Coâng Bình Xaõ Hoäi Theo Quan Ñieåm Coâng Giaùo
Prepared for Internet by Radio Veritas Asia, Philippines
Coâng Bình Xaõ Hoäi Theo Quan Ñieåm Coâng Giaùo.
(Hoäi Thaûo Quoác Teá veà Coâng Bình Xaõ Hoäi, Traùch Nhieäm Xaõ Hoäi & Lieân Ñôùi Xaõ Hoäi ngaøy 15-16/10/2007)
Traàn Duy Nhieân
I. Coâng Bình Xaõ Hoäi Laø Gì?
Ñeà taøi ñöôïc trình baøy hoâm nay laø Coâng bình xaõ hoäi theo quan ñieåm Coâng Giaùo. Vaán ñeà ñaàu tieân ñaët ra laø vaán ñeà töø ngöõ. Thuaät ngöõ 'Coâng bình xaõ hoäi' söû duïng ôû baøi naøy ñöôïc hieåu theo nghóa phoå quaùt cuûa Social Justice (Anh) hay Justice Sociale (Phaùp). Trong caùc ngoân ngöõ phöông taây khaùi nieäm Justice bao haøm caû Coâng Lyù laãn Coâng Bình. Nhö vaäy coâng bình xaõ hoäi lieân quan ñeán caû trieát hoïc laãn chính trò vaø kinh teá. Ngoaøi ra, coâng bình xaõ hoäi laø moät khaùi nieäm bieán chuyeån theo thôøi gian: moät ñieàu coâng bình trong xaõ hoäi ôû thôøi ñieåm naøy thì coù theå trôû thaønh baát coâng khi boái caûnh xaõ hoäi ñoåi thay.
Tuy nhieân, ñieàu chaéc chaén laø moïi ngöôøi treân theá giôùi ñeàu mong muoán soáng trong moät xaõ hoäi coâng bình. Khaùi nieäm coâng bình xaõ hoäi ñöôïc neâu leân nhö moät phaûn öùng choáng laïi moät xaõ hoäi baát coâng hôn laø ñôn thuaàn mong muoán cho luaät phaùp ñöôïc aùp duïng moät caùch coâng minh. Khaùi nieäm naøy xuaát phaùt töø quan ñieåm cho raèng xaõ hoäi coù theå ñoái xöû baát coâng vôùi moät caù nhaân hay moät taäp theå, ñoàng thôøi nhöõng phuùc lôïi cuûa xaõ hoäi cuõng coù theå ñöôïc phaân boå moät caùch baát coâng. Muoán thaáy roõ 'coâng bình xaõ hoäi' thì ta neân ñoái chieáu vôùi quan nieäm veà 'coâng bình' trong nhöõng theå cheá cöïc quyeàn tröôùc kia, vaøo thôøi quaân chuû. OÂng vua laø treân heát, vaø taát caû thöù daân ñeàu höôûng 'loäc' cuûa vua. Trong moät theå cheá nhö theá thì khoâng theå naøo coù khaùi nieäm veà 'baát coâng', bôûi leõ ngöôøi cai trò coù toaøn quyeàn, vaø khoâng ai coù quyeàn khaùc bieät chính kieán hoaëc pheâ bình veà söï baát coâng cuûa chính quyeàn ñoù. Chæ coù moät ñöùc tính duy nhaát coù giaù trò: chöõ trung! Quaân xöû thaàn töû; thaàn baát töû baát trung.
Coâng bình hay coâng lyù xuaát hieän khi con ngöôøi ôû trong xaõ hoäi thaáy mình coù quyeàn ñaët moät giôùi haïn cho ngöôøi cai trò, nghóa laø khi ngöôøi ta xaùc ñònh ñieàu gì chính quyeàn laøm laø khoâng coâng bình! Vaø nhö theá quan nieäm veà coâng bình xaõ hoäi cuõng thay ñoåi theo hình thöùc chính quyeàn cuûa moät xaõ hoäi nhaát ñònh. Hieän nay treân theá giôùi, ngöôøi ta ñeàu cho laø 'baát coâng' neáu moät chính quyeàn naøo ñoù tuøy tieän baét bôù hay giam caàm moät ngöôøi, ngöôïc ñaõi moät ngöôøi vì toân giaùo hay vì lôøi phaùt bieåu cuûa hoï, tòch thu taøi saûn cuûa ngöôøi aáy hoaëc caám caûn ngöôøi aáy ñi laïi. Laøm nhö theá laø vi phaïm quyeàn caên baûn cuûa con ngöôøi. Tuy nhieân, xin löu yù raèng ñieàu gaây baát coâng khoâng phaûi laø moät chính quyeàn laøm nhöõng vieäc ñoù, maø laø laøm moät caùch tuøy tieän. Nhöng theá naøo laø 'tuøy tieän xaâm phaïm quyeàn con ngöôøi' thì ñöôïc quan nieäm khaùc nhau töø moät xaõ hoäi naøy sang moät xaõ hoäi khaùc. Cuõng vì theá maø coù nhieàu quan ñieåm veà 'coâng bình xaõ hoäi.'
II. Caùc Quan Ñieåm Veà Coâng Bình Xaõ Hoäi.
Veà coâng bình xaõ hoäi thì, trong lòch söû, coù boán quan ñieåm roõ reät xuaát phaùt töø boán hoïc thuyeát khaùc nhau, ñoù laø hoïc thuyeát Marx-Engels, hoïc thuyeát John Rawls, hoïc thuyeát Hoøa Bình Xanh, vaø hoïc thuyeát Giaùo Hoäi Coâng Giaùo; ñaáy laø chöa noùi ñeán quan ñieåm cuûa Friedrich Hayek, ngöôøi phuû nhaän hoaøn toaøn khaùi nieäm 'coâng bình xaõ hoäi'.
Marx vaø Engels ñaõ neâu leân baát coâng xaõ hoäi ngay töø nhöõng doøng ñaàu tieân cuûa taäp 'Tuyeân Ngoân cuûa Ñaûng Coäng Saûn' (The Communist Manifesto). Hai oâng vieát: "Lòch söû taát caû caùc xaõ hoäi cho ñeán ngaøy nay chæ laø lòch söû ñaáu tranh giai caáp. Ngöôøi töï do vaø ngöôøi noâ leä, quyù toäc vaø bình daân, chuùa ñaát vaø noâng noâ,... noùi toùm laïi, nhöõng keû aùp böùc vaø nhöõng ngöôøi bò aùp böùc luoân luoân ñoái khaùng vôùi nhau." 1 Töø ñoù, hai oâng ñi ñeán moät khaùi nieäm veà 'coâng bình xaõ hoäi' trieät ñeå, vöôït qua chuû nghóa töï do (liberalism), maø hai oâng cho raèng chæ moät hình thöùc baát coâng khaùc cuûa nhöõng ngöôøi tö saûn ñoái vôùi ngöôøi voâ saûn. Theo hai oâng, coâng bình xaõ hoäi chæ coù theå thöïc hieän trong moät xaõ hoäi khoâng giai caáp, vì trong xaõ hoäi aáy khoâng coøn baát bình ñaúng veà taøi saûn cuõng nhö quyeàn löïc.
