Ñöùc TGM Giuse Ngoâ Quang Kieät

Veà Thaêm Ñòa Danh Phoá Hieán

Vaø Giaùo Xöù Thò Xaõ Höng Yeân

Prepared for Internet by Radio Veritas Asia, Philippines

Ñöùc Toång Giaùm Muïc Giuse Ngoâ Quang Kieät Veà Thaêm Ñòa Danh Phoá Hieán Vaø Giaùo Xöù Thò Xaõ Höng Yeân.

Höng Yeân, Vieät Nam (15/07/2008) -- Moät phaùi ñoaøn do Ñöùc Toång giaùm muïc Giuse Ngoâ Quang Kieät daãn ñaàu coù moät chuyeán vieáng thaêm ñòa danh Phoá Hieán noåi tieáng moät thôøi caû ôû trong nöôùc laãn quoác teá, caû trong ñaïo vaø ngoaøi ñôøi.

Cuøng ñi vôùi Ñöùc Toång Giuse coøn coù Linh muïc Toâma Aquinoâ Nguyeãn Xuaân Thuyû, Toång quaûn lyù giaùo phaän Haø Noäi, vaø hôn 60 Thaày ñaïi chuûng sinh cuûa Toång giaùo phaän. Phaùi ñoaøn ñi treân 2 chieác xe khaùch lôùn töø Haø Noäi ñeán Thaùi Bình hoâm 15-7-2008 ñeå vieáng thaêm Ñeàn thaùnh Töû ñaïo Ñoâng Phuù vaø cuõng laø Trung taâm chaàu Thaùnh Theå suoát ngaøy ñeâm cuûa Giaùo phaän Thaùi Bình. Tröôùc khi veà laïi Haø Noäi, phaùi ñoaøn ñi theo loái quoác loä 10 vaø quoác loä 39 ñeå gheù thaêm maûnh ñaát Phoá Hieán ñaõ töøng in daáu nhöõng böôùc chaân cuûa caùc nhaø truyeàn giaùo ñaàu tieân ñeán Vieät Nam.

Khoaûng 3 giôø chieàu, hai Thaày doøng Thaùnh Taâm ñang giuùp muïc vuï taïi Höng Yeân ñoùn phaùi ñoaøn taïi chaân caàu Trieàu Döông, caây caàu baùc qua soâng Luoäc laø nhaùnh cuûa soâng Hoàng, ngaên caùch giöõa tænh Höng Yeân vaø Thaùi Bình. Ñaùng leõ ra 2 xe oâtoâ chaïy baêng baêng 5 km nöõa laø veà tôùi trung taâm thò xaõ Höng Yeân, nhöng vì muïc ñích cuûa phaùi ñoaøn muoán thaêm vaø tìm hieåu veà ñòa danh Phoá Hieán, chính vì theá maø 2 Thaày chæ daãn cho ñoaøn xe lôùn ñi vaøo moät con ñöôøng nhoû hôn, khoù ñi hôn, goà gheà vaø laày loäi.

Con ñöôøng song song vôùi bôø ñeâ soâng Hoàng keùo daøi töø loái reõ Ba Haøng ñi qua moät soá nhaø thôø hoï leû vaø nhaø thôø giaùo xöù Tieân Chu roài veà con ñöôøng mang teân Phoá Hieán. Quaõng ñöôøng tröôùc khi ñi qua nhaø thôø Tieân Chu, xe phaûi döøng laïi ñeå caùc Thaày beâ ñaù vaø duøng xeûng san phaúng ñoáng ñaù giöõa ñöôøng, nhôø vaäy maø xe môùi tieáp tuïc ñi. Ñöùc Toång ngoài treân xe xen laãn vôùi caùc chuûng sinh, ngaøi noùi lôøi töï an uûi vaø ñoäng vieân raèng "coù theá môùi bieát ñöôïc caùc vò thöøa sai ngaøy xöa ñi laïi vaát vaû laøm sao...".

