Vuï khieáu kieän veà Nhaø Ñaát Toøa Khaâm Söù:
Nhaø Chuùa hay nhaø Chuøa?
Prepared for Internet by Radio Veritas Asia, Philippines
Vuï khieáu kieän veà Nhaø Ñaát Toøa Khaâm Söù: Nhaø Chuùa hay nhaø Chuøa?
Saigoøn, Vieät Nam (20/02/2008) - Nhaân vuï khieáu kieän veà nhaø ñaát Toøa Khaâm Söù Toøa Thaùnh, toïa laïc ôû soá 42 Nhaø Chung Haø Noäi, coù ngöôøi leân tieáng cho raèng vuï vieäc khoâng chæ lieân quan giöõa Toøa Toång giaùm muïc Haø Noäi vaø chính quyeàn Thaønh phoá Thuû ñoâ, maø coøn lieân quan ñeán caû Phaät giaùo, vì cho raèng khu ñaát ôû aáy xöa kia laø ñaát Chuøa Baûo Thieân (hay Baùo Thieân?). Trong soá nhöõng ngöôøi neâu leân vaán ñeà naøy, coù oâng Leâ Quang Vònh, nguyeân Tröôûng ban Toân giaùo chính phuû, vaø môùi ñaây, Hoøa thöôïng Thích Trung Haäu, Tröôûng ban vaên hoùa trung öông Phaät giaùo, ñaõ thöøa uûy nhieäm cuûa HÑTS GHPGVN, göûi vaên thö, ñeà ngaøy 16/2/2008, cho thuû töùông Nguyeãn Taán Duõng, ñeà nghò "neân xem Giaùo hoäi Phaät giaùo Vieät Nam laø moät thaønh phaàn trong nhöõng thaønh phaàn chuû yeáu ñeå tham khaûo tröôùc khi coù coù quyeát ñònh cuï theå lieân heä ñeán söï vieäc treân."
Nhö vaäy haøm yù muoán ñöa Phaät giaùo vaøo moät cuoäc thaûo luaän tay ba, giöõa chính phuû, vôùi Coâng Giaùo vaø Phaät giaùo.
Chuyeän khu ñaát ôû soá 42 Nhaø Chung Haø Noäi xöa kia coù laø ñaát cuûa chuøa Baûo Thieân hay khoâng, thì nhieàu ngöôøi noùi tôùi. Nhöng laøm theá naøo ñaát Chuøa laïi trôû thaønh ñaát Chuùa, thì ñoù môùi laø ñieàu quan troïng caàn phaûi laøm saùng toû. Vaø ñieàu naøy môùi thaät khoù. Ngöôøi thi baûo Taây cöôõng chieám vaø ñem cho caùc coá Taây ñeå xaây nhaø thôø; ngöôøi thì baûo chuøa ñaõ bò hoang pheá neân nhaø sö ñaõ ñem baùn ñaát cho caùc coá Taây; hay vì lyù do naøo khaùc khoâng roõ nöõa, ñaát Chuøa ñaõ trôû thaønh ñaát Chuùa. Maø neáu chæ coù Chuùa vôùi Phaät, thì chaúng coù gì maø noùi, vì coù ngöôøi noùi khoâng sai: Phaät thì chæ coù moät goác boà ñeà, coøn Chuùa thì chæ coù caùi hang ñaù Beâ-lem, hay cuøng laém coøn coù caây thaäp giaù, chöù caùc Ngaøi ñaâu caàn nhaø thôø nhaø thaùnh, hay ñeàn chuøa naøo ñaâu. Vaû laïi Thieàn chaúng thöôøng noùi: "Phaät khoâng ôû trong chuøa, Phaät khoâng ôû trong kinh, Phaät khoâng ôû trong töôïng" ñoù sao? Coøn Chuùa thì Ngöôøi ña noùi: "Trôøi laø ngai Ta, ñaát laø beä döôùi chaân Ta, Ta ñaâu caàn caùc ngöôøi phaûi xaây nhaø cho Ta?" Ngöôøi Vieät Nam ngaøy nay coù moät thaønh ngöõ deã thöông: "cuûa chuøa", ñeå noùi veà moät ñoà vaät naøo ñoù coù theå xaøi chung, hay cuõng töông töï nhö ngöôøi ta baûo "cuûa Trôøi cho", ai cuõng coù quyeàn höôûng.