Phaàn John Rawls, oâng quan nieäm coâng bình xaõ hoäi döïa treân kheá öôùc xaõ hoäi 2 maø Locke ñaõ ñeà ra. Noái daøi tö töôûng ñaïo lyù (deontology) cuûa Kant, oâng neâu ra nguyeân taéc cô baûn veà coâng bình trong taäp A Theory of Justice nhö sau: "Moãi ngöôøi ñeàu coù quyeàn baát khaû xaâm phaïm döïa treân coâng lyù, ñeán noãi maø ngay caû lôïi ích cuûa xaõ hoäi cuõng khoâng theå töôùc boû noù ñöôïc". Vì lyù do ñoù, "coâng lyù khoâng chaáp nhaän raèng vieäc moät soá ngöôøi phaûi maát töï do laïi ñöôïc xem laø ñieàu coâng bình, vì nhöõng ngöôøi khaùc seõ höôûng ñöôïc nhieàu thieän ích hôn" 3 Vaø ñoái vôùi oâng, coâng lyù chính laø coâng bình, vaø oâng ñaõ neâu leân nhö moät coâng thöùc: "Justice as Fairness."
Tuy nhieân, trong xaõ hoäi, moät nhaân vaät X coù theå ñaïi dieän coäng ñoàng, thì ñoàng thôøi cuõng laø ngöôøi ñöôïc coäng ñoàng uûy nhieäm. Vì theá, ngöôøi daân chaáp nhaän raèng ngöôøi uûy nhieäm ñoù coù theå thöïc hieän nhöõng bieän phaùp cöùng raén trong moät soá tình huoáng, vaø coâng bình xaõ hoäi ñoøi buoäc ngöôøi daân phaûi toân troïng quyeát ñònh ngöôøi mình uûy nhieäm.
Nhoùm Hoaø Bình Xanh thì xem coâng bình xaõ hoäi laø moät trong 4 coät truï cuûa hoïc thuyeát cuûa hoï. Coâng bình xaõ hoäi coøn ñöôïc goïi laø 'bình ñaúng xaõ hoäi vaø theá giôùi vaø coâng bình kinh teá'. Noùi nhö theá coù nghóa laø coâng bình xaõ hoäi ñuôïc hoï quan nieäm ôû taàm möùc quoác teá, vaø quan nieäm ñoù choáng laïi moïi khuynh huôùng phaân bieät giai caáp, giôùi tính, saéc toäc vaø vaên hoùa. Muoán coù coâng bình xaõ hoäi, thì phaûi thieát laäp nhöõng cô cheá treân bình dieän quoác teá ñeå ngaên caûn nhöõng nöôùc giaøu khoâng cho hoï caøng ngaøy caøng giaøu hôn baèng caùch laøm cho caùc nöôùc ngheøo caøng ngaøy caøng ngheøo hôn.
Ñaáy laø ba quan ñieåm noåi baät veà coâng bình xaõ hoäi trong hai theá kyû qua. Vaäy quan ñieåm cuûa Giaùo Hoäi coâng giaùo laø theá naøo?
III. Quan Ñieåm Cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo.
Tröôùc tieân, ta thaáy raèng caùc quan ñieåm treân, tuy raát khaùc bieät nhau veà caùch nhaän ñònh theá naøo laø baát coâng xaõ hoäi, nhöng coù moät ñieåm chung, aáy laø thaäp trung vaøo cô cheá; nghóa laø muoán coù coâng bình xaõ hoäi phaûi thay ñoåi cô cheá, vì hoï quan nieäm raèng chính caùi cô cheá ñoù ñaõ taïo ra baát coâng.
Trong khi ñoù quan ñieåm cuûa Giaùo Hoäi khôûi haønh töø moät caùi nhìn hoaøn toaøn khaùc. Quan ñieåm naøy ñöôïc neâu roõ trong Hoïc Thuyeát Xaõ Hoäi Coâng Giaùo, maø naêm 2004 ñöôïc coâ ñoïng moät caùch coù heä thoáng trong moät taäp saùch nhoû: Baûn Toùm Löôïc Hoïc thuyeát Xaõ hoäi cuûa Giaùo hoäi Coâng Giaùo. Goïi laø taäp saùch nhoû, nhöng baûn Toùm Löôïc aáy cuõng daøy treân 700 trang, bôûi vì khoâng theå naøo ruùt goïn taát caû nhöõng vaán ñeà cuûa nhaân loaïi trong voøng möôi trang ñöôïc.
Trong hoïc thuyeát naøy coù hai nguyeân taéc lieân quan tröïc tieáp ñeán coâng bình xaõ hoäi.
1. Söï soáng vaø phaåm giaù cuûa con ngöôøi:
Nguyeân taéc neàn taûng cuûa hoïc thuyeát xaõ hoäi naøy, aáy laø söï soáng cuûa moät con ngöôøi coù moät giaù trò tuyeät ñoái, vaø töø ñoù hoï coù moät giaù trò voâ cuøng cao caû hôn so vôùi moïi cuûa caûi vaät chaát. "Giaùo hoäi naâng cao phaåm giaù con ngöôøi baèng caùch cuûng coá caáu truùc cuûa xaõ hoäi vaø ñem ñeán cho hoaït ñoäng thöôøng ngaøy cuûa con ngöôøi moät yù nghóa saâu xa hôn, ñoàng thôøi ñöa vaøo hoaït ñoäng aáy moät yù nghóa cao vôøi nhaát" 4.
2. Cuûa caûi thì thuoäc veà moïi ngöôøi.
Nguyeân taéc thöù hai, aáy laø moïi cuûa caûi theá giôùi thuoäc veà toaøn theå nhaân loaïi chöù khoâng phaûi laø sôû höõu cuûa moät ngöôøi hay moät nhoùm ngöôøi naøo. Nguyeân taéc naøy "ñoøi hoûi phaûi quan taâm ñaëc bieät ñeán ngöôøi ngheøo vaø ngöôøi ôû trong hoaøn caûnh bò gaït ra beân leà vaø, noùi chung, ñeán nhöõng ngöôøi maø ñieàu kieän soáng kìm haõm khoâng cho phaùt trieån moät caùch ñuùng möùc. Veà ñieåm naøy, caàn phaûi khaúng ñònh laïi heát söùc mình söï öu tieân choïn löïa ngöôøi ngheøo. Ñaáy laø moät söï choïn löïa, hay moät thöù töï öu tieân ñaëc bieät trong vieäc thöïc thi baùc aùi, ñöôïc theå hieän trong suoát truyeàn thoáng Giaùo Hoäi." 5 Noùi nhö theá, Giaùo Hoäi khoâng quan nieäm phaûi 'caøo baèng', nhöng coâng nhaän quyeàn tö höõu vôùi ñieàu kieän laø nhöõng ngöôøi chuû sôû höõu bieát chia seû moät caùch coâng bình.
