Söù Ñieäp cuûa ÑTC Beâneâñitoâ XVI
nhaân ngaøy Hoøa Bình Theá giôùi laàn thöù 41
muøng 1 thaùng Gieâng naêm 2008
Prepared for Internet by Radio Veritas Asia, Philippines
Söù Ñieäp cuûa ÑTC Beâneâñitoâ XVI nhaân ngaøy Hoøa Bình Theá giôùi muøng 1 thaùng Gieâng naêm 2008.
(Radio Veritas Asia 13/12/2007) - Söù Ñieäp cuûa ÑTC Beâneâñitoâ XVI nhaân ngaøy Hoøa Bình Theá giôùi laàn thöù 41, veà chuû ñeà: Gia Ñình nhaân loaïi, moät coäng ñoàng hoaø bình.
Söù ñieäp ñöôïc khai trieån qua caùc ñieåm sau ñaây:
Gia ñình nhaân loaïi, moät coäng ñoàng hoaø bình (soá 1)
Gia ñình, xaõ hoäi vaø hoaø bình (caùc soá 2-5).
Nhaân loaïi laø moät ñaïi gia ñình (6)
Gia ñình, coäng ñoàng nhaân loaïi vaø moâi sinh (7-8)
Gia ñình, coäng ñoàng nhaân loaïi vaø kinh teá (9-10)
Gia ñình, coäng ñoàng nhaân loaïi vaø luaät luaân lyù (11-13)
Vieäc thaéng vöôït nhöõng xung ñoät vaø vieäc giaûi tröø vuõ khí (14-15)
Gia Ñình nhaân loaïi, moät Coäng Ñoàng Hoaø Bình.
1. Vaøo ñaàu naêm môùi, toâi muoán gôûi nhöõng lôøi caàu chuùc noàng nhieät veà hoøa bình cuøng vôùi söù ñieäp taâm huyeát veà hy voïng tôùi moïi ngöôøi nam nöõ treân theá giôùi. Toâi laøm vieäc naøy baèng caùch cung caáp cho suy tö chung cuûa chuùng ta ñeà taøi ñöôïc toâi ñaët vaøo khôûi ñaàu söù ñieäp; ñaây laø ñeà taøi toâi ñaëc bieät quan taâm: "Gia ñình nhaân loaïi, moät coäng ñoàng hoøa bình". Thöïc vaäy, hình thöùc ñaàu tieân cuûa söï hieäp thoâng giöõa con ngöôøi vôùi nhau chính laø söï hieäp thoâng tình yeâu giöõa moät ngöôøi nam vaø moät ngöôøi nöõ, quyeát ñònh keát hieäp vôùi nhau moät caùch beàn vöõng ñeå cuøng nhau xaây döïng moät gia ñình môùi. Nhöng caùc daân toäc treân theá giôùi cuõng ñöôïc môøi goïi thieát laäp giöõa hoï nhöõng töông quan lieân ñôùi vaø coäng taùc, trong tö caùch laø thaønh phaàn cuûa gia ñình nhaân loaïi duy nhaát, nhö Coâng ñoàng chung Vatican II ñaõ tuyeân boá: "Moïi daân toäc hoïp thaønh moät coäng ñoàng duy nhaát, coù chung moät nguoàn goác, vì Thieân Chuùa ñaõ laøm cho toaøn theå nhaân loaïi cö nguï treân toaøn traùi ñaát (x. TÑCV 17,26), vaø hoï coù cuøng moät cuøng ñích toái haäu laø Thieân Chuùa" (NA 1).
Gia ñình, xaõ hoäi vaø hoøa bình
2. Gia ñình töï nhieân, trong tö caùch laø moät coäng ñoàng hieäp thoâng thaân thieát trong cuoäc soáng vaø tình yeâu, döïa treân hoân nhaân giöõa moät ngöôøi nam vaø moät ngöôøi nöõ (GS 48), laø nôi ñaàu tieân ñeå "nhaân baûn hoùa" con ngöôøi vaø xaõ hoäi (CFL n.40), laø "chieác noâi cuûa söï soáng vaø tình yeâu" (ibidem). Vì theá, thaät laø hôïp lyù khi gia ñình ñöôïc goïi laø xaõ hoäi töï nhieân ñaàu tieân, laø moät ñònh cheá do Thieân Chuùa thieát laäp, laøm neàn taûng cho ñôøi soáng con ngöôøi, nhö kieåu maãu cuûa moïi traät töï xaõ hoäi" (HÑTTCLHB, Toaùt yeáu ñaïo lyù xaõ hoäi cuûa Hoäi Thaùnh, n.211).
