Moät soá nhaän ñònh cuûa ÑTGM Nagasaki
vaø cuûa ÑHY Joseù Saraiva Martins
veà chöùng taù cuûa 188 vò töû vì ñaïo Nhaät Baûn
Prepared for Internet by Radio Veritas Asia, Philippines
Moät soá nhaän ñònh cuûa Ñöùc Cha Mitsuaki Takami, Toång Giaùm Muïc Nagasaki vaø cuûa Ñöùc Hoàng Y Joseù Saraiva Martins, nguyeân Toång tröôûng Boä Phong Thaùnh, veà chöùng taù cuûa 188 vò töû vì ñaïo Nhaät Baûn.
Nagasaki, Nhaät Baûn (Vat. 24/11/2008; Avvenire 20-11-2008; RG 20-11-2008) - Saùng ngaøy 24-11-2008, Ñöùc Hoàng Y Joseù Saraiva Martins, nguyeân Toång tröôûng Boä Phong Thaùnh, ñaëc söù cuûa Ñöùc Thaùnh Cha, ñaõ chuû söï thaùnh leã toân phong chaân phöôùc cho 188 vò töû ñaïo Nhaät Baûn, taïi vaän ñoäng tröôøng ñaáu banh baàu duïc ôû Nagasaki beân Nhaät Baûn.
Ñöùng ñaàu danh saùch 188 vò töû ñaïo laø cha Pheâroâ Kassui Kibe, doøng Teân, 3 Linh Muïc khaùc vaø 184 giaùo daân, trong ñoù coù 60 phuï nöõ, 33 thanh thieáu nieân döôùi 20 tuoåi vaø 18 treû em döôùi 5 tuoåi. Vò töû ñaïo treû nhaát laø Ignatio 1 tuoåi, 2 em Regina vaø Benedetto 2 tuoåi, coù 7 em khaùc 3 tuoåi. Ngöôøi lôùn tuoåi nhaát laø baø Madalena Hayashida 68 tuoåi. Trong soá caùc vò töû ñaïo cuõng coù vaøi ngöôøi laø caùc Samurai. Caùc vò ñaõ bò gieát giöõa caùc naêm 1603-1639.
Tham döï thaùnh leã phong chaân phöôùc cuõng coù phaùi ñoaøn coâng giaùo Vieät Nam, do Ñöùc Hoàng Y Gioan Baotixita Phaïm Minh Maãn, Toång Giaùm Muïc Saøi Soøn, höôùng daãn. Ngoaøi Ñöùc Hoàng Y coøn coù Ñöùc Cha Pheâroâ Traàn Ñình Töù, Giaùm Muïc Phuù Cöôøng, Ñöùc Cha Phaoloâ Buøi Vaên Ñoïc, Giaùm Muïc Myõ Tho, 3 Linh Muïc vaø hai giaùo daân.
Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Nhaät Baûn hieän coù 450 ngaøn tín höõu treân toång soá 127 trieäu daân. Tuy con soá ít oûi, nhöng Giaùo Hoäi naém giöõ vai troø quan troïng trong ñôøi soáng xaõ hoäi nhôø caùc tröôøng hoïc, nhaø thöông vaø caùc hoaït ñoäng baùc aùi xaõ hoäi do Giaùo Hoäi ñieàu khieån. Giaùo phaän Nagasaki laø coäng ñoaøn coâng giaùo coå xöa nhaát Nhaät Baûn. Tuy soá giaùo daân ñöùng haøng thöù hai sau Tokyo, nhöng Nagasaki coù ñoâng linh muïc nhaát, vôùi 100 linh muïc giaùo phaän, vaø 40 linh muïc doøng. Giaùo phaän cuõng cöû caùc linh muïc ñeán laøm vieäc trong caùc giaùo phaän khaùc. Tieåu chuûng vieän cuûa toång giaùo phaän Nagasaki coù 25 chuûng sinh, trong ñoù coù 16 chuù goác Nagasaki. Ñaây cuõng laø tieåu chuûng vieän duy nhaát taïi Nhaät Baûn.