Nhìn coâng bình xaõ hoäi theo quan ñieåm ñoù seõ daãn ñeán nhöõng phöông thöùc haønh ñoäng ñoäc ñaùo, maø truyeàn thoáng 2,000 naêm cho pheùp Giaùo Hoäi noùi raèng ñoù laø nhöõng phöông thöùc hieäu quaû. Thaät vaäy, cuõng neân nhaéc laïi raèng khoâng phaûi vì Karl Marx hay John Rawls ñeà ra vaán ñeà coâng bình xaõ hoäi maø Giaùo Hoäi môùi neâu leân hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa mình. Thöïc ra, thuaät ngöõ 'coâng bình xaõ hoäi' laø do linh muïc Doøng Teân Luigi Taparelli D'Azeglio ñaët ra vaøo cuoái thaäp nieân 30 cuûa theá kyû XIX vaø ñöôïc söû duïng thöôøng xuyeân vaøo ñaàu thaäp nieân 40, tröôùc khi anh thanh nieân Karl Marx sang Paris roài gaëp Engels ñeå cuøng vieát leân baûn thaûo Tuyeân Ngoân cuûa Ñaûng Coäng Saûn naêm 1848. Tröôùc ñoù, töø naêm 1840, Taparelli ñaõ ñöa ra caû moät ñöôøng loái coâng giaùo ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà ñang suïc soâi quanh cuoäc caùch maïng coâng nghieäp vaøo tieàn baùn theá kyû XIX.
a/ Thoâng ñieäp Taân Söï (Rerum Novarum)
Naêm möôi naêm sau, khi chuû nghóa tö baûn vaø chuû nghóa coäng saûn ñoái choïi nhau quyeát lieät ñeå tìm caùch ñem laïi coâng bình trong xaõ hoäi con ngöôøi, thì moät hoïc troø cuûa Taparelli laø Giaùo Hoaøng Leâoâ XIII ñaõ ban haønh thoâng ñieäp Taân Söï (Nhöõng söï vieäc môùi - Rerum Novarum), ngaøy 15-05-1891. Qua thoâng ñieäp naøy, ngaøi ñaõ pheâ phaùn caû chuû nghóa tö baûn laãn chuû nghóa coäng saûn. Ngaøi pheâ phaùn chuû nghóa tö baûn vì "vieäc gom goùp cuûa caûi trong tay cuûa moät soá ngöôøi trong coâng nghieäp vaø thöông maïi ñaõ bieán moät soá nhoû trôû thaønh giaøu suï vaø ñaàu soû taøi chaùnh ñeå haàu nhö aùp ñaët aùch noâ leä leân löng cuûa tuyeät ñaïi ña soá quaàn chuùng voâ saûn." 6 Ngaøi pheâ phaùn chuû nghóa coäng saûn vì chuû nghóa naøy ñeà ra raèng muoán coù coâng bình xaõ hoäi thì phaûi quoác höõu hoùa moïi phöông tieän saûn xuaát vaø phuû nhaän quyeàn tö höõu cuûa caù nhaân trong xaõ hoäi. Ngaøi vieát: "ñieàu naøy laø moät ñieàu raát naëng neà, vì phöông thuoác ñeà ra thì ñi ngöôïc laïi vôùi coâng bình, bôûi leõ quyeàn sôû höõu taøi saûn rieâng tö vaø caù nhaân laø moät quyeàn töï nhieân cuûa con ngöôøi' 7.
Theá thì phaûi laøm gì ñeå ñem laïi coâng bình xaõ hoäi? Muoán nhö theá thì phaûi hoøa giaûi ngöôøi giaøu vôùi ngöôøi ngheøo baèng caùch nhaéc laïi cho caû hai giai caáp nhieäm vuï cuûa hoï ñoái vôùi nhau, vaø treân heát laø caùc nhieäm vuï xuaát phaùt töø coâng bình. Bôûi leõ: "hai beân ñeàu caàn nhau: khoâng coù lao ñoäng thì khoâng theå coù tö baûn, maø khoâng coù tö baûn thì khoâng theå coù lao ñoäng". 8 Muoán hoøa giaûi thì caàn ñeán söï ñoùng goùp cuûa caû Nhaø Nöôùc laãn Giaùo Hoäi. Nhieäm vuï cuûa Nhaø Nöôùc laø naâng cao coâng bình xaõ hoäi qua vieäc baûo veä caùc quyeàn con ngöôøi, vaø nhieäm vuï cuûa Giaùo Hoäi laø noùi veà nhöõng vaán ñeà xaõ hoäi ñeå daïy doã vaø xaùc ñònh caùc nguyeân taéc xaõ hoäi haàu baûo ñaûm söï hoøa thuaän giöõa caùc giai caáp. "Vì theá, do chöùc naêng cuûa mình, Nhaø Nöôùc caàn phaûi phuïc vuï quyeàn lôïi chung... Roõ raøng laø caøng gia taêng caùc phuùc lôïi xuaát phaùt töø vieäc quaûn lyù cuûa coâng, thì caøng ít caàn duøng ñeán nhöõng bieän phaùp khaùc ñeå naâng cao ñieàu kieän soáng cuûa ngöôøi lao ñoäng." 9.
Ngoaøi ra, ñoái vôùi tín höõu coâng giaùo, ai ñaõ ñuû nhöõng gì caàn thieát thì coù boån phaän chuyeån nhöõng caùi dö thöøa ñeán cho ngöôøi ngheøo. "Ñaây laø moät boån phaän, khoâng chæ ñôn thuaàn thuoäc laõnh vöïc coâng bình (tröø nhöõng tröôøng hôïp ngoaïi leä) nhöng thuoäc laõnh vöïc baùc aùi Kitoâ giaùo, do ñoù, ñaây laø moät boån phaän coù theå vöôït ra khoûi caùi khung cuûa phaùp lyù." 10.
Veà phaàn caùc nhaø caàm quyeàn, "hoï coù ñuû thaåm quyeàn ñeå ñem laïi lôïi ích cho moïi giai caáp, trong ñoù coù lôïi ích cuûa ngöôøi ngheøo". 11 Vì theá, "trong caùc nhieäm vuï quan troïng cuûa nhaø caàm quyeàn khi möu tìm phuùc lôïi cho quaàn chuùng, thì nhieäm vuï haøng ñaàu laø chaêm soùc coâng daân thuoäc moïi giai caáp gioáng nhö nhau, baèng caùch haønh ñoäng theo luaät coâng bình vôùi nghóa heïp, ñoù laø coâng bình phaân phoái" 12. "Giai caáp giaøu thì coù nhieàu caùch ñeå töï baûo veä mình, neân ít caàn ñeán Nhaø Nöôùc hôn; traùi laïi, giai caáp ngheøo khoù, vì thieáu phöông tieän ñeå töï baûo veä, neân caàn ñöôïc Nhaø Nöôùc baûo veä nhieàu hôn." 13.
b/ Thoâng ñieäp "Boán Möôi Naêm" (Quadragesimo Anno)
Ñuùng 40 naêm sau, ngaøy 15-05-1931, Giaùo Hoaøng Pioâ XI ra thoâng ñieäp "Boán Möôi Naêm" ñeå khaúng ñònh laïi nhöõng vaán ñeà maø thoâng ñieäp Taân Söï ñaõ neâu ra, vaø caøng ngaøy caùc vaán ñeà aáy caøng trôû neân traàm troïng.
