Söù ñieäp cuûa ÑTC Beneñitoâ XVI
cho ngaøy Quoác Teá Hoaø Bình muøng 1/1/2007
Prepared for Internet by Radio Veritas Asia, Philippines
Söù Ñieäp cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Beâneâñitoâ XVI ñeå cöû haønh Ngaøy Quoác Teá Hoaø Bình muøng 1 thaùng Gieâng naêm 2007.
Vatican (Vat. Apic 12/12/2006) - Luùc 11 giôø 30 phuùt tröa thöù Ba, ngaøy 12 thaùng 12 naêm 2006, Ñöùc Hoàng Y Martino, chuû tòch Hoäi Ñoàng Toaø Thaùnh Coâng Lyù vaø Hoaø Bình, ñaõ chuû söï cuoäc hoïp baùo ñeå giôùi thieäu Söù Ñieäp Hoaø Bình cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Beâneâñitoâ XVI cho ngaøy Quoác Teá Hoaø Bình, muøng 1 thaùng Gieâng naêm 2007. Chuû ñeà cuûa söù ñieäp laø: Nhaân Vò laø Con Tim cuûa Hoaø Bình.
Nhaân Vò, Con Tim cuûa Hoaø Bình
1. Vaøo ñaàu naêm môùi, toâi muoán gôûi ñeán quyù Nhaø Caàm Quyeàn, quyù Vò traùch nhieäm caùc quoác gia, vaø ñeán taát caû moïi ngöôøi thieän chí nam nöõ lôøi caàu chuùc Hoaø Bình. Moät caùch ñaëc bieät, Toâi gôûi lôøi caàu chuùc Hoaø Bình ñeán nhöõng ai ñang soáng trong ñau thöông vaø trong caûnh khoå, ñeán nhöõng ai bò haêm doïa bôûi baïo löïc vaø bôûi söùc maïnh cuûa vuõ khí, hoaëc bò chaø ñaïp trong phaåm giaù laøm ngöôøi vaø ñang mong chôø ñöôïc giaûi thoaùt treân bình dieän nhaân baûn cuõng nhö xaõ hoäi. Toâi gôûi lôøi chaøo chuùc Hoaø Bình ñeán caùc thieáu nhi; vôùi söï trinh trong voâ toäi, caùc thieáu nhi laøm cho nhaân loaïi ñöôïc giaøu coù theâm söï toát laønh vaø nieàm hy voïng; vôùi nhöõng khoå ñau ñang chòu, caùc thieáu nhi khuyeán khích chuùng ta taát caû haõy trôû thaønh nhöõng keû hoïat ñoäng cho coâng baèng vaø hoaø bình. Khi ngoû lôøi vôùi caùc thieáu nhi, nhaát laø vôùi nhöõng em thieáu nhi coù töông lai bò hö haïi vì söï laïm duïng vaø vì tính xaáu cuûa ngöôøi lôùn khoâng löông taâm, toâi muoán raèng nhaân dòp Ngaøy Quoác Teá Hoaø Bình, taát caû moïi ngöôøi cuøng chuù yù ñeán chuû ñeà: Nhaân Vò, con tim cuûa Hoaø Bình. Thaät vaäy, toâi xaùc tín raèng nhôø toân troïng con ngöôøi, maø hoøa bình ñöôïc coå voõ; vaø khi xaây döïng hoaø bình, ngöôøi ta ñaët nhöõng neàn taûng cho moät neàn nhaân trieån toaøn dieän ñích thaät. Vaø nhö theá, ngöôøi ta chuaån bò moät töông lai an laønh cho nhöõng theá heä môùi.
Sau nhöõng lôøi nhaäp ñeà nhö treân, Söù Ñieäp Hoaø Bình 2007 ñöôïc chia ra laøm 8 phaàn, moãi phaàn coù hai ( 02) soá.
1. Nhaân vò vaø hoaø bình: hoàng aân vaø traùch vuï (soá 2 vaø 3).
2. Quyeàn soáng vaø quyeàn töï do toân giaùo (soá 4 - 5).
3. Baûn tính cuûa taát caû moïi ngöôøi ñeàu baèng nhau (soá 6 - 7).
4. “Moâi sinh cuûa hoaø bình” (soá 8 - 9).
5. Nhöõng caùi nhìn haïn heïp veà con ngöôøi (soá 10 - 11).
6. Nhöõng nhaân quyeàn vaø nhöõng toå chöùc quoác teá (soá 12 - 13).
7. Coâng phaùp quoác teá veà nhaân ñaïo vaø luaät phaùp noäi boä cuûa caùc quoác gia (soá 14 - 15).
8. Giaùo Hoäi baûo veä ñaëc tính sieâu vieät cuûa nhaân vò (soá 16 - 17).
Töôûng cuõng neân nhaéc raèng ÑTC ñaõ kyù vaøo Söù Ñieäp Hoaø Bình naêm 2007 töø ñieän Vatican ngaøy 8 thaùng 12 naêm 2006. Vaø tröa ngaøy thöù Ba 12 thaùng 12 naêm 2006, Ñöùc Hoàng Y Martino ñaõ giôùi thieäu Söù Ñieäp naøy cho giôùi baùo chí. Chuùng ta haõy ñoïc sang phaàn I cuûa Söù Ñieäp Hoaø Bình 1007, nhö sau:
I. Nhaân vò vaø Hoaø Bình: hoàng aân vaø traùch vuï
2. Kinh Thaùnh quaû quyeát raèng: “Thieân Chuùa ñaõ döïng neân con ngöôøi gioáng hình aûnh Ngaøi; gioáng hình aûnh Ngaøi, Thieân Chuùa ñaõ taïo döïng hoï; Ngaøi taïo döïng hoï coù nam coù nöõ” (Stk 1,27). Bôûi vì ñöôïc taïo döïng gioáng hình aûnh Thieân Chuùa, caù nhaân moãi ngöôøi ñeàu coù phaåm vò; con ngöôøi khoâng phaûi chæ laø moät “vaät naøo ñoù”, nhöng laø moät “vò” coù khaû naêng bieát chính mình, laøm chuû mình vaø töï do trao hieán chính mình vaø böôùc vaøo trong söï hieäp thoâng vôùi nhöõng con ngöôøi khaùc. Ñoàng thôøi, caù nhaân ñoù ñöôïc môøi goïi, nhôø aân suûng Chuùa, ñeán kyù giao öôùc vôùi Ñaáng taïo döïng mình, vaø daâng leân Ngaøi lôøi ñaùp traû Ñöùc Tin vaø Tình Yeâu maø khoâng moät ai khaùc coù theå laøm thay” (1). Trong vieãn töôïng ñaùng khaâm phuïc naøy, ngöôøi ta hieåu traùch vuï ñöôïc trao phoù cho con ngöôøi laø haõy ñeå cho mình ñöôïc tröôûng thaønh trong khaû naêng yeâu thöông vaø laøm cho theá giôùi tieán boä baèng caùch canh taân noù trong coâng baèng vaø trong hoaø bình. Vôùi moät toång hôïp coù söùc ñaùnh ñoäng, thaùnh Augustino daïy raèng: Thieân Chuùa ñaõ taïo döïng chuùng ta maø khoâng caàn hoûi yù kieán chuùng ta, nhöng Ngaøi khoâng theå cöùu chuùng ta neáu chuùng ta khoâng muoán” (2) Vì theá, taát caû moïi ngöôøi ñeàu coù boån phaän vun troàng yù thöùc veà hai khía caïnh naày: Hoàng aân vaø traùch vuï.