Sau chuyeán vieáng thaêm muïc vuï cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II hoài naêm 1981 Giaùo Hoäi ñöôïc ngöôøi daân Nhaät chuù yù nhieàu hôn, vaø coù raát nhieàu caëp vôï choàng treû xin pheùp ñöôïc laøm ñaùm cöôùi trong caùc nhaø thôø coâng giaùo.
Sau ñaây chuùng toâi göûi tôùi quùy vò vaø caùc baïn moät soá nhaän ñònh cuûa Ñöùc Cha Mitsuaki Takami, Toång Giaùm Muïc Nagasaki vaø cuûa Ñöùc Hoàng Y Joseù Saraiva Martins, nguyeân Toång tröôûng Boä Phong Thaùnh, veà chöùng taù cuûa 188 thaùnh töû ñaïo Nhaät Baûn.
Hoûi: Thöa Ñöùc Cha Takami, leã phong chaân phöôùc ñaõ tôùi sau moät loä trình keùo daøi nhieàu naêm. Ñaâu ñaõ laø caùc giai ñoaïn cuûa loä trình naøy thöa Ñöùc Cha?
Ñaùp: Söï daán thaân cho vieäc phong chaân phöôùc cho 188 vò töû ñaïo Nhaät Baûn ñaõ baét ñaàu vôùi chuyeán vieáng thaêm muïc vuï cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II hoài naêm 1981. Trong khi chuaån bò cho chuyeán vieáng thaêm naøy cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II Ñöùc Hoàng Y Toång tröôûng Boä Truyeàn Giaùo ñaõ gaëp Linh Muïc Diego Yuki, hoài ñoù laø Giaùm ñoác vieän baûo taøng cuûa 26 vò töû ñaïo. Naêm sau ñoù Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Nhaät Baûn ñaõ thaønh laäp UÛy ban ñaëc traùch vieäc xin phong chaân phöôùc cho 188 vò töû ñaïo noùi treân. UÛy ban naøy ñaõ laøm vieäc moät caùch khoâng lieân tuïc cho tôùi caùch ñaây 3 naêm, khi Cha Misobe ñöôïc chæ ñònh laøm Chuû tòch, thì coâng vieäc môùi ñöôïc tieán haønh nhanh choùng hôn, vôùi caùc tìm kieám vaø nghieân cöùu taïi 17 queâ quaùn hay nôi sinh soáng cuûa caùc vò töû ñaïo, taát caû laø giaùo daân thuoäc moïi giai taàng xaõ hoäi, ngoaïi tröø 4 linh muïc vaø 1 tu só. Sau cuøng ngaøy muøng 1-6-2007 Boä Phong Thaùnh ñaõ chaäp thuaän vaø Ñöùc Thaùnh Cha Bieån Ñöùc XVI ñaõ kyù saéc leänh vaø coâng boá ngaøy phong chaân phöôùc vaøo thaùng 10.
Hoûi: Thöa Ñöùc Cha ñaây laø laàn ñaàu tieân leã toân phong chaân phöôùc ñöôïc toå chöùc taïi Nagasaki beân Nhaät Baûn. Vieäc löïa choïn Nagasaki coù theo daáu veát cuûa truyeàn thoáng hay khoâng?
Ñaùp: Caùc Kitoâ höõu Nhaät Baûn coi Nagasaki nhö laø chieác noâi loøng tin cuûa hoï. Nhöng thaønh phoá naøy ñaõ ñöôïc choïn vì nhieàu lyù do thuaän tieän vaø cuï theå khaùc nöõa, chaúng haïn vì soá linh muïc cuûa giaùo phaän ñoâng ñaûo caàn thieát cho vieäc toå chöùc. Taïi Nagasaki Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñöôïc thöøa nhaän nhö laø moät coäng ñoaøn quan troïng. Ngoaøi vieäc uûng hoä Giaùo Hoäi, chính quyeàn thaønh phoá coøn cho möôïn saân vaän ñoäng ñeå toå chöùc leã phong chaân phöôùc ngaøy 24 thaùng 11. Chính quyeàn ñaùnh giaù cao vieäc coù ñoâng ñaûo tín höõu lui tôùi caùc nhaø thôø. Dó nhieân ñoù cuõng laø öôùc mong cuûa chuùng toâi. Nhöng chuùng ta cuõng khoâng ñöôïc queân raèng con soá 60.000 tín höõu taïi Nagasaki cuõng ñang giaûm suùt. Vì caùc gia ñình coù ít con, coù nhieàu ngöôøi di cö ñi soáng taïi caùc nôi khaùc vaø soá ngöôøi lôùn theo ñaïo cuõng giaûm.