Ngaøi neâu leân söï kieän sau: "Moät giai caáp, thuoäc thieåu soá nhoû, ñang höôûng haàu heát caùch phuùc lôïi maø nhöõng phaùt minh hieän ñaïi ñaõ cung caáp doài daøo; coøn giai caáp kia, goàm voâ soá ngöôøi lao ñoäng, bò kìm keïp trong caùi ngheøo cuøng cöïc, ñang tìm caùch thoaùt khoûi tình traïng maø hoï ñang bò caàm tuø... 14 Moãi ngöôøi phaûi ñöôïc laõnh phaàn phuùc lôïi cuûa mình, (nhöng) vieäc phaân phoái phuùc lôïi hieän nay ñang ñöôïc thöïc thi moät caùch xaáu xa vì söï caùch bieät giöõa moät soá ít ngöôøi giaøu coù dö thöøa vaø voâ soá ngöôøi khoâng taøi saûn; vieäc phaân phoái ñoù caàn phaûi xeùt laïi vaø ñaët cho ñuùng tieâu chuaån cuûa lôïi ích chung, nghóa laø coâng bình xaõ hoäi. 15.
Nhö vaäy, ngoaøi coâng bình giao hoaùn (commutative justice) vaø coâng bình phaân phoái (distributive justice) thoâng ñieäp naøy coøn ñoøi hoûi coâng bình phaùp luaät (legal justice), maø ta goïi ngaén goïn laø coâng lyù. Lieân quan ñeán coâng bình xaõ hoäi, hoïc thuyeát Giaùo Hoäi nhaán maïnh nhö sau: Huaán Quyeàn veà xaõ hoäi nhaéc nhôû raèng caàn phaûi toân troïng nhöõng hình thöùc coâng bình coå ñieån, aáy laø coâng bình giao hoaùn, coâng bình phaân phoái vaø coâng bình phaùp luaät. Trong soá ñoù coâng bình xaõ hoäi ngaøy caøng coù choã ñöùng quan troïng hôn; ñoù laø caùch khai trieån coâng lyù noùi chung moät caùch ñuùng ñaén, qua vieäc ñieàu hoøa caùc töông quan xaõ hoäi döïa treân tieâu chuaån tuaân giöõ phaùp luaät. Coâng bình xaõ hoäi, - moät ñoøi hoûi gaén lieàn vôùi vaán ñeà xaõ hoäi, maø hieän nay theå hieän ôû taàm côõ theá giôùi - lieân quan ñeán caùc laõnh vöïc xaõ hoäi, chính trò vaø kinh teá, vaø nhaát laø lieân quan ñeán caáu truùc laøm naûy sinh caùc vaán ñeà vaø caùc giaûi phaùp gaén lieàn vôùi chuùng. 16.
IV. Coâng Bình Xaõ Hoäi Treân Bình Dieän Quoác Teá.
Moät nhaän ñònh ñaõ trôû thaønh quen thuoäc: aáy laø neàn kinh teá theo caùch ñieàu haønh hieän nay thì seõ laøm cho caùc nöôùc giaøu caøng giaøu hôn, vaø caùc nöôùc ngheøo caøng ngheøo hôn.
Soá thoáng keâ cuûa OECD naêm 2000 ñaõ cho bieát nhö sau veà caùc naêm 1950, 1973 vaø 1998:
Thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa 83 nöôùc ñang phaùt trieån laàn löôït laø 811; 1,420 vaø 2,730 USD; trong khi ñoù thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa 21 nöôùc giaøu thì laàn löôït laø 5,668; 13,152 vaø 21,480 USD. Nhö theá söï sai bieät giöõa moät ngöôøi ôû nöôùc ñang phaùt trieån vaø ôû moät nöôùc giaøu laàn löôït laø 4,875; 11,733 vaø 18.767; nghóa laø trong voøng 50 naêm, con soá sai bieät taêng leân gaáp 4 laàn. 17.
Baûn baùo caùo State of the Future, do Hoäi Ñoàng Hoa Kyø cuûa Ñaïi Hoïc Lieân Hieäp Quoác phoå bieán, cho bieát raèng trong naêm 2007: 2% ngöôøi giaøu nhaát laøm chuû 50% taøi saûn theá giôùi, trong khi ñoù 50% ngöôøi ngheøo nhaát chæ coù ñöôïc 1%; vaø thu nhaäp cuûa 225 ngöôøi giaøu nhaát thì baèng thu nhaäp cuûa 2.7 tæ ngöôøi ngheøo nhaát (hay 40% daân soá theá giôùi). 18.
Ñoái vôùi vaán ñeà naøy, hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa Giaùo Hoäi neâu leân nhö sau: Quaù trình toaøn caàu hoùa hieän nay ñoøi hoûi caùc toå chöùc daân söï phaûi yù thöùc nhieàu hôn veà caùc boån phaän môùi ñoái vôùi toaøn theå theá giôùi. Caàn phaûi coù nhöõng haønh ñoäng kieân quyeát ñeå coù theå ñoàng thôøi laøm taêng tröôûng kinh teá taøi chaùnh treân theá giôùi maø vaãn baûo ñaûm ñöôïc vieäc toân troïng quyeàn cuûa con ngöôøi, cuõng nhö phaân chia phaûi leõ caùc nguoàn lôïi, beân trong moät nöôùc vaø giöõa caùc nöôùc vôùi nhau; bôûi vì "Töï do trao ñoåi chæ ñuùng ñaén khi naøo ñaùp öùng ñöôïc nhöõng ñoøi hoûi cuûa coâng bình xaõ hoäi". 19.
Noùi caùch khaùc, moïi cô cheá töø quoác gia ñeán quoác teá ñeàu phaûi nhaèm gia taêng kinh teá nhö moät phöông tieän ñeå phuïc vuï con ngöôøi. Neáu ngöôøi ta boû qua coâng bình xaõ hoäi, nghóa laø hy sinh con ngöôøi vì lôïi nhuaän, thì xaõ hoäi naøy seõ ñi vaøo con ñöôøng laâm nguy, bôûi leõ ngöôøi ta ñaõ hy sinh muïc ñích ñeå cuûng coá phöông tieän.
V. Coâng Bình Xaõ Hoäi Taïi Vieät Nam
Coâng bình xaõ hoäi laø ñieàu maø truyeàn thoáng Vieät Nam naâng leân thaønh moät 'ñaïo', nhö trong caâu noùi ñaõ bieán thaønh tuïc ngöõ: "Coâng baèng laø ñaïo ngöôøi ta ôû ñôøi." Nhaø Nöôùc Vieät Nam hieän nay cuõng öu tö veà vaán ñeà naøy neân ñeà ra chuû tröông: Thöïc hieän tieán boä vaø coâng baèng xaõ hoäi ngay trong töøng böôùc vaø töøng chính saùch phaùt trieån. 20.