3. Hoaø Bình vöøa laø hoàng aân vöøa laø traùch vuï. Neáu quaû thaät raèng hoaø bình giöõa caùc caù nhaân vaø caùc daân toäc --- khaû naêng soáng chung beân caïnh nhau vöøa deät neân nhöõng töông quan trong coâng baèng vaø tình lieân ñôùi --- noùi leân moät daán thaân khoâng bao giôø ngöøng, thì cuõng ñuùng thaät raèng, --- vaø coøn hôn theá nöõa --- hoaø bình laø hoàng aân cuûa Thieân Chuùa. Thaät vaäy, hoaø bình laø moät ñaëc ñieåm cuûa haønh ñoäng Thieân Chuùa, ñaëc ñieåm naøy ñöôïc theå hieän trong taïo vaät vôùi moät vuõ truï coù traät töï vaø hoaø hôïp, cuõng nhö trong ôn cöùu chuoäc cuûa moät nhaân loaïi ñang caàn döôïc cöùu thoaùt khoûi söï hoãn ñoän cuûa toäi loãi. Söï taïo döïng vaø söï cöùu chuoäc cung caáp cho chuùng ta chìa khoaù ñeå ñoïc hieåu caùc bieán coá, nhaém giuùp chuùng ta thaáu hieåu veà yù nghóa cuûa cuoäc ñôøi mình treân traàn gian. Vò tieàn nhieäm ñaùng kính cuûa toâi, Ñöùc Gioan Phaoloâ II, khi ngoû lôøi vôùi Ñaïi Hoäi Ñoàng Lieân Hieäp Quoác ngaøy 5 thaùng 10 naêm 1995, ñaõ noùi raèng “chuùng ta khoâng soáng trong moät theá giôùi phi lyù hoaëc khoâng coù yù nghóa... Trong theá giôùi chuùng ta ñaây, coù moät neàn luaân lyù soi saùng cho cuoäc soáng con ngöôøi vaø laøm cho cuoäc ñoái thoïai giöõa moïi ngöôøi cuõng nhö giöõa moïi daân nöôùc trôû thaønh coù theå ñöôïc.” “Vaên Phaïm” sieâu vieät, nghóa laø toaøn boä nhöõng quy luaät haønh ñoäng caù nhaân cuõng nhö nhöõng quy luaät cho caùc lieân laïc hoã töông giöõa caùc nhaân vò theo söï coâng baèng vaø tình lieân ñôùi, (Vaên Phaïm ñoù) ñaõ ñöôïc khaéc ghi trong caùc löông taâm; vaø trong caùc löông taâm naøy coù phaûn chieáu döï aùn khoân ngoan cuûa Thieân Chuùa. Nhö toâi ñaõ muoán quaû quyeát môùi ñaây, “chuùng ta tin töôûng raèng töø nguyeân thuûy coù Ngoâi Lôøi haèng höõu, coù caùi Höõu Lyù, chôù khoâng phaûi caùi Voâ Lyù” (4). Hoaø Bình do ñoù laø moät traùch vuï ñoøi hoûi söï daán thaân cuûa moãi ngöôøi, ñeå ñích thaân ñaùp laïi moät caùch aên khôùp vôùi chöông trình cuûa Thieân Chuùa. Tieâu chuaån caàn soi saùng cho söï ñaùp traû naøy khoâng theå laø ñieàu gì khaùc hôn söï tuaân giöõ “quy ñònh” ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa Taïo Hoaù vieát vaøo trong con tim con ngöôøi.
Trong vieãn töôïng naøy, nhöõng meänh leänh cuûa quyeàn töï nhieân khoâng neân ñöôïc nhìn nhö laø nhöõng meänh leänh ñöôïc aùp ñaët töø beân ngoaøi, döôøng nhö chuùng eùp buoäc söï töï do cuûa con ngöôøi. Ngöôïc laïi, nhöõng meänh leänh ñoù caàn ñöôïc tieáp nhaän nhö laø lôøi môøi goïi haõy trung thaønh thöïc hieän döï aùn phoå quaùt cuûa Thieân Chuùa, ñöôïc khaéc ghi vaøo baûn tính cuûa con ngöôøi. Ñöôïc höôùng daãn bôûi nhöõng quy ñònh naøy, caùc daân toäc --- beân trong nhöõng neàn vaên hoaù rieâng --- coù theå tieán ñeán gaàn vôùi maàu nhieäm cao caû hôn, töùc maàu nhieäm Thieân Chuùa. Vieäc nhìn nhaän vaø toân troïng boä luaät töï nhieân nhö theá keát thaønh caû trong thôøi ñaïi hoâm nay neàn taûng roäng raõi cho cuoäc ñoái thoïai giöõa nhöõng tín höõu cuûa caùc toân giaùo khaùc nhau, cuõng nhö cho cuoäc ñoái thoïai giöõa caùc tín höõu vaø nhöõng ngöôøi khoâng tin. Ñaây laø ñieåm gaëp gôõ lôùn lao, vaø do ñoù, laø neàn taûng caàn coù cho neàn hoaø bình ñích thöïc.