Hoûi: Bieán coá phong chaân phöôùc cho caùc vò töû ñaïo coù trôû thaønh dòp suy tö cho toaøn nöôùc Nhaät hay khoâng thöa Ñöùc Cha?
Ñaùp: Laøm cho ngöôøi Nhaät, keå caû caùc tín höõu coâng giaùo hieåu yù nghóa cuûa vieäc töû ñaïo thaät khoâng luoân luoân laø ñieàu deã daøng. Tuy nhieân ñaây laø laàn ñaàu tieân moät leã nghi phong chaân phöôùc ñöôïc cöû haønh treân ñaát Nhaät. Vì khoù maø thoâng truyeàn yù nghóa cuûa vieäc töû ñaïo cho ngöôøi khaùc neân Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc ñaõ cho coâng boá caùc taøi lieäu veà caùc vò töû ñaïo, vaø UÛy ban ñaëc traùch leã phong chaân phöôùc ñaõ toå chöùc nhieàu cuoäc gaëp gôõ. Theá roài moãi giaùo phaän cuõng ñaõ daán thaân giaûi thích cho moïi ngöôøi hieåu yù nghóa cuûa leã phong chaân phöôùc.
Tieáp theo ñaây laø vaøi nhaän ñònh cuûa Ñöùc Hoàng Y Joseù Saraiva Martins, nguyeân Toång tröôûng Boä Phong Thaùnh, ñaëc söù cuûa Ñöùc Thaùnh Cha, chuû söï thaùnh leã phong chaân phöôùc naøy.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y, 188 chaân phöôùc töû ñaïo Nhaät Baûn ñaõ ñeå laïi söù ñieäp naøo cho Giaùo Hoäi hoaøn vuõ noùi chung vaø cho Giaùo Hoäi Nhaät Baûn noùi rieâng?
Ñaùp: Tröôùc heát caùc vò ñöa ra cho chuùng ta moät söù ñieäp raát phong phuù, thôøi söï vaø quan troïng. Söù ñieäp thöù nhaát höôùng tôùi ngöôøi treû vaø giaùo daân. Trong soá 188 vò töû ñaïo coù 183 vò laø giaùo daân, chæ coù 5 vò laø linh muïc thöøa sai goàm 4 vò doøng Teân vaø 1 vò doøng thaùnh Agostino. Chuùng ta bieát laø Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ nhaán maïnh raát nhieàu treân vai troø cuûa giaùo daân giöõa loøng Giaùo Hoäi vaø ngaøi ñaõ khaúng ñònh raèng söï thaùnh thieän khoâng phaûi chæ daønh ñeå cho caùc linh muïc vaø caùc nöõ tu, maø caû cho giaùo daân vaø cho toaøn theå Giaùo Hoäi nöõa. Neân thaùnh laø ôn goïi cuûa moïi Kitoâ höõu. Vì theá moät trong caùc ñieåm cuûa söù ñieäp laø nhaéc nhôù cho anh chò em giaùo daân bieát raèng hoï ñöôïc môøi goïi neân thaùnh vaø laøm chöùng cho ñieàu quan troïng nhaát trong Giaùo Hoäi laø söï thaùnh thieän. Töû ñaïo laø chöùng taù maïnh meõ nhaát: thích hieán daâng maïng soáng hôn laø choái boû loøng tin cuûa mình. Ñieàu naøy giaû thieát caùc vò ñaõ soáng loøng tin moät caùch saâu xa trong cuoäc soáng thöôøng ngaøy.
