ÔÛ trong theá gian
nhöng khoâng thuoäc veà theá gian
ÔÛ trong theá gian nhöng khoâng thuoäc veà theá gian.
WHÑ (25/03/2009) - Ñöùc Thaùnh Cha Beâneâñictoâ XVI ñi thaêm Phi Chaâu. Caû vaïn baøi baùo ñöa tin, haøng ngaøn baøi vieát bình luaän. Khoâng chæ töø giôùi truyeàn thoâng coâng giaùo maø caû nhöõng nguoàn truyeàn thoâng ngoaøi coâng giaùo. Khen cuõng laém maø cheâ cuõng nhieàu. Nhöng duø khen hay cheâ thì vaãn cöù phaûi nhìn nhaän moät söï thaät hieån nhieân laø vò laõnh ñaïo tinh thaàn cuûa Giaùo Hoäi coâng giaùo luoân laø ñieåm nhaém cuûa caû theá giôùi. Duø nhaém ñeán ñeå baén phaù hay ñeå chieâm ngöôõng, ñeå coâng kích hay ñeå laéng nghe... thì vaãn cöù coi ngaøi nhö nhaân vaät phaûi quan taâm, töøng lôøi noùi, töøng cöû chæ, töøng thaùi ñoä.
Trong raát nhieàu baûn tin, boãng quan taâm ñaëc bieät ñeán baøi vieát cuûa John Allen. Chæ nguyeân töïa ñeà baøi vieát cuõng ñaõ thu huùt söï chuù yù: Ñöùc Beâneâñictoâ ôû Cameroun, moät caâu chuyeän veà hai chuyeán ñi. Sao laïi nhöõng hai chuyeán ñi? Hoaù ra chæ coù moät chuyeán ñi nhöng caùch ñöa tin cuûa caùc phöông tieän truyeàn thoâng khieán ngöôøi ta coù caûm giaùc ñaây laø hai chuyeán ñi hoaøn toaøn khaùc nhau. 1 Caùc phöông tieän truyeàn thoâng cuûa phöông Taây chuû yeáu taäp trung vaøo vieäc Ñöùc Giaùo hoaøng traû lôøi caâu hoûi cuûa moät anh phoùng vieân treân chuyeán bay töø Roâma sang Cameroun. Ngaøy nay, ngöôøi ta cho raèng söû duïng bao cao su laø phöông theá baûo ñaûm nhaát, an toaøn nhaát, höõu hieäu nhaát ñeå choáng laïi söï lan traøn cuûa côn dòch HIV/AIDS. Theá maø Ñöùc Giaùo hoaøng laïi daùm baûo raèng, "Chuùng ta khoâng theå thaéng ñöôïc côn dòch naøy chæ baèng vieäc phaân phaùt bao cao su. Ngöôïc laïi, noù coøn laøm cho vaán ñeà traàm troïng theâm." Theá laø caû moät chieán dòch truyeàn thoâng ñöôïc phaùt ñoäng ñeå coâng kích vò laõnh ñaïo cuûa Giaùo Hoäi. Nhöng ñaáy laø chuyeän cuûa phöông Taây, coøn ngay taïi Cameroun, John Allen taän maét chöùng kieán moät quang caûnh hoaøn toaøn khaùc: daân chuùng töø khaép nôi cuoàng nhieät keùo ñeán ñeå mong ñöôïc chieâm ngöôõng Ñöùc Giaùo hoaøng vaø laéng nghe ngaøi noùi, nhöõng cuoäc quy tuï ngaäp traøn tieáng haùt vaø nieàm vui, nhöõng giôø cöû haønh phuïng vuï vôùi caûm thöùc linh thaùnh raát saâu xa. Vaø trong caùc dieãn vaên chính thöùc cuûa ngaøi, Ñöùc Giaùo hoaøng nhaán maïnh raèng Kitoâ höõu khoâng bao giôø ñöôïc pheùp caâm laëng tröôùc tình traïng tham nhuõng vaø laïm duïng quyeàn löïc. Taét moät lôøi, nhö John Allen nhaän xeùt, nhìn töø phöông Taây, chuyeán ñi cuûa Ñöùc Thaùnh Cha laø chuyeán ñi veà bao cao su! coøn ngay taïi choã laïi laø söï cöû haønh ñaày phaán khôûi cuûa Kitoâ giaùo Phi chaâu. Hoaøn toaøn traùi ngöôïc. Moät chuyeán ñi maø laïi thaønh hai laø theá.
