Chieác Thaûm Thoå Nhæ Kyø
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Chieác Thaûm Thoå Nhæ Kyø.
(Linh Muïc Anphong Traàn Ñöùc Phöông)
(Môùi ñaây toâi ñeán chôi nhaø ngöôøi baïn vaø thaáy moät chieác thaûm raát ñeïp traûi ôû nhaø khaùch. Toâi khen taám thaûm ñeïp quaù! Baïn toâi lieàn noùi: "Môùi mua taïi Thoå Nhæ Kyø ñoù... Mua khi ñi thaùp tuøng Ñöùc Giaùo Hoaøng Beâneñíctoâ XVI sang beân ñoù trong chuyeán coâng du muïc vuï cuûa Ngaøi!". Toâi lieàn noùi: "Vaäy coù ñöôïc ñi saùt Ñöùc Thaùnh Cha khoâng?". "Khoâng ñaâu", baïn toâi traû lôøi! "Vaäy ñi theo töø xa chöù gì !". "Ñuùng roài... cuõng nhö bao nhieâu ngöôøi khaùc... theo doõi xa xa töø Tivi aáy maø... Tuy nhieân mua chieác thaûm naày ñeå kyû nieäm nhöõng ngaøy troïng ñaïi trong chuyeán coâng du voâ cuøng quan troïng naày!" YÙ kieán ñaëc bieät cuûa ngöôøi baïn thuùc ñaåy toâi daønh thôøi giôø ñeå ñoïc laïi moät soá caùc taøi lieäu vaø caùc baøi töôøng thuaät cuûa baùo chí vaø caùc phöông tieän truyeàn thoâng khaùc ñeå vieát 2 baøi naøy nhö moät kyû nieäm göûi ñeán quyù vò vaø caùc baïn ñoïc trong dòp caùc ngaøy nghæ leã saép tôùi vaø cuøng soáng laïi nhöõng ngaøy troïng ñaïi ñoù vaø caàu nguyeän cho cuoäc thaêm vieáng ñoù ñem laïi nhöõng thaønh quûa toát ñeïp cho hoøa bình vaø tình thaân höõu giöõa moãi con ngöôøi thuoäc caùc chuûng toäc, caùc neàn vaên hoùa, toân giaùo khaùc nhau.)
Baøi I: Thoå Nhæ Kyø Xöa Vaø Nay
Thoå Nhæ Kyø ngaøy nay coù teân chính thöùc laø Nöôùc Coäng Hoøa Thoå Nhæ Kyø: coù Toång Thoáng (Ahmet Necdet Sezer), Thuû Töôùng (Recep Tayyip Erdogan) vaø Quoác Hoäi. Thuû ñoâ laø Ankara. Theo taøi lieäu baùo chí, daân soá cuûa Thoà Nhæ Kyø hieän nay khoûang 72 trieäu; trong ñoù 80% laø ngöôøi Thoå, 20% laø saéc daân Kurk. Ngoaøi ra coøn coù khoaûng moät trieäu ngöôøi di daân "tò naïn" töø caùc nöôùc chung quanh ñeán. Ngoân ngöõ chính laø tieáng Thoå, nhöng cuõng coù saéc daân noùi tieáng Kurk, tieáng AØraäp, tieáng Armenia, vaø tieáng Hy Laïp. Veà toân giaùo thì haàu heát laø Hoài Giaùo (99.80%) (ña soá laø phaùi Sunni); moät soá laø Do Thaùi Giaùo; Chính Thoáng Giaùo coù khoûang 5,000 tín höõu (coù 150 trieäu tín höõu Chính Thoáng Giaùo treân toøan theá giôùi). Coâng Giaùo coù 32,000 tín höõu (phaàn nhieàu soáng taïi Istanbul). Theo hieán phaùp Thoå, quyeàn töï do toân giaùo ñöôïc toân troïng; tuy nhieân, theo baùo chí, nhöõng saéc toäc vaø toân giaùo thieåu soá thöôøng gaëp khoù khaên trong sinh hoïat haøng ngaøy, vaø thöïc haønh tín ngöôûng cuûa mình. Caùc ngöôøi laøm caùc coâng taùc toân giaùo töø nöôùc ngoøai vaøo cuõng gaëp khoù khaên khi xin Giaáy Nhaäp Caûnh.
Thoå Nhæ Kyø coù hình theå nhö moät hình vuoâng. Dieän tích toång coäng laø 814,578 km2; trong ñoù 790,200 km2 laø thuoäc AÙ Chaâu (phía Ñoâng) vaø 24,378 km2 laø thuoäc AÂu Chaâu (phía Taây). Nhìn treân Baûn ñoà Theá Giôùi, Thoå Nhæ Kyø naèm giöõa ngaõ ba AÙ Chaâu vaø AÂu Chaâu; baêng qua bieån Ñòa Trung Haûi laø Phi Chaâu. Phía Baéc laø bieån Haéc Haûi; phía Nam laø Ñòa Trung Haûi. Phía Ñoâng tieáp giaùp Georgia (tröôùc thuoäc Lieân Bang Soâ Vieát), Armenia, vaø Iran. Phía Taây giaùp Bulgarie vaø Hy Laïp.
Thoå Nhæ Kyø ñaõ coù moät lòch söû laâu daøi töø khi coøn naèm trong laõnh thoå cuûa Ñeá Quoác Byzance. Traûi qua nhöõng bieán coá khaùc nhau cuûa lòch söû, ñeán naêm 1453, nhöõng ngöôøi Thoå chieám vaø thieát laäp Ñeá Quoác Hoài Giaùo Ottamans, thuû ñoâ laø Istanbul (ñoåi teân töø Constantinople). Ñeán naêm 1923, cuoäc caùch maïng do Mustafa Kemal (1881-1938) laõnh ñaïo ñaõ laät ñoå cheá ñoä Ottamans vaø thieát laäp Coäng Hoøa Thoå Nhæ Kyø vaø ñaõ bieán nöôùc Thoå Nhæ Kyø trôû neân coù tính caùch daân chuû vaø töï do hôn; ñoàng thôøi nhôø OÂng maø cuoäc caøi toå vaø taùi thieát Thoå Nhæ Kyø ñöôïc tieán raát nhanh. Vì theá ngaøy nay Thoå Nhæ Kyø toân vinh OÂng laø "Ngöôøi Cha cuûa nhöõng ngöôøi Thoå Nhæ Kyø". Thoå Nhæ Kyø ñaõ ñöôïc gia nhaäp Lieân Hieäp Quoác töø naêm 1945; laø thaønh vieân cuûa NATO töø naêm 1952; vaø ñang hy voïng ñöôïc gia nhaäp EU (Lieân Hieäp AÂu Chaâu). Ngaøy caùch maïng 19/10/1923 laø ngaøy chính thöùc thaønh laäp nöôùc Coäng Hoøa Thoå Nhæ Kyø vaø ñöôïc möøng laø ngaøy Quoác Khaùnh.
Thoå Nhæ Kyø cuõng noåi tieáng veà coâng ngieäp laøm thaûm ñeïp khoâng keùm gì thaûm "Ba Tö". Coù moät thôøi Thoå Nhæ Kyø cuõng noåi tieáng veà coù nhieàu ngöïa ñeïp, nhaát laø ôû vuøng Cappadocia xöa. Chöû Cappadocia coù ngóa "Ñaát ngöïa ñeïp". Noùi ñeán ngöïa chuùng ta cuõng nhôù ñeán caâu chuyeän "Ngöïa Thaønh Troie". Troie laø moät thaønh coå xöa cuõng thuoäc Thoå Nhæ Kyø.