Theá roài coøn coù moät ñieåm khaùc nöõa cuûa söù ñieäp höôùng tôùi caùc gia ñình Kitoâ. Trong soá caùc vò töû ñaïo coù nhieàu gia ñình goàm cha meï vaø con caùi. Chuùng ta bieát tình traïng gia ñình treân theá giôùi ngaøy nay ñang gaëp khuûng hoaûng nhö theá naøo. Raát tieác laø caùc giaù trò cuûa gia ñình ngaøy caøng môø nhaït ñi, nhieàu khi cho tôùi choã bieán maát khoâng coøn gì. Vì vaäy söï kieän caû gia ñình ñeàu cheát vì ñaïo nhaéc nhôù cho caùc gia ñình ngaøy nay, cha meï vaø con caùi, phaûi soáng chöùng taù cho loøng tin, soáng loøng tin saâu ñaäm. Vì vaäy ñaäy khoâng phaûi laø moät chöùng taù caù nhaân, maø laø chöùng taù taäp theå cuûa toaøn gia ñình, laø Giaùo Hoäi taïi gia.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y taïi sao caùc vò laïi ñaõ bò baùch haïi vaø bò gieát cheát nhö theá?
Ñaùp: Chaéc chaén khoâng phaûi laø vì caùc lyù do chính trò hay kinh teá roài, vì chuùng ta bieát roõ laø vaøo thôøi ñoù cuõng coù caùc ngöôøi Boà Ñaøo Nha, Taây Ban Nha, ngöôøi taây phöông noùi chung, sang Vieãn Ñoâng buoân baùn doanh thöông. Thaùi ñoä kheùp kín vôùi Taây AÂu vaø neàn vaên hoùa taây aâu cuõng ñaõ khieán cho Giaùo Hoäi Coâng Giaùo bò lieân luïy. Do ñoù coù theå coù ngöôøi giaûi thích söï töû ñaïo naøy trong chìa khoùa chính trò. Vì ñaïo Coâng Giaùo ñaõ do ngöôøi taây phöông ñöa vaøo Nhaät Baûn, vaø ngöôøi ta choáng laïi ngöôøi taây phöông neân hoï cuõng choáng laïi tín höõu coâng giaùo. Nhöng giaûi thích nhö theá khoâng ñuùng. Caùc tín höõu naøy ñaõ hy sinh maïng soáng vì loøng tin. Ñaây laø lyù do ñaõ ñöôïc caùc nghieân cöùu lòch söû minh chöùng. Caùi cheát cuûa caùc vò khoâng thuoäc traät töï traàn theá, daân söï, kinh teá hay haønh chaùnh, maø hoaøn toaøn thuoäc traät töï toân giaùo. Ngöôøi ta ñaõ thuø gheùt ngöôøi coâng giaùo, vì sôï hoï baønh tröôùng taïi caùc vuøng ñaát vieãn ñoâng. Vì theá ñaõ coù moât cuoäc baùch haïi raát maïnh meõ vaø baïo löïc choáng laïi caùc Kitoâ höõu. Baèng chöùng laø ngöôøi ta höùa cho tieàn nhöõng ai toá caùo caùc Kitoâ höõu. Chaúng haïn ai toá caùo moät linh muïc thì ñöôïc thöôûng 10 ñoàng; ai toá caùo moät tu só thì ñöôïc thöôûng 5 ñoàng; ai toá caùo moät giaùo daân thì ñöôïc thöôûng 3 ñoàng. Vì theá lyù do caùi cheát vì loøng tin cuûa caùc vò raát laø roõ raøng.
Ngoaøi ra coøn coù moät söï kieän khaùc nöõa: ñoù laø nhöõng ngöôøi baùch haïi caùc Kitoâ höõu quaûng caùo bieán coá xöû töû caùc Kitoâ höõu baèng caùch cheùm ñaàu, hay ñoùng ñanh hoaëc thieâu soáng khi caùc vò coøn soáng, vaø hoï muoán cho nhieàu ngöôøi tôùi chöùng kieán caùc vuï haønh quyeát. Ñeå laøm gì vaäy? Ñeå noùi raèng: "Haõy coi ñoù, neáu caùc ngöôøi trôû thaønh Kitoâ höõu hay neáu caùc ngöôøi khoâng choái boû loøng tin cuûa mình, thì caùc ngöôøi cuõng seõ chòu soá phaän nhö theá". Hoï ñaõ quaûng caùo raát maïnh meõ cho caùc vuï haønh quyeát nhoùm. Dó nhieân söï kieän naøy ñaõ gaây ra moät hieäu quûa maø chính hoï ñaõ khoâng ngôø tôùi: ñoù laø khi laøm nhö theá hoï ñaõ khieán cho coù raát nhieàu nhaân chöùng vaø chöùng töø lòch söû raát quùy baùu cuûa caùc vuï baùch haïi ñoù.