II. Quyeàn soáng vaø quyeàn töï do toân giaùo
4. Boån phaän toân troïng phaåm giaù cuûa moïi ngöôøi, trong ñoù coù phaûn chieáu hình aûnh cuûa Ñaáng Taïo Hoaù, bao goàm nhö heä luaän ñöôïc ruùt ra töø ñoù raèng ngöôøi ta khoâng theå söû duïng con ngöôøi theo nhö yù mình thích. Ai coù quyeàn haønh nhieàu hôn, treân bình dieän chính trò, kyõ thuaät, kinh teá, khoâng theå söû duïng quyeàn haønh ñoù ñeå xuùc phaïm nhöõng quyeàn lôïi cuûa nhöõng keû khaùc ít may maén hôn. Thaät vaäy, chính döïa treân söï toân troïng nhöõng quyeàn lôïi cuûa keû khaùc maø hoaø bình ñöôïc thieát laäp. YÙ thöùc veà ñieàu naøy, Giaùo Hoäi bieán mình trôû thaønh coät truï naâng ñôõ cho nhöõng quyeàn lôïi caên baûn cuûa moïi ngöôøi. Moät caùch ñaëc bieät, Giaùo Hoäi yeâu caàu toân troïng söï soáng vaø toân troïng söï töï do toân giaùo cuûa moãi ngöôøi. Vieäc toân troïng quyeàn soáng cuûa töøng ngöôøi trong moïi giai ñoaïn thieát laäp moät ñieåm vöõng chaéc coù taàm quan troïng quyeát ñònh: söï soáng laø moät hoàng aân maø ñöông söï khoâng coù troïn quyeàn söû duïng. Cuõng theá, vieäc xaùc ñònh quyeàn töï do toân giaùo ñaët con ngöôøi trong töông quan vôùi moät Nguyeân Lyù sieâu vieät giuùp ñöông söï thoaùt ra khoûi quyeát ñònh töï tieän cuûa con ngöôøi. Quyeàn soáng vaø quyeàn töï do bieåu loä ñöùc tin vaøo Thieân Chuùa, khoâng naèm trong quyeàn haønh cuûa con ngöôøi. Hoøa bình caàn con ngöôøi thieát laäp moät ranh giôùi roõ raøng giöõa ñieàu gì tuyø thuoäc vaøo con ngöôøi vaø ñieàu gì khoâng: nhö theá seõ traùnh ñöôïc nhöõng laãn loän khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc trong phaàn gia taøi caùc giaù trò rieâng bieät cuûa con ngöôøi, xeùt nhö laø con ngöôøi.
5. Rieâng ñoái vôùi quyeàn soáng, thì caàn phaûi leân tieáng toá caùo söï taán coâng vaøo quyeàn lôïi naøy trong xaõ hoäi chuùng ta: ngoaøi nhöõng naïn nhaân cuûa nhöõng cuoäc xung ñoät vuõ trang, cuûa naïn khuûng boá vaø cuûa nhöõng hình thöùc khaùc nhau cuûa baïo löïc, coøn coù nhöõng caùi cheát aâm thaàm gaây ra do bôûi naïn ñoùi, naïn phaù thai, naïn thöû nghieäm treân caùc phoâi thai vaø naïn laøm cho cheát eâm dòu. Laøm sao chuùng ta khoâng nhìn thaáy trong taát caû nhöõng ñieàu vöøa keå moät xuùc phaïm ñeán hoaø bình?
Naïn phaù thai vaø vieäc thöû nghieäm treân caùc phoâi thai laø tröïc tieáp nghòch laïi thaùi ñoä tieáp nhaän ñoái vôùi keû khaùc; thaùi ñoä tieáp nhaän naøy laø caàn thieát ñeå thieát laäp nhöõng töông quan beàn vöõng cuûa hoaø bình. Coøn ñoái vôùi nhöõng gì coù lieân heä ñeán vieäc bieåu loä töï do ñöùc tin cuûa mình, thì moät hieän töôïng ñaùng lo ngaïi khaùc cho thaáy söï thieáu vaéng hoaø bình treân theá giôùi, ñöôïc theå hieän bôûi nhöõng khoù khaên maø bieát bao ngöôøi kitoâ cuõng nhö bao tín ñoà cuûa caùc toân giaùo khaùc thöôøng gaëp phaûi, trong vieäc tuyeân xöng moät caùch coâng khai vaø töï do nhöõng xaùc tín toân giaùo cuûa mình. Rieâng veà tröôøng hôïp cuûa nhöõng ngöôøi kitoâ, toâi ñau buoàn ghi nhaän raèng nhöõng ngöôøi kitoâ khoâng nhöõng thöôøng bò ngaên caûn trong vieäc bieåu loä coâng khai vaø töï do nhöõng xaùc tín toân giaùo cuûa hoï; nhöng taïi vaøi quoác gia, hoï ñuùng laø bò baùch haïi; vaø caû môùi ñaây ngöôøi ta ñaõ ghi nhaän nhöõng bieán coá bi thaûm do baïo löïc döõ daèn gaây ra. Coù nhöõng cheá ñoä aùp ñaët treân taát caû moïi ngöôøi moät toân giaùo duy nhaát, trong khi ñoù coù nhöõng cheá ñoä khaùc thì laõnh ñaïm, khoâng thöïc hieän cuoäc baùch haïi döõ daèn, nhöng thi haønh moät söï laøm nhuïc coù heä thoáng treân bình dieän vaên hoaù ñoái vôùi nhöõng nieàm tin toân giaùo. Trong moïi tröôøng hôïp, ngöôøi ta khoâng toân troïng nhaân quyeàn caên baûn; söï khoâng toân troïng naøy gaây ra nhöõng heä quaû traàm troïng treân söï chung soáng hoaø bình. Khoâng toân troïng nhaân quyeàn laø coå voõ cho moät taâm thöùc vaø moät neàn vaên hoaù tieâu cöïc ñoái vôùi hoaø bình.