Con ñöôøng ñi qua giaùo hoï Tieåu, nhìn vaøo nhaø thôø coå kính coù 3 caây ña vaø töôïng ñaøi Ñöùc Meï La Vang môùi xaây döïng. Qua giaùo hoï Hoâm, nhaø thôø kính thaùnh Giuse cuõng coå kính naèm ven ñöôøng. Lieàn sau ñoù, hieän ra tröôùc maét laø ngoâi nhaø thôø giaùo xöù Tieân Chu ñöôïc xaây döïng töø naêm 1934 vôùi ngoïn thaùp söøng söõng vöôn cao giöõa nhöõng luøm caây nhaõn tróu quaû vaø laù xanh möôùt. Giaùo daân quanh ñaây raát ít, chæ coù khoaûng töø 12 ñeán vaøi chuïc ngöôøi Coâng Giaùo.

Ñoaøn xe ñang ñi giöõa queâ höông cuûa ñaëc saûn long nhaõn Phoá Hieán - Höng Yeân. Nhöõng ruoäng luùa bieán thaønh nhöõng vöôøn caây troàng nhaõn ñaïi traø, nhöõng ao hoà bieán thaønh nhöõng ñaàm troàng muoàng ñeå laøm nuùt chai. Chính vì theá, ôû ñaây khoâng coøn caây luùa, neáu coù thì chæ coøn raát ít, côm aùo cuûa hoï luùc naøy chæ caäy nhôø vaøo nhöõng chuøm nhaõn ñang vaøo kyø ñen hoät.

Ñöùc Toång vaø caùc chuûng sinh ñöôïc giôùi thieäu veà moät vuøng queâ ven ñeâ soâng Hoàng, cuõng laø vuøng ven thò xaõ Höng Yeân, chính nôi ñaây naèm trong quaàn theå di tích Phoá Hieán maø ngaøy nay Vieät Nam ñang coù yù ñònh ñaàu tö toân taïo. Thaúng truïc ñöôøng töø laøng Baàu - Tieân Chu - Hoàng Nam laø ñeán con ñöôøng mang teân Phoá Hieán. Treân con ñöôøng nhoû beù naøy, nhaø san saùt nhau, thay theá nhöõng ngoâi nhaø coå laø nhöõng caên nhaø oáng maùi baèng hoaëc taàng laàu thôøi ñoâ thò hoaù, hieám thaáy ngoâi nhaø coå naøo, chæ coøn laïi moät vaøi ngoâi ñình, ñeàn vaø mieáu mang daùng daáp kieåu caùch AÙ Ñoâng cuûa ngöôøi Vieät vaø ngöôøi Hoa ngaøy xöa ñeå laïi.

Doïc theo chaân ñeâ vuøng, noái tieáp ñöôøng Phoá Hieán laø ñeán con ñöôøng mang teân Baõi Saäy, vaãn coøn nhöõng ñeàn chuøa vaø moät vaøi caây coå thuï. Ñoaøn xe ñi qua hoà Baùn Nguyeät, töông truyeàn raèng chieác hoà coù hình moät nöûa vaàng traêng naøy laø daáu tích coøn laïi cuûa doøng soâng Xích Ñaèng ngaøy xöa, nôi taáp naäp thuyeàn beø côõ nhoû cuûa caùc thöông gia vaø ngöôøi mua haøng. Do luõ luït moãi naêm, haøng trieäu taán ñaát phuø sa töø thöôïng nguoàn soâng Hoàng ñoå veà vaø boài ñaép, cho neân soâng Xích Ñaèng ngaøy ngaøy bieán daïng vaø maát haún.