3. Thöïc vaäy, trong moät ñôøi soáng gia ñình laønh maïnh, chuùng ta caûm nghieäm moät soá nhaân toá cô baûn cuûa hoøa bình: coâng lyù vaø tình thöông giöõa anh chò em, vai troø cuûa quyeàn bính ñöôïc theå hieän nôi cha meï, quan taâm ñaày yeâu thöông ñoái vôùi nhöõng thaønh phaàn yeáu theá nhaát, vì tuoåi nhoû, vì beänh taät hoaëc vì giaø yeáu, söï trôï giuùp nhau tröôùc nhöõng nhu caàu cuûa cuoäc soáng, söï saün saøng chaáp nhaän ngöôøi khaùc vaø neáu caàn saún saøng tha thöù cho hoï. Vì theá, gia ñình laø ngöôøi giaùo duïc ñaàu tieân vaø khoâng theå thay theá ñöôïc veà hoøa bình. Do ñoù, khoâng laï gì neáu baïo löïc, xaûy ra trong gia ñình, thì bò coi laø ñieàu ñaëc bieät khoâng theå dung thöù ñöôïc. Bôûi theá, khi quaû quyeát gia ñình "laø teá baøo ñaàu tieân vaø soáng ñoäng cuûa xaõ hoäi" (AA, 11), thì ngöôøi ta noùi leân trong ñoù moät ñieàu thieát yeáu. Gia ñình coøn laø neàn taûng cuûa xaõ hoäi vì lyù do naøy nöõa: ñoù laø vì gia ñình giuùp cho caùc thaønh phaàn cuûa mình coù kinh nghieäm veà hoøa bình, moät caùch quyeát ñònh. Vì theá coäng ñoàng nhaân loaïi khoâng theå laøm neân gì ñöôïc, neáu khoâng coù vieäc phuïc vuï do gia ñình cung caáp cho.Thöû hoûi ngöôøi treû coù theå töø töø hoïc bieát "neám höôûng" muøi vò ñích thaät cuûa hoaø bình ôû nôi naøo toát hôn laø taïi nôi "toå aám " nguyeân thuyû maø thieân nhieân chuaån bò cho ? Ngoân ngöõ cuûa gia ñình laø ngoân ngöõ cuûa hoaø bình; chuùng ta caàn phaûi luoân luoân kín muùc töø nôi gia ñình, neáu chuùng ta khoâng muoán ñaùnh maát vieäc söû duïng ngoân ngöõ hoøa bình. Trong söï laïm phaùt ngoân ngöõ ngaøy nay, xaõ hoäi khoâng theå khoâng tham chieáu "vaên phaïm" maø moïi treû nhoû ñeàu hoïc laáy töø nhöõng caùi nhìn vaø nhöõng haønh ñoäng cuûa cha meï chuùng, caû tröôùc khi chuùng hoïc töø nhöõng lôøi noùi cuûa cha meï.
4. Vì coù nhieäm vuï giaùo duïc caùc thaønh phaàn cuûa mình, neân gia ñình laø chuû theå coù nhöõng quyeàn ñaëc bieät. Tuyeân ngoân quoác teá nhaân quyeàn, voán laø moät ñieåm noåi baät cuûa neàn vaên minh phaùp lyù coù giaù trò thöïc söï phoå quaùt, khaúng ñònh raèng "gia ñình laø noøng coát töï nhieân vaø caên baûn cuûa xaõ hoäi vaø gia ñình coù quyeàn ñöôïc xaõ hoäi vaø Nhaø Nöôùc baûo veä" (art. 16/3). Veà phaàn mình, Toøa Thaùnh ñaõ muoán nhìn nhaän moät phaåm giaù phaùp lyù ñaëc bieät cuûa gia ñình, khi coâng boá Hieán chöông veà caùc quyeàn gia ñình. Trong lôøi Môû Ñaàu cuûa Hieán Chöông chuùng ta ñoïc thaáy nhö sau: "Caùc quyeàn cuûa nhaân vò, caû khi ñöôïc bieåu loä nhö quyeàn lôïi cuûa caù nhaân, ñeàu coù moät chieàu kích xaõ hoäi caên baûn; vaø chieàu kích naøy ñöôïc theå hieän trong gia ñình moät caùch baåm sinh vaø soáng ñoäng". Caùc quyeàn ñöôïc lieät keâ trong Hieán Chöông bieåu loä vaø dieãn taû roõ raøng luaät töï nhieân, ñöôïc vieát vaøo trong tim con ngöôøi vaø ñöôïc con ngöôøi bieát ñeán nhôø lyù trí. Vieäc choái boû hoaëc giôùi haïn caùc quyeàn cuûa gia ñình, baèng caùch laøm lu môø söï thaät veà con ngöôøi, (vieäc choái boû hoaëc giôùi haïn naøy) ñe doïa chính neàn taûng cuûa hoøa bình.