Chuyeän ñaát Toøa Khaâm söù xöa kia coù laø cuûa chuøa Baùo Thieân hay khoâng, laø chuyeän cuûa quaù khöù ñaõ qua ñi hôn moät traêm naêm roài, chaúng coøn moät chöùng nhaân lòch söû naøo coøn soáng ñeå maø noùi leân söï thaät cho chuùng ta hay. OÂng Taây, oâng Sö hay oâng Coá ñeàu ñaõ naèm döôùi nhöõng naám moà, vaø thaân xaùc ñaõ muïc naùt vôùi thôøi gian. Ngoøai ra, cuõng khoâng ai tìm ñöôïc nhöõng chöùng cöù xaùc nhaän chuû quyeàn khu ñaát naøy laø cuûa ai, tröôùc vaø sau khi coù chuøa, cuõng nhö tröôùc vaø sau khi chuøa bieán thaønh ñaát Nhaø Chung. Chöùng töø duy nhaát coù tính phaùp lyù hieän nay, laø giaáy chuû quyeàn maø Toøa Toång giaùm muïc Haø Noäi naém trong tay.
Ai cuõng bieát vaán ñeà nguoàn goác, chuû quyeàn ñaát ñai nhaø cöûa raát phöùc taïp nhieâu kheâ, khoâng chæ ôû Vieät Nam, maø coøn caû treân theá giôùi, treân bình dieän quoác gia cuõng nhö treân bình dieän quoác teá. Nhöõng chuyeän tranh chaáp veà ranh giôùi, veà chuû quyeàn treân ñaát lieàn vaø caû haûi ñaûo, vaãn coøn ñang laø nhöõng chuyeän tranh chaáp caêng thaúng, ñoâi khi ñaãm maùu giöõa caùc quoác gia, cuï theå nhaát laø chuyeän giöõa Paleùttin vaø Ítraen, ñaëc bieät laø Kosoâvoâ hieän nay. Coøn taïi Vieät Nam chuùng ta, chöa noùi tôùi chuyeän cuûa moät traêm naêm tröôùc, ngay chuyeän xaûy ra töø 1975 ñeán giôø cuõng coøn raéc roái lung tung: ngöôøi cheát, ngöôøi maát tích, keû ñi laùnh naïn, keû vöôït bieân, nhaø cöûa ñeå laïi, nhöng nhöõng ngöôøi thöøa keá hôïp phaùp nhieàu khi cuõng khoâng ñöôïc ôû, vaø nhöõng ngöôøi chuû môùi cuõng ñoâi khi noái tieáp nhau ôû ñoù maø chaúng coù giaáy chuû quyeàn, ñeán nay coù khi ngöôøi ñang ñöôïc ôû ñoù cuõng chaúng bieát chuû cuõ laø ai, vaø nguoàn goác ngoâi nhaø ra sao.
Moät vaán ñeà khaùc cuõng caàn ñöôïc löu yù: moãi thôøi, moãi cheá ñoä ñeàu coù nhöõng luaät rieâng. "Khoâng ai taém hai laàn trong cuøng moät doøng soâng", Heùraclite ñaõ noùi nhö vaäy. Vì theá ñem luaät ngaøy nay ñeå giaûi quyeát nhöõng vuï vieäc xaûy ra ôû thôøi tröôùc laø khoâng thích hôïp.
Caùi ngaøy xöa coi laø hôïp phaùp, thì ngaøy nay coù theå bò coi laø baát hôïp phaùp, vaø ngöôïc laïi, caùi baát hôïp phaùp laïi coù theå trôû thaønh hôïp phaùp chæ caàn coù moät tôø giaáy, hay moät lôøi tuyeân boá nhö vaäy. Thaät theá, döôùi cheá ñoä cuõ ôû Saøi Goøn, caùc töôùng taù cöù ñaûo chaùnh, cöôùp chính quyeàn, - maø theo hieán phaùp hieän haønh luùc baáy giôø, thì laø baát hôïp phaùp, laø phaûn loïan, - nhöng roài oâng chuû tòch hay toång thoáng hoaëc thuû töôùng "caùch maïng" aáy söûa ñoåi hieán phaùp, vaø nghieãm nhieân trôû thaønh nhaø laõnh ñaïo môùi hôïp phaùp nhö ai!