Ñi qua tieáp hoà Baùn Nguyeät laø tôùi nhaø thôø giaùo xöù thò xaõ Höng Yeân. Giaùo xöù naøy nguyeân laø giaùo hoï Nam Hoaø cuûa giaùo xöù Tieân Chu ngaøy xöa. Nhaø thôø Coâng Giaùo duy nhaát naèm trong noäi thò Höng Yeân ñöôïc xaây töø naêm 1898, vaãn coøn giöõ nguyeän nhöõng ñöôøng neùt gothic xen laãn kieåu daùng AÙ Ñoâng, beân trong nhaø thôø vaãn coøn baøn toaø sôn son thieáp vaøng vaø coät keøo baèng goã lim.

Ñöùc Toång vaø phaùi ñoaøn xuoáng xe böôùc vaøo nhaø thôø. Coù vaøi chuïc giaùo daân ñang ñoùn chôø saün voã tay chaøo möøng. Ñöùc Toång cuøng vôùi moïi ngöôøi quyø goái tröôùc gian cung thaùnh, haùt veà Thaùnh Theå vaø thinh laëng caàu nguyeän trong giaây laùt. Tieáp ñeán, ngaøi an toaï vaø cuøng troø chuyeän vôùi coäng ñoaøn beù nhoû Höng Yeân taïi nhaø thôø.

Thaày Giuse Vuõ Ngoïc Cöông cuûa doøng Thaùnh Taâm ñaõ giôùi thieäu moät caùch khaùi quaùt veà Giaùo haït Höng Yeân vaø veà lòch söû ñòa danh Phoá Hieán cho phaùi ñoaøn naém baét vaø hieåu bieát theâm. Keát thuùc phaàn giôùi thieäu, caû nhaø thôø cuøng haùt baøi "Ñeïp thay" ñeå töôûng nhôù ñeán nhöõng nhaø truyeàn giaùo ñaàu tieân ngaøy xöa ñaõ ñaët chaân ñeán maûnh ñaát Phoá Hieán naøy.

Trong phaàn giôùi thieäu cuûa mình, Thaày Cöông cho bieát: Haït Höng Yeân bao goàm haàu heát tænh Höng Yeân, tröø moät phaàn nhoû thuoäc Toång Giaùo Phaän Haø Noäi vaø moät phaàn nhoû khaùc thuoäc Giaùo Phaän Haûi Phoøng. Giaùo haït coù 20 giaùo xöù, 8 linh muïc. Laø moät giaùo haït coù nhieàu giaùo xöù nhaát nhöng laïi coù ít giaùo daân nhaát vì bieán coá 1954 ñaõ khieán cho nhieàu giaùo xöù chæ coøn laïi moät soá gia ñình Coâng Giaùo.

Giaùo haït ñang coù söï hieän dieän vaø phuïc vuï cuûa caùc tu só doøng nöõ Ñaminh Thaùi Bình, doøng Meán Thaùnh Giaù Taân Laäp, vaø gaàn ñaây coù theâm caùc nöõ tu doøng Phaoloâ, anh em doøng Thaùnh Taâm Hueá vaø moät soá doøng tu khaùc cuõng ñang baét ñaàu hieän dieän ñeå laøm vieäc truyeàn giaùo vaø taùi truyeàn giaùo taïi ñaây.

Vôùi ñòa baøn roäng, soá linh muïc vaø tu só laïi haïn cheá, trong khi giaùo daân phaûi vaät loän vôùi cuoäc soáng kieám aên, giôùi treû ít coù cô hoäi ñöôïc hoïc hoûi veà giaùo lyù. Do vaäy tình traïng chung taïi giaùo haït naøy ñang coøn nhieàu tröôøng hôïp maéc ngaên trôû hoân nhaân Coâng Giaùo, loøng ñaïo chöa ñöôïc vöõng maïnh vì hôn nöûa caùc giaùo xöù ôû ñaây töø naêm 1954 ñeán nay chöa coù linh muïc coi soùc.