III. Taát caû moïi ngöôøi ñeàu bình ñaúng trong baûn tính
6. Nôi khôûi ñaàu cuûa moät soá caêng thaúng haêm doïa neàn hoaø bình chaéc chaén coù bieát bao baát bình ñaúng baát coâng coøn ñang hieän dieän caùch bi thaûm trong theá giôùi. Trong soá nhöõng baát bình ñaúng thaät ñaùng traùch, moät ñaøng laø nhöõng baát bình ñaúng trong vieäc höôûng duøng nhöõng cuûa caûi thieát yeáu, nhö thöùc aên, nöôùc uoáng, nhaø cöûa, söùc khoeû; vaø ñaøng khaùc, nhöõng baát bình ñaúng thöôøng xuyeân giöõa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ trong vieäc thöïc thi nhöõng nhaân quyeàn caên baûn. Ñieàu keát thaønh yeáu toá coù taàm quan troïng tieân quyeát trong vieäc xaây döïng hoaø bình laø vieäc nhìn nhaän söï bình ñaúng thieát yeáu giöõa caùc nhaân vò, moät söï bình ñaúng phaùt sinh töø phaåm giaù sieâu vieät chung cuûa moïi ngöôøi. Söï bình ñaúng treân bình dieän naøy laø ñieàu thieän haûo cho taát caû, ñöôïc khaéc ghi trong “quy ñònh - vaên phaïm” töï nhieân, coù theå ruùt ra töø chöông trình cuûa Thieân Chuùa veà taïo vaät; moät ñieàu thieän haûo khoâng theå naøo bò boû ñi hoaëc bò khinh thò maø khoâng taïo ra nhöõng aâm höôûng naëng neà maø töø ñoù neàn hoaø bình bò ñaët vaøo trong nguy hieåm. Nhöõng thieáu thoán traàm troïng maø nhieàu daân toäc ñang phaûi ñau khoå gaùnh chòu, nhaát laø taïi ñaïi luïc phi chaâu, laø nguoàn goác cho nhöõng ñoøi hoûi baïo tôïn vaø do ñoù keát thaønh veát thöông khuûng khieáp gaây ra cho hoaø bình.
7. Caû vieäc khoâng nhìn nhaän ñuû ñoái vôùi thaân phaän ngöôøi nöõ cuõng mang ñeán nhöõng yeáu toá gaây baát oån trong xaõ hoäi. Toâi nghó ñeán vieäc laïm duïng nhöõng ngöôøi nöõ bò ñoái xöû nhö nhöõng ñoà vaät vaø nghó ñeán bieát bao hình thöùc thieáu toân troïng ñoái vôùi phaåm giaù ngöôøi nöõ; toâi cuõng nghó ñeán --- trong khung caûnh khaùc --- (nghó ñeán) nhöõng quan nieäm veà con ngöôøi hieän coù trong vaøi neàn vaên hoaù, daønh cho ngöôøi nöõ moät choã ñöùng heát söùc tuyø thuoäc vaøo quyeát ñònh ñoäc ñoaùn cuûa ngöôøi nam, vôùi nhöõng haäu quaû xuùc phaïm ñeán phaåm giaù ngöôøi nöõ nhö moät ngoâi vò vaø xuùc phaïm ñeán vieäc thi haønh nhöõng söï töï do caên baûn. Ngöôøi ta khoâng theå naøo cho raèng hoaø bình ñöôïc baûo ñaûm, bao laâu chöa ñöôïc vöôït qua nhöõng hình thöùc kyø thò, xuùc phaïm ñeán phaåm giaù con ngöôøi, moät phaåm giaù ñaõ ñöôïc Ñaáng Taïo Hoaù khaéc ghi vaøo töøng ngöôøi (5).
IV. “Moâi sinh cuûa Hoaø Bình”
8. Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ vieát trong thoâng ñieäp “Naêm Thöù 100”, nhö sau: “Khoâng nhöõng traùi ñaát ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa ban cho con ngöôøi, vaø con ngöôøi phaûi söû duïng traùi ñaát ñuùng theo yù ñònh nguyeân thuûy toát laønh maø theo ñoù traùi ñaát ñöôïc trao ban cho con ngöôøi; nhöng Thieân Chuùa coøn trao ban con ngöôøi cho con ngöôøi nöõa. Do ñoù con ngöôøi phaûi toân troïng nhöõng cô caáu töï nhieân vaø luaân lyù, maø con ngöôøi tieáp nhaän” (6). Chính khi ñaùp laïi troïng traùch ñaõ ñöôïc Ñaáng Taïo Hoaù trao phoù cho, maø nhöõng con ngöôøi nam nöõ coù theå coäng taùc vôùi nhau nhaém mang ñeán moät theá giôùi hoaø bình. Beân caïnh moâi sinh töï nhieân, coøn coù moät “moâi sinh” maø chuùng ta coù theå goïi laø “moâi sinh nhaân baûn”; moâi sinh nhaân baûn naøy ñoøi hoûi “moâi sinh xaõ hoäi”. Vaø ñieàu naøy keùo theo heä luaän raèng nhaân loaïi, neáu bieát thaät söï quan taâm ñeán hoaø bình, thì caàn phaûi luoân ghi nhôù nhöõng lieân heä hieän coù giöõa moâi sinh töï nhieân, --- töùc vieäc toân troïng thieân nhieân ---, vaø moâi sinh nhaân baûn. Kinh nghieäm chöùng minh raèng moïi thaùi ñoä khoâng toân troïng ñoái vôùi moâi tröôøng xung quanh, ñeàu gaây thieät haïi cho söï chung soáng nhaân loïai, vaø ngöôïc laïi. Vaø moãi ngaøy moät luoân roõ raøng hôn raèng coù moät lieân keát khoâng theå naøo boû ñi ñöôïc giöõa söï haøi hoaø vôùi taïo vaät vaø hoaø bình giöõa con ngöôøi. Söï haøi hoaø vôùi thieân nhieân vaø hoaø bình giöõa moïi ngöôøi, caû hai ñeàu giaû thieát phaûi coù hoaø bình vôùi Thieân Chuùa. Baøi thô caàu nguyeän cuûa thaùnh Phanxicoâ Assisi, ñöôïc bieát ñeán nhö laø “Baøi Ca anh Maët Trôøi” laø moät thí duï ñaùng phuïc --- vaø luoân ñuùng luùc --- cho moâi sinh cuûa hoaø bình, döôùi nhieàu hình thöùc cuûa noù.