Töø nhaän ñònh naøy, thöû nhìn laïi moät soá thöïc traïng treân ñaát nöôùc.
Kinh Teá - Xaõ Hoäi.
Ngaøy 11-09-2006, oâng Leâ Anh Sôn, Phoù Vieän tröôûng Vieän Chieán löôïc Phaùt trieån, ñaõ phaùt bieåu nhö sau taïi buoåi hoïp baùo trong khuoân khoå dieãn ñaøn cuûa UÛy ban Kinh teá APEC:
"Laáy heä soá baát bình ñaúng laøm truïc tung, taêng tröôûng kinh teá laøm truïc hoaønh thì Vieät Nam coù möùc taêng tröôûng cao vaø coâng bình xaõ hoäi toát nhaát APEC" 21. Nhaän ñònh cuûa oâng ñaët cô sôû treân soá lieäu. Nhöng nhöõng con soá cuõng coù theå ñaùnh löøa mình! Vieät Nam coù theå töï haøo vì möùc taêng tröôûng kinh teá khoaûng 8% vaø thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi naêm 2006 ñaõ leân ñeán treân döôùi 700USD. 22.
Tuy nhieân neáu nhìn theo moät khía caïnh khaùc thì lôøi phaán khôûi treân laïi laøm cho ta lo ngaïi. Trong kyø hoïp APEC, soá lieäu veà thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa 21 nöôùc thaønh vieân neâu leân nöôùc cao nhaát laø Hoa Kyø vôùi 41,800 USD vaø nöôùc thaáp nhaát laø Vieät Nam vôùi 620 USD. 23 Vôùi toác ñoä taêng tröôûng 8% so vôùi Hoa Kyø chæ taêng tröôûng 3.1%, thì Vieät Nam caûm thaáy haøi loøng; maø khoâng ñeå yù laø 8% vaø 3% cuûa bao nhieâu. Vaø muïc tieâu nhaém ñeán laø thu nhaäp 875 USD vaøo naêm 2010.
Nhöng thöû laøm moät con tính. Vaøo naêm 2010, khi Vieät Nam ñaït ñöôïc 875 USD nhôø toác ñoä phaùt trieån ñeàu ñaën laø 8%; thì vôùi toác ñoä 3%, Hoa Kyø seõ ñaït 47,046 USD. Nghóa laø trong khi ngöôøi Vieät Nam taêng ñöôïc 230 USD thì ngöôøi Myõ taêng 5,346 USD.
Muoán ñaït soá thu nhaäp phuï troäi ñoù (5,346) cuûa Hoa Kyø thì Vieät Nam phaûi giöõ toác ñoä taêng tröôøng 8% lieân tuïc trong 19 naêm nöõa keå töø 2010, nghóa laø vaøo naêm 2029 thì ngöôøi daân Vieät Nam môùi coù thu nhaäp laø 5,200 USD. Trong khi ñoù, vôùi toác ñoä 3% thì baáy giôø ngöôøi daân Myõ ñaõ laõnh ñeán 82,500 USD.
25 naêm nöõa, theá heä con em seõ coù hai caùi nhìn traùi ngöôïc nhau: Moät laø töï haøo tuyeân boá raèng sau bao nhieâu naêm giöõ vöõng toác ñoä taêng tröôûng vaøo haøng ñaàu theá giôùi thì thu nhaäp cuûa ngöôøi Myõ chæ coøn gaáp 15 laàn thu nhaäp ngöôøi Vieät (82,500/5,200), trong khi ñoù, 25 naêm veà tröôùc, ngöôøi Myõ thu nhaäp cao hôn ngöôøi Vieät ñeán 67 laàn (41,800/620). Hai laø ñau ñôùn thaáy raèng 25 naêm veà tröôùc thu nhaäp cuûa ngöôøi Vieät Nam keùm ngöôøi Myõ 41,000 USD moãi naêm, theá maø 25 naêm sau ngöôøi Vieät keùm ngöôøi Myõ ñeán 77,200 USD. Vaø tuøy theo caùch nhìn maø theá heä con em seõ ca ngôïi hay traùch moùc theá heä cha anh mình.
Ngay caû con soá 700 USD bình quaân ñaàu ngöôøi cuõng phaûi nhìn laïi theo quan ñieåm coâng bình xaõ hoäi, ñeå khoâng boû qua caùi thöïc traïng laø thu nhaäp cuûa ngöôøi daân ngheøo chæ coù 200 USD. Ñoái vôùi giôùi coâng nhaân lao ñoäng, thu nhaäp haøng thaùng döôùi 800,000 ñoàng, coù khi xuoáng ñeán 500,000 ñoàng. Ñoái vôùi moät soá noâng thoân ngheøo, thì coù nôi giaù moät ngaøy coâng laø 2,000 ñoàng, nghóa laø ngöôøi lao ñoäng thu nhaäp döôùi 60,000 ñoàng/thaùng; traùi laïi, nhöõng ngöôøi 'ngoài maùt aên baùt vaøng' thì xem 7 - 8 trieäu haøng thaùng laø chuyeän bình thöôøng. Ñaáy laø chöa keå ñeán soá ngöôøi thu nhaäp baát chính haøng traêm trieäu, thaäm chí haøng tæ, maø soá naøy thì khoâng ai coù theå thoáng keâ ñöôïc.
Y Teá - Giaùo duïc.
Y teá vaø Giaùo duïc laø hai vaán naïn thaät lôùn lieân quan ñeán töøng gia ñình trong xaõ hoäi Vieät Nam vaø ñoù laø cuõng öu tö lôùn nhaát cuûa moïi ngöôøi khi noùi ñeán coâng bình xaõ hoäi. Trong thôøi bao caáp, nhieàu trì treä veà kinh teá xaûy ra, chaát löôïng veà chöõa trò vaø giaùo duïc coù theå yeáu keùm vì thieáu ngöôøi, thieáu phöông tieän, theá nhöng ít ra söï baát coâng khoâng noåi leân roõ neùt. Ngöôøi giaøu vaø ngöôøi ngheøo ñeàu ñöôïc ñoái xöû nhö nhau, nghóa laø ngöôøi coù khaû naêng trang traûi chi phí y teá hay giaùo duïc cuõng khoâng chi traû bao nhieâu, maëc cho Nhaø Nöôùc gaùnh heát. Ñaây haún cuõng laø moät söï baát coâng cuûa xaõ hoäi, vì neáu coâng bình xaõ hoäi khoâng coù nghóa laø thu nhaäp quoác daân ñöôïc chia baèng cho nhau thì noù cuõng khoâng coù nghóa laø moïi ngöôøi phaûi chi traû hoaëc höôûng phuùc lôïi xaõ hoäi baèng nhö nhau.