Daàu sao ñi nöõa thì vaãn coù moät ñieàu raát chaéc chaén treân bình dieän lòch söû: ñoù laø lyù do duy nhaát khieán cho 188 vò ñaõ bò gieát cheát laø loøng tin, maø caùc vò ñaõ nhaát quyeát khoâng choái boû, cho duø coù phaûi hy sinh maïng soáng ñi nöõa.
Hoûi: Thöa Ñöùc Hoàng Y, Ñöùc Hoàng Y coù troâng thaáy moät töông quan giöõa vuï baùch haïi Kitoâ höõu Nhaät Baûn hoài theá kyû XVI vôùi caùc cuoäc baùch haïi taïi AÙ chaâu hieän nay nhö beân AÁn Ñoä, Indonesia vaø Irak hay khoâng?
Ñaùp: Coù. Chaéc chaén laø coù töông quan roài, moät töông quan giaùo hoäi raát saâu ñaäm trong nghóa naøy: ñoù laø Giaùo Hoäi coâng giaùo, Giaùo Hoäi cuûa Chuùa Kitoâ laø moät Giaùo Hoäi cuûa caùc vò töû ñaïo vaø ñaõ luoân luoân laø Giaùo Hoäi cuûa caùc vò töû ñaïo. Trong hôn hai ngaøn naêm lòch söû cuûa mình Giaùo Hoäi ñaõ khoâng bao giôø côûi boû chieác aùo ñaãm maùu töû ñaïo cuûa mình. Giaùo Hoäi maø Chuùa Kitoâ ñaõ nghó, ñaõ muoán, ñaõ thaønh laäp, ñeå tieáp tuïc söù meänh cuûa Chuùa sau khi Ngöôøi veà trôøi, khoâng chæ laø Giaùo Hoäi cuûa lôøi sai "caùc con haõy ra ñi vaø daäy doã", töùc Giaùo Hoäi truyeàn giaùo; cuõng khoâng phaûi chæ laø Giaùo Hoäi thaùnh theå ñöôïc xaây döïng treân bí tích Thaùnh Theå "haõy laøm vieäc naøy maø nhôù ñeán Thaày"; maø cuõng laø Giaùo Hoäi cuûa caùc vò töû ñaïo nöõa, vì Chuùa Gieâsu ñaõ noùi: "Neáu hoï ñaõ baét bôù Thaày thì hoï cuõng seõ baét bôù caùc con". Ñoù laø lyù do cuûa caùc cuoäc baùch haïi doïc daøi lòch söû Giaùo Hoäi, trong caùc theá kyû thôøi Giaùo Hoäi khai sinh cuõng nhö trong caùc theá kyû sau ñoù vaø cho tôùi ngaøy nay. Chuùng phaûn aùnh lôøi cuûa Chuùa Gieâsu vaø laø baèng chöùng cho thaáy Giaùo Hoäi thöïc söï laø Giaùo Hoäi cuûa caùc vò töû ñaïo.
Vaø chính maùu caùc vò töû ñaïo khieán cho Giaùo Hoäi ñöôïc phong phuù vaø khieán cho söï höõu hieäu vaø thöøa taùc cuûa Giaùo Hoäi ñöôïc phong phuù. Chuùng ta khoâng ñöôïc aûo töôûng: Giaùo Hoäi truyeàn giaùo cuõng laø Giaùo Hoäi cuûa maùu: ñoù laø chöùng taù cao caû maø Chuùa Kitoâ ñaõ laø ngöôøi ñaàu tieân soáng vaø noù phaûi phaûn aùnh treân moïi thaønh phaàn cuûa thaân mình Chuùa Kitoâ. Nhö theá Kitoâ höõu phaûi luoân saün saøng hieán daâng maïng soáng mình ñeå baûo veä loøng tin neáu caàn. Ñoù laø ñieàu ñaõ xaûy ra vaø ñang xaûy ra taïi nhöõng nöôùc maø quùy vò vöøa nhaéc tôùi treân ñaây.
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)