5. Vì theá, keû naøo, duø voâ tình, laùch traùnh ñònh cheá gia ñình, thì gaây haïi cho hoøa bình trong toaøn theå coäng ñoàng, quoác gia vaø quoác teá, trôû neân mong manh, bôûi vì keû ñoù laøm suy yeáu taùc nhaân ñaàu tieân cuûa hoøa bình. Ñieåm naøy ñaùng ñöôïc ta suy nghó caùch ñaëc bieät: taát caû nhöõng gì goùp phaàn laøm suy yeáu gia ñình ñöôïc xaây treân neàn taûng hoân nhaân giöõa moät ngöôøi nam vaø moät ngöôøi nöõ, baát cöù ñieàu gì tröïc tieáp hay giaùn tieáp caûn trôû söï côûi môû cuûa gia ñình ñeå ñoùn nhaän moät caùch coù traùch nhieäm söï soáng môùi, baát cöù ñieàu gì ngaên caûn quyeàn cuûa gia ñình ñöôïc laøm chuû theå ñaàu tieân coù traùch nhieäm giaùo duïc con caùi, thì ñeàu laø moät chöôùng ngaïi khaùch quan treân con ñöôøng hoøa bình. Gia ñình caàn coù gia cö, caàn coù coâng aên vieäc laøm vaø moät söï nhìn nhaän ñuùng ñoái vôùi hoaït ñoäng noäi trôï cuûa cha meï, caàn coù khaû theå cho con caùi ñeán tröôøng hoïc, caàn coù söï trôï giuùp y teá caên baûn cho moïi ngöôøi. Khi xaõ hoäi vaø chính saùch coâng coäng khoâng daán thaân giuùp ñôõ gia ñình trong caùc laõnh vöïc aáy, thì xaõ hoäi vaø chính saùch coâng coäng ñoù laøm cho mình bò maát ñi moät nguoàn thieát yeáu ñeå phuïc vuï hoøa bình. Ñaëc bieät, caùc phöông tieän truyeàn thoâng xaõ hoäi, do söùc maïnh giaùo duïc cuûa chuùng, coù moät traùch nhieäm ñaëc bieät trong vieäc coå voõ toân troïng gia ñình, baèng caùch laøm saùng toû nhöõng mong ñôïi vaø caùc quyeàn cuûa gia ñình, vaø baèng caùch trình baøy troïn caû neùt ñeïp cuûa gia ñình.
Nhaân loaïi laø moät ñaïi gia ñình
6. Ñeå soáng trong hoaø bình, coäng ñoàng xaõ hoäi cuõng ñöôïc keâu goïi noi theo caùc giaù trò laøm neàn taûng cho gia ñình. Ñieàu naøy coù giaù trò ñoái vôùi caùc coäng ñoàng ñòa phöông cuõng nhö caùc coäng ñoàng quoác gia; coù caøng coù giaù trò ñoái vôùi coäng ñoàng quoác teá, coù giaù trò ñoái vôùi gia ñình nhaân loaïi ñang soáng trong caên nhaø chung laø chính traùi ñaát naøy. ÔÛ ñaây, ta khoâng theå queân raèng gia ñình naûy sinh töø söï öng thuaän coù tính caùch vónh vieãn vaø coù traùch nhieäm giöõa moät ngöôøi nam vaø moät ngöôøi nöõ; vaø gia ñình tieáp tuïc toàn taïi vôùi söï öng thuaän ñaày yù thöùc cuûa nhöõng con caùi daàn daàn ñeán trong gia ñình. Ñeå ñöôïc phaùt trieån phong phuù, coäng ñoàng gia ñình caàn coù söï ñoàng thuaän quaûng ñaïi cuûa moïi thaønh phaàn gia ñình. Thöïc theå vöøa noùi treân caàn trôû neân nieàm xaùc tín chung cuûa taát caû nhöõng ai ñöôïc keâu goïi keát thaønh gia ñình nhaân loaïi. Chuùng ta caàn ñích thaät chaáp nhaän ôn goïi maø Thieân Chuùa ñaõ ghi khaéc trong chính baûn tính cuûa chuùng ta. Chuùng ta khoâng soáng caïnh nhau moät caùch tình côø; taát caû chuùng ta ñang tieán böôùc treân cuøng moät con ñöôøng, nhö nhöõng con ngöôøi nam nöõ, vaø nhö theá, nhö anh chò em vôùi nhau. Do ñoù, ñieàu thieát yeáu laø taát caû chuùng ta daán thaân soáng cuoäc soáng mình trong thaùi ñoä traùch nhieäm, tröôùc nhan Thieân Chuùa, vöøa nhìn nhaän Ngaøi nhö laø nguoàn maïch saâu xa nhaát cho cuoäc soáng baûn thaân, cuõng nhö cho cuoäc soáng cuûa tha nhaân. Chính nhôø ñi ngöôïc leân tôùi Nguyeân Lyù Toái Cao, maø chuùng ta coù theå nhaän thaáy ñöôïc giaù trò voâ ñieàu kieän cuûa töøng ngöôøi, vaø nhôø ñoù coù theå ñaët nhöõng tieàn ñeà neàn taûng, ñeå xaây döïng moät nhaân loaïi soáng trong hoaø bình. Neáu khoâng coù Neàn Taûng sieâu vieät naøy, thì xaõ hoäi chæ laø moät taäp hôïp nhöõng ngöôøi soáng caïnh beân nhau, chöù khoâng phaûi laø moät coäng ñoàng anh chò em, ñöôïc keâu goïi hoïp thaønh moät ñaïi gia ñình.
