Töôûng nieäm 30 naêm Ñöùc Phaoloâ VI qua ñôøi
(6/08/1978 - 6/08/2008)
Prepared for Internet by Radio Veritas Asia, Philippines
Töôûng nieäm 30 naêm Ñöùc Phaoloâ VI qua ñôøi (6/08/1978 - 6/08/2008).
Vatican (SD 4-8-2008) - Caùch ñaây 30 naêm ngaøy muøng 6 thaùng 8 naêm 1978 Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ truùt hôi thôû cuoái cuøng taïi nhaø nghæ maùt Castel Gandolfo, vaøo ñuùng chieàu ngaøy leã Chuùa Hieån Dung. Vaøi ngaøy tröôùc khi qua ñôøi Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ noùi "Toâi ñaõ duy trì loøng tin". Caâu noùi naøy toùm goïn chaân dung cuûa moät vò Giaùo Hoaøng khieâm toán vaø cöùng raén, say meâ Chaân Lyù vaø laø ngöôøi ñaõ leøo laùi con thuyeàn Giaùo Hoäi trong nhöõng naêm soùng gioù cuûa theá giôùi vaø Giaùo Hoäi thôøi haäu Coâng Ñoàng.
Vôùi thôøi gian qua ñi caøng ngaøy ngöôøi ta caøng nhaän ra göông maët cuûa ngöôøi nhö moät chöùng nhaân khieâm toán vaø can ñaûm cuûa söï thaät, toâng ñoà cuûa hoøa bình, con ngöôøi cuûa ñoái thoaïi giöõa caùc daân toäc vaø caùc neàn vaên hoùa.
Khi ñöôïc baàu laøm Giaùo Hoaøng Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ tuyeân boá ngay laäp töùc laø ngöôøi muoán tieáp tuïc Coâng Ñoàng bò boû dôû vì caùi cheát cuûa Ñöùc Gioan XXIII, tieáp tuïc coâng cuoäc caûi toå Giaùo Luaät vaø theo ñuoåi con ñöôøng ñoái thoaïi ñaïi keát.
Sau khi Coâng Ñoàng keát thuùc, Ñöùc Phaoloâ VI can ñaûm baét ñaàu coâng trình aùp duïng caùc quyeát ñònh cuûa Coâng Ñoàng, giöõa ñuû moïi chöôùng ngaïi, choáng ñoái vaø phaûn khaùng. Hoaït ñoäng ñaïi keát cuûa ngöôøi ñaëc bieät quan troïng vaø saâu roäng, vôùi caùc gaëp gôõ trao ñoåi phong phuù vôùi Giaùo Hoäi Anh Giaùo vaø Giaùo Hoäi Chính Thoáng. Cuoäc gaëp gôõ cuûa Ñöùc Phaoloâ VI vôùi Ñöùc Thöôïng Phuï Constantinpoli Athenagoras ñaõ laø moät bieán coá lòch söû baét ñaàu ñaùnh tan baêng giaù trong töông quan giöõa hai beân.
Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ coâng boá nhieàu Thoâng Ñieäp vaø Toâng Huaán quan troïng nhö "Ecclesiam suam", Populorum progressio", Evangelii nuntiandi", Humanae vitae", "Communio et progressio", "Marialis cultus", "Gaudete in Domino". Giai ñoaïn cuoái cuøng trong cuoäc ñôøi ngöôøi ghi ñaäm daáu buoàn thöông cuûa vuï Löõ Ñoaøn Ñoû baét coùc vaø saùt haïi ngöôøi baïn raát thaân cuûa ngöôøi laø chính trò gia Aldo Moro thuoäc ñaûng Thieân Chuùa Giaùo.