Tuy nhieân, caùi baát coâng aáy loà loä ra cuøng vôùi söï thaâm nhaäp cuûa kinh teá thò tröôøng. Keå töø ñaáy, Y teá vaø Giaùo Duïc trôû thaønh nôi cung caáp haøng hoùa döôùi daïng dòch vuï. Khoâng phaûi hieám thaáy caûnh moät ngöôøi vaøo beänh vieän caàn phaûi giaûi phaãu nhöng chæ coù theå leân baøn moå khi baùc só caàm ñöôïc trong tay bieân nhaän ñaõ ñoùng tieàn xong. Coù nhöõng tröôøng hôïp maø vì khoâng theå chaïy ra tieàn, moät gia ñình ngheøo ñaønh phaûi ñeå cho thaân nhaân mình mang thöông taät suoát ñôøi, thaäm chí phaûi cheát ñi.
Ngöôøi ta baûo moïi ngöôøi ñeàu bình ñaúng tröôùc caùi cheát, nhöng khi coâng vieäc chöõa trò ñaõ trôû thaønh moät dòch vuï, thì tröôùc caùi cheát con ngöôøi cuõng khoâng coøn bình ñaúng nöõa. Giaøu thì soáng, ngheøo thì cheát! AÁy laø chöa noùi ñeán nhöõng ngöôøi ôû vuøng saâu vuøng xa, khoâng coù tieàn nong ñi ñeán beänh vieän maø chöõa trò, neân ñaønh phaûi cheát chæ vì ngheøo. Ñieàu nghòch lyù, aáy söï baát coâng naøy laïi xaûy ra chính khi Nhaø Nöôùc muoán thöïc thi coâng bình xaõ hoäi, baèng caùch xaõ hoäi hoùa y teá vaø giaùo duïc. Y teá caàn phaûi coù moät hieäu quaû, khoâng theå laøm qua loa laáy coù ñöôïc. Khoâng theå naøo chöõa beänh nöûa chöøng, vaø ñieàu naøy caàn phaûi coù tieàn, maø ngaân saùch Nhaø Nöôùc thì khoâng theå trang traûi heát ñöôïc.
Tuy Nhaø Nöôùc coù chính saùch caáp theû khaùm beänh mieãn phí cho nhöõng ñoái töôïng ngheøo, nhöng thöïc teá cho thaáy raèng ngöôøi caàm taám theû aáy khoâng ñöôïc ñoái xöû bình ñaúng vôùi moät ngöôøi ñaõ ñoùng tieàn, caû veà nhaân phaåm cuõng nhö soá löôïng vaø chaát löôïng thuoác men. Ñoù laø chöa keå tình traïng quan lieâu ôû nhieàu nôi, khieán cho ngöôøi coù khaû naêng chi traû thì nhaän ñöôïc theû khaùm beänh mieãn phí, coøn ngöôøi thaät söï ngheøo thì khoâng ñöôïc caáp phaùt. Tröôùc tình traïng ñoù, nhieàu ñoaøn y baùc só ñaõ toå chöùc ñeán vuøng saâu vuøng xa ñeå khaùm beänh vaø phaùt thuoác, nhöng hieäu quaû thì khoâng cao, vì phöông tieän vaø thôøi gian khoâng cho pheùp hoï can thieäp vaøo nhöõng beänh ñoøi hoûi kyõ thuaät cao hoaëc thuoác men ñaét tieàn...
Trong laõnh vöïc giaùo duïc, thôøi gian vöøa qua vieäc xaõ hoäi hoùa hoïc ñöôøng vaø vieäc taêng hoïc phí caáp Ñaïi Hoïc ñaõ gaây neân cuoäc tranh caõi veà coâng bình xaõ hoäi ñoái vôùi quyeàn ñöôïc hoïc haønh. Ñeå baûo veä cho vieäc taêng hoïc phí, nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm neâu leân raèng ôû Vieät Nam, duø ñaõ daønh 18% ngaân saùch cho giaùo duïc, thì cuõng khoâng theå naøo baûo ñaûm chaát löôïng giaùo duïc, khi phöông tieän vaät chaát thieáu thoán vaø löông boång giaùo vieân khoâng ñuû cho hoï an taâm daïy hoïc. Theá nhöng ngay caû khi moät con em taïi thaønh phoá hoïc taïi moät tröôøng coâng laäp, chöù khoâng phaûi laø tröôøng tö, thì chi phí bình quaân maø cha meï phaûi trang traûi cho con mình moãi thaùng khoâng döôùi 400,000ñ, goàm caùc moùn tieàn cho cô sôû vaät chaát, hoïc theâm taïi tröôøng hay taïi nhaø thaày coâ, caùc sinh hoaït ngoaïi khoùa...
Moät thöïc teá khaùc, aáy laø ngaân quyõ Nhaø Nöôùc taäp trung vaøo moät soá tröôøng ñieåm, ñeå thay vì cung caáp cho hoïc sinh ngheøo moät phöông tieän bình ñaúng maø hoïc taäp, thì ñaáy chính laïi laø nôi maø con em nhaø giaøu môùi coù theå vaøo ñöôïc! Vaán ñeà coâng bình xaõ hoäi vaãn coøn ñaët ra, khi maø khoâng bieát bao nhieâu em phaûi boû hoïc, trong moät neàn giaùo duïc ñöôïc xem laø cöôõng baùch vaø mieãn phí. Quaû nhö vaäy, bôûi vì thoáng keâ Boä Giaùo Duïc vaø Ñaøo Taïo cho thaáy raèng naêm 2000, treân toaøn quoác coù 17,806,158 em hoïc sinh, thì naêm 2007 coøn 16,371,049 em, trong khi daân soá gia taêng töø 77,685,500 leân 84,158,800 ngöôøi 24 vaø tröôøng hoïc cuõng taêng töø 23.960 leân 27.595 tröôøng. 25.
- Quyeàn con ngöôøi.
Noùi ñeán coâng bình xaõ hoäi, thì khoâng theå khoâng noùi ñeán nhöõng quyeàn baát khaû xaâm phaïm maø taát caû nhaân loaïi ñeàu coâng nhaän.
Ngaøy 04-07-1776, taïi Hoa Kyø, baûn Tuyeân Ngoân Ñoäc Laäp (Declaration of Independence) khaúng ñònh: Chuùng toâi xem nhöõng chaân lyù naøy laø hieån nhieân, aáy laø moïi ngöôøi ñöôïc taïo döïng bình ñaúng, raèng hoï ñöôïc Ñaáng Taïo Döïng ban cho hoï moät soá quyeàn baát khaû xaâm phaïm, trong ñoù coù quyeàn Soáng, quyeàn Töï Do vaø quyeàn theo ñuoåi Haïnh Phuùc.