Laïi nhôù ñeán nhaän ñònh cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam: "Ñaïo ñöùc ngheà nghieäp ñoøi hoûi nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc truyeàn thoâng phaûi toân troïng söï thaät. Trong thöïc teá, ñaõ coù nhöõng thoâng tin boùp meùo hoaëc caét xeùn, nhö trong tröôøng hôïp tranh chaáp ñaát ñai taïi Toaø Khaâm Söù cuõ. Vì theá, chuùng toâi ñeà nghò nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc truyeàn thoâng ñaïi chuùng phaûi heát söùc caån troïng khi ñöa tin töùc vaø hình aûnh, nhaát laø khi lieân quan ñeán danh döï vaø uy tín cuûa caù nhaân cuõng nhö taäp theå. Neáu ñaõ phoå bieán nhöõng thoâng tin sai laïc thì caàn phaûi caûi chính. Chæ khi toân troïng söï thaät, truyeàn thoâng môùi thöïc söï hoaøn thaønh chöùc naêng cuûa mình laø thoâng tin vaø giaùo duïc nhaèm xaây döïng moät xaõ hoäi coâng baèng, daân chuû vaø vaên minh." 2
Hoaù ra taây hay ta thì cuõng gioáng nhau ôû choã khoâng söû duïng phöông tieän truyeàn thoâng ñeå thoâng truyeàn söï thaät, nhöng ñeå phuïc vuï cho yù ñoà vaø tính toaùn cuûa phe nhoùm mình. Ñaõ ñaønh khi nhìn moät söï vaät hay moät bieán coá, bao giôø cuõng phaûi nhìn töø moät ñieåm naøo ñoù, theá neân môùi goïi laø quan ñieåm. Cuõng vì theá, khoù loøng coù caùi nhìn khaùch quan thuaàn tuyù. Tuy nhieân, choái boû hoaøn toaøn söï thaät khaùch quan nhö noù laø vaø nhaøo naén söï vieäc theo yù mình muoán thì laïi laø chuyeän khaùc. Coù ai caám anh noùi leân quan ñieåm vaø laäp tröôøng cuûa mình veà bao cao su ñaâu, nhöng töôøng thuaät veà chuyeán ñi cuûa Giaùo hoaøng nhö theå chæ laø chuyeán ñi ñeå noùi veà bao cao su thì laïi laø chuyeän hoaøn toaøn khaùc. Khi ñoù truyeàn thoâng loãi heïn vôùi söù maïng cuûa mình, laïi coøn coù nguy cô trôû thaønh keû huyû dieät chaân lyù vaø taøn phaù cuoäc soáng con ngöôøi, khoâng chæ ngöôøi ñoïc thoâng tin maø coøn chính ngöôøi laøm thoâng tin, bôûi leõ truyeàn thoâng nhö theá gieát cheát caûm thöùc cuûa con ngöôøi ñoái vôùi söï thaät, cuõng laø gieát cheát nhaân tính cuûa mình. Theá neân duø coù nieàm tin toân giaùo hay khoâng, moïi ngöôøi ñeàu noùi ñeán ñaïo ñöùc truyeàn thoâng, moät ñoøi hoûi gaén lieàn vôùi phaåm giaù cuûa con ngöôøi.
