cuõng nhö cuøng phaùi. Cuõng naêm 2003 Ñaïi hoäi cuûa Giaùo hoäi Episcopal ôû Hoa kyø taán phong giaùm muïc cho Gene Robinson laøm Giaùm Muïc giaùo phaän New Hampshire. Vò giaùm muïc naøy ñaõ ly dò vôï vaø hieän nay soáng ñoàng tính luyeán aùi vôùi moät ngöôøi ñaøn oâng khaùc.
Lm Anthony Nguyeãn Höõu Quaûng, sdb
(VietCatholic News 23/10/2009)