Khi ñöôïc baàu laøm Giaùo Hoaøng Ñöùc Hoàng Y Giovan Battista Montini ñaõ tuyeân boá: "Coù leõ Thieân Chuùa ñaõ goïi toâi vaøo vieäc phuïc vuï naøy, khoâng phaûi ñeå toâi coù thaùi ñoä naøo trong chöùc vuï ñoù, maø ñeå toâi ñau khoå moät chuùt cho Giaùo Hoäi". Söï thoâng minh beùn nhaäy ñaõ cho pheùp Ñöùc Phaoloâ VI tröïc giaùc ñöôïc moät caùch thöïc söï ngay töø ban ñaàu, khía caïnh naëng neà nhaát cuûa moät söù meänh traøn ñaày gian truaân vaø baát traéc baát thình lình ñoå treân vai ngöôøi vaø thöû thaùch tính tình vaø söùc khoûe cuûa ngöôøi moät caùch naëng neà.
Ñöùc Phaoloâ VI sinh taïi Concesio thuoäc tænh Brescia, baéc Italia, naêm 1897 trong gia ñình trung löu khaù giaû, cha laø luaät sö Giorgio Montini vaø meï laø baø Giuditha Alghini. Ngay khi vöøa sinh ra beù Giovan Battista ñaõ yeáu ôût ñeán ñoä caùc baùc só xaùc tín raèng caäu beù chæ coù theå soáng tôùi ngaøy hoâm sau thoâi. Nhöng beù Giovan Battista hoài phuïc, nhöng lôùn leân moät caùch khoù khaên vaø luùc naøo cuõng yeáu ôùt. Caäu beù coù tính tình gioáng meï, teá nhò, deã thöông vaø traøn ñaày tình yeâu ñoái vôùi gia ñình nhöng deø daët, khoâng höôùng ngoaïi. OÂng thaân sinh Giorgio traùi laïi laø ngöôøi hoaït ñoäng, haêng say phoå bieán caùc tö töôûng vaø tham gia caùc cuoäc chieán ñaáu choáng laïi khuynh höôùng baøi giaùo só lan traøn trong xaõ hoäi Italia hoài theá kyû XIX. Naêm 1881 oâng trôû thaønh giaùm ñoác nhaät baùo coâng giaùo "Coâng daân Brescia" (Il Cittadino di Brescia) cho tôùi naêm 1912. Trong caùc naêm naøy luaät sö Giorgio ñöa ra raát nhieàu saùng kieán giuùp thaêng tieán cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân vaø cuûng coá Giaùo Hoäi Coâng Giaùo nhö thaønh laäp caùc hieäp hoäi "Lieân minh traéng" trong vuøng queâ Brescia, "Hieäp hoäi lao ñoäng" vaø hoäi höu döôõng hoïc ñöôøng. OÂng cuõng thaønh laäp nhaø xuaát baûn "Hoïc ñöôøng" vaø daán thaân naém giöõ caùc chöùc vuï coâng coäng vaø ñöôïc Ñöùc Giaùo Hoaøng Bieån Ñöùc XV giao vieäc ñaëc traùch moät phaân boä cuûa toå chöùc Coâng Giaùo Tieán Haønh vaø laø daân bieåu ba laàn lieân tieáp.
Trong nhieàu naêm trôøi gia ñình Montni ñaõ laø nôi gaëp gôõ cuûa giôùi trí thöùc vaø chính trò gia, trong ñoù coù Linh Muïc Luigi Sturzo, chính trò gia Romolo Murri vaø Alcide De Gasperi. Cha Sturzo vaø oâng Murri ñaõ cuøng oâng Giorgio thaønh laäp Ñaûng Nhaân Daân Italia, töø ñoù naêm 1943 naûy sinh ra Ñaûng Daân Chuû Thieân Chuùa Giaùo.