9. Vaán ñeà moãi ngaøy moät traàm troïng hôn veà vieäc cung caáp caùc nguoàn naêng löôïng, giuùp chuùng ta hieåu moái lieân keát giöõa hai moâi sinh laø chaët cheõ ñeán nhö theá naøo. Trong nhöõng naêm qua, coù chín quoác gia haêng haùi böôùc vaøo trong vieäc saûn xuaát kyõ ngheä, laøm taêng theâm nhöõng nhu caàu veà naêng löôïng. Ñieàu naøy ñang khôi daäy moät cuoäc chaïy ñua chöa töøng coù tröôùc ñaây, ñeå tìm nhöõng nguoàn taøi nguyeân cho vieäc saûn xuaát kyõ ngheä. Trong khi ñoù, taïi vaøi vuøng treân theá giôùi, ngöôøi ta coøn soáng trong nhöõng hoaøn caûnh heát söùc chaäm tieán, trong ñoù söï phaùt trieån thöïc ra ñaõ bò chaän ñöùng laïi, moät phaàn do bôûi vieäc taêng giaù naêng löôïng. Vaäy thöû hoûi nhöõng daân toäc naøy roài seõ trôû neân nhö theá naøo? Loaïi phaùt trieån naøo --- hoaëc loaïi khoâng phaùt trieån naøo --- seõ phaûi aùp ñaët leân hoï, do bôûi söï khan hieám nhöõng nguoàn cung caáp naêng löôïng? Nhöõng söï baát coâng naøo vaø nhöõng xung ñoät naøo seõ ñöôïc khôi daäy bôûi cuoäc chaïy ñua ñeå tìm nhöõng nguoàn naêng löôïng? Vaø nhöõng keû bò loaïi ra khoûi cuoäc chaïy ñua naøy seõ phaûn öùng nhö theá naøo? Ñoù laø nhöõng caâu hoûi noåi baät cho ta thaáy vieäc toân troïng thieân nhieân ñöôïc lieân keát chaët cheõ nhö theá naøo vôùi söï caàn thieát phaûi deät neân giöõa moïi ngöôøi vaø giöõa caùc quoác gia nhöõng töông quan bieát chuù troïng ñeán phaåm giaù cuûa nhaân vò vaø coù khaû naêng thoûa maõn nhöõng nhu caàu ñích thöïc cuûa con ngöôøi. Vieäc phaù hoaïi moâi sinh, vieäc söû duïng khoâng ñuùng vaø ích kyû, cuõng nhö vieäc ñaàu cô nhöõng taøi nguyeân cuûa traùi ñaát, seõ laøm phaùt sinh nhöõng raïn nöùt, nhöõng xung ñoät vaø chieán tranh, bôûi vì nhöõng ñieàu ñoù laø keát quaû cuûa moät quan nieäm voâ nhaân ñaïo veà phaùt trieån. Thaät vaäy, coâng cuoäc phaùt trieån naøo chæ giôùi haïn vaøo khía caïnh kyõ thuaät vaø kinh teá, --- maø boû queân chieàu kích luaân lyù toân giaùo, --- thì cuoäc phaùt trieån ñoù seõ khoâng phaûi laø moät coâng cuoäc phaùt trieån nhaân baûn toaøn dieän, nhöng chæ laø söï meùo moù moät chieàu, vaø cuoái cuøng seõ daãn ñeán vieäc laøm böøng leân nhöõng khaû naêng taøn phaù nôi con ngöôøi.
V. Nhöõng caùi nhìn ruùt goïn con ngöôøi
10. Trong khung caûnh cuûa nhöõng khoù khaên hieän nay vaø nhöõng caêng thaúng quoác teá, ñieàu khaån thieát laø phaûi daán thaân ñeå thieát laäp moät “moâi sinh nhaân baûn”, giuùp cho söï taêng tröôûng cuûa “caây hoaø bình”. Ñeå thöïc hieän moät coâng cuoäc nhö theá, thì ñieàu caàn thieát laø ñeå cho mình ñöôïc höôùng daãn bôûi moät caùi nhìn veà nhaân vò, moät caùi nhìn khoâng bò laøm hö ñi bôûi nhöõng thaønh kieán coù tính caùch yù thöùc heä vaø vaên hoaù, hoaëc bôûi nhöõng lôïi loäc chính trò vaø kinh teá, vaø laø nhöõng thaønh kieán khôi daäy thuø haän vaø baïo löïc. Ñieàu deã hieåu laø nhöõng caùi nhìn veà con ngöôøi thay ñoåi khaùc nhau tuyø theo nhöõng neàn vaên hoaù khaùc nhau. Nhöng ñieàu khoâng theå naøo chaáp nhaän, laø ngöôøi ta vun troàng nhöõng quan nieäm veà con ngöôøi coù tích chöùa trong ñoù nhöõng maàm moùng cuûa söï ñoái nghòch vaø baïo löïc. Cuõng theá, ngöôøi ta khoâng theå naøo chaáp nhaän nhöõng quan nieäm veà Thieân Chuùa nhö Ñaáng khuyeán khích söï baát bao dung ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñoàng loaïi vaø khuyeán khích söû duïng baïo löïc ñoái vôùi keû khaùc. Ñaây laø ñieåm caàn ñöôïc taùi xaùc nhaän moät caùch roõ raøng: ngöôøi ta khoâng bao giôø ñöôïc chaáp nhaän cuoäc chieán nhaân danh Thieân Chuùa! Khi moät quan nieäm naøo ñoù veà Thieân Chuùa naèm ôû goác reã cuûa nhöõng haønh ñoäng toäi aùc, thì ñoù laø daáu cho bieát raèng quan nieäm ñoù ñaõ bieán thaønh yù thöùc heä roài!