Naêm 1936, giaùo phaän Thaùi Bình ñöôïc taùch ra töø Buøi Chu, Ñöùc Cha Casado Thuaän, giaùm muïc tieân khôûi cuûa Giaùo phaän Thaùi Bình ñaõ cho xaây döïng moät tröôøng ñaøo taïo caùc thaày giaûng, quen goïi laø tröôûng Keû Giaûng Höng Yeân. Cô sôû toân giaùo naøy toaï laïc taïi 126 Phaïm Nguõ Laõo, noäi thò Höng Yeân, hieän nay ñang bò nhaø nöôùc tröng duïng laøm nôi ñaøo taïo boå tuùc kieán thöùc cho caùc hoïc vieân taïi chöùc. Toaø Giaùm Muïc Thaùi Bình ñaõ vaø ñang göûi ñôn tôùi chính quyeàn ñòa phöông ñeå xin söû duïng laïi cô sôû toân giaùo naøy.

OÂng Giuse Döông Thaùi Huøng, chuû tòch Hoäi ñoàng Muïc vuï giaùo xöù Höng Yeân, ñaõ giôùi thieäu ngaén goïn veà giaùo xöù cuûa mình. OÂng noùi: "Giaùo xöù thò xaõ Höng Yeân chuùng con vinh döï ñöôïc gaén lieàn vôùi quaàn theå di tích Phoá Hieán. Nhaø thôø hieän nay ñaõ troøn 110 tuoåi, ñöôïc xaây döïng töø naêm 1898, naèm ôû trung taâm thò xaõ, treân truïc ñöôøng töø Phoá Hieán ñeán vaên mieáu Xích Ñaèng".

OÂng Huøng cho bieát, giaùo xöù coù 5 hoï leû, vôùi toång soá 431 nhaân danh, trong ñoù tình traïng maéc ngaên trôû hoân nhaân Coâng Giaùo chieám 30%. Giaùo daân soáng raûi raùc treân 10 phöôøng xaõ, coù moät soá ñoaøn hoäi trong giaùo xöù nhöng chæ mang tính hình thöùc chöù chöa coù hoaït ñoäng vaø phong traøo thieát thöïc gì. Toaøn thò xaõ coù khoaûng hôn 4 vaïn daân, ngöôøi Coâng Giaùo chieám tæ leä khoaûng 1%. Cuoäc soáng cuûa baø con giaùo daân chuû yeáu laøm noâng nghieäp, buoân baùn vaët, laøm thueâ; nhìn chung heát ñoùi ngheøo nhöng kinh teá chöa khaù.

Tröôùc ñaây, giaùo xöù coù Coâ Nhi Vieän, nay nhaø nöôùc laáy laøm Trung taâm y teá thò xaõ. Coù nhaø phöôùc 2 taàng, nay nhaø nöôùc laøm ngaân haøng Phoá Hieán. Caùc daõy nhaø xung quanh nhaø thôø, ñeàu bò nhaø nöôùc quaûn lyù vaø cho daân ôû thueâ cho ñeán nay.

OÂng noùi tieáp raèng: "Sau bieán coá 1954, toaøn tænh Höng Yeân chæ coù 2 Cha coi soùc muïc vuï. Naêm 1957 chuùng con coù Cha coá Tình ôû taïi giaùo xöù vaø troâng coi nhieàu giaùo xöù khaùc, cho ñeán naêm 1971 thì Cha Tình qua ñôøi. Töø ñoù, suoát 23 naêm chuùng con khoâng coù Cha xöù coi soùc. Ñeán naêm 1994, Ñöùc Cha giaùo phaän boå nhieäm theâm Cha Vinh-sôn Phaïm Vaên Tuyeân veà Höng Yeân coi soùc giaùo xöù chuùng con, cho ñeán ngaøy 4/6/2008 vöøa qua, Toaø Giaùm Muïc thuyeân chuyeån Cha Tuyeân veà coi giaùo xöù Trung Chaâu vaø boå nhieäm Cha Ñaminh Buøi Ngoïc Haûi veà laøm chaùnh xöù thò xaõ Höng Yeân chuùng con hoâm 11/6 vöøa qua".