Taát caû caùc sinh hoaït naøy cuûa thaân phuï ñaõ aûnh höôûng maïnh meõ treân thieáu nieân Giovan Battista. Nhöng baàu khí töôi vui nhoän nhòp cuûa gia ñình khoâng thay ñoåi tính tình cuûa vò Giaùo Hoaøng töông lai, voán nghieâm khaéc vaø man maùc buoàn. Tình hình söùc khoûe yeáu keùm vôùi caùc côn soát baát chôït khieán cho gia ñình phaûi giao thieáu nieân Giovan Battista cho moät gia ñình noâng daân nuoâi döôõng trong 14 thaùng. Nhöng khi caäu trôû veà Brescia caùc baùc só vaãn lo laéng cho söï phaùt trieån cuûa caäu. Chính söùc khoûe mong manh thôøi thô aáu ñaõ khieán cho Giovan Battista sau naøy coù tính tình nhuùt nhaùt, quùa nhaäy caûm, baát an vaø lo laéng.
Thôøi gian theo hoïc taïi tröôøng caùc cha doøng Teân xen keõ vôùi caùc ngaøy ñau yeáu vaø giai ñoaïn phaûi hoïc tö taïi gia. Tuy theá khi theá chieán thöù I buøng noå thanh nieân Giovan Battista cuõng tình nguyeän nhaäp nguõ, nhöng bò loaïi ngay. Chöùng beänh tim boäc phaùt sau ñoù laïi caøng gia taêng söï nhuùt nhaùt khieán cho Giovan Battista luoân gaày goø xanh xao. Chæ coù ñoâi maét laø vaãn luoân tinh anh.
Con ñöôøng ôn goïi linh muïc cuûa Giovan Battista ñaõ chæ ñeán töø töø. Vì lyù do söùc khoûe thaày Giovan Battista theo hoïc ñaïi chuûng vieän, nhöng nhö laø sinh vieân ngoaïi truù. Tuy bò kieät löïc moät thôøi gian daøi, nhöng ngaøy 29 thaùng 5 naêm 1920 thaày cuõng ñöôïc thuï phong Linh Muïc. Vì laø con cuûa luaät sö Montini noåi tieáng trong giôùi coâng giaùo neân Ñöùc Giaùm Muïc Brescia göûi cha Giovan Battista veà Roma tu hoïc. Tröôùc ñoù chæ trong voøng 5 thaùng cha Montini ñaõ trình luaät aùn tieán só Giaùo Luaät taïi Milano vaø muøa thu naêm 1920 cha ñeán Roma ghi danh hoïc thaàn hoïc taïi Ñaïi Hoïc Giaùo Hoaøng Gregoriana, ñoàng thôøi ghi danh hoïc vaên chöông taïi ñaïi hoïc nhaø nöôùc.
Cha Montini vöøa laø sinh vieân vöøa laø Tuyeân UÙy cuûa Lieân Hieäp caùc ñaïi hoïc coâng giaùo Italia, laø loø ñaøo taïo caùc chính trò gia töông lai. Moät daân bieåu Brescia bieát Giovan Battista töø hoài coøn nhoû giôùi thieäu vò linh muïc treû ñaày khaû naêng naøy vôùi Ñöùc Hoàng Y Gasparri hoài ñoù laø Quoác Vuï Khanh Toøa Thaùnh. Theá laø vaøi tuaàn sau cha Montini ñöôïc göûi vaøo tröôøng ngoaïi giao Toøa Thaùnh. Vaøo thaùng 6 naêm 1921 Cha Montini doïn vaøo ôû trong Vaticaêng vaø baét ñaàu laøm vieäc trong Phuû Quoác Vuï Khanh Toøa Thaùnh khi môùi 24 tuoåi.