Gia ñình, coäng ñoàng nhaân loaïi vaø moâi sinh
7. Gia ñình caàn moät maùi nhaø, caàn moät moâi tröôøng töông xöùng, trong ñoù coù theå khai trieån nhöõng quan heä giöõa caùc thaønh phaàn vôùi nhau. Ñoái vôùi gia ñình nhaân loaïi, caên nhaø aáy chính laø traùi ñaát, laø moâi sinh maø Thieân Chuùa, Ñaáng Taïo Hoùa ñaõ ban cho chuùng ta, ñeå chuùng ta cö nguï trong tinh thaàn saùng taïo vaø traùch nhieäm. Chuùng ta caàn phaûi chaêm soùc moâi sinh: moâi sinh ñöôïc uûy thaùc cho con ngöôøi nam nöõ baûo veä vaø vun troàng trong moät tinh thaàn töï do traùch nhieäm, luoân ñeå yù tôùi coâng ích cuûa moïi ngöôøi, nhö moät tieâu chuaån ñeå lieân læ thaåm ñònh. Dó nhieân con ngöôøi coù giaù trò toái thöôïng so vôùi toaøn theå thieân nhieân. Toân troïng moâi sinh khoâng coù nghóa laø coi thieân nhieân vaät chaát hay ñoäng vaät laø quan troïng hôn con ngöôøi. Ñuùng hôn, ñieàu aáy coù nghóa laø khoâng theå nhìn xem thieân nhieân moät caùch ích kyû, nhö theå noù hoaøn toaøn ñöôïc söû duïng tuyø theo nhöõng tö lôïi cuûa mình, bôûi vì caùc theá heä mai sau cuõng coù quyeàn ñöôïc höôûng nhöõng lôïi ích cuûa thieân nhieân, vaø coù quyeàn ñoái xöû vôùi thieân nhieân vôùi cuøng moät söï töï do coù traùch nhieäm, moät söï töï do maø chuùng ta ñang ñoøi hoûi cho mình. Chuùng ta cuõng khoâng ñöôïc queân nhöõng ngöôøi ngheøo, laø nhöõng keû trong nhieàu tröôøng hôïp bò gaït ra ngoaøi, khoâng ñöôïc höôûng nhöõng taøi nguyeân thieân nhieân ñöôïc daønh cho taát caû moïi ngöôøi. Nhaân loaïi ngaøy nay ñang lo cho söï quaân bình moâi sinh cuûa ngaøy mai. Ñieàu quan troïng laø nhöõng thaåm ñònh moâi sinh caàn ñöôïc chu toaøn moät caùch thaän troïng, trong ñoái thoaïi vôùi caùc chuyeân gia vaø nhöõng con ngöôøi khoân ngoan khoâng chòu aûnh höôûng cuûa aùp löïc yù thöùc heä nhaém ruùt ra nhöõng keát luaän voäi vaøng, vaø nhaát laø vôùi muïc tieâu ñaït ñöôïc söï ñoàng yù veà moät kieåu maãu phaùt trieån beàn vöõng, coù khaû naêng baûo ñaûm caûnh soáng toát cho taát caû, vöøa vaãn toân troïng nhöõng quaân bình moâi sinh. Neáu vieäc baûo veä moâi sinh coù nhöõng giaù phaûi traû, thì caàn phaûi chia ñoàng ñeàu caùi giaù aáy, vöøa löu yù ñeán nhöõng möùc phaùt trieån khaùc nhau taïi nhieàu quoác gia vaø nhu caàu lieân ñôùi vôùi caùc theá heä töông lai. Haønh ñoäng caùch thaän troïng khoâng coù nghóa laø khoâng laõnh nhaän traùch nhieäm vaø hoaõn laïi caùc quyeát ñònh; haønh ñoäng thaän troïng coù nghóa laø daán thaân cuøng nhau ñöa ra caùc quyeát ñònh, sau khi ñaõ cöùu xeùt moät caùch coù traùch nhieäm veà con ñöôøng phaûi theo; ñaây laø nhöõng quyeát ñònh nhaém cuûng coá moái giao keát giöõa con ngöôøi vaø moâi sinh; söï giao keát naøy neân phaûn chieáu tình thöông saùng taïo cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng maø töø Ngaøi chuùng ta xuaát phaùt vaø ñang haønh trình tieán ñeán Ngaøi.