OÂng Huøng laøm tröôûng ban haønh giaùo gaàn 20 naêm nay noùi theâm raèng: "Vì tình traïng thieáu Linh muïc vaø Tu só taïi tænh Höng Yeân naøy vaø do nhieàu nguyeân nhaân khaùc nöõa maø giaùo xöù chuùng con hieän ñang yeáu keùm veà moïi maët nhö phong traøo ñoaøn hoäi, ñôøi soáng ñöùc tin lung lay, nhieàu gia ñình maéc ngaên trôû hoân nhaân Coâng Giaùo, moät soá boû ñaïo, khoâng coù lôùp hoïc naøo daïy giaùo lyù cho giôùi treû, ñaát ñai cuûa giaùo xöù bò chieám duïng. Chuùng con hy voïng raèng, nhôø lôøi caàu nguyeän vaø söï quan taâm cuûa Ñöùc Toång Giaùm Muïc, cuûa Ñöùc Cha vaø Toaø giaùm muïc Giaùo phaän Thaùi Bình, coäng vôùi söï treû trung naêng ñoäng cuûa Cha taân chaùnh xöù vaø söï hieän dieän cuûa caùc doøng tu, giaùo xöù chuùng con seû ñöôïc ñoåi thay vaø giaûi quyeát ñöôïc nhöõng khoù khaên phöùc taïp".

Trong lôøi huaán duï cuûa mình, Ñöùc Toång cho bieát muïc ñích cuûa ngaøi vaø phaùi ñoaøn ñeán ñaây laø ñeå oân laïi böôùc chaân cuûa caùc nhaø truyeàn giaùo vaø cuõng laø ñeå thaêm anh chò em giaùo höõu ôû Phoá Hieán - Höng Yeân. Ñöùc Toång noùi: "Ngaøy xöa caùc vò truyeàn giaùo gaëp raát nhieàu khoù khaên maø vaãn ñi ñeán ñaây. Vieäc ñaàu tieân caùc ngaøi ñaõ laøm laø vieäc ñaøo taïo nhaân söï ngay treân thuyeàn khi chöa theå ñaët cô sôû treân ñaát lieàn. Thôøi ñoù raát khoù khaên, tuy nhieân caùc ngaøi ñaõ coá gaéng heát söùc mình laøm vieäc truyeàn giaùo vaø ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu keát quaû toát cho Giaùo Hoäi sau naøy".

Vò giaùm chöùc ñöùng ñaàu Giaùo tænh Haø Noäi noùi tieáp raèng: "Khi ñeán ñaây, toâi raát caûm ñoäng vì ñöôïc ñi treân moät maûnh ñaát in daáu chaân cuûa caùc nhaø truyeàn giaùo ñaàu tieân ñaët chaân ñeán Vieät Nam. Buoåi hoïp Coâng Ñoàng ñaàu tieân taïi ñaây ñeå aán ñònh chöông trình cuûa Giaùo Hoäi Vieät Nam coøn quaù non treû luùc baáy giôø, caû nöôùc chæ coù 2 giaùo phaän, nôi chuùng ta goïi laø giaùo phaän ñaøng ngoaøi cuõng chæ coù maáy linh muïc. Caùc ngaøi ñaõ hoïp nhau ñeå ñöa ra keá hoaïch baøn luaän chöông trình, keá hoaïch truyeàn giaùo, caùch toå chöùc hanh chaùnh, caùch ñaøo taïo chuûng sinh. Caùc ngaøi luoân ôû trong tình traïng khoù khaên nhö ngheøo naøn veà maët nhaân söï vaø tieàn cuûa, laøm vieäc leùn luùt, nhöng vaãn luoân haêng say, ñieàu ñoù khieán toâi raát caûm ñoäng khi ñi treân maûnh ñaát thieâng lieâng naøy".