11. Ngaøy nay, hoaø bình khoâng nhöõng bò ñe doïa bôûi söï xung ñoät giöõa nhöõng caùi nhìn ruùt goïn con ngöôøi, hoaëc, noùi caùch khaùc, bôûi söï xung ñoät giöõa caùc yù thöùc heä. Hoaø bình coøn bò ñe doïa bôûi söï laõnh ñaïm ñoái vôùi nhöõng gì keát thaønh baûn tính ñích thaät cuûa con ngöôøi. Nhieàu ngöôøi ñöông thôøi choái boû söï hieän höõu cuûa moät baûn tính con ngöôøi vaø nhö theá môû cöûa ñoùn nhaän nhöõng giaûi thích laï ñôøi nhaát veà nhöõng gì thieát yeáu keát thaønh nhaân vò. Vaø ôû ñaây caàn noùi roõ raèng: moät caùi nhìn “ giaûm yeáu “ veà nhaân vò, chaáp nhaän ñuû thöù quan nieäm khaùc nhau, keå caû quan nieäm kyø cuïc nhaát, chæ coå voõ cho hoaø bình moät caùch hôøi hôït beân ngoaøi maø thoâi. Thaät ra caùi nhìn “giaûm yeáu” naøy ngaên caûn cuoäc ñoái thoïai ñích thöïc vaø môû ñöôøng cho nhöõng aùp ñaët ñoäc taøi xen vaøo, vaø cuoái cuøng daãn ñeán heä quaû naøy laø laøm cho nhaân vò khoâng ñöôïc beânh ñôõ, vaø do ñoù, deã daøng trôû thaønh moài cho söï aùp böùc vaø baïo löïc.
VI. Nhöõng nhaân quyeàn vaø nhöõng toå chöùc quoác teá
12. Moät neàn hoaø bình ñích thaät vaø vöõng beàn ñoøi hoûi phaûi coù söï toân troïng nhöõng quyeàn lôïi cuûa con ngöôøi. Tuy nhieân, neáu nhöõng nhaân quyeàn naøy ñöôïc thieát laäp treân moät quan nieäm “giaûm yeáu” veà nhaân vò, thì thöû hoûi laøm sao maø nhöõng nhaân quyeàn naøy khoâng bò yeáu ñi? Nôi ñaây, ngöôøi ta thaáy roõ söï yeáu keùm saâu xa cuûa quan nieäm töông ñoái hoaù veà nhaân vò, khi phaûi bieän hoä vaø baûo veä cho nhaân quyeàn. Trong tröôøng hôïp naøy, nhöõng khoù khaên gaëp phaûi ñaõ quaù roõ: nhöõng nhaân quyeàn ñöôïc trình baøy nhö laø ñieàu tuyeät ñoái, nhöng neàn taûng cuûa nhöõng nhaân quyeàn ñöôïc ñöa ra, thì laïi chæ coù giaù trò töông ñoái. Tröôùc nhöõng ñoøi hoûi “gaây khoù chòu” do bôûi nhaân quyeàn naøy hay nhaân quyeàn noï, thì lieäu ngöôøi ta coøn ngaïc nhieân nöõa hay khoâng, khi ai ñoù leân tieáng phaûn ñoái quyeàn lôïi naøy, hoaëc khi hoï quyeát ñònh deïp quyeàn lôïi ñoù qua moät beân? Chæ khi naøo ñöôïc aên reã trong nhöõng ñoøi buoäc khaùch quan cuûa baûn tính con ngöôøi ñaõ ñöôïc Ñaáng Taïo Hoaù ban cho, thì nhöõng quyeàn lôïi cuûa con ngöôøi môùi coù theå ñöôïc xaùc ñònh maø khoâng sôï bò choái boû. Dó nhieân nhöõng quyeàn lôïi cuûa con ngöôøi keùo theo nhöõng boån phaän. Veà ñieåm naøy, baäc vó nhaân Gandhi ñaõ quaû quyeát ñuùng nhö sau: “Con Soâng Gange - nhaân quyeàn - chaûy xuoáng töø nuùi Himalaya - boån phaän. Chæ nhôø qua vieäc laøm saùng toû nhöõng neàn taûng caên baûn, maø nhöõng nhaân quyeàn, ñang bò taán coâng lieân tuïc trong thôøi ñaïi hoâm nay, môùi coù theå ñöôïc baûo veä caùch töông xöùng. Thieáu söï roõ raøng naøy, ngöôøi ta söû duïng cuøng moät töø “nhaân quyeàn”, nhöng laïi hieåu veà nhöõng ñieàu khaù khaùc nhau: trong vaøi tröôøng hôïp, nhaân vò ñöôïc ghi roõ bôûi phaåm giaù thöôøng haèng vaø coù nhöõng quyeàn lôïi luoân coù giaù trò, taïi baát cöù nôi naøo vaø ñoái vôùi baát cöù ai; vaø trong vaøi tröôøng hôïp khaùc, thì nhaân vò coù phaåm giaù hay thay ñoåi vaø nhöõng quyeàn lôïi luoân coù theå bò ñaët thaønh vaán ñeà, xeùt veà noäi dung, thôøi gian vaø nôi choán.
13. Nhöõng Cô Quan Quoác Teá thöôøng nhaéc ñeán vieäc baûo veä nhaân quyeàn; ñaëc bieät Toå Chöùc Lieân Hieäp Quoác, vôùi baûn Tuyeân Ngoân Chung naêm 1948, ñaõ ñaët ra cho mình traùch vuï chính laø coã voõ nhöõng quyeàn lôïi cuûa con ngöôøi. Ngöôøi ta nhìn veà baûn Tuyeân Ngoân chung naøy, nhö laø moät daán thaân luaân lyù cuûa toaøn theå nhaân loïai. Coù moät söï thaät saâu xa ñöôïc xaùc nhaän nôi ñaây, neáu nhöõng quyeàn lôïi ñöôïc moâ taû trong Tuyeân Ngoân, ñöôïc nhìn nhaän nhö laø coù neàn taûng, khoâng phaûi moät caùch ñôn thuaàn do döïa treân quyeát ñònh cuûa Hoäi Nghò ñaõ chaáp nhaän baûn Tuyeân ngoân, nhöng döïa treân chính baûn tính cuûa con ngöôøi vaø treân phaåm giaù khoâng thay ñoåi cuûa con ngöôøi nhö laø nhaân vò, ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa döïng neân. Nhö theá, ñieàu thaät söï quan troïng laø nhöõng toå chöùc quoác teá khoâng boû ñi neàn taûng töï nhieân cuûa nhaân quyeàn. Neàn taûng töï nhieân naøy laøm cho nhaân quyeàn khoûi bò nguy hieåm thöôøng xuyeân rôi vaøo trong loái giaûi thích coù tính caùch duy thöïc nghieäm. ÔÛ ñaâu xaûy ra tröôøng hôïp caùc nhaân quyeàn bò rôi vaøo trong loái giaûi thích thöïc nghieäm, thì ôû ñoù nhöõng Toå Chöùc Quoác Teá seõ khoâng coù thaåm quyeàn caàn thieát ñeå chu toaøn vai troø baûo veä nhöõng quyeàn lôïi caên baûn cuûa con ngöôøi vaø cuûa caùc daân toäc, moät vai troø ñöôïc xem nhö laø lyù do bieän hoä chính cho söï hieän höõu vaø cho haønh ñoäng cuûa caùc Toå chöùc naøy.