8. Veà vaán ñeà naøy, ñieàu thieát yeáu laø phaûi "hieåu" raèng traùi ñaát laø "caên nhaø chung cuûa chuùng ta"; vaø trong vieäc laõnh ñaïo cuõng nhö phuïc vuï taát caû moïi ngöôøi, chuùng ta caàn choïn con ñöôøng ñoái thoaïi, hôn laø choïn con ñöôøng ñôn phöông quyeát ñònh. Tieáp ñeán, nhöõng cô quan quoác teá coù theå neân ñöôïc thieát laäp, nhaém cuøng nhau ñoái dieän vôùi coâng vieäc laõnh ñaïo "ngoâi nhaø chung" naøy cuûa chuùng ta; tuy nhieân, ñieàu quan troïng hôn laø caàn coù xaùc tín nhieàu hôn veà nhu caàu phaûi coäng taùc moät caùch coù traùch nhieäm. Nhöõng vaán ñeà xuaát hieän nôi chaân trôøi thaät laø phöùc taïp vaø thôøi gian thì quaù ngaén. Ñeå ñöông ñaàu höõu hieäu vôùi tình traïng aáy, thì caàn haønh ñoäng phoái hôïp. Coù moät laõnh löïc caàn gia taêng ñoái thoaïi giöõa caùc daân nöôùc, ñoù laø laõnh vöïc quaûn lyù caùc nguoàn naêng löôïng cuûa traùi ñaát. Veà vaán ñeà naøy, caùc nöôùc taân tieán veà kyõ thuaät ñang ñöùng tröôùc hai nhu caàu khaån thieát: moät laø caàn phaûi löôïng ñònh laïi nhöõng möùc tieâu thuï cao do bôûi kieåu maãu phaùt trieån hieän nay, vaø hai laø caàn ñaàu tö nhöõng phöông tieän ñuû ñeå tìm nhöõng nguoàn naêng löôïng thay theá vaø tìm naêng löôïng höõu hieäu hôn. Caùc nöôùc ñang phaùt trieån vöôït leân, thì caàn nhieàu naêng löôïng; vaø nhieàu khi vieäc thoûa maõn nhu caàu veà naêng löôïng naøy laïi gaây thieät haïi cho caùc nöôùc ngheøo, vì caùc nöôùc ngheøo naøy, vì khoâng ñuû caùc cô caáu haï taàng, caû khoâng ñuû nhöõng cô caáu kyõ thuaät haï taàng, neân ñaønh phaûi baùn reû caùc nguoàn naêng löôïng maø hoï sôû höõu. Ñoâi khi, söï töï do chính trò cuûa caùc quoác gia ngheøo naøy bò thöông toån vì nhöõng hình thöùc baûo hoä, hoaëc ít nhaát laø phaûi chòu nhöõng ñieàu kieän cho thaáy roõ raøng laø haï nhuïc.
Gia ñình, coäng ñoàng nhaân loaïi vaø kinh teá
9. Moät ñieàu kieän thieát yeáu ñeå coù hoaø bình trong töøng gia ñình laø caùc gia ñình phaûi ñöôïc xaây treân neàn vöõng chaéc cuûa nhöõng giaù trò luaân lyù vaø tinh thaàn chung. Nhöng cuõng phaûi noùi theâm raèng gia ñình caûm nghieäm ñöôïc hoaø bình ñích thöïc khi khoâng thaønh phaàn naøo bò thieáu nhöõng gì caàn thieát vaø khi taøi saûn cuûa gia ñình --- do thaønh quaû lao coâng cuûa ngöôøi naøy, do söï tieát kieäm cuûa ngöôøi khaùc, vaø do söï coäng taùc tích cöïc cuûa moïi ngöôøi --- ñöôïc quaûn lyù toát, trong tình lieân ñôùi, khoâng möu tìm sang troïng thaùi quaù vaø cuõng khoâng phí phaïm. Hoaø bình cuûa gia ñình, moät ñaøng ñoøi hoûi söï côûi môû ñoái vôùi gia saûn sieâu vieät caùc giaù trò vaø ñaøng khaùc cuõng caàn phaûi coù moät söï quaûn lyù toát caùc cuûa caûi vaät chaát cuõng nhö nhöõng quan heä giöõa con ngöôøi vôùi nhau. Lô laø ñoái vôùi nhöõng töông quan lieân vò naøy ñöa tôùi haäu quaû laø laøm thöông toån söï tín nhieäm laãn nhau, ñoái dieän vôùi söï baáp beânh ñang haêm doaï töông lai cuûa gia ñình.
10. Ñieàu töông töï nhö vöøa noùi treân cuõng caàn ñöôïc aùp duïng cho moät maåu gia ñình khaùc nöõa, laø gia ñình nhaân loaïi noùi chung. Ngaøy nay, tuy caøng ngaøy caøng ñöôïc lieân keát vôùi nhau chaët cheõ hôn do söï hoaøn caàu hoùa, gia ñình nhaân loaïi, ngoaøi neàn taûng caùc giaù trò chung, coøn caàn coù moät neàn kinh teá coù khaû naêng ñaùp öùng moät caùch höõu hieäu nhöõng ñoøi hoûi cuûa coâng ích; nhöõng ñoøi hoûi naøy ngaøy nay mang laáy chieàu kích theá giôùi. ÔÛ ñieåm naøy cuõng vaäy, söï so saùnh vôùi gia ñình töï nhieân cuõng raát höõu ích. Caàn coå voõ nhöõng quan heä ñuùng ñaén vaø chaân thaønh giöõa caù nhaân vaø caùc daân toäc, ñeå laøm cho moïi ngöôøi trong coâng baèng vaø ngang haøng vôùi nhau. Ñoàng thôøi cuõng caàn thöïc hieän nhöõng gì caàn thieát ñeå ñaûm baûo vieäc söû duïng khoân ngoan caùc nguoàn taøi nguyeân vaø baûo ñaûm phaân phoái coâng baèng söï giaøu coù. Ñaëc bieät, nhöõng vieän trôï daønh cho caùc nöôùc ngheøo phaûi ñöôïc höôùng daãn bôûi nhöõng nguyeân taéc cuûa moät moät neàn kinh teá hôïp lyù laønh maïnh, vöøa traùnh ñi nhöõng phung phí coù lieân heä nhieàu ñeán vieäc duy trì nhöõng guoàng maùy baøn giaáy quaù toán keùm. Cuõng caàn ñeå yù tôùi ñoøi buoäc luaân lyù, ñeå baûo ñaûm sao cho vieäc ñieàu haønh neàn kinh teá khoâng phaûi chæ theo nhöõng quy luaät cöùng nhaéc cuûa lôïi nhuaän tröôùc maét, maø cuoái cuøng cho thaáy tính caùch voâ nhaân cuûa chuùng.