"Chuùng toâi raát thoâng caûm vôùi anh chò em ôû tænh Höng Yeân naøy, so vôùi Thaùi Bình coøn gaëp nhieàu khoù khaên hôn, vì bieán coá naêm 1954 nhieàu ngöôøi Coâng Giaùo ñaõ boû ñi haàu heát, ñeå laïi moät coäng ñoaøn raát laø yeáu keùm. Nhöng chuùng ta nhìn laïi, so vôùi thôøi caùc nhaø truyeàn giaùo ngaøy xöa thì chuùng ta coøn thuaän lôïi vaø deã daøng hôn nhieàu, vaäy maø caùc ngaøi vaãn gaày döïng leân moät Giaùo Hoäi vöõng maïnh cho ñeán ngaøy nay. Nhö vaäy, khoâng coù lí do gì maø chuùng ta phaûi than phieàn veà nhöõng khoù khaên hieän taïi cuûa mình nöõa. Chuùng ta haõy noi göông caùc nhaø truyeàn giaùo vaø laáy laøm haõnh dieän cuõng nhö töï haøo vì mình ñang ôû treân maûnh ñaát laø moät trong nhöõng caùi noâi cuûa Giaùo Hoäi".

"Hoâm nay chuùng ta coù cô hoäi ñöôïc oân laïi nhöõng daáu tích lòch söû ngaøy xöa cuûa Giaùo Hoäi taïi Phoá Hieán naøy, chuùng ta haõy xin Chuùa cho chuùng ta ñöôïc khôi daäy tinh thaàn truyeàn giaùo, coù loøng haêng haùi, phoù thaùc, queân mình, nhôù ôn caùc baäc tieàn nhaân vaø quyeát taâm laøm ñöôïc moät vieäc gì ñoù trong hoaøn caûnh cuûa mình roài Chuùa seõ laøm nhöõng vieäc coøn laïi. Ñoù laø moät vaøi chia seû vaø cuõng laø ñoäng vieân chính baûn thaân mình. Xin Chuùa ban ôn cho toâi vaø cho anh chò em, noi göông caùc baäc toå tieân laøm vieäc taùi truyeàn giaùo taïi vuøng Höng Yeân vaø caû Giaùo Hoäi Vieät Nam mình".

Sau lôøi cuûa Ñöùc Toång, Cha Pheâroâ Nguyeãn Thaùi Vaïn cuûa doøng Thaùnh Taâm, ñaïi dieän cho Cha chaùnh xöù Höng Yeân laø Ñaminh Buøi Ngoïc Haûi ñang ñi coâng taùc xa, baøy toû taâm tình bieát ôn ñoái vôùi Ñöùc Toång vaø phaùi ñoaøn vì ñaõ giaønh thôøi gian gheù thaêm vaø ban lôøi ñoäng vieän coäng ñoaøn giaùo xöù. Roài Cha Vaïn daãn Ñöùc Toång ñi quanh nhaø thôø ñeå nhìn toaøn boä khuoân vieân giaùo xöù.

Theo söï chæ ñaïo töø xa cuûa Cha xöù Buøi Ngoïc Haûi, coäng ñoaøn Höng Yeân môøi Ñöùc Toång vaø phaùi ñoaøn vaøo nhaø xöù uoáng nöôùc, noùi chuyeän vaø nghæ ngôi moät chuùt tröôùc khi leân ñöôøng trôû veà Haø Noäi luùc chieàu toái. Nöõ tu Beà treân Coäng ñoaøn Phaoloâ Voõng Phan, Soure Maria Traàn Thò Tính, ñaõ chuaån bò moät moùn quaø ñaëc saûn queâ höông Phoá Hieán ñeå daâng taëng Ñöùc Toång vaø phaùi ñoaøn.