Ngaøy 26-08-1789, taïi Phaùp, baûn Tuyeân Ngoân Veà Quyeàn Cuûa Con Ngöôøi Vaø Cuûa Coâng Daân (Deùclaration des droits de l'homme et du citoyen) cuõng laëp laïi yù ñoù vôùi nhöõng töø ngöõ khaùc: Con ngöôøi coù quyeàn sinh ra vaø soáng töï do vaø bình ñaúng... Muïc ñích cuûa moïi hieäp hoäi chính trò laø baûo veä caùc quyeàn töï nhieân vaø baát khaû xaâm phaïm cuûa con ngöôøi. Nhöõng quyeàn aáy goàm quyeàn töï do, quyeàn tö höõu, quyeàn an ninh, vaø quyeàn choáng laïi aùp böùc.
Ngaøy 02-09-1945, taïi Vieät Nam, Baûn Tuyeân Ngoân Ñoäc Laäp cuõng môû ñaàu baèng nhöõng lôøi trong Tuyeân Ngoân cuûa Myõ.
Nhöng quyeàn töï do ôû ñaây khoâng chæ laø töï do chính trò, theo nghóa laø khoâng bò moät daân toäc naøo khaùc thoáng trò, maø coøn laø töï do theo nghóa roäng nhaát, ñöôïc John Rawls toùm löôïc nhö sau:
Töï do tö töôûng - Töï do löông taâm ñeå choïn moät toân giaùo, moät trieát thuyeát, moät luaân lyù - Töï do veà chính trò (ví duï: töï do ngoân luaän vaø töï do baùo chí, töï do hoäi hoïp) - Töï do toå chöùc hieäp hoäi - Töï do caàn thieát ñeå giöõ toaøn veïn con ngöôøi mình (nghóa laø töï do khoûi aùch noâ leä, töï do ñi laïi vaø töï do choïn ngheà nghieäp cho mình) - Quyeàn vaø töï do ñöôïc luaät phaùp baûo veä.
Taát caû nhöõng quyeàn töï do naøy, Vieät Nam ñeàu coâng nhaän trong Hieán Phaùp, tuy nhieân caùch hieåu veà thuaät ngöõ 'töï do' thì khoâng ñoàng nhaát giöõa Vieät Nam vaø caùc nôi treân theá giôùi.
Ví duï veà töï do löông taâm:
Ngaøy 11 thaùng 3 naêm 2004, oâng Leâ Duõng, ngöôøi phaùt ngoân boä Ngoaïi Giao, ñaõ traû lôøi moät phoùng vieân nhö sau: Laø moät daân toäc ñaõ traûi qua ñaáu tranh gian khoå ñeå giaønh nhöõng quyeàn töï do cô baûn nhaát cuûa con ngöôøi laø ñöôïc soáng trong ñoäc laäp, töï do; hôn ai heát, nhaân daân Vieät Nam hieåu roõ giaù trò cuûa quyeàn con ngöôøi. ÔÛ Vieät Nam, caùc quyeàn coâng daân ñöôïc ghi nhaän trong Hieán phaùp vaø ñöôïc toân troïng treân thöïc teá. 26.
Ngaøy 07-11-2006, Vieät Nam ñöôïc chính thöùc gia nhaäp WTO; ngaøy 09-12-2006, Thöôïng vieän Myõ ñaõ thoâng qua döï luaät Quan heä thöông maïi bình thöôøng vónh vieãn (PNTR); vaø tröôùc ñoù, ngaøy 14-09-2006, Quoác hoäi Myõ ñaõ ñöa Vieät Nam ra khoûi danh saùch nöôùc caàn ñöôïc ñaëc bieät quan taâm (CPC) do vi phaïm töï do toân giaùo.
Ngaøy 17-03-2007, Ñöùc oâng Pietro Parolin, Thöù tröôûng Ngoaïi giao Toøa Thaùnh, (tröôûng phaùi ñoaøn Toaø Thaùnh ñeán Vieät Nam töø 5 ñeán 11 thaùng 3 naêm 2007), ñaõ phaùt bieåu nhö sau, khi Radio Vatican phoûng vaán ngaøi veà tình traïng töï do toân giaùo taïi Vieät Nam:
Toâi nghó raèng thoâng tri cuûa Vaên Phoøng Baùo Chí Toøa Thaùnh, phaùt haønh sau khi Thuû Töôùng vieáng thaêm Vatican, ñaõ phaûn aùnh ñuùng ñaén tình traïng töï do toân giaùo taïi Vieät Nam. Thoâng tri ñoù noùi ñeán 'nhöõng khoâng gian ñaõ môû ra' vaø toâi coù theå baûo ñaûm raèng, döïa treân chöùng töø caùc giaùm muïc, moät soá vaán ñeà ñaõ ñöôïc giaûi quyeát vaø moät soá khaùc ñang ñöôïc giaûi quyeát.. 27.
Theá nhöng, ngaøy 08-03-2007, Vaên phoøng Cao uûy Lieân Hieäp Quoác veà Quyeàn Con Ngöôøi (UN HRC) phoå bieán tôø trình cuûa Lieân Ñoaøn Quoác Teá veà Quyeàn Con Ngöôøi (FIDH: Feùdeùration Internationale des Ligues des Droits de l'Homme). Tôø trình naøy khôûi ñaàu baèng caâu:
"FIDH... löu yù Hoäi Ñoàng Nhaân Quyeàn veà nhöõng vi phaïm laëp ñi laëp laïi ñoái vôùi quyeàn töï do ngoân luaän vaø toân giaùo cuûa Nöôùc Coäng Hoaø Xaõ Hoäi Chuû Nghóa Vieät Nam." 28.
Vaø ngaøy 18-09-2007, Haï vieän Hoa Kyø ñaõ thoâng qua Döï Luaät Nhaân Quyeàn ñoái vôùi Vieät Nam (goïi laø Döï luaät HR 3096), vôùi 414 phieáu thuaän so vôùi 3 phieáu choáng. Vaø thoâng qua döï luaät naøy laø moät caùch giaùn tieáp noùi raèng Vieät Nam chöa toân troïng quyeàn töï do löông taâm cuûa ngöôøi daân mình moät caùch ñuùng möùc.
Treân nhöõng laõnh vöïc khaùc thì cuõng coù hai maët nhö theá: veà töï do ngoân luaän thì baùo chí ñaõ neâu leân nhieàu haønh vi tieâu cöïc leân ñeán taän caáp trung öông, vaø pheâ bình thaúng thaén nhöõng haïn cheá trong nhieàu laõnh vöïc nhaïy caûm. Theá nhöng, cho ñeán nay, taát caû moïi cô quan ngoân luaän ñeàu tröïc tieáp hay giaùn tieáp thuoäc veà chính quyeàn, maø khoâng coù moät tôø baùo naøo do tö nhaân ñöùng ra laøm chuû, ngoaïi tröø moät vaøi tôø thoâng tin noäi boä nhö tôø Hieäp Thoâng cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam. Veà quyeàn vaø töï do ñöôïc phaùp luaät baûo veä, thì bao nhieâu vuï aùn ñaõ ñöôïc xöû ñeå baûo veä quyeàn daân söï cho ngöôøi daân, thaäm chí xöû phaït nhöõng vuï tham nhuõng leân ñeán caáp thöù tröôûng; theá nhöng cuõng coøn bao nhieâu vuï toàn ñoïng khaép caùc tænh thaønh maø khoâng bieát ñeán bao giôø môùi giaûi quyeát. Veà quyeàn töï do thieát laäp hieäp hoäi thì ñeán baây giôø chæ coù nhöõng hieäp hoäi tröïc thuoäc Ñaûng hay Nhaø Nöôùc môùi coù tö caùch phaùp nhaân, coøn nhöõng hoäi khaùc, ngay caû Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo Vieät Nam, thì cuõng khoâng coù tö caùch phaùp nhaân ñeå goùp phaàn tích cöïc vaøo chöông trình xaây döïng coâng bình xaõ hoäi.