Cha ñaäu tieán só thaàn hoïc, roài laáy baèng ngoaïi giao, nhöng phaûi boû chöông trình tieán só vaên chöông. Trong Phuû Quoác Vuï Khanh cha noåi tieáng laø ngöôøi laøm vieäc khoâng ngöng nghæ, vaø ñöôïc moïi ngöôøi goïi laø "linh muïc beù khoâng bao giôø ñi nghæ heø". Trong soá caùc baïn beø cuøng laøm vieäc coù nhieàu Ñöùc OÂng, Giaùm Muïc vaø Hoàng Y töông lai nhö Ottaviani, Tardini, Spellman, Maglione, Tedeschini vv... Naêm 1922 Ñöùc Giaùo Hoaøng Bieån Ñöùc XV qua ñôøi, Ñöùc Cha Achille Ratti, Toång Giaùm Muïc Milano, ñöôïc baàu leân thay theá laáy teân laø Pio XI. Cha Montini cuõng baét ñaàu tieán nhanh trong caùc chöùc vuï taïi trung öông Toøa Thaùnh.
Ñöùc Hoàng Y Gasparri, ngöôøi ñôõ ñaàu vò linh muïc treû nhieàu khaû naêng, göûi cha Montini sang Paris hoïc ba thaùng, sau ñoù sang laøm thö kyù toøa Söù Thaàn Varsava beân Ba Lan 4 thaùng. Nhöng khí laïnh Ba Lan khieán cho cha Montini bò ñau neân phaûi trôû veà Roma. Taïi ñaây cha laøm tuyeân uùy cho giôùi sinh vieân vaø toå chöùc caùc sinh hoaït, keå caû caùc cuoäc du ngoaïn vaø caém traïi cho hoï. Cha Montini raát ñöôïc ngöôøi treû thöông meán. Naêm 1925 Ñöùc Pio XI chæ ñònh cha laøm tuyeân uùy Lieân hieäp sinh vieân ñaïi hoïc coâng giaùo toaøn nöôùc Italia cho tôùi naêm 1933.
Chính trong thôøi gian naøy cha Montini quy tuï giôùi trí thöùc coâng giaùo coù khaû naêng nhaát, sau naøy trôû thaønh caùc chính trò gia teân tuoåi laõnh ñaïo Italia nhö Aldo Moro, Amintore Fanfani, Giulio Andreotti, Paolo Emilio Taviani, Giuseppe Dossetti, Giorgio La Pira vaø Guido Carli.
Khi Ñöùc Hoàng Y Gasparri qua ñôøi, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Eugenio Pacelli leân thay theá trong chöùc vuï Quoác Vuï Khanh Toøa Thaùnh. Ngöôøi taùi toå chöùc cô quan naøy vaø choïn Ñöùc OÂng Montini laøm coäng söï vieân thaân tín cuûa mình. Naêm 1937 khi môùi 40 tuoåi Ñöùc OÂng Montini ñöôïc chæ ñònh laøm Phuï Taù Quoác Vuï Khanh Toøa Thaùnh ñaëc traùch thöôøng vuï, trong khi Ñöùc OÂng Domenico Tardini laø Phuï Taù ñaëc traùch ngoaïi vuï. Tuy toân troïng nhau, nhöng hai vò khoâng hôïp tính tình nhau vì Ñöùc OÂng Tardini thì baûo thuû vaø nheï daï, coøn Ñöùc OÂng Montini thì côûi môû vaø thaän troïng. Trong 18 naêm trôøi aûnh höôûng cuûa hai vò khieán cho ngöôøi ta coù caûm töôûng taïi Phuû Quoác Vuï Khanh cuõng coù hai phe baûo thuû vaø caáp tieán. Rieâng Ñöùc OÂng Montini trôû thaønh boùng cuûa Ñöùc Hoàng Y Quoác Vuï Khanh Pacelli, giöõ gìn caùc bí maät ngoaïi giao vaø ñaëc traùch caùc lieân laïc thö töø cuûa Ñöùc Hoàng Y Pacelli.