Gia ñình, coâng ñoàng nhaân loaïi vaø luaät luaân lyù
11. Moät gia ñình soáng trong bình an neáu taát caû caùc thaønh phaàn tuaân haønh moät chuaån möïc chung: ñieàu naøy giuùp choáng laïi chuû nghóa caù nhaân ích kyû vaø quy tuï caùc caù nhaân chung laïi vôùi nhau, vöøa coå voõ cho söï chung soáng trong hoaø hôïp vaø höôùng coâng vieäc cuûa hoï theo moät ñònh höôùng. Ñieàu hieån nhieân laø tieâu chuaån aáy cuõng coù giaù trò ñoái vôùi caùc coäng ñoàng roäng lôùn hôn: töø nhöõng coäng ñoaøn caáp ñòa phöông vaø caáp quoác gia ñeán coäng ñoàng quoác teá. Ñeå duy trì hoøa bình, thì caàn coù moät luaät chung; quy luaät chung naøy coå voõ cho hoaø bình ñích thöïc thay vì chieàu theo öôùc muoán muø quaùng, vaø baûo veä keû yeáu khoûi söïc aùp böùc cuûa keû maïnh. Gia ñình caùc daân toäc coù kinh nghieäm veà nhieàu tröôøng hôïp theå hieän thaùi ñoä ñoäc ñoaùn, trong noäi boä cuûa caùc quoác gia cuõng nhö trong nhöõng töông quan giöõa caùc quoác gia vôùi nhau. Trong nhieàu tröôøng hôïp, keû yeáu theá phaûi cuùi ñaàu chieàu theo khoâng phaûi nhöõng ñoøi hoûi cuûa coâng baèng, nhöng chieàu theo quyeàn löïc cuûa nhöõng keû maïnh hôn hoï. Vaäy caàn phaûi laëp laïi raèng: quyeàn haønh phaûi luoân tuaân theo kyû luaät do luaät phaùp ñaët ra; vaø ñieàu naøy cuõng ñöôïc aùp duïng vaøo nhöõng töông quan giöõa caùc Nhaø Nöôùc.
12. Nhieàu laàn Giaùo Hoäi ñaõ leân tieáng veà baûn chaát vaø vai troø cuûa luaät phaùp: khi ñieàu haønh caùc quan heä giöõa con ngöôøi vôùi nhau, quy ñònh phaùp lyù ñaët ra kyû luaät cho nhöõng cö xöû beân ngoaøi vaø thieát ñònh nhöõng hình phaït cho nhöõng ngöôøi vi phaïm; vaø tieâu chuaån cuûa qui ñònh phaùp lyù laø qui luaät luaân lyù döïa treân baûn tính cuûa söï vaät. Lyù trí con ngöôøi coù khaû naêng phaân ñònh qui phaïm luaân lyù, ít ra trong nhöõng ñoøi hoûi cô baûn, vaø nhö theá vöôn leân gaëp gôõ vôùi Lyù Trí saùng taïo cuûa Thieân Chuùa, nguoàn goác cuûa moïi söï. Qui luaät luaân lyù aáy phaûi ñieàu haønh nhöõng quyeát ñònh cuûa löông taâm vaø höôùng daãn moïi thaùi ñoä cuûa con ngöôøi. Thöû hoûi coù nhöõng qui luaät phaùp lyù cho caùc quan heä giöõa caùc daân nöôùc hoïp thaønh gia ñình nhaân loaïi hay khoâng? Vaø neáu coù, thöû hoûi chuùng coù ñöôïc thi haønh hay khoâng? Caâu traû lôøi nhö sau: ñuùng vaäy, coù nhöõng quy luaät phaùp lyù, nhöng ñeå chuùng thöïc söï höõu hieäu, thì caàn phaûi trôû veà vôùi quy ñònh luaân lyù töï nhieân nhö laø neàn taûng cuûa qui luaät phaùp lyù; neáu khoâng, thì qui luaät phaùp lyù naøy luoân phaûi tuyø theo söï ñoàng thuaän moûng doøn vaø taïm bôï.