Noùi ñeán Thoå Nhæ Kyø, chuùng ta cuõng nhôù ñeán "OÂng Giaø Noel". OÂng Giaø Noel ñöôïc goïi laø "Santa Claus" chính laø teân goïi cuûa Thaùnh Nichola; vì trong tieáng Ñöùc "Nichola" laø "Klaus". Thaùnh Nichola soáng vaøo theá kyû IV vaø laø Giaùm Muïc thaønh Myra, nay thuoäc Thoå Nhæ Kyø. Theo truyeàn thuyeát Ngaøi laø ngöôøi hay laøm "pheùp laï" ñeå cöùu nhöõng ngöôøi gaëp hoaøn caûnh khoù khaên. Ñeán theá kyû thöù IX, daân chuùng ngöôøi Ñöùc ñaët teân cho Ngaøi "Ngöôøi Xuaát Hieän Buoåi Chieàu tröôùc Leã Giaùng Sinh!" coù teân laø "Santa Claus". Ñeán theá kyû XI, daân chuùng laïi coi Ngaøi nhö moät OÂng Giaø chuyeân moân ñi phaùt keïo cho treû em vaøo buoåi chieàu Ñaïi Leã Giaùng Sinh.
Vì laø ñieåm giao löu thuaän lôïi giöõa Ñoâng vaø Taây, giöõa AÙ Chaâu vaø AÂu Chaâu, Thoå Nhæ Kyø ñaõ ñoùng moät vai troø quan troïng trong lòch söû cuûa Ñeá Quoác Roâma xöa, cuûa lòch söû Theá Giôùi vaø cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo. Thoå Nhæ Kyø ñaõ ñöôïc coi laø caây caàu lòch söû noái lieàn Phöông Ñoâng vaø Phöông Taây. Thaùnh Phaoloà ñaõ töøng ñi qua vaø soáng ôû nhöõng vuøng thuoäc Thoå Nhæ Kyø ngaøy nay; ñaëc bieät laø hai thaønh phoá Epheâsoâ vaø Capadocia.
Thaønh phoá coå Epheâsoâ ñaõ ñoå naùt vaø nay laø moät trong nhöõng nôi khaûo coå noåi tieáng nhaát theá giôùi. Thôøi Ñeá Quoác Roâma, Epheâsoâ laø moät thaønh phoá ñoâng daân cö vaø laø trung taâm thöông maïi raát thònh vöôïng, naèm treân bôø bieån Egeùe; cuõng laø nôi coù moät Coäng Ñoøan tín höõu Coâng Giaùo raát thònh vöôïng. Coù nhieàu ngöôøi Hy Laïp vaø Do Thaùi cö nguï ôû ñaây. Thaùnh Phaoloâ trong cuoäc haønh trình truyeàn giaùo III ñaõ ñi qua ñaây vaø ôû laïi khoaûng 2 naêm (theo Saùch Coâng Vuï Toâng Ñoà 19, 10) hoaëc 3 naêm (CVTÑ 20, 31) (khoaûng naêm 54-57) vaø thaønh laäp Giaùo Ñoøan Epheâsoâ; sau ñoù Ngaøi töø giaõ Giaùo Ñoøan Epheâsoâ vaøo dòp Leã Nguû Tuaàn (1Coârintoâ 16,8) vì phaûi leân ñöôøng trôû veà Gieârusalem (CVTÑ 19,21 vaø 20, 17-22). Trong thôøi gian cö nguï taïi Epheâsoâ, Thaùnh Phaoloâ ñaõ vieát "Thö I göûi Tín Höõu Corintoâ" (I Cor 16, 8). Thaùnh Phaoloâ cuõng vieát moät laù thô "Göûi Tín Höõu Epheâsoâ" maø theo truyeàn thoáng thì Ngaøi ñaõ vieát thô naøy khi bò giam giöõ taïi Roâma (61-63). Taïi Epheâsoâ, Thaùnh Phaoloâ gaëp moät tín höõu Do Thaùi laø OÂng Apoâloâ. Laø moät ngöôøi coù taøi huøng bieän vaø thoâng thaïo Kinh Thaùnh, OÂng ñaõ coäng taùc nhieät thaønh vôùi Thaùnh Phaoloâ trong vieäc rao giaûng Ñaïo Thaùnh Chuùa (CVTÑ 18, 24).
Theo truyeàn thoáng, thì Thaùnh Gioan Toâng Ñoà Thaùnh Söû cuõng soáng nhöõng naêm vaøo cuoái ñôøi taïi Epheâsoâ (Ñaûo Patmos) vaø qua ñôøi vaø ñöôïc an taùng ôû ñaây (khoaûng naêm 100). Cuõng theo truyeàn thoáng, Ngaøi ñaõ vieát Saùch Tin Möøng IV taïi ñaây (theo Thaùnh Ireâneâ). Saùch Khaûi Huyeàn cuõng ñöôïc vieát taïi Epheâsoâ do Thaùnh Gioan hoaëc do nhoùm moân ñeä cuûa Ngaøi, vaø Thaønh Epheâsoâ laø thaønh phoá ñaàu tieân ñöôïc neâu leân trong 7 thaønh ñaõ ñöôïc noùi ñeán trong Saùch Khaûi Huyeàn (Kh 2, 1). Caên cöù vaøo lôøi Chuùa Gieâsu treân Thaùnh Giaù ñaõ trao phoù Meï Maria cho Thaùnh Gioan (Tin Möøng Gioan 19, 27), neân cuõng theo truyeàn thoáng thì Meï Maria ñaõ theo Thaùnh Gioan vaø soáng nhöõng naêm cuoái ñôøi taïi Epheâsoâ. EÂpheâsoâ cuõng laø moät trong nhöõng trung taâm sinh hoaït Kytoâ giaùo raát maïnh trong caùc theá kyû ñaàu cuûa Giaùo Hoäi. Moät Coâng Ñoàng Chung quan troïng cuûa Giaùo Hoäi ñaõ hoïp taïi ñaây vaøo naêm 431. Caùc Ñöùc Giaùm Muïc treân toaøn theá giôùi veà ñaây ñeå hoïp Coâng ñoàng taïi Vöông Cung Thaùnh Ñöôøng Ñöùc Trinh Nöõ Maria, choáng laïi beø roái Nestorie vaø ñaõ cuøng tuyeân xöng Tín Ñieàu "Ñöùc Meï Meï Thieân Chuùa". Hoaøng Ñeá Justinian (527-565) ñaõ xaây moät Nhaø Thôø vó ñaïi ôû ñaây, goïi laø Nhaø Thôø Chính Toøa Thaùnh Gioan Toâng Ñoà, treân moät ñòa ñieåm maø luùc ñoù ñaõ ñöôïc caùc tín höõu coi laø nôi an taùng Thaùnh Gioan Toâng Ñoà, vaø laø nôi haønh höông raát phoàn thònh suoát thôøi thöôïng coå. Ngaøy nay Thaùnh ñöôøng cuõng ñaû bò ñoå naùt vaø vaãn ñöôïc caùc nhaø khaûo coå ñeán khaûo saùt.