Laïi coù ngöôøi baûo, Ñöùc Giaùo hoaøng naøy aên noùi khoâng ñöôïc kheùo, neân töø hoài laøm giaùo hoaøng ñeán giôø, sinh ra bao nhieâu chuyeän. Chaéc chaén ngaøi khoâng coù taøi truyeàn thoâng nhö vò tieàn nhieäm cuûa mình, nhöng cuõng khoâng chæ laø theá maø coøn vì ngaøi chuû tröông phaûi can ñaûm vaø thaèng thaén noùi leân tieáng noùi cuûa söï thaät. Seõ thaáy roõ hôn khi ñoïc laïi nhöõng doøng naøy cuûa hoàng y Ratzinger töø tröôùc khi laøm giaùo hoaøng: "Moät ñaøng, tính caùch khoâng hôïp thôøi cuûa Giaùo Hoäi noùi leân theá yeáu cuûa mình vì Giaùo Hoäi bò gaït ra beân leà; ñaøng khaùc, ñoù coù theå laïi laø theá maïnh cuûa Giaùo Hoäi. Coù leõ con ngöôøi caûm nhaän ñöôïc raèng, ñeå choáng laïi thöù heä tö töôûng taàm thöôøng ñang thoáng trò theá giôùi, caàn phaûi coù ñoái laäp, vaø Giaùo Hoäi coù theå trôû thaønh hieän ñaïi baèng caùch khoâng chaïy theo loái soáng hieän ñaïi cuõng nhö leân tieáng choáng laïi traøo löu tö töôûng ñang thoáng trò. Giaùo Hoäi mang söù maïng ngoân söù phaûn khaùng vaø phaûi coù can ñaûm ñoùng ñuùng vai troø cuûa mình. Chính söï can ñaûm noùi leân söùc maïnh vöõng beàn cuûa Giaùo Hoäi, cho duø luùc ñaàu noù coù veû taùc haïi, laøm maát veû thaân thieän cuûa Giaùo Hoäi, ñaåy Giaùo Hoäi ñeán choã coâ laäp. Tuy nhieân, toâi khoâng muoán bao quaùt söù maïng cuûa Giaùo Hoäi vaøo vai troø ñoái laäp. Giaùo Hoäi luoân tham gia vaøo nhöõng vieäc xaây döïng tích cöïc. Giaùo Hoäi seõ luoân tìm caùch haønh ñoäng tích cöïc, ñeå moïi vieäc ñöôïc thi haønh ñuùng ñaén. Nghóa laø, ñeå baûo veä caùi coát yeáu cuûa mình, Giaùo Hoäi khoâng ñöôïc pheùp thu mình vaøo vai troø ñoái laäp toaøn dieän, nhöng phaûi bieát caân nhaéc kyõ, ôû ñaâu caàn phaûn khaùng, ôû ñaâu caàn tieáp tay, ôû ñaâu caàn tieáp söùc vaø chung vai saùt caùnh, ôû ñaâu phaûi noùi coù vaø ôû ñaâu phaûi noùi khoâng". 3
Ñöùc Beâneâñictoâ XVI dieãn taû suy tö cuûa ngaøi baèng nhöõng laäp luaän coù veû phöùc taïp nhöng thöïc ra cuõng chæ laø khai trieån ñieàu maø chính Chuùa Gieâsu ñaõ daïy: Anh em ôû trong theá gian nhöng khoâng thuoäc veà theá gian (x. Ga 15,18-25). Ngöôøi moân ñeä Chuùa Gieâsu soáng trong theá giôùi vaät lyù naøy nhöng laïi khoâng chaáp nhaän soáng theo naõo traïng tính toaùn vuï lôïi, ích kyû vaø voâ ñaïo cuûa noù. Chính vì theá, coù theå noùi laø tính ñoái laäp vaø phaûn khaùng ñaõ gaén lieàn vôùi baûn chaát cuûa Ñaïo Kitoâ. Vaø khi tính ñoái laäp vaø phaûn khaùng aáy ñöôïc nhìn töø laêng kính chính trò, thì raát coù theå ngöôøi ta seõ gaùn cho Giaùo Hoäi nhaõn hieäu "phaûn ñoäng"!