13. Hieåu bieát veà qui luaät luaân lyù töï nhieân khoâng phaûi laø ñieàu khoâng theå ñöôïc ñoái vôùi nhöõng ai coá gaéng hieåu lyù leõ noäi taïi cuûa nhöõng khuynh höôùng saâu xa nhaát hieän dieän trong höõu theå cuûa hoï, khi hoï suy nghó veà chính mình vaø veà vaän meänh cuûa mình. Tuy coù phaàn khoâng chaéc vaø baát ñònh, con ngöôøi vaãn coù theå khaùm phaù luaät luaân lyù chung aáy, ít laø trong nhöõng ñöôøng höôùng thieát yeáu; neáu boû ra ngoaøi nhöõng khaùc bieät veà vaên hoùa, luaät luaân lyù naøy giuùp con ngöôøi hieåu nhau trong nhöõng gì lieân quan tôùi caùc khía caïnh quan troïng nhaát cuûa thieän vaø aùc, cuûa coâng lyù vaø baát coâng. Ñieàu toái quan troïng laø trôû veà vôùi luaät cô baûn aáy vöøa daønh nhöõng naêng löïc trí tueä toát nhaát cuûa chuùng ta cho coâng cuoäc tìm kieám naøy, vaø khoâng ñeå cho mình bò naûn chí vì nhöõng loãi laàm vaø nhöõng hieåu laàm. Thöïc ra, caùc giaù trò aên reã saâu trong luaät töï nhieân, cho duø coù tính caùch rôøi raïc vaø khoâng luoân luoân y nhö nhau, nhöng luoân coù maët trong caùc hieäp ñònh quoác teá, trong nhöõng hình thöùc quyeàn bính ñöôïc moïi ngöôøi nhìn nhaän, trong nhöõng nguyeân taéc cuûa luaät nhaân ñaïo ñöôïc ñöa vaøo trong neàn luaät phaùp cuûa töøng quoác gia hoaëc trong caùc qui cheá cuûa caùc toå chöùc quoác teá. Nhaân loaïi khoâng phaûi laø khoâng coù luaät. Tuy nhieân, coù nhu caàu khaån thieát phaûi tieáp tuïc ñoái thoaïi veà caùc vaán ñeà naøy, vaø caàn khuyeán khích neàn tö phaùp cuûa moãi quoác gia cuøng höôùng ñeán vieäc nhìn nhaän caùc quyeàn caên baûn cuûa con ngöôøi. Tieán boä cuûa neàn vaên hoùa phaùp lyù treân theá giôùi moät phaàn cuõng tuøy thuoäc vaøo vieäc kieân trì daán thaân, nhaém cuûng coá noäi dung nhaân baûn cuûa caùc qui ñònh quoác teá, ngoõ haàu traùnh vieäc bieán caùc qui ñònh trôû thaønh nhöõng thuû tuïc haønh chaùnh, deã daøng bò leøo laùi vì ích kyû hoaëc vì nhöõng lyù do yù thöùc heä.
Vöôït thaéng caùc cuoäc xung ñoät vaø vieäc giaûi tröø voõ trang
14. Ngaøy nay, raát tieác laø nhaân loaïi ñang traûi qua nhöõng chia reõ roäng lôùn vaø nhöõng xung ñoät khoác lieät cho thaáy nhöõng vieãn töôïng ñen toái trong töông lai cuûa mình. Coù nhöõng vuøng roäng lôùn treân theá giôùi laâm vaøo nhöõng hoaøn caûnh caêng thaúng caøng ngaøy caøng taêng, trong khi ñoù caøng ngaøy caøng coù nhieàu quoác gia coù vuõ khí nguyeân töû laø moät nguy hieåm laøm cho baát cöù ai coù tinh thaàn traùch nhieäm coù lyù ñeå lo sôï. Nhieàu cuoäc noäi chieán ñang dieãn ra taïi Phi chaâu, cho duø taïi moät soá quoác gia thuoäc ñaïi luïc naøy coù tieán boä treân con ñöôøng thöïc hieän töï do vaø daân chuû. Trung Ñoâng vaãn tieáp tuïc laø dieãn tröôøng cuûa nhöõng xung ñoät vaø baïo löïc, gaây ra nhöõng haäu quaû treân caùc quoác gia vaø caùc vuøng laân caän, vôùi nguy cô loâi keùo hoï vaøo voøng baïo löïc. Treân bình dieän roäng lôùn hôn, ngöôøi ta laáy laøm tieác maø nhaän thaáy raèng caøng ngaøy caøng coù nhieàu quoác gia bò loâi vaøo voøng chaïy ñua voõ trang: caû nhöõng nöôùc ñang treân ñöôøng phaùt trieån cuõng daønh moät phaàn lôùn saûn phaåm noäi ñòa ít oûi cuûa mình ñeå mua vuõ khí. Traùch nhieäm ñoái vôùi cuoäc thöông maïi bò caám naøy laø ñieàu khoâng nhoû: nhöõng quoác gia thuoäc theá giôùi coâng ngheä, kieám ñöôïc lôïi lôùn töø vieäc baùn vuõ khí, trong khi ñoù thì nhöõng nhoùm caàm quyeàn taïi nhieàu nöôùc ngheøo, muoán cuûng coá ñòa vò cuûa hoï baèng vieäc mua caùc vuõ khí ngaøy caøng toái taân. Trong nhöõng thôøi khoù khaên nhö theá, ñieàu thaät söï caàn thieát laø taát caû moïi ngöôøi thieän chí hoïp nhau laïi ñeå ñaït ñöôïc nhöõng hieäp ñònh cuï theå, nhaém ñeán moät cuoäc giaûi tröø höõu hieäu caùc vuõ khí, nhaát laø trong laõnh vöïc caùc vuõ khí haït nhaân. Vaøo luùc maø tieán trình khoâng taêng theâm vuõ khí haït nhaân ñang bò chaäm laïi, toâi caûm thaáy coù boån phaän keâu goïi nhöõng vò ñang caàm quyeàn haõy coù quyeát taâm hôn nöõa ñeå môû laïi caùc cuoäc thöông thuyeát nhaém daàn daàn vaø song phöông ñoàng yù thaùo gôõ caùc vuõ khí haït nhaân hieän ñang coù. Khi laäp laïi lôøi keâu goïi naøy, toâi bieát raèng mình ñang noùi leân öôùc muoán cuûa taát caû nhöõng ngöôøi ñaëc bieät quan taâm ñeán töông lai cuûa nhaân loaïi.