Hai thaønh phoá Galat vaø Cappadocia ñeàu laø nhöõng thaønh phoá coå, cuõng ñaõ ñoå naùt, ngaøy nay thuoäc mieàn Ñoâng Thoå Nhæ Kyø, vaø cuõng laø nhöõng ñòa ñieåm khaûo coå quan troïng. Thaùnh Phaoloâ trong nhöõng cuoäc haønh trình truyeàn giaùo cuõng ñaõ ñi qua Galaùt (TDCV 18,23). Thaùnh Phaoloâ ñaõ thaønh laäp Giaùo Ñoaøn Galat vaø vieát laù thö "Göûi Tín Höõu Galat". Cappadocia cuõng laø trung taâm hoaït ñoäng maïnh cuûa Giaùo Hoäi caùc theá kyû ñaàu; thôøi ñoù Cappadocia ñaõ laø nôi coù nhieàu tín höõu vaø sinh hoïat Ñaïo Thaùnh Chuùa raát maïnh. Baây giôø coøn ghi laïi daáu veát raát nhieàu nhöõng Nhaø Doøng, nhaø Nguyeän laøm saâu vaøo caùc hoác ñaù. Raûi raùc khaép caùc thung luõng ôû ñaây coù tôùi 200 Nhaø Thôø coå chaïm troå ngheä thaät raát ñeïp. Nôi ñaây caùc nhaø khaûo coå cuõng khaùm phaù ra nhöõng "ñöôøng haàm truù aån" saâu döôùi ñaát; ñoù laø nôi caùc tín höõu ñaõ truù aån trong thôøi gian bò baùch haïi. Cappadocia cuõng laø queâ höông cuûa nhieàu vò Thaùnh. Ñaëc bieät laø Thaùnh Basilio Caû (Basil the Great) vaø Thaùnh Gregorio Nazian, Giaùm Muïc Tieán Só Hoäi Thaùnh. Caû hai ñeàu soáng vaøo theá kyû thöù IV. Thaùnh Basilioâ qua ñôøi vaøo naêm 379, laø vò Thaùnh ñaõ coù coâng raát nhieàu ñeå baûo veä Ñöùc tin, nhaát laø veà Maàu Nhieäm Thieân Chuùa Ba Ngoâi vaø Maàu Nhieäm Nhaäp Theå choáng laïi Beø roái Arians. Ngaøi cuõng noåi tieáng veà söï can ñaûm ñeå baûo veä nhöõng ngöôøi ngheøo khoù vaø baûo veä tính caùch ñoäc laäp cuûa Giaùo Hoäi ñoái vôùi theá quyeàn. Thaùnh Gregorio Nazian cuõng noåi tieáng laø nhaø Thaàn hoïc lôùn vaø cuõng hoïat ñoäng nhieàu trong coâng cuoäc caûi toå xaõ hoäi ñeå giuùp naâng cao ñôøi soáng cuûa daân ngheøo. Ngaøi ñaõ töøng laø Toång Giaùm Muïc Constantinople vaøo thôøi kyø Giaùo hoäi ñang phaûi choáng laïi Giaùo Lyù sai laàm cuûa beø roái Arians, Ngaøi ñaõ ñöôïc baàu laøm chuû toïa Coâng Ñoàng Constantinople I (381). Thaùnh Gregorio Nazian qua ñôøi vaøo khoaûng naêm 390.
Constantinople laø moät thaønh phoá coù töø theá kyû VII (tröôùc Coâng nguyeân) vaø coù teân laø Byzance ñaõ ñöôïc Hoøang Ñeá Constantin I xaây döïng laïi töø naêm 324-330, thieát laäp Hoaøng Cung vaø ñoåi teân laø Constantinople vaø laø thuû ñoâ cuûa Ñeá Quoác Byzance. Ñaây cuõng laø moät haûi caûng phoàn thònh, naèm treân bôø bieån Haéc Haûi, vaø laø nôi giao löu vaên hoùa quan troïng giöõa Ñoâng vaø Taây. Roài trôû thaønh moät trung taâm hoaït ñoäng chính trò, thöông maïi, vaên hoùa vaø toân giaùo raát maïnh meõ. Ngaøy nay Haûi Caûng naøy (nay ñaõ ñöôïc ñoåi teân laø Istanbul) vaãn raát phoàn thònh vaø vaãn laø nôi giao löu vaên hoùa giöõa hai luoàng Vaên hoùa AÙ Chaâu vaø AÂu Chaâu. Constantinople cuõng laø trung taâm hoaït ñoäng lôùn cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo. Ñaõ coù 4 Coâng Ñoàng Chung hoïp ôû ñaây: Constantinople I (381), II (553), III (68o-81), IV (869-70). Constantinople ñaõ ghi daáu veát cuoäc soáng cuûa nhieàu Thaùnh lôùn cuûa Giaùo Hoäi. Thaùnh Gregorio Nazian ñaõ töøng laøm Toång Gíam Muïc ôû ñaây vaøo theá kyû IV. Thaùnh Gioan Kim Khaåu (344-407) Giaùm Muïc Tieán Só Hoäi Thaùnh, cuõng ñaõ töøng laøm Toång Giaùm Muïc ôû ñaây cho ñeán khi trieàu ñình luùc ñoù baét ñi löu ñaøy vaøo naêm 403. Noåi tieáng laø moät nhaø giaûng thuyeát ñaïo ñöùc vaø taøi ba neân ñöôïc ñaët teân laø "Kim khaåu". Ngaøi cuõng thaúng thaén choáng laïi söï xa hoa cuûa thôøi ñaïi vaø beânh vöïc ngöôøi ngheøo khoù neân bò trieàu ñình luùc ñoù gheùt vaø baét ñi löu ñaøy. Thaùnh Gregoro Nazian cuõng laø Toång Gíam Muïc Constantinople (nhö ñaõ noùi ôû treân). Nôi ñaây cuõng ghi daáu Ñöùc Giaùo Hoaøng Benedictoâ XV (sinh naêm 1854, laøm Giaùo Hoøang töø 1914-1922), laø vò Giaùo Hoøang noåi tieáng veà nhöõng hoïat ñoäng cho Hoøa Bình Theá Giôùi. Ngöôøi Thoå Nhæ Kyø raát meán thöông Ngaøi, vì Ngaøi ñaõ laøm nhieàu nhaø thöông cho Thoå Nhæ Kyø vaø trong Theá Chieán thöù I, Ngaøi ñaõ duøng ñöôøng loái ngoaïi giao ñeå cöùu nhöõng tuø nhaân ngöôøi Thoå Nhæ Kyø. Naêm 1921, khi khaùnh thaønh böùc töôïng lôùn cuûa Ngaøi taïi Istanbul, raát nhieàu ngöôøi Hoài Giaùo ñaõ ñeán tham döï. Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan XXIII (sinh naêm 1881; laøm Giaùo Hoøang töø 1958 cho ñeán khi qua ñôøi 1963), ngöôøi ñaõ coù coâng hieän ñaïi hoùa Giaùo Hoäi vaø môû Coäng Ñoàng Vatican II (1962-1965), ñaõ töøng laøm Söù Thaàn Toøa Thaùnh taïi Thoå Nhæ Kyø 10 naêm, vaø raát ñöôïc nhieàu ngöøôi Thoå Nhæ Kyø thöông meán, neân ñöôïc goïi laø "ngöôøi baïn toát cuûa Thoå Nhæ Kyø". Khi Hoài Giaùo chieám Thoå Nhæ Kyø vaøo naêm 1453 vaø thieát laäp Ñeá Quoác Hoài Giaùo Ottomans, lieàn ñoåi teân Constantinople thaønh Istanbul vaø trôû thaønh Thuû Ñoâ cuûa Ñeá Quoác Ottomans. Ñeán naêm 1923, khi nhaø caùch maïng Mustafa Kemal thieát laäp chính theå Coäng Hoøa Thoå Nhæ Kyø, oâng rôøi thuû ñoâ veà Ankara nhö hieän nay. Tuy nhieân, Istanbul vaãn laø moät haûi caûng phoàn thònh, moät trung taâm thöông maïi quan troïng, nôi sinh hoïat maïnh meõ veà vaên hoùa, toân giaùo; cuõng vaãn laø nôi noái keát hai neàn vaên minh AÙ Chaâu vaø AÂu Chaâu.