VII. Coâng Phaùp Quoác Teá veà Nhaân Ñaïo vaø Luaät Phaùp Noäi Boä caùc Quoác Gia
14. Töø yù thöùc raèng coù nhöõng nhaân quyeàn khoâng theå nhöôïng vaø ñöôïc lieân keát vôùi baûn tính chung cuûa con ngöôøi, ngöôøi ta ñaõ soaïn ra moät coâng phaùp quoác teá veà nhaân ñaïo, maø caùc quoác gia ñaõ cam keát tuaân giöõ, caû trong truôøng hôïp coù chieán tranh. Nhöng buoàn thay, ñieàu naøy ñaõ khoâng ñöôïc aùp duïng moät caùch aên khôùp, trong caùc tröôøng hôïp chieán tranh xaûy ra môùi ñaây, tuy khoâng caàn nhaéc laïi nhöõng gì ñaõ xaûy ra trong quaù khöù. Nhö theá, chaúng haïn, chuyeän ñaõ xaûy ra trong cuoäc xung ñoät caùch ñaây vaøi thaùng taïi mieàn nam Liban, trong ñoù boån phaän phaûi baûo veä vaø trôï giuùp nhöõng naïn nhaân voâ toäi vaø boån phaän khoâng loâi cuoán thaønh phaàn daân söï vaøo trong cuoäc xung ñoät, phaàn lôùn ñaõ khoâng ñöôïc löu taâm ñeán. Bieán coá ñau thöông taïi Liban vaø dung maïo môùi cuûa nhöõng xung ñoät, nhaát laø khi söï haêm doïa khuûng boá ñaõ môû ra nhöõng haønh ñoäng baïo löïc chöa töøng coù, (bieán coá ñau thöông vaø dung maïo môùi cuûa nhöõng xung ñoät) ñoøi buoäc coäng ñoàng quoác teá taùi xaùc nhaän coâng phaùp quoác teá veà nhaân ñaïo vaø aùp duïng coâng phaùp naøy cho taát caû moïi hoaøn caûnh hieän taïi cuûa cuoäc xung ñoät vuõ trang, keå caû nhöõng hoaøn caûnh khoâng ñöôïc tieân lieäu bôûi coâng phaùp quoác teá veà nhaân ñaïo ñang coù. Ngoaøi ra, naïn khuûng boá ñoøi hoûi moät suy tö ñaøo saâu theâm veà nhöõng giôùi haïn luaân lyù trong vieäc söû duïng nhöõng phöông tieän hieän ñaïi, ñeå baûo veä an ninh quoác gia. Thaät vaäy, caøng ngaøy caøng coù thöôøng hôn nhöõng xung ñoät khoâng ñöôïc tuyeân boá coâng khai, nhaát laø khi ñöôïc thi haønh bôûi nhöõng nhoùm khuûng boá nhaát quyeát ñaït ñeán nhöõng muïc tieâu cuûa ho baèng baát cöù giaù naøo. Tröôùc nhöõng söï vieäc laøm ta ñaùng quan taâm trong nhöõng naêm gaàn ñaây, caùc Nhaø Nöôùc khoâng theå naøo khoâng nhaän thaáy söï caàn thieát phaûi coù nhöõng luaät roõ raøng hôn, coù khaû naêng choáng laïi moät caùch höõu hieäu haønh ñoäng ñieân roà bi thaûm maø chuùng ta ñang chöùng kieán. Chieán tranh luoân laø moät thaát baïi cho coäng ñoàng quoác teá vaø laø moät söï thieät thoøi traàm troïng cho nhaân loïai. Sau khi ñaõ coá gaéng heát söùc mình roài, vaø khi baét buoäc phaûi söû duïng bieän phaùp chieán tranh, thì ít ra caàn tuaân giöõ nhöõng nguyeân taéc thieát yeáu veà nhaân ñaïo vaø nhöõng giaù trò neàn taûng cho moïi cuoäc chung soáng daân söï, baèng caùch thieát laäp nhöõng quy ñònh xöû theá, nhaém giôùi haïn toái ña coù theå, nhöõng thieät haïi, vaø nhaém ñeán vieäc laøm nheï bôùt nhöõng ñau khoå cuûa thaønh phaàn daân söï vaø cuûa taát caû moïi naïn nhaân cuûa cuoäc xung ñoät (7).
15. Moät yeáu toá khaùc khôi daäy lo aâu to lôùn laø vaøi Nhaø Nöôùc muoán coù nhöõng vuõ khí haït nhaân. Haäu quaû laø baàu khí phoå bieán veà söï hoang mang vaø lo sôï, tröôùc khaû theå cuûa moät tai hoïa nguyeân töû. Ñieàu naøy ñöa caùc taâm trí trôû lui veà quaù khöù, trôû veà vôùi nhöõng lo aâu cuûa thôøi chieán tranh laïnh. Sau ñoù, khi chaám döùt thôøi chieán tranh laïnh, ngöôøi ta hy voïng raèng nguy hieåm nguyeân töû ñaõ hoaøn toaøn ñöôïc vöôït qua vaø raèng nhaân loaïi cuoái cuøng coù theå thôû daøi nheï nhoûm. Veà vaán ñeà naøy, lôøi caûnh tænh cuûa Coâng Ñoàng Vaticanoâ II xem ra thôøi söï bieát laø chöøng naøo: “Moïi haønh ñoäng chieán tranh nhaém moät caùch böøa baõi ñeán vieäc huyû dieät toaøn boä caùc thaønh phoá hoaëc nhöõng vuøng to lôùn cuøng vôùi daân cö trong ñoù, (moïi haønh ñoäng chieán tranh nhö theá) laø moät toäi aùc choáng laïi Thieân Chuùa vaø choáng laïi con ngöôøi, vaø phaûi bò leân aùn moät caùch maïnh meõ nhaát vaø khoâng chuùt do döï” (8). Buoàn thay nhöõng ñaùm maây muø ñaày ñe doïa vaãn coøn ñoùng daøy ñaëc nôi chaân trôøi nhaân loïai. Con ñöôøng ñeå baûo ñaûm moät töông lai hoaø bình cho taát caû, ñöôïc gaëp thaáy khoâng nhöõng trong nhöõng hieäp öôùc quoác teá veà vieäc khoâng saûn xuaát theâm caùc vuõ khí nguyeân töû, nhöng coøn trong daán thaân theo ñuoåi moät caùch nhaát quyeát vieäc giaûm bôùt vaø vieäc thaùo boû vónh vieãn nhöõng loaïi vuõ khí naøy. Öôùc gì qua thöông thuyeát ngöôøi ta laøm taát caû nhöõng gì coù theå ñeå ñaït ñeán nhöõng muïc tieâu taøi giaûm vuõ khí nhö vöøa noùi treân. Soá phaän cuûa toaøn theå gia ñình nhaân loïai tuyø thuoäc vaøo ñieàu naøy!