Naêm 1939 Ñöùc Giaùo Hoaøng Pio XI ñoät ngoät qua ñôøi, vaø Ñöùc Hoàng Y Pacelli ñöôïc baàu leân thay theá laáy teân laø Pio XII. Ñöùc Hoàng Y Luigi Maglione ñöôïc chæ ñònh laøm Quoác Vuï Khanh Toøa Thaùnh vaø hai vò Phuï taù vaãn giöõ nguyeân chöùc vuï cuûa mình. Khi Ñöùc Hoàng Y Maglione qua ñôøi naêm 1944, Ñöùc Giaùo Hoaøng Pio XII quyeát ñònh ñeå troáng chöùc vuï naøy. Vaø hai vò Phuï taù laøm vieäc thay theá.
Trieàu ñaïi cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Pio XII bò ghi daáu bôûi theá chieán thöù II vôùi tình hình theâ thaûm cuûa noù. Nhöõng gì Ñöùc Pio XII ñaõ laøm trong vieäc laøm trung gian giöõa caùc phe laâm chieán, cöùu Roma thoaùt khoûi caûnh taøn phaù, cöùu soáng ngöôøi Do thaùi vaø trôï giuùp caùc ngöôøi tò naïn, toå chöùc cöùu trôï cuûa Toøa Thaùnh, söï naûy sinh chính trò, vaên hoùa vaø kinh teá cuûa Italia bò thua traän vaø taøn phaù vv... seõ ñöôïc caùc söû gia löôïng ñònh. Beân caïnh Ñöùc Pio XII coù Ñöùc OÂng Montini hieän dieän trong moïi hoaït ñoäng cuûa Toøa Thaùnh, töø vieäc toå chöùc cöùu trôï, cho tôùi lieân laïc ngoaïi giao giöõa caùc phe laâm chieán vaø giôùi chöùc coâng giaùo cuûa caû hai beân.
Theá chieán thöù II keát thuùc vôùi caûnh theá giôùi bò phaân chia thaønh hai khoái Ñoâng Taây, daân chuû vaø coäng saûn, Hoa Kyø vaø Lieân Xoâ vôùi AÂu chaâu bò taøn phaù naèm ôû giöõa. Chaúng bao laâu noù bieán thaønh söï chieán ñaáu giöõa Kitoâ giaùo vaø chuû nghóa voâ thaàn. Taïi Roma ngöôøi daân soáng vôùi khaåu hieäu "Hoaëc laø Roma, hoaëc laø Matscôva".
Laø ngöôøi coù baûn tính thaän troïng, Ñöùc OÂng Montini xung khaéc vôùi oâng Luigi Gedda Chuû tòch Coâng Giaùo Tieán Haønh Italia nhöng ñaõ chieám ñöôïc caûm tình cuûa Ñöùc Pio XII, vaø ngöôøi toå chöùc giôùi treû coâng giaùo tieán haønh trong hình thaùi cöïc ñoan coâng khai choáng laïi cheá ñoä coäng saûn, töø ñoù ngöôøi bò mang tieáng laø "caáp tieán".
Ñöùc OÂng Montini laøm vieäc 16 giôø moãi ngaøy vaø toå chöùc Naêm Thaùnh 1950. Ngöôøi cuõng thaønh laäp Hieäp Hoäi Coâng nhaân coâng giaùo Italia cuõng nhö toå chöùc cöùu trôï cuûa Toøa Thaùnh. Laø caùnh tay maët cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Pio XII, Ñöùc oâng Montini tieáp ñoùn moïi nhaân vaät ngoaïi giao vaø ñaûm traùch coâng vieäc cuûa Quoác Vuï Khanh Toøa Thaùnh cuõng nhö ngoaïi tröôûng, nhöng ñaõ khoâng ñöôïc Ñöùc Giaùo Hoaøng Pio XII thaêng chöùc, maø chæ soáng ñôn sô beù nhoû nhö moät Ñöùc OÂng. Trong maät nghò Hoàng Y ñoaøn naêm 1953 teân cuûa hai Ñöùc oâng Montini vaø Tardini ñaõ khoâng coù trong danh saùch caùc taân Hoàng Y maëc duø hai vò raát xöùng ñaùng ñöôïc vinh thaêng.