Moät vaøi ñòa ñieåm khaùc ñaùng löu yù: Vieän Baûo Taøng Hagia Sophia: tröôùc laø Vöông Cung Thaùnh Ñöôøng Hagia Sophia (Holy Wisdom) ñöôïc xaây döïng do Hoøang Ñeá Justinian vaøo naêm 537. Laø moät Thaùnh Ñöôøng ñöôïc coi laø moät kieán truùc ñoà soä vaø ñeïp nhaát cuûa Ñeá Quoác Byzantine; voøm Thaùnh Ñöôøng raát ñoà soä, chieàu cao vöôn leân gaàn 200 feet vaø roäng 102 feet. Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II ñaõ ñeán vieáng nôi naøy khi Ngaøi thaêm vieáng Thoå Nhæ Kyø vaøo naêm 1979. Ñöùc ñöông kim Giaùo Hoaøng Beâneâdicto XVI cuõng ñeán thaêm nôi naøy trong chuyeán vieáng thaêm Thoå Nhæ Kyø vaøo thaùng 11 naêm 2006. Khi ngöôøi Hoài Giaùo chieám Thoå Nhæ Kyø vaøo theá kyû XV ñaõ ñoåi thaønh Hoäi Ñöôøng Hoài Giaùo. Sau cuoäc Caùch Maïng do Mustapha Kemal laõnh ñaïo, chính quyeàn Thoå Nhæ Kyø ñaõ laáy laïi ngoâi ñeàn naøy vaø ñoåi thaønh Vieän Baûo Taøng töø naêm 1935.
Ngoâi Nhaø Ñöùc Meï Maria: ôû gaàn Ephesus, thuoäc mieàn nuùi, laø moät ngoâi nhaø nhoû baèng goã, treân chaân ñoài, coù nhieàu caây coái che khuaát, ñöôïc daân chuùng tin laø nôi Meï Maria ñaõ soáng nhöõng naêm cuoái ñôøi döôùi söï saên soùc cuûa Thaùnh Gioan Toâng Ñoà; vì khi bò treo treân Thaùnh Giaù, Chuùa Gieâsu ñaõ trao phoù Meï Maria cho Thaùnh Gioan (PAÂ Gioan 16, 27). Ngaøy nay "Ngoâi Nhaø Ñöùc Maria" moãi naêm ñöôïc haøng ngaøn ngöôøi ñeán kính vieáng vaø caàu nguyeän; ngoaøi caùc tín höõu Coâng Giaùo coøn coù ñoâng ngöôøi Hoài Giaùo, Chính Thoáng Giaùo vaø khaùch du lòch ôû caùc nôi ñeán thaêm; cuõng coù nhöõng ngöôøi Vieät Nam khi ñi du ngoaïn baèng taøu (cruise), khi gheù qua Ephesus, cuõng ñeán kính vieáng "Nhaø Ñöùc Meï". Ñòa ñieåm naøy ñaõ ñöôïc tìm ra töø cuoái theá kyû 19 caên cöù vaøo nhöõng "thò kieán" cuûa Chaân phöùôc Anne Catherine Emmerich maø ñaõ ñöôïc Thi só Clemens Brentano ghi laïi trong nhöõng cuoán saùch oâng ñaõ xuaát baûn sau khi baø ñaõ qua ñôøi (naêm 1824). Duø oâng Clemens noùi laø chæ laøm vieäc nhö moät thö kyù ñeå ghi laïi nhöûng thò kieán ñoù; nhöng Giaùo Hoäi khoâng coâng nhaän tính caùch ñích thöïc cuûa nhöõng ñieàu ghi trong nhöõng cuoán saùch ñoù vì coù nhieàu nghi vaán. Hôn nöõa, nöõ tu ñaõ ñöôïc tuyeân phong "Chaân Phöùôc" vì caên cöù vaøo ñôøi soáng thaùnh thieän chöù khoâng phaûi vaøo nhöõng thò kieán ñaõ ñöôïc keå laïi. Theo töôøng thuaät thì Chaân phöôùc Catherine laø ngöôøi Ñöùc, thöôøng oám ñau naèm lieät döôøng, haàu nhö khoâng "bieát chöõ", vaø chöa bao giôø ra khoûi nöôùc Ñöùc (Hy voïng coù dòp chuùng toâi seõ vieát ñaày ñuû hôn veà ñieåm naøy).
Sau khi ñaõ ñoïc "Thoå Nhæ Kyø Xöa Vaø Nay", xin môøi quyù vò ñoïc tieáp baøi "Moät Cuoäc Thaêm Vieáng Lòch Söû". Neáu muoán bieát theâm veà nöôùc Thoå Nhæ Kyø, môøi quyù vò vaøo: www.Turkish Embassy.org - Republic of Turkey.
Baøi II: Moät Cuoäc Thaêm Vieáng Lòch Söû
Thaät laø moät cuoäc thaêm vieáng "lòch söû" raát quan troïng vaø cuõng raát khoù khaên maø ai cuõng lo sôï laø raát nguy hieåm. Caùc giaùo höõu khaép nôi treân theá giôùi ñeàu caàu nguyeän haèng ngaøy cho Ñöùc Giaùo Hoaøng tröôùc khi Ngaøi leân ñöôøng. Roài vöøa hoài hoäp theo doõi vöøa caàu nguyeän xin Chuùa vaø Meï Maria gìn giöõ Ngaøi thoaùt khoûi "moïi söï döõ" trong nhöõng ngaøy Ngaøi ñi thaêm vieàng. Moïi ngöôøi ñaõ thôû phaøo nheï nhoõm vaø taï ôn Chuùa khi Ñöùc Giaùo Hoaøng trôû veà Roâma baèng an. Baây giôø laïi caàu nguyeän cho cuoäc thaêm vieáng lòch söû naøy ñem laïi nhöõng keát quûa toát ñeïp, ñem laïi tình thaân höõu vaø hoøa hôïp yeâu thöông giöõa moïi ngöôøi thuoäc moïi saéc toäc, vaên hoùa, toân giaùo khaùc nhau ñeå cuøng chung tay xaây döïng Hoøa bình theá giôùi vaø haïnh phuùc cho nhaân loaïi.
Nhìn laïi lòch söû cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Thoå Nhæ Kyø töø nhöõng thôøi kyø ñaàu cuûa Giaùo Hoäi, chuùng ta thaáy caùc Ñöùc Giaùo Hoaøng luoân höôùng veà Thoå Nhæ Kyø vaø tìm dòp ñeå noái keát laïi tình thaân höõu qua töøng theá kyû. Tuy nhieân vì nhieàu bieán coá ñau thöông cuûa lòch söû, Giaùo Hoäi taïi Thoå Nhæ Kyø ñaõ bò baùch haïi haàu nhö bò huûy dieät; nhöng vaãn toàn taïi trong aâm thaàm. Maõi ñeán sau cuoäc caùch maïng cuûa Mustapha Kemal (1881-1938) ñem laïi töï do vaø daân chuû cho nhaân daân Thoå Nhæ Kyø, Giaùo Hoäi môùi ñöôïc coâng khai sinh hoïat, duø vaãn coøn gaëp nhöõng khoù khaên. Töø ngaøy ñoù Giaùo Hoäi ñaõ tìm caùch noái laïi lieân laïc ngoaïi giao vôùi Chính phuû Coäng Hoøa Thoå Nhæ Kyø vaø ñaõ coù Toøa Söù Thaàn taïi ñoù. Ñöùc Giaùo Hoaøng Beneâñíctoâ XV ñaõ tích cöïc giuùp ñôõ nhaân daân Thoå Nhæ Kyø vaø Ñöùc Gioan XXIII ñaõ laøm Söù Thaàn Toøa Thaùnh ôû ñaây 10 naêm vaø gaây ñöôïc nhieàu thieän caûm vôùi chính phuû vaø nhaân daân Thoå Nhæ Kyø. Sau Coäng Ñoàng Vaticanoâ II, Ñöùc Phaoloâ VI, vò Giaùo Hoøang ñaàu tieân du haønh ra khoûi nöôùc YÙ sau nhieàu theá kyû, Ngaøi ñaõ ñeán thaêm Thoå Nhæ Kyø vaø ñaõ coá gaéng noái keát tinh thaàn höõu nghò vôùi chính phuû, nhaân daân Thoå Nhæ Kyø sau vieäc tieáp xuùc vôùc caùc nhaø laõnh ñaïo Hoài Giaùo, vaø Chính Thoáng Giaùo. (Xin ñoïc baøi "Thoå Nhó Kyø Xöa Vaø Nay).