Toâi noùi theá khoâng coù yù choái boû söï kieän khu ñaàt toïa laïc ôû soá 42 Nhaø Chung Haø Noäi, coù theå ñaõ laø ñaát Chuøa Bao Thieân. Nhöng söï vieäc xaûy ra hoâm nay, baét ñaàu töï thöïc teá lòch söû, laø khi chieán tranh Ñoâng Döông I, töùc laø cuoäc Khaùng chieán choáng Phaùp chaám döùt vaøo ngaøy 20 thaùng 7-1954, ñöa quaân giaûi phoùng trôû veà thuû ñoâ, thì Ñöùc Khaâm söù Toøa Thaùnh John Dooley vaãn coøn ôû taïi ngoâi bieät thöï soá 42 Nhaø Chung naøy, cho maõi tôùi naêm 1959 môùi ra ñi, nhöng khoâng phaûi töï yù, maø do bò chính phuû ta môøi ra khoûi Vieät Nam, cuõng nhö tröôøng hôïp vò Khaâm söù Toøa Thaùnh cuoái cuøng taïi Mieàn Nam, bò truïc xuaát naêm 1975.
Trong baøi vieát cuûa linh muïc Tröông Baù Caàn, ñaêng trong Tuaàn san Coâng Giaùo vaø Daân Toäc, soá 1644, ra ngaøy 15-2-2008, coù moät caâu maø toâi thaéc maéc, vaø nghe noùi nhieàu ngöôøi raát baát bình, phaûn ñoái kòch lieät. Taùc giaû baøi baùo vieát: "Trong cuoäc di cö naêm 1954-1955 cuõng nhö trong cuoäc di taûn sau 30-4-1975, taát caû caùc ngoâi nhaø vaéng chuû maø khoâng coù ngöôøi ñöôïc sôû höõu chuû uûy quyeàn, treân nguyeân taéc, ñeàu do Nhaø nöôùc quaûn lyù, caû nhöõng ngoâi nhaø cho ngöôøi nöôùc ngoaøi thueâ." (Trang 8). Nguyeân taéc naøo vaäy? Cuûa Nhaø nöôùc hay cuûa linh muïc Tröông Baù Caàn? Neáu laø nguyeân taéc Nhaø nöôùc caùch maïng ra thì vaøo ngaøy thaùng, naêm naøo? Do Chuû tòch nöôùc, Quoác hoäi, hay chính phuû ban haønh? Duø cho laø luaät phaùp cuûa Nhaø nöôùc ñi nöõa, thì cuõng xin ñöôïc pheùp ñaët vaán ñeà: döïa vaøo ñaâu maø Nhaø nöôùc töï coi mình laø ngöôøi ñöông nhieân coù quyeàn quaûn lyù nhöõng ngoâi nhaø vaéng chuû? Chuyeän ngöôøi daân coù quyeån sôû höõu nhieàu nhaø ñaát, laø chuyeän thöôøng, vaø vì theá, hoï coù theå ôû nhaø naøy, taïm boû troáng nhöõng ngoâi nhaø khaùc laø chuyeän bình thöôøng, nhaát laø trong luùc loïan ly. Thaäm chí coù ngöôøi coøn taïm laùnh ra nöôùc ngoøai, mang theo giaáy chöùng nhaän chuû quyeàn nhaø ñaát, vaø khi trôû veà chính quyeàn vaãn nhìn nhaän quyeàn sôû höõu aáy, nhö toâi bieát roõ tröôøng hôïp cuûa moät anh hoï. Theo toâi nghó, Nhaø nöôùc chæ quaûn lyù nhöõng ñaát ñai nhaø cöûa cuûa nhöõng ngöôøi bò keát aùn vaø bò tòch thu taøi saûn maø thoâi.
Trong tröôøng hôïp cuûa Ñöùc Khaâm söù John Dooley, cuõng nhö tröôøng hôïp cuûa Ñöùc Khaâm söù Henri Lemaitre ôû Saøigoøn sau naøy, caû hai ñeàu ñaõ khoâng töï yù boû ñi, ñeå laïi vöôøn hoang nhaø troáng, caû hai cuõng chaúng heà bò keát aùn vaø tòch thu taøi saûn, nhöng chæ bò truïc xuaát khoûi Vieät Nam. Ñöùc Khaâm söù John Dooley coøn ñöôïc ôû laïi döôùi cheá ñoä Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa nhöõng hôn 4 naêm sau khi Chính quyeàn caùch maïng tieáp quaûn thuû ñoâ, coøn Ñöùc Khaâm söù Henri Lemaitre thì phaûi rôøi khoûi Vieät Nam khoâng bao laâu sau ngaøy 30-04-1975.
Vaäy thì phaûi xeáp hai Toøa Khaâm söù ôû Haø Noäi vaø ôû Saøi Goøn thuoäc loïai taøi saûn naøo ñaây? Nhaát laø khi chöa coù bang giao chính thöùc giöõa Chính phuû ta vaø Toøa Thaùnh Vatican?