Söï choáng ñoái giöõa hai caùnh baûo thuû vaø caáp tieán ngaøy caøng maïnh meõ hôn. Khi bieát Ñöùc OÂng Montini uûng hoä oâng De Gasperi trong cuoäc baàu cöû haønh chaùnh naêm 1952, Ñöùc Pio XII ñaõ khoâng tha thöù cho ngöôøi, vaø naêm sau ñoù chæ ñònh Ñöùc oâng Montini laøm Toång Giaùm Muïc Milano, vôùi yù ñònh laø loaïi ngöôøi ra khoûi caùc nhaân vieân trung öông cuûa Toøa Thaùnh.
Leã taán phong Giaùm Muïc cho Ñöùc oâng Montini ñaõ ñöôïc Ñöùc Hoàng Y Tisserand, Nieân tröôûng Hoàng Y Ñoaøn, chuû söï taïi ñeàn thôø thaùnh Pheâroâ. Ñöùc Pio XII bò beänh ñaõ chæ chuùc möøng vaø chuùc laønh cho "ngöôøi con yeâu daáu".
Thaùng Gieâng naêm 1954 Ñöùc taân Toång Giaùm Muïc rôøi Roma sau 30 naêm laøm vieäc taïi ñaây ñeå laøm chuû chaên giaùo phaän lôùn nhaát Italia, vôùi haønh trang kinh nghieäm muïc vuï ít oûi. Do ñoù nhieàu ngöôøi cho raèng Ñöùc Cha Montini bò ñi ñaày, nhöng sau cuøng phaûi coâng nhaän ñoù laø söï saép xeáp cuûa Chuùa Quan Phoøng.
Trong baàu khí chuyeån ñoäng thôøi haäu theá chieán, moïi ngöôøi chôø ñôïi moät vò chuû chaên chính trò gia. Nhöng hoï ñaõ laàm chæ, vì trong moät thôøi gian ngaén Ñöùc Montini ñaõ boû heát moïi thoùi quen cuûa giaùo trieàu Roma, ñeå trôû thaønh moät chuû chaên nhieät thaønh. Ngöôøi taùi thieát toøa GM bò boû hoang, toå chöùc laïi moïi cô caáu giaùo phaän, chaêm chæ laàn löôït vieáng thaêm giôùi coâng nhaân vieân laøm vieäc trong caùc haõng xöôûng khaùc nhau, thuyeát phuïc giôùi taøi chaùnh trôï giuùp xaây caát caùc nhaø thôø môùi. Ñöùc Cha Montini cai quaûn giaùo phaän Milano vôùi raát nhieàu thaønh coâng trong 9 naêm trôøi cho tôùi khi Ñöùc Pio XII qua ñôøi taïi Castel Gandolfo ngaøy muøng 9 thaùng 10 naêm 1958, maø vaãn khoâng ñöôïc vinh thaêng Hoàng Y, nhö truyeàn thoáng vaãn coù töø xöa.
Trong Maät nghò Hoàng Y Ñöùc Hoàng Y Angelo Roncali, Thöôïng Phuï Venezia, ñöôïc baàu laøm Giaùo Hoaøng laáy teân laø Gioan XXIII. Laù thö ñaàu tieân Ñöùc Gioan XXIII vieát laø ñeå baùo tin vinh thaêng Toång Giaùm Muïc Montini laøm Hoàng Y. Trong nhieàu dòp khaùc Ñöùc Gioan XXIII noùi: "Ngöôøi con yeâu quùy cuûa chuùng toâi ôû Milano, trong khi ôû ñaây chuùng toâi chieám choã cuûa noù". Ñöùc Gioan XXIII göûi Ñöùc Hoàng Y Montini ñi nhieàu nôi treân theá giôùi nhö laø ñaëc söù, ñeå giuùp Ñöùc Montini hieåu bieát vaø ñaøo saâu theá giôùi Kitoâ cuõng nhö caùc toân giaùo khaùc vaø trôû thaønh Giaùo Hoaøng töông lai.