Ñöùc Giaùo Hoaøng Beneâñíctoâ XVI cuõng ñaõ löu yù ñaëc bieät ñeán vaán ñeà naøy vaø ñaõ döï truø töø laâu cuoäc thaêm vieáng muïc vuï Thoå Nhæ Kyø vaøo thaùng 11 naêm 2006. Sau ñoù qua bieán coá hieåu laàm veà baøi dieån vaên cuûa Ngaøi taïi Ñaïi Hoïc Ñöùc Regensburg vaøo ngaøy 12/9/2006, caùc phong traøo Hoài Giaùo noåi leân choáng ñoái Ñöùc Giaùo Hoaøng, nhieàu ngöôøi ñaõ raát bi quan veà cuoäc thaêm vieáng naøy. Nhieàu ngöôøi cho laø raát khoù khaên vaø raát nguy hieåm. Nhieàu nhoùm Hoài Giaùo doïa gieát Ngaøi. Tuy vaäy Ñöùc Giaùo Hoaøng quyeát ñònh cöù leân ñöôøng vaø Chính Phuû Coäng Hoøa Thoå Nhæ Kyø cuõng vaãn saün saøng ñoùn tieáp Ñöùc Giaùo Hoaøng. Ngaøi ñöôïc ñoùn tieáp noàng haäu vaø chuyeán ñi ñöôïc keát quaû toát ñeïp vöôït qua söï mong ñôïi. Nhöõng cuoäc bieåu tình choáng ñoái töôûng laø seõ raát maïnh meõ khi Ngaøi sang; nhöng ñieàu ñoù ñaõ khoâng xaûy ra. Chæ coù nhöõng cuoäc bieåu tình nhoû, vaø chính phuû Thoå Nhæ Kyø ñaõ huy ñoäng moät löïc löôïng caûnh saùt maïnh meõ ñeå giöõ gìn an ninh traät töï.
Nhieàu ngöôøi chuùng ta ñaõ theo doõi chuyeán ñi naøy cuûa Ñöùc Giaùo Hoøang qua nhieàu phöông tieän truyeàn thoâng khaùc nhau. Chuùng ta coù theå toång löïôc nhö sau:
Saùng ngaøy Thöù Ba 28/11/2006, Ñöùc Giaùo Hoøang ñaõ leân chuyeán phi cô thueâ bao Alitalia cuøng vôùi Phaùi Ñoaøn Toøa Thaùnh, trong ñoù coù Ñöùc Hoàng Y Walter Kasper (Chuû Tòch Hoäi Ñoàng Giaùo Hoaøng Coå Voõ Hieäp Nhaát Kytoâ Höõu), Ñöùc Hoàng Y Roger Etcherary (Coá vaán ñaëc bieät; Ngaøi ñaõ töøng laø Chuû Tòch Hoäi Ñoàng Coâng Lyù vaø Hoøa Bình tröôùc Ñöùc Coá Hoàng Y Nguyeãn Vaên Thuaän) vaø ñoaøn truyeàn thoâng, baùo chí. Tuyeân boá vôùi Phaùi Ñoaøn thaùp tuøng, Ñöùc Giaùo Hoøang noùi ñaây laø moät cuoäc thaêm vieáng tröôùc heát coù tính caùch muïc vuï ñeå thaét chaët theâm tình thaân höõu vôùi Chính Phuû vaø Nhaân Daân Thoå Nhæ Kyø, vôùi anh em Hoài Giaùo vaø Chính Thoáng Giaùo. Ngaøi noùi: chuyeán ñi coù tính caùch muïc vuï vaø thaân höõu, khoâng coù cao voïng nhieàu, vaø cuõng khoâng coù tính caùch chính trò.
Tôùi Phi tröôøng Ankara vaøo saùng ngaøy 28/11/2006 luùc trôøi hôi laïnh, nhöng coù naéng aám, Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ ñöôïc Thuû Töôùng Thoå Nhæ Kyø vaø Phaùi Ñoaøn ñöùng ôû ñaàu taám thaûm ñoû choã maùy bay ñaäu, ñeå ñoùn tieáp. Thuû Töôùng Thoå Nhæ Kyø luùc ñaàu töôûng khoâng theå ñoùn tieáp Ñöùc Giaùo Hoaøng vì chöông trình cuûa OÂng quaù baän roän vaøo ngaøy ñoù; nhöng sau cuøng OÂng ñaõ xeáp chöông trình ñeå ñoùn tieáp Ñöùc Giaùo Hoøang taän phi tröôøng. Sau khi baét tay, chuïp hình chung, OÂng höôùng daãn Ñöùc Giaùo Hoaøng ñi treân thaûm ñoû vaøo Phoøng Tieáp Taân Quyù Khaùch, hoäi ñaøm vôùi Ñöùc Giaùo Hoaøng 20 phuùt, sau do Ñöùc Giaùo Hoaøng ra xe ñeå ñi vaøo thaønh phoá Thuû Ñoâ Ankara. Sau cuoäc hoäi ñaøm, Thuû Töôùng tuyeân boá vôùi baùo chí laø ñaõ xin Ñöùc Giaùo Hoaøng uûng hoä Thoå Nhæ Kyø ñeå ñöôïc gia nhaäp EU (Lieân Hieäp AÂu Chaâu) vaø Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ ñoàng yù. OÂng cuõng noùi, trong cuoäc hoäi ñaøm Ñöùc Giaùo Hoaøng luoân toû thieän caûm vôùi nhaân daân Thoå Nhæ Kyø. Sau cuoäc tieáp ñoùn Ñöùc Giaùo Hoaøng, Thuû Töôùng Thoå Nhæ Kyø ñaõ leân ñöôøng ñeå ñi hoïp Hoäi Nghò Thöôïng Ñænh Khoái NATO.
Treân ñöôøng ñi vaøo Thuû Ñoâ Ankara ñeå ñeán gaëp Toång Thoáng Thoå Nhæ Kyø taïi Dinh Toång Thoáng, Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ döøng laïi vieáng thaêm laêng moä cuûa Nhaø Caùch Maïng Mustafa Kemal, ñaët voøng hoa töôûng nieäm, roài vaøo baûo taøng vieän beân caïnh ñeå ghi Soå Löu Nieäm. Toång Thoáng Ahmet Necdet Sezer ñaõ ra ñoùn tieáp Ñöùc Giaùo Hoaøng khi Ngaøi xuoáng xe, chuïp hình chung, roài höôùng daãn Ñöùc Giaùo Hoaøng vaøo trong Dinh Toång Thoáng vaø hoäi ñaøm 15 phuùt. Ñaây laø cuoäc ñoùn tieáp chính thöùc Ñöùc Giaùo Hoaøng cuûa chính phuû Thoå Nhæ Kyø. Trong cuøng ngaøy ñaàu thaêm vieáng naøy, Ñöùc Giaùo Hoaøng cuøng OÂng Ali Bardakoglu, ngöôøi ñöùng ñaàu Toân Giaùo Vuï Thoå Nhæ Kyø, hoäi ñaøm trong voøng 30 phuùt ôû vaên phoøng Toân Giaùo Vuï, cuøng vôùi moät soá chöùc saéc Hoài Giaùo Thoå Nhæ Kyø, trong ñoù coù vò Ñaïi Giaùo Tröôûng Hoài Giaùo ôû Ankara. Ñöùc Giaùo Hoøang cuõng ñoïc moät baøi dieãn vaên taïi ñaây. Cuoäc tieáp xuùc raát thaân thieän vaø côûi môû vaø baøn ñeán vieãn aûnh trong töông lai ñeå coù ñöôïc söï thoâng caûm hieåu bieát giöõa anh em Hoài Giaùo vaø Coâng Giaùo. OÂng Ali Bardakoglu nhaán maïnh ñeán söï quan troïng cuûa nhöõng cuoäc gaëp gôû ñoái thoïai vaø töông kính laãn nhau vaø noùi leân moái lo sôï laø caùc nöôùc phöông Taây ngaøy caøng ñoàng hoùa Hoài giaùo vôùi khuûng boá vaø baïo ñoäng; trong khi Hoài giaùo laø Ñaïo hoøa bình. Ñöùc Giaùo Hoaøng keâu goïi söï hôïp taùc giöõa caùc toân giaùo ñeå xaây döïng Hoøa Bình vaø söï Hoøa hôïp caàn thieát giöõa cho theá giôùi ñang ñaày nhöõng gieát choùc, ñoå maùu. OÂng Ali Bardakoglu sau ñoù ñaõ ca ngôïi cuoäc thaêm vieáng cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng nhö moät böôùc tích cöïc ñeå daån ñeán söï Hoøa giaûi vaø cuøng höôùng veà "söï töông kính, coâng chính vaø bình ñaúng!".