Ñöôïc bieát, vieäc cho caùc chuûng sinh chia phieân ñi giuùp muïc vuï taïi caùc traïi phong cuøi trong nhöõng ngaøy heø laø chuû tröông vaø saùng kieán cuûa Ñöùc Toång Giuse trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Laàn naøy, chính Ñöùc Toång laïi daãn ñaàu moät ñoäi nguõ chuûng sinh hôn 60 Thaày cuûa Toång Giaùo Phaän Haø Noäi ñi ñeán caùc vuøng mieàn ñòa phöông ñeå thaêm quan vaø hoïc hoûi. Dö luaän ít nhieàu cuõng ñaõ bình luaän veà ñoäng thaùi naøy cuûa vò laõnh ñaïo Giaùo Hoäi taïi mieàn baéc Vieät Nam.

Noùi ñeán Höng Yeân, ai cuõng nhôù ngay ñeán Phoá Hieán. Vaøo caùc theá kyû 17-18, nôi ñaây laø moät thöông caûng noåi tieáng cuûa Vieät Nam. Luùc aáy, phoá Hieán laø moät ñoâ thò traûi daøi theo bôø taû ngaïn soâng Hoàng. Theo ñöôøng soâng, Phoá Hieán caùch Haø Noäi 55 km. Tröôùc ñaây töø Thaêng Long xuoâi thuyeàn xuoáng Phoá Hieán maát khoaûng 2 ngaøy, ngöôïc doøng leân Kinh ñoâ maát 3 ngaøy. Hoài ñoù Phoá Hieán laø thuû phuû cuûa traán Sôn Nam, bao goàm caùc tænh Haø Nam, Nam Ñònh, Höng Yeân vaø Thaùi Bình ngaøy nay.

Ñoaïn soâng ngaøy xöa chaûy qua Phoá Hieán goïi laø soâng Xích Ñaèng, nhöng do phuø sa boài ñaép neân ngaøy nay ñaõ ôû caùch doøng soâng khoaûng chöøng 2 km. Ngaøy nay phoá Hieán toaï laïc treân ñòa baøn thò xaõ Höng Yeân, vôùi dieän tích roäng khoaûng 5km vuoâng.

Teân goïi Phoá Hieán laàn ñaàu tieân xuaát hieän vaøo khoaûng cuoái theá kyû 15. Khi ñoù, trong coâng cuoäc caûi caùch haønh chính cuûa mình, vua Leâ Thaùnh Toâng (1460-1497) ñaõ chia nöôùc thaønh 12 Thöøa tuyeân. ÔÛ moãi Thöøa tuyeân coù laäp moät ty Hieán saùt söù troâng coi vieäc kieåm saùt vaø giaùm saùt, trong ñoù coù vieäc kieåm soaùt caùc thuyeàn beø ñi laïi treân soâng. Ngöôøi daân ñaõ laáy teân Phoá Hieán ñeå ñaët cho khu phoá chôï ñang toàn taïi hoài ñoù vì coù theâm lò sôû cuûa ty Hieán saùt söù ñaët ôû ñaáy.

Tuy nhieân, phaûi ñeán theá kyû 17, Phoá Hieán môùi trôû thaønh moät ñoâ thò saàm uaát, noåi tieáng trong caû nöôùc, moät trung taâm chính trò - kinh teá coù nhieàu moái giao löu quoác teá. Luùc naøy, ôû Phoá Hieán coù lò sôû cuûa traán thuû xöù Sôn Nam, ty Hieán saùt söù Sôn Nam, caùc traïm tuaàn ty kieåm soaùt thuyeàn beø trong ngoaøi nöôùc, moät ñoaïn soâng taáp naäp caùc thuyeàn beø ñi laïi vaø ñoã beán, nhöõng chôï phoá ñoâng ñuùc, caùc thôï thuû coâng vaø thöông nhaân ngöôøi Vieät, ngöôøi Hoa, Nhaät Baûn vaø phöông Taây.

Phoá Hieán laø ñoâ thò cuûa caùc thöông gia ngöôøi Vieät vaø ngoaïi quoác, vì vaäy noù mang nhöõng nhu caàu taâm linh vaên hoaù cuûa nhieàu coäng ñoàng ngöôøi khaùc nhau, theå hieän qua nhöõng coâng trình kieán truùc. Coù theå noùi, ñaõ coù moät thôøi kyø trong lòch söû maø Phoá Hieán ñaõ laø moät ñoâ thò ña vaên hoaù vaø mang daùng daáp quoác teá. Nhieàu coâng trình kieán truùc mang saéc thaùi vaø kieåu daùng AÙ ñoâng nhö Chuøa, Ñeàn, Ñình, Mieáu cuûa ngöôøi Vieät vaø ngöôøi Hoa. Hoaëc coù coâng trình kieán truùc kieåu taây aâu nhö nhaø thôø Coâng Giaùo.

Theo taøi lieäu lòch söû cuûa Giaùo Hoäi, moät söï kieän ñaùng nhôù gaén lieàn vôùi Phoá Hieán, ñoù laø vaøo naêm 1670, Ñöùc Cha Lambert De La Motte nhoùm hoïp Coâng Ñoàng Ñaøng Ngoaøi ñaàu tieân taïi ñaây. Tham döï Coâng Ñoàng coù Cha chính Deydier, hai thöøa sai Phaùp De Bourges vaø Bouchard, vaø chín linh muïc Vieät Nam laø caùc cha Bieån Ñöùc Hieàn, Gioan Hueä vaø baûy taân linh muïc. Coâng Ñoàng coù muïc ñích phoå bieán nhöõng nghò quyeát cuûa Toøa Thaùnh veà traùch nhieäm vaø quyeàn bính cuûa caùc vò Ñaïi dieän Toâng Toøa, toå chöùc caùc maët sinh hoaït toân giaùo trong ñòa phaän nhö: phöông phaùp truyeàn ñaïo, caét cöû caùc linh muïc, tuyeån choïn chuûng sinh, cuõng nhö ñöïa ra nhieàu chæ thò veà vieäc ban phaùt caùc bí tích. Coâng Ñoàng chính thöùc nhaän thaùnh Giuse laøm Boån Maïng Giaùo Hoäi. Moät baûn Huaán thò goàm 33 ñieàu, phaàn nhieàu gioáng nhö baûn "Huaán thò" Juthia (1664), chæ söûa ñoåi cho thích hôïp vôùi sinh hoaït ñòa phöông. Coâng Ñoàng quyeát ñònh chia ñòa phaän Ñaøng Ngoaøi thaønh chín haït vaø nhoùm hoïp hoäi nghò haèng naêm. "Coâng vuï Coâng Ñoàng Dinh Hieán" ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha Cleâmenteâ X chaâu pheâ trong Toâng chieáu "Apostolatus Officium" ngaøy 23.12.1673.

Sau Coâng Ñoàng Dinh Hieán (Phoá Hieán), Ñöùc Cha Lambert quan taâm soaïn thaûo baûn noäi quy vaø quyeát ñònh ban saéc chính thöùc thaønh laäp doøng caùc chò em Meán Thaønh Giaù taïi Kieân Lao (Nam Ñònh) vaø Baùi Vaøng (Haø Nam). Chính Ñöùc Cha soaïn thaûo baûn Hieán Phaùp cho doøng vaø cuõng chính ngaøi nhaän lôøi khaán cuûa 2 nöõ tu tieân khôûi doøng Meán Thaùnh Giaù laø Chò Ineâ vaø Chò Paola.

Moïi phaûn hoài veà baûn tin naøy, xin quyù ñoäc giaû göûi thö veà cho taùc giaû qua Ban Truyeàn Thoâng Giaùo phaän Thaùi Bình theo ñòa chæ Email: bttthaibinh@gmail.com.

Ñaøm Nguyeân

Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page