Ngaøy muøng 3 thaùng 6 naêm 1963 Ñöùc Gioan XXIII qua ñôøi sau khi trieäu taäp vaø chuû söï leã nghi khai maïc Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II. Trong Maät Nghò Hoàng Y ñoaøn ngaøy 21 thaùng 6 cuøng naêm, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Montini, 66 tuoåi, ngöôøi con yeáu ñuoái cuûa vuøng ñaát Brescia, ñöôïc baàu laø ngöôøi keá vò thaùnh Pheâroâ thöù 265 laáy teân laø Phaoloâ VI. Ñöùc Paholo VI ñöùng tröôùc traùch nhieäm heát söùc naëng neà laø tieáp tuïc vaø hoaøn thaønh Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II, vaø nhaát laø aùp duïng caùc quyeát ñònh caùch maïng cuûa Coâng Ñoàng vaøo cuoäc soáng giaùo hoäi.
Ngöôøi ñaõ vieát caùc Thoâng Ñieäp neàn taûng trình baày giaùo lyù cuûa Giaùo Hoäi nhö Thoâng Ñieäp "Giaùo Hoäi Ngöôøi", "Maàu nhieäm ñöùc tin", "Tieán boä caùc daân toäc" vaø "Söï soáng con ngöôøi". Thoâng ñieäp cuoái cuøng naøy lieân quan tôùi vieäc haïn cheá sinh saûn vaø chöùc laøm cha coù traùch nhieäm, ñaõ gaây soùng gioù khieán Ñöùc Phaoloâ VI phaûi coâng khai töï beânh vöïc mình.
Sau bao nhieâu theá kyû Ñöùc Phaolo VI laø vò Giaùo Hoaøng ñaàu tieân ra khoûi bieân giôùi Italia vaø duøng maùy bay ñeå thöïc hieän caùc chuyeán coâng du muïc vuï khieán cho moïi ngöôøi ñeàu höùng khôûi. Naêm 1964 ngöôøi vieáng thaêm Thaùnh Ñòa. Tieáp ñeán naêm 1967 ngöôøi gaëp gôõ Ñöùc Athenagoras, Thöôïng Phuï constantinopoli: ñaây laø laàn ñaàu tieân sau 14 theá kyû chia reõ, moät vò Giaùo Hoaøng gaëp gôõ moät vò Thöôïng Phuï.
Phuø hôïp vôùi tinh thaàn caûi caùch cuûa Coâng Ñoàng Chung Vaticaêng II Ñöùc Phaoloâ VI huûy boû caùc huy hieäu, caùc taøn che, muõ ba taàng, vaø caùc cung caùch bisantin röôøm raø cuûa caùc leã nghi, cuõng nhö kieäu giaùo hoaøng, vaø caùc ñoäi caän veä goàm giôùi thöôïng löu, caùc buoåi röôùc. Ngai giaùo hoaøng ñöôïc thay theá baèng moät chieác gheá ñôn sô vv.... Ñöùc Phaoloâ VI cuõng coâng boá töï saéc xaùc ñònh laø sau 80 tuoåi caùc Hoàng Y khoâng coù quyeàn baàu Giaùo Hoaøng nöõa. Ngöôøi cuõng cho xaây ñaïi thính ñöôøng Phaoloâ VI ñeå tieáp kieán tín höõu vaø du khaùch haønh höông. Ngoaøi ra ngöôøi coøn taân trang caùc vaên phoøng, caùc cô quan trung öông cuûa Toøa Thaùnh, trang bò caùc maùy vi tính vaø caùc duïng cuï truyeàn thoâng toái taán noái lieàn Toøa Thaùnh vôùi khaép nôi treân theá giôùi. Ñöùc Phaoloâ VI cuõng caûi caùch caùc chöùc vuï vaø caùc cô quan trung öông Toøa Thaùnh, taùi löôïng ñònh vai troø cuûa Thaùnh Boä, vaø quoác teá hoùa caùc nhaân vieân Toøa Thaùnh, baèng caùch môøi goïi ngöôøi cuûa nhieàu quoác gia khaùc nhau veà laøm vieäc taïi caùc Boä.