Cuøng ngaøy Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ gaëp phaùi ñoaøn Ngoïai Giao ôû Toøa Khaâm Söù. Coù chöøng 90 vò Ñaïi Söù caùc nöôùc hieän dieän. Trong cuoäc noùi chuyeän, Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ noùi söï caàn thieát tìm ra nhöõng giaûi phaùp ñeå chaám döùt nhöõng caêng thaúng veà chính trò giöõa caùc quoác gia, nhöõng cuoäc khuûng boá vaø chieán tranh khaép nôi treân theá giôùi, nhaát laø ôû Trung Ñoâng. Ngaøi noùi: "Hoøa bình thöïc söï chæ coù ñöôïc khi coù söï coâng baèng. Caàn phaûi söûa ñoåi nhöõng cheânh leäch veà kinh teá, vaø chaám döùt nhöõng aùp böùc veà chính trò gaây ra nhöõng caêng thaúng vaø tranh chaáp giöõa caùc nöôùc". Ñöùc Giaùo Hoaøng cuõng noùi ñeán töï do toân giaùo, caùc cuoäc ñoái thoaïi vaø thaønh thöïc hôïp taùc giöõa caùc toân giaùo cuøng ñoùng goùp moät caùch tích cöïc vaøo vieäc xaây döïng xaõ hoäi vaø baûo veä nhöõng giaù trò cuûa con ngöôøi trong xaõ hoäi ñang tieán raát nhanh veà kyû thuaät. Phaûi laøm sao ñeå nhöõng tieán boä cuûa thôøi ñaïi giuùp vaøo vieäc phaùt trieån nhaân loaïi vaø baûo veä nhöõng giaù trò cuûa gia ñình vaø xaõ hoäi. "Nhöõng cuoäc ñoái thoaïi trong tinh thaàn töông kính laãn nhau phaûi laø neàn taûng giuùp chaám döùt nhöõng cuoäc khuûng boá, chieán tranh vaø tranh chaáp veà toân giaùo". Ñöùc Giaùo Hoaøng cuõng ca ngôïi Hieán Phaùp Thoå Nhæ Kyø ñaõ coù nhöõng ñieàu khoaûn baûo veä quyeàn töï do toân giaùo; vì caùc daân toäc coù tinh thaàn daân chuû ñeàu coù boån phaän baûo ñaûm quyeàn töï do naøy. Cuoäc gaëp gôû caùc nhaø ngoïai giao ñaõ keát thuùc moät ngaøy thaät baän roän naày.
Duø laø moät ngaøy thaät baän roän, nhöng keát quûa ngaøy ñaàu tieân naày thaät toát ñeïp. Nhöõng cuoäc ñoùn tieáp raát noàng haäu; caùc cuoäc gaëp gôû ñeàu thaân maät vaø côûi môû. Moïi ngöôøi caûm thaáy raát nheï nhoûm sau ngaøy ñaàu tieân naày.
Ngaøy hoâm sau (29/11/2006) Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ rôøi Thuû Ñoâ Ankara ñeå ñi Coå Thaønh Ephesus, vieáng thaêm "Nhaø Ñöùc Meï Maria" vaø daâng leã ngoaøi trôøi kính Ñöùc Meï Maria. Ñaây laø Thaùnh Leã ñaàu tieân cho daân chuùng trong cuoäc vieáng thaêm, Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ keâu goïi caùc tín höõu haõy luoân soáng vui veû saün saøng chaáp nhaän moïi khoù khaên, noi göông Cha Andrea Santoto, moät nhaø truyeàn giaùo ñaõ bò saùt haïi dòp thaùng 2/2006 trong moät cuoäc baïo ñoäng cuûa moät nhoùm treû thieáu nieân Hoài Giaùo. Ñöùc Giaùo Hoaøng cuõng keâu goïi caùc tín höõu haõy soáng hoøa hôïp vôùi nhau, vaø luoân giöõ tình thaân höõu vôùi caùc anh em Hoài Giaùo vaø Chính Thoáng Giaùo; haõy luoân luoân laø nhöõng "ngöôøi xaây döïng Hoøa Bình!". Phaàn Ñöùc Giaùo Hoøang, Ngaøi luoân yeâu meán vaø hieäp thoâng vôùi Giaùo Hoäi taïi Thoå Nhæ Kyø ñang coøn gaëp nhöõng khoù khaên thöû thaùch.
Hoâm nay vaø nhöõng ngaøy tieáp theo, Ñöùc Giaùo Hoaøng nhaém vaøo vieäc noái tình thaân höõu vôùi anh em Chính Thoáng vaø Hoài Giaùo. Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ vieáng thaêm Baûo Taøng Vieän Hagia Sophia. Ngaøi döøng laïi ôû ñaây 25 phuùt ñeå chieâm ngaém söï huy hoaøng vaø nhöõng ñieâu khaéc tuyeät vôøi cuûa moät Thaùnh Ñöôøng Bizantino thuôû xöa! Nôi ñaây, vaøo naêm 1979, khi vieáng thaêm Thoå Nhæ Kyø, Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II cuõng ñeán thaêm. Tröôùc khi rôøi Baûo taøng vieän, Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ kyù Soå löu nieäm vaø vieát: "Trong theá giôùi coù nhieàu dò bieät, nhöng chuùng ta vaãn coù ñöôïc nieàm tin nôi Thieân Chuùa duy nhaát. Xin Thieân Chuùa soi saùng cho chuùng ta vaø giuùp chuùng ta nhaän ra con ñöôøng daãn ñeán Tình thöông vaø Hoøa bình!".
Sau khi rôøi Baûo Taøng vieän Hagia Sophia, Ñöùc Giaùo Hoaøng vieáng thaêm Ñeàn Thôø Hoài Giaùo "Blue Mosque" noåi tieáng taïi Istanbul. Vò Ñaïi Giaùo Tröôûng Mystafa Nagrici ñaõ höôùng daån Ñöùc Giaùo Hoaøng. Khi vò Giaùo Tröôûng caàu nguyeän, Ñöùc Giaùo Hoaøng cuõng nghieâm trang caàu nguyeän (sau naøy khi ñaõ trôû laïi Roâma, Ñöùc Giaùo Hoaøng noùi luùc ñoù Ngaøi caàu nguyeän xin Chuùa laø Chuùa trôøi ñaát, vaø laø Chuùa nhaân töø cuûa caû nhaân loaïi, ban cho moïi ngöôøi coù nieàm tin nhaän ra hoï laø ngöôøi Chuùa ñaõ döïng neân vaø xin cho hoï luoân laø nhöõng chöùng nhaân cuûa tình yeâu huynh ñeä). Hai vò gaëp nhau trong 20 phuùt vaø raát thaân tình; ngöôïc haún laïi vôùi nhöõng caêng thaúng tröôùc ñaây giöõa anh em Hoài Giaùo vaø Ñöùc Giaùo Hoaøng. Hai vò ñaõ trao taëng phaåm cho nhau laøm löu nieäm. Khi nhaän taëng phaåm do vò Giaùo Tröôûng taëng, Ñöùc Giaùo Hoaøng ñeå tay leân vaø noùi: "Xin caùm ôn Ngaøi veà taëng phaåm naøy. Chuùng ta haõy caàu nguyeän cho tình thaân höõu giöõa chuùng ta cuõng nhö tình thaân höõu cuûa toaøn theå nhaân loïai". Khi chia tay, vò Giaùo Tröôûng ñaõ noùi vôùi Ñöùc Giaùo Hoøang: "Xin Ngaøi haõy luoân nhôù ñeán chuùng toâi!". (Your Holiness, please remember us!).