VIII. Giaùo Hoäi baûo veä tính caùch sieâu vieät cuûa nhaân vò
16. Cuoái cuøng, toâi muoán ngoû lôøi keâu goïi khaån thieát ñeán Daân Chuùa: xin moïi ngöôøi kitoâ haõy caûm thaáy mình daán thaân trôû thaønh keû hoaït ñoäng khoâng meät moûi cho hoaø bình vaø laø keû kieân trì beânh vöïc phaåm giaù cuûa nhaân vò vaø beânh vöïc nhöõng quyeàn lôïi khoâng theå nhöôïng ñöôïc. Vôùi taâm hoàn bieát ôn Chuùa vì ñaõ keâu goïi ta thuoäc veà Giaùo Hoäi cuûa Ngaøi, moät giaùo hoäi laø daáu chæ vaø laø söï baûo veä tính caùch sieâu vieät cuûa nhaân vò” (9) trong theá giôùi, ngöôøi kitoâ seõ khoâng meät moûi caàu xin Thieân Chuùa ban cho ñieàu thieän haûo caên baûn laø Hoaø Bình, moät ñieàu heát söùc quan troïng trong cuoäc soáng cuûa töøng ngöôøi. Ngoaøi ra, ngöôøi kitoâ seõ caûm thaáy haõnh dieän vì ñöôïc phuïc vuï caùch quaûng ñaïi cho coâng cuoäc hoaø bình, vöøa ñeán gaëp nhöõng anh chò em, nhaát laø nhöõng ai, ngoaøi vieäc phaûi chòu caûnh ngheøo cuøng vaø thieáu thoán, coøn phaûi chòu thieáu ñieàu thieän haûo quyù giaù naøy. Chuùa Gieâsu ñaõ maïc khaûi cho chuùng ta bieát raèng “Thieân Chuùa laø Tình Yeâu” (1 Gn 4,8) vaø raèng ôn goïi cao caû nhaát cuûa moãi nguôøi laø tình yeâu. Trong Chuùa Kitoâ, chuùng ta coù theå gaëp ñöôïc nhöõng lyù do cuoái cuøng ñeå bieán mình trôû thaønh nhöõng coät truï vöõng chaéc cho phaåm giaù con ngöôøi vaø trôû thaønh nhöõng nguôøi xaây döïng hoaø bình ñaày can ñaûm.
17. Do doù, öôùc gì ñöøng bao giôø thieáu söï goùp phaàn cuûa moïi tín höõu vaøo coâng vieäc coå voõ moät thuyeát nhaân trieån toaøn dieän ñích thaät, theo nhöõng giaùo huaán cuûa caùc thoâng ñieäp “Phaùt trieån caùc daân toäc” vaø “Moái quan taâm xaõ hoäi”, maø chuùng ta chuaån bò cöû haønh trong naêm nay kyû nieäm 40 naêm vaø 20 naêm ban haønh. Toâi xin phoù thaùc cho Ñöùc Nöõ Vöông Hoaø Bình, Meï cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ, “Hoaø bình cuûa chuùng ta” (Eph 2,14) lôøi caàu nguyeän tha thieát cuûa toâi cho toaøn theå nhaân loaïi vaøo khôûi ñaàu cuûa naêm 2007. Duø giöõa nhöõng nguy hieåm vaø nhieàu vaán ñeà --- chuùng ta nhìn veà naêm môùi naøy vôùi taâm hoàn traøn ñaày hy voïng. Xin Meï Maria chæ cho chuùng ta nhìn thaáy trong Ñaáng laø Con cuûa Meï con ñöôøng hoaø bình: xin Meï haõy soi saùng cho ñoâi maét chuùng ta ñeå nhìn ra Dung Maïo cuûa Chuùa trong dung maïo cuûa moïi nhaân vò, con tim cuûa hoaø bình!
Töø Vatican ngaøy 8 thaùng 12 naêm 2006
Beâneâñitoâ XVI, giaùo hoaøng
Chuù thích:
(1) x. Saùch Giao Lyù Coâng Giaùo, soá 357
(2) Baøi giaûng 169, 11,13 : PL 38, 923.
(3) Soá 3.
(4) Baøi giaûng taïi Regensburg, ngaøy 12 thang 9 naêm 2006.
(5) X. Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin, Thö gôûi cho caùc Giaùm Muïc Coâng Giaùo veà söï coäng taùc giöõa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ trong Giaùo Hoäi vaø trong theá giôùi, 31 thaùng 5 naêm 2004, 15-16.
(6) Soá 38.
(7) Xem tieâu chuaån ñöôïc ñeà ra trong Saùch Giaùo Lyù môùi, caùc soá 2307-2317.
(8) Hieán Cheá Muïc Vuï cuûa Coâng Ñoàng Vaticanoâ II, Vui Möøng vaø Hy Voïng, soá 80.
(9) Cuøng nôi vöøa noùi treân (Vui Möøng vaø Hy Voïng), soá 76.
(Baûn dòch Vieät ngöõ cuûa Ñaëng