Ñöùc Phaolo VI ñaõ phaûi ñöông ñaàu vôùi nhieàu khoù khaên nhö caùc môùi meû cuûa "Saùch giaùo lyù Hoøa Lan", söï baát phuïc tuøng cuûa tín höõu vaø caùc linh muïc lan traøn trong Giaùo Hoäi khieán cho ngöôøi aâu lo, söï baát ñoàng yù kieán cuûa caùc Giaùm Muïc vaø caùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc, caùc phaûn ñoái baïo löïc ñoái vôùi chính con ngöôøi cuûa ngaøi, nhö xaûy ra taïi Cagliari.
Ñöùc Phaoloâ VI cuõng laø vò Giaùo Hoaøng ñaàu tieân vieáng thaêm AÁn Ñoä, truï sôû toå chöùc Lieân Hieäp Quoác, Fatima beân Boà Ñaøo Nha, vaø coâng du taïi Colombia, Australia, Indonesia, Hoâng Koâng, Phi Luaät Taân vaø caùc thaønh phoá vaø giaùo phaän Italia vaø caùc giaùo xöù Roma.
Ngöôøi cuõng choáng laïi naïn ly dò, phaù thai, vaø ñau ñôùn chöùng kieán caûnh Giaùo Hoäi thua traän khoâng ngaên caûn ñöôïc caùc luaät ly dò vaø phaù thai. Vaøo caùc naêm cuoái ñôøi söùc khoûe cuûa ngöôøi suy yeáu vaø bò thaáp khôùp raát naëng, bò giaûi phaãu tuyeán tieàn lieät, vaø ñau ñôùn chöùng kieán söï noåi loaïn ñeán nhö ly giaùo cuûa Ñöùc Cha Marcel Lefeøbvre.
Theá roài coøn coù noãi ñau tröôùc caùi cheát theâ thaûm cuûa ngöôøi baïn thaân laø chính trò gia Aldo Moro, bò Löõ Ñoaøn Ñoû saùt haïi vaøo thaùng 5 naêm 1978 maëc duø Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ tha thieát yeâu caàu toå chöùc naøy traû töï do cho oâng.
Vaøi thaùng tröôùc khi qua ñôøi ngaøy muøng 6 thaùng 8 naêm 1978 taïi Castel Gandolfo, Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ vieát moät lôøi kinh caûm ñoäng cho ñaùm taùng cuûa oâng Moro, do chính ngöôøi chuû söï taïi ñeàn thôø thaùnh Gioan Laterano ôû Roma, trong ñoù ngöôøi thaáy tröôùc söï keát thuùc 15 naêm Giaùo Hoaøng ñaày phong phuù vaø bieán ñoäng cuõng nhö 81 naêm tuoåi ñôøi cuûa ngöôøi: "Laäy Thieân Chuùa laø Cha thöông xoùt, xin cho söï hieäp thoâng khoâng bò ñöùt quaõng, cho duø trong ñeâm ñen cuûa caùi cheát, xin cho söï hieäp thoâng ñoù töø cuoäc soáng taïm naøy baàu cöû cho nhöõng ngöôøi cheát vaø chuùng con taát caû coøn soáng trong ngaøy hoâm nay cuûa moät maët trôøi laën khoâng theå ngaên caûn ñöôïc...."
Linh Tieán Khaûi
(Radio Vatican)