Ñoái vôùi Chính Thoáng Giaùo, Ñöùc Giaùo Hoøang ñaõ gaëp gôû Ñöùc Thöôïng Phuï Bartolomeo I (Giaùo Chuû Chính Thoáng Giaùo Thoå Nhæ Kyø), Thöôïng Phuï Mesrob II (Giaùo Chuû Chính Thoáng Giaùo Armenia), Thöôïng Phuï Ausuf Cetin (Giaùo Chuû Chính Thoáng Giaùo Syria).
Thöôïng Phuï Bartolomeo I ñaõ ra ñoùn Ñöùc Giaùo Hoaøng taïi Phi tröôøng Istanbul (Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ ñi maùy bay töø Thuû Ñoâ Ankara ñeán Coå thaønh Ephesus ñeå daâng Thaùnh leã, roài ñeán phi tröôøng Istanbul vaøo buoåi chieàu ngaøy 29/11/2006). Töø phi tröôøng Istanbul, hai vò ñaõ ñeán chuû toïa buoåi caàu nguyeän ban chieàu taïi Nhaø Thôø Thaùnh Georges (Nhaø Thôø Chính toøa Chính Thoáng Giaùo) cuøng vôùi moät soá Giaùo só Chính Thoáng khaùc. Buoåi caàu nguyeän môû ñaàu hai ngaøy quan troïng ñeå gaëp gôû vaø tìm con ñöôøng hieäp nhaát giöõa Chính Thoáng Giaùo vaø Coâng Giaùo; ñoù laø chuû ñích quan troïng cuûa cuoäc thaêm vieáng Thoå Nhæ Kyø cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng. Hai vò ñaõ cuøng tieán leân doïc loøng Thaùnh Ñöôøng coù bình höông khoùi nghi nguùt daãn ñaàu, trong khi ca ñoaøn haùt thaùnh ca baèng tieáng Hy Laïp. Buoåi caàu nguyeän thaät soát saéng, ñaëc bieät töôûng nhôù ñeán hai Thaùnh Toâng Ñoà Pheâroâ vaø Anreâ. Sau giôø caàu nguyeän, Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ noùi lôøi ca ngôïi: "... Nôi naøy, qua nhieàu theá kyû, ñaõ coù nhieàu vò töû ñaïo, caùc nhaø Thaàn hoïc, Chuû Chaên, caùc Nhaø Doøng vaø bieát bao nhöõng tín höõu nam nöõ thaùnh thieän!". Ñöùc Giaùo Hoaøng cuõng nhaéc ñeán cuoäc thoâng hieäp hoøa giaûi giöõa hai Giaùo Hoäi vaøo naêm 1965, khi Ñöùc Phaoloâ VI ñeán ñaây vaø cuøng vôùi Thöôïng Phuï Giaùo Chuû Athenagoras ñaõ huûy vaï tuyeät thoâng cho nhau (vaøo naêm 1054). Sau cuoäc thaêm vieáng cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI laø cuoäc thaêm vieáng thaém tình höõu nghò cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II vaøo naêm 1979. Thöôïng Phuï Bartolomeo I cuõng nhaéc ñeán hai cuoäc gaëp gôû lòch söû ñoù vaø coi nhö nhöõng cuoäc thaêm vieáng thaät quyù giaù vaø caàn thieát. Sau ñoù Thöôïng Phuï noùi: "Toâi heát loøng taï ôn Chuùa ñaõ daãn ñöa Ñöùc Giaùo Hoøang ñi theo böôùc chaân cuûa caùc vò tieàn nhieäm vaø ñeán ñaây hoâm nay trong cuøng moät tinh thaàn côûi môû vaø hoøa hôïp...". Sau heát, hai vò ñaõ ñeán kính vieáng Thaùnh tích cuûa hai Thaùnh Gregorio Nazian vaø Gioan Kim Khaåu caû hai ñeàu ñaõ laø Toång Giaùm Muïc Thaønh Constantinople.
Saùng ngaøy 30/11/2006 (Leã troïng kính Thaùnh Anreâ Toâng Ñoà), Thöôïng Phuï Bartolemeo I ñaõ ñeán daâng leã troïng theå taïi Nhaø thôø Thaùnh George. Thaùnh leã troïng theå kính Thaùnh Toâng Ñoà Anreâ, boån maïng cuûa Toøa Thöôïng Phuï Constantinople. Trong khi Thöôïng Phuï Chuû Leã thì Ñöùc Giaùo Hoaøng hieän dieän taïi ngai toøa beân caïnh Cung thaùnh. Thaùnh leã daøi gaàn 3 giôø ñoàng hoà; cuõng khoùi höông nghi nguùt quyeän vôùi lôøi kinh tieáng haùt cuûa coäng ñoaøn döï leã ñoâng ñaûo. Trong baøi giaûng, Thöôïng Phuï ñaõ keâu goïi moïi ngöôøi phaûi caàu nguyeän xin Chuùa ñem laïi söï hoøa hôïp yeâu thöông giöõa con caùi Chuùa: "Chuùng ta caàn quyø xuoáng, khieâm toán vaø thaønh thöïc saùm hoái nhöõng loãi laàm trong quaù khöù, xin Chuùa tha thöù vaø laøm cho ngaøy hieäp nhaát troïn veïn ñöôïc sôùm ñeán". Trong baøi noùi chuyeän vôùi Coäng Ñoaøn vaøo cuoái Thaùnh leã, Ñöùc Giaùo Hoaøng cuõng nhaéc laïi lôøi keâu goïi saùm hoái vaø xin Chuùa tha thöù, ñeå anh em cuøng hieåu bieát vaø thöông yeâu nhau nhö nhöõng ngöôøi con Chuùa; "vì chính söï hoøa hôïp, thaønh thöïc yeâu thöông nhau môùi coù theå laøm cho coâng cuoäc rao giaûng Tin Möøng cuûa Chuùa ñöôïc moïi ngöôøi tin töôûng vaø ñoùn nhaän!". Trong khi leân Röôùc Leã, luùc ñi ngang qua ngai toøa Ñöùc Giaùo Hoaøng, moïi giaùo daân Chính Thoáng Giaùo ñeàu cuùi ñaàu toû loøng toân kính; coù moät em nhoû chaïy ñeán hoân nhaãn Ñöùc Giaùo Hoaøng.
Sau Thaùnh Leã, hai vò ñaõ ra ban-coâng Nhaø Thôø ñeå ban pheùp laønh cho giaùo daân tuï taäp ñoâng ñaûo taïi quaûng tröôøng. Sau ñoù hai vò ñaõ naém tay nhau dô leân cao, roài cuøng mæm cöôøi vaãy tay vôùi daân chuùng ñang hoan hoâ vui veû phía döôùi. Hai vò ñaõ taëng nhau kyû vaät löu nieäm. Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ taëng Thöôïng Phuï moät Cheùn Thaùnh, noùi leân söï thoâng hieäp qua Bí Tích Thaùnh Theå. Thöôïng Phuï ñaõ taëng Ñöùc Giaùo Hoaøng Cuoán Boån Saùch Tin Möøng, noùi leân söï thoâng hieäp vaø tình yeâu theo Tin Möøng Chuùa Gieâsu ñaõ rao giaûng. Sau cuøng hai vò ñaõ kyù vaøo Baûn Tuyeân Ngoân chung "quyeát taâm tieáp tuïc ñoái thoïai veà thaàn hoïc vaø tích cöïc coäng taùc trong hoïat ñoäng xaõ hoäi; ñaëc bieät laø vieäc coå voõ tinh thaàn vaø giaù trò Kitoâ giaùo cho xaõ hoäi ngaøy nay ñang caøng ngaøy caøng bò theá tuïc hoùa. Baûn tuyeân ngoân cuõng nhaán maïnh ñeán vieäc phaûi giuùp ñôû nhöõng ngöôøi ngheøo, nhöõng naïn nhaân cuûa baïo ñoäng, cuûa khuûng boá (nhaát laø ôû Trung Ñoâng), nhöõng ngöôøi daân ôû nhöõng nôi maø quyeàn töï do toân giaùo chöa ñöôïc baûo ñaûm hoaøn toaøn.