15. Caùch ñaây ñuùng 60 naêm, Lieân Hieäp Quoác ñaõ long troïng coâng boá Tuyeân Ngoân quoác teá nhaân quyeàn (1948-2008). Vôùi vaên kieän naøy, gia ñình nhaân loaïi ñaõ muoán phaûn öùng choáng laïi nhöõng kinh hoaøng cuûa Theá Chieán thöù hai, baèng vieäc nhìn nhaän söï hieäp nhaát cuûa mình döïa treân phaåm giaù bình ñaúng cuûa moïi ngöôøi nam nöõ vaø baèng vieäc ñaët söï toân troïng caùc quyeàn caên baûn cuûa moïi caù nhaân vaø daân toäc nôi trung taâm cuûa vieäc chung soáng nhaân loaïi. Ñoù laø moät böôùc quyeát ñònh treân con ñöôøng ñaày khoù khaên vaø ñoøi hoûi, ñeå tieán ñeán söï hoøa hôïp vaø hoøa bình. Naêm nay cuõng ghi daáu kyû nieäm 25 naêm Toøa Thaùnh chaáp nhaän Hieán Chöông veà caùc quyeàn cuûa gia ñình (1983-2008), vaø kyû nieäm 40 naêm cöû haønh Ngaøy Hoøa Bình theá giôùi laàn ñaàu tieân (1968-2008). Laø thaønh quaû tröïc giaùc cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ 6 theo söï quan phoøng cuûa Chuùa, vaø ñöôïc vò Tieàn Nhieäm ñaùng kính cuûa toâi laø Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ 2 tieáp tuïc vôùi ñaày xaùc tín, vieäc cöû haønh Ngaøy Hoøa Bình naøy ñaõ giuùp Giaùo Hoäi, qua doøng thôøi gian, trình baøy trong nhöõng Söù Ñieäp ñöôïc coâng boá nhaân dòp naøy, moät boä giaùo huaán coù yù nghóa lieân quan ñeán ñieàu thieän haûo caên baûn cuûa con ngöôøi. Döôùi aùnh saùng caùc leã kyû nieäm quan troïng aáy, toâi môøi goïi taát caû moïi ngöôøi nam nöõ haõy yù thöùc roõ raøng mình cuøng thuoäc veà moät gia ñình nhaân loaïi duy nhaát vaø coá gaéng ñeå söï soáng chung treân traùi ñaát ngaøy caøng phaûn aùnh xaùc tín aáy; xaùc tín naøy laø ñieàu thieát yeáu ñeå thieát laäp neàn hoøa bình ñích thöïc vaø laâu beàn. Toâi cuõng môøi goïi anh chò em coù nieàm tin toân giaùo haõy khoâng ngöøng khaån caàu Thieân Chuùa, xin Ngaøi ban hoàng aân hoøa bình. Veà phaàn mình, nhöõng ngöôøi kitoâ bieát roõ mình coù theå tín thaùc nôi söï chuyeån caàu cuûa Ñaáng laø Meï cuûa Con Thieân Chuùa laøm ngöôøi, vì phaàn roãi cuûa toaøn theå nhaân loaïi, vaø laø Meï cuûa taát caû chuùng ta.
Vôùi nhöõng lôøi chuùc toát ñeïp nhaát cho moïi ngöôøi ñöôïc höôûng naêm môùi an vui.
Vatican ngaøy 8 thaùng 12 naêm 2007
(aán kyù)
Beâneâñitoâ XVI, Giaùo Hoaøng
(Baûn dòch Vieät ngöõ cuûa Ñaëng Theá Duõng)