Haõy thöû nhìn laïi chuyeán vieáng thaêm cuûa Ñöùc Giaùo hoaøng taïi Cameroun laøm minh hoaï. OÂng toång thoáng cuûa nöôùc naøy, Paul Biya, laø ngöôøi coâng giaùo vaø ñaõ töøng laø chuûng sinh nöõa! Theá nhöng suoát töø naêm 1982 ñeán nay, trieàu ñaïi cuûa oâng ngaäp ñaày nhöõng ñaøn aùp vaø tham nhuõng. Giöõa moät xaõ hoäi nhö theá vaø vôùi nhaø caàm quyeàn nhö theá maø Ñöùc Thaùnh Cha laïi noùi vôùi Giaùo Hoäi ôû Cameroun raèng, ngöôøi Kitoâ höõu khoâng bao giôø ñöôïc pheùp caâm laëng tröôùc tình traïng tham nhuõng vaø laïm duïng quyeàn löïc, thì roõ laø "phaûn ñoäng"! Vaø neáu oâng toång thoáng Paul Byia laïi voã ngöïc baûo raèng "Daân toäc Cameroun chính laø toâi ñaây", thì roõ raøng Giaùo Hoäi coâng giaùo taïi Cameroun laøm sao ñöôïc goïi laø "ñoàng haønh vôùi daân toäc" khi Giaùo Hoäi leân tieáng choáng laïi tình traïng tham nhuõng vaø laïm duïng quyeàn löïc. Theá nhöng ñieàu hieån nhieân laø tröôùc khi oâng Paul Byia sinh ra thì daân toäc Cameroun ñaõ coù roài, coù töø raát laâu roài, vaø trong suoát chieàu daøi lòch söû, chính nhöõng tieáng noùi phaûn khaùng tröôùc caùi aùc vaø caùi xaáu trong xaõ hoäi ñaõ trôû thaønh söùc maïnh giöõ gìn caên tính vaø ñaép xaây söï phaùt trieån cuûa daân toäc. Nhö theá, phaûi phaân bieät hai phaïm truø daân toäc vaø cheá ñoä. Cheá ñoä chính trò thay ñoåi theo thôøi gian, coøn daân toäc thì tröôøng toàn. Khoâng coù söï phaân bieät naøy, Giaùo Hoäi seõ coù nguy cô töï bieán mình thaønh coâng cuï cho nhöõng cheá ñoä chính trò, ñaùnh maát söù maïng ñích thöïc cuûa mình, vaø thaát heïn vôùi chính ñaát nöôùc, daân toäc maø Chuùa ñaõ ñaët mình hieän dieän ôû ñoù.
Keát luaän
Ngöôøi coâng giaùo khaép nôi ñang soáng trong muøa Chay vôùi Thaùnh Giaù laø trung taâm. Thaùnh Giaù vöøa laø bieåu töôïng cuûa tình yeâu ñi ñeán cuøng vöøa laø daáu hieäu cuûa phaûn khaùng. Xem ra coù veû maâu thuaãn nhöng laïi laø thuaän lyù neáu hieåu raèng tình yeâu aáy saùnh ñoâi cuøng chaân lyù. Caritas in veritate, yeâu thöông trong söï thaät laø theá. Nghe ñaâu cuõng laø töïa ñeà thoâng ñieäp xaõ hoäi maø Ñöùc Beâneâñictoâ XVI seõ ban haønh vaøo thaùng naêm. Vì tình yeâu saùnh ñoâi cuøng chaân lyù neân nhaân danh chaân lyù, tình yeâu leân tieáng phaûn khaùng. Vì chaân lyù gaén boù vôùi tình yeâu neân chaân lyù ñöôïc loan baùo vaø baûo veä khoâng baèng baïo löïc vaø caêm thuø, nhöng baèng tình yeâu chaáp nhaän hi sinh vaø ñau khoå. Cuõng vì theá, nhöõng ai aáp uû Thaùnh Giaù trong traùi tim mình seõ böôùc ñi trong cuoäc ñôøi nhö nhöõng keû ôû trong theá gian maø khoâng thuoäc veà theá gian. Nhöng cuõng nhôø ñoù, hoï neân muoái cho ñôøi vaø aùnh saùng cho traàn gian.
25.3.2009
HTT
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
1 John Allen, Benedict in Cameroon a tale of two trips, ncronline.org
2 Quan Ñieåm cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam veà Moät Soá Vaán Ñeà trong Hoaøn Caûnh Hieän Nay
3 Joseph Ratzinger, Muoái Cho Ñôøi, Nxb. Phöông Ñoâng, 2009, t. 240