Ñöùc Giaùo Hoaøng cuõng ñaõ gaëp gôû thaân maät Thöôïng Phuï Giaùo Chuû Armenia Mesrob, roài Ñöùc Thöôïng Phuï Giaùo Chuû Syria Yusuf Cetin; sau ñoù laø vò Tröôûng Giaùo Do Thaùi Thoå Nhæ Kyø Rabbi Ishah Haleva vaøo buoåi chieàu hoâm nay (30/11/2006) taïi Toøa Khaâm Söù taïi Istanbul. Ñaëc bieät vaøo buoåi toái hoâm nay, moät nhoùm ñoâng caùc baïn treû Coâng Giaùo ñaõ baát ngôø ñeán Toøa Khaâm Söù ñeå chaøo möøng Ñöùc Giaùo Hoaøng. Ñöùc Giaùo Hoaøng xuaát hieän ñeå caàu nguyeän vôùi caùc baïn treû, roài chuùc laønh cho moïi ngöôøi vaø noùi: "Cha luoân nhôù ñeán chuùng con trong lôøi caàu nguyeän!".
Saùng sôùm ngaøy 01/12/2006, ngaøy cuoái cuøng cuûa cuoäc thaêm vieáng, Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ ñeán cuøng caàu nguyeän buoåi saùng vôùi Thöôïng Phuï Chính Thoáng Armenia Mesrob II taïi Nhaø Thôø Chính Thoáng Armeria. Hai vò cuõng nhaéc ñeán tinh thaàn "ñaïi keát" caàn thieát ñeå soáng hoøa hôïp nhö nhöõng ngöôøi con caùi trong cuøng moät gia ñình cuûa Chuùa. Sau ñoù, Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ ñeán daâng Thaùnh Leã taïi Nhaø Thôø Chaùnh Toøa Chuùa Thaùnh Thaàn cuøng vôùi coäng ñoaøn Coâng Giaùo ôû ñaây. Ñöùc Thöôïng Phuï Bartolomeo I cuõng hieän dieän. Tröôùc Thaùnh Leã Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ laøm pheùp töôïng Ñöùc Beâneâñíctoâ XV vaø Töôïng Ñöùc Gioan Phaoloâ VI. Hoâm nay, Ñöùc Giaùo Hoaøng daâng leã kính Chuùa Thaùnh Thaàn. Vì coù nhieàu chuûng toäc khaùc nhau, neân trong thaùnh leã ñaõ duøng tôùi 7 ngoân ngöõ khaùc nhau. Trong baøi giaûng, Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ keâu goïi moïi tín höõu haõy yeâu thöông, ñoaøn keát vôùi nhau vaø yeâu thöông lieân keát vôùi nhöõng ngöôøi anh em khaùc tín ngöôõng: "Anh chò em haõy luoân soáng hoøa hôïp yeâu thöông theo lôøi Chuùa Gieâsu ñaõ daïy: Khi chuùng con soáng hoøa hôïp yeâu thöông nhau, luùc ñoù moãi ngöôøi môùi nhaän ra chuùng con laø moân ñeä ñích thöïc cuûa Cha. Vì theá anh chò em haõy tieáp tuïc laøm nhöõng gì coù theå ñöôïc ñeå chöûa laønh nhöõng veát thöông chia reõ vaø haän thuø, haàu cuøng soáng trong hoøa hôïp yeâu thöông. Ñöùc Giaùo Hoaøng cuõng aùm chæ ñeán cuoäc taøn saùt nhöõng ngöôøi Coâng Giaùo Armenia vaøo nhöõng naêm 1915-1918 do chính quyeàn Hoài Giaùo Ottomans gaây ra. Trong cuoäc cöôõng baùch di daân naày gaàn moät trieäu röôõi (hôn moät nöûa daân soá Armenia hoài ño) ñaõ bò gieát. Sau Thaùnh Leã, Thöôïng Phuï Bartolomeo ñaõ cuøng ban pheùp laønh cho giaùo daân. Roài hai vò cuøng ñi xuoáng doïc theo loøng Thaùnh ñöôøng vaø mæm cöôøi vaø chaøo caùc giaùo daân ñang toû loøng noàng nhieät toân kính.
Thaùnh Leã saùng hoâm nay keát thuùc 4 ngaøy thaêm vieáng Thoå Nhæ Kyø cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng. Sau ñoù Ñöùc Giaùo Hoaøng ra phi tröôøng Istanbul ñeå trôû veà Roâma. Tröôùc khi leân maùy bay, Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ noùi nhöõng lôøi caùm ôn saâu xa ñeán chính quyeàn caùc caáp vaø Ngaøi noùi tuy Ngaøi ra veà nhöng vaãn "ñeå laïi moät phaàn taâm hoàn cuûa Ngaøi taïi Istanbul!" (I am leaving a part of my heart in Istanbul!".
Trong nhöõng ngaøy thaêm vieáng Thoå Nhæ Kyø cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng, caùc cô quan truyeàn thoâng vaø baùo chí Thoå Nhæ Kyø ñeàu ñöa tin thuaän lôïi veà cuoäc thaêm vieáng naøy vaø ca ngôïi Ñöùc Giaùo Hoaøng laø moät ngöôøi bình thaûn vaø khieâm toán; nhöng cuõng laø ngöôøi hoaït baùt, nhöõng lôøi noùi vaø cöû chæ raát thích hôïp. Taát caû ñeàu vui möøng vì cuoäc thaêm vieáng ñaõ eâm ñeïp khoâng xaûy ra nhöõng gì ñaùng tieác nhö nhieàu ngöôøi lo sôï. Hôn nöõa caùc cuoäc tieáp xuùc vôùi caùc caáp chính quyeàn, vôùi ngoïai giao ñoaøn, vôùi caùc ñaïi dieän Hoài Giaùo, vaø caùc toân giaùo ñeàu raát côûi môû vaø thaân thieän.
Xin taï ôn Chuùa vaø caàu xin Chuùa laøm cho cuoäc thaêm vieáng cuûa Ñöùc Giaùo Hoøang ñem laïi nhieàu hieäu quaû toát ñeïp; goùp phaàn vaøo vieäc xaây döïng söï hoøa hôïp moïi ngöôøi thuoäc moïi chuûng toäc, vaên hoùa, toân giaùo khaùc nhau ñeå cuøng chung tay xaây döïng Hoøa bình theá giôùi vaø haïnh phuùc cho nhaân loaïi: "Xin hieäp nhaát chuùng con neân moät trong tình yeâu Chuùa. Xin hieäp nhaát chuùng con nhö Ngaøi lieân keát vôùi Cha. Xin giaûi thoaùt chuùng con xa ñieàu baát hoøa chia reõ! Xin keát lieân moïi ngöôøi trong loøng meán Chuùa Cha muoân ñôøi". (Trích Baûn Thaùnh Ca "Baøi Ca Hieäp Nhaát" cuûa Thaønh Taâm).
Linh Muïc Anphong Traàn Ñöùc Phöông
Thaùng 12 naêm 2006