VI. Keát Luaän.
Tröôùc nhöõng vaán ñeà ñaùng öu tö treân, haún caùc laõnh ñaïo quoác gia ñaõ hay ñang tìm moät giaûi phaùp thoûa ñaùng ñeå thieát laäp coâng bình xaõ hoäi theo höôùng kinh teá, chính trò, luaät phaùp... Ñaây laø vaán ñeà ñoøi hoûi söï nghieân cöùu töôøng taän cuûa caùc chuyeân vieân.
Ñoái vôùi coâng cuoäc naøy, Giaùo Hoäi nhaén nhuû: Caùc chuyeân vieân khoa hoïc kinh teá, nhöõng ngöôøi laøm kinh teá vaø nhöõng nhaø laõnh ñaïo chính trò caàn phaûi caáp baùch nhìn laïi neàn kinh teá, baèng caùch xem xeùt, moät maët, caùi ngheøo vaät chaát bi ñaùt cuûa haøng tæ ngöôøi, vaø maët khaùc, söï kieän laø 'caùc cô cheá kinh teá, xaõ hoäi vaø vaên hoùa hoâm nay khoù maø quan taâm ñeán nhöõng ñoøi hoûi cuûa moät söï phaùt trieån chaân chính'. Nhöõng ñoøi hoûi cuûa moät söï phaùt trieån kinh teá chaân chính caàn phaûi ñöôïc dung hoøa nhieàu hôn vôùi nhöõng ñoøi hoûi cuûa chính trò vaø cuûa coâng bình xaõ hoäi. 29.
Nhöõng laõnh vöïc ñoù vöôït ra ngoaøi giôùi haïn hoïc thuyeát cuûa moät toân giaùo. Tuy nhieân, hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa Giaùo Hoäi coâng giaùo cuõng coù ñeà ra moät höôùng giaûi quyeát, aáy laø coâng bình xaõ hoäi phaûi ñöôïc ñaët trong moät neàn vaên minh môùi, moät neàn vaên minh maø ngöôøi coâng daân coâng giaùo coù boån phaän goùp phaàn xaây döïng. Giaùo Hoäi goïi laø neàn vaên minh aáy laø neàn Vaên Minh Tình Yeâu:
"Tình yeâu phaûi hieän dieän trong moïi töông quan xaõ hoäi vaø thaám nhuaàn chuùng. Ñaëc bieät, nhöõng ai coù boån phaän phuïc vuï lôïi ích nhaân daân caàn phaûi chuyeân caàn nuoâi döôõng trong baûn thaân mình vaø laøm naûy sinh trong ngöôøi khaùc, töø ngöôøi cao troïng nhaát ñeán ngöôøi thaáp heøn nhaát, loøng baùc aùi, nöõ hoaøng vaø chuû nhaân cuûa moïi ñöùc haïnh khaùc... Tình yeâu ñoù coù theå goïi laø 'baùc aùi xaõ hoäi' hay 'baùc aùi chính trò' vaø phaûi ñöôïc thoâng truyeàn ñeán toaøn theå nhaân loaïi. "Tình yeâu xaõ hoäi' laø ñoái cöïc cuûa chuû nghóa ích kyû vaø chuû nghóa caù nhaân." 30.
Vaø cuõng vì theá maø Ñöùc Pioâ XI, qua thoâng ñieäp Boán Möôi Naêm, xem coâng bình xaõ hoäi vöøa laø moät ñöùc haïnh caù nhaân vöøa laø moät neàn taûng cho traät töï xaõ hoäi: xaõ hoäi chæ coù theå coâng bình ngaøy naøo caùc caù nhaân vaø theå cheá trôû neân coâng chính maø thoâi.
Chuù Thích:
1 Tuyeân Ngoân cuûa Ñaûng Coäng Saûn; C. Maùc - Ph. AÊng-ghen.; NXB Söï Thaät, 1976, tr. 42
2 Kheá öôùc xaõ hoäi hay hôïp ñoàng xaõ hoäi laø cuïm töø toâi duøng ñeå dòch social contract hay contrat social, moät thuaät ngöõ cuûa Jean Jacques Rousseau töø tröôùc ñeán nay ñöôïc dòch laø Xaõ Öôùc.
3 A Theory of Justice; John Rawls: Harvard University Press, 1971
4 Compendium of the Doctrine of the Church, # 51
5 Compendium of the Doctrine of the Church, # 182
6 Rerum Novarum # 3
7 Rerum Novarum; # 6
8 Rerum Novarum # 19
9 ibid # 32
10 ibid # 21
11 ibid #32
12 ibid # 33
13 ibid # 37
14 Quadragesimo Anno # 3
15 ibid. # 58
16 Compendium of the Social Doctrine# # 201
17 L'EÙconomie mondiale : une perspective milleùnaire; Angus Maddison , OCDE tr. 166
18 2007 State Of The Future Report: World Faces Bright Future - New Heaven New Earth, soá 13 thaùng 09 - http://www.nhne.org/news/
19 Compendium of the Social Doctrine #366
20 Nghò quyeát Ñaïi Hoäi X cuûa Ñaûng CSVN. Chöông IV Phaàn A Ñoaïn 1
21 VNN Tuesday, April 3, 2007 - http://my.opera.com/xahoihoc/blog/show.dml/881698
22 Soá lieäu veà thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi naêm 2006 ñöôïc ghi nhaän khaùc nhau trong caùc vaên baûn. Soá aáy dao ñoäng töø 620 USD/naêm ñeán 750 USD/naêm.
23 Phoøng Thöông Maïi vaø Coâng Nghieäp Vieät Nam (VCCI), baûn tin ngaøy 14-11-2006.
24 Cuïc Thoáng Keâ - Daân soá vaø Lao Ñoäng - http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=387&idmid=3&ItemID=6156
25 Sôû Giaùo Duïc vaø Ñaøo Taïo - Thoáng keâ - http://www.moet.gov.vn/?page=11.10&view=9264
26 Ministry of Foreign Affairs - http://www.mofa.gov.vn/vi/tt_baochi/pbnfn/ns040818152525154
27 Zenit, March 26, 2007 - http://www.zenit.org/article-15039?l=french
28 A/HRC/4/NGO/106 - 08/03/2007: Situation des Droits de l'Homme au Vietnam.
29 Compendium of the Social Doctrine # 564
30 ibid. # 581
Traàn Duy Nhieân