Theo toâi ñöôïc bieát, neáu ngöôøi ta chöa coù yù ñoà phaù dôõ Toøa Khaâm söù ôû soá 42 Nhaø Chung ñeå ñaàu tö xaây döïng moät coâng trình kinh doanh lôùn, thì Nhaø Chung Haø Noäi vaø baø con giaùo daân cuõng khoâng ñeán noãi böùc xuùc vaø tieán haønh vieäc yeâu caàu traû laïi cho Giaùo hoäi taïi thuû ñoâ. Ngoøai ra, chính söï vieäc Toøa Khaâm söù aáy, töø ngaøy ñöôïc goïi laø tieáp thu, tröôùc tôùi nay ñaõ ñöôïc duøng laøm cô sôû vaên hoùa, vôùi nhöõng sinh hoïat oàn aøo naùo nhieät, caû ngaøy laãn ñeâm, gaây phieàn haø raát nhieàu cho Nhaø Chung, vaø ñaëc bieät laø cho Ñaïi chuûng vieän saùt keà beân.
Trôû laïi vaán ñeà ñaát cuûa Chuøa hay ñaát cuûa Chuùa, toâi xin ñaët thaúng vaán ñeà nhö sau: neáu nhö lòch söû chöùng minh ñöôïc raèng ñaát Nhaø Chung Haø Noäi, bao goàm caû Nhaø Thôø Lôùn, Toøa Toång giaùm muïc hieän nay vaø Toøa Khaâm söù ñang tranh chaáp, laø ñaát Chuøa Baûo Thieân vaø ñaõ bò Taây chieám ñoïat ñem cho caùc coá Taây, vaø töø ñoù thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa Nhaø Chung Haø Noäi, thì toâi tin raèng Giaùo hoäi Coâng Giaùo chuùng toâi seõ chaúng ngaàn ngaïi gì maø khoâng traû laïi cho Phaät giaùo, cuõng nhö Ñöùc Toång giaùm muïc Duval ñaõ traû laïi ngoâi nhaø thôø Chaùnh toøa Alger cho Hoài giaùo, sau khi Algeùrie ñöôïc ñoäc laäp, vì lyù do ngoâi nhaø thôø ñoù voán laø moät ñeàn thôø Hoài giaùo. Tuy nhieân, cuõng xin hoûi raèng: lieäu moïi ngöôøi, keå caû chính quyeàn Haø Noäi vaø Chính phuû nöõa, coù ñoàng yù bieán Nhaø Thôø Lôùn thaønh chuøa, hoaëc phaù ñi ñeå xaây chuøa môùi hay khoâng?
Coøn neáu lyù luaän, nhö oâng Nguyeãn Theá Doanh, Tröôûng Ban Toân giaùo cuûa Chính phuû, - cho raèng döùôi cheá ñoä Xaõ hoäi chuû nghóa, taát caû ñaát ñai ñeàu quyeàn sôû höõu cuûa Nhaø nöôùc, - thì chaúng coøn gì phaûi baøn, Nhaø nöôùc cöù vieäc tröng duïng moïi ñaát ñai nhaø cöûa cuûa daân, cho duø laø ñaát chuøa hay ñaát nhaø thôø, chaúng ai daùm kieän tuïng gì nöõa. Nhöng taïi sao khi qui hoaëch ñaát ñai ñeå môû roäng phoá xaù, ñoâ thò, hay laäp khu coâng nghieäp, chính phuû laïi phaûi boài thöôøng giaûi toûa laøm chi? Ñaát cuûa Nhaø nöôùc thì cöù söû duïng nhö "ñaát chuøa", ñaâu caàn phaûi thöông löôïng vôùi ai!
Nhöng neáu luaät phaùp nöôùc ta coøn toân troïng nguyeân taéc baûo veä quyeàn sôû höõu cuûa coâng daân, caáp soå hoàng soå ñoû cho nhöõng ngöôøi coù nhaø coù ñaát, thì vieäc traû laïi nhaø ñaát ôû soá 42 Nhaø Chung cho Nhaø Chung, thì ñoù laø ñieàu hôïp leõ phaûi, vaø cuõng hôïp tình nöõa, nhö Ñöùc Gieâsu ñaõ noùi: "Cuûa Xeâ-da, traû veà Xeâ-da; cuûa Thieân Chuùa, traû veà Thieân Chuùa." (Mt 22,21), nghóa laø ñaát Nhaø Chung, thì traû veà Nhaø Chung!
Saigoøn, ngaøy 20-02-2008
Lm Thieän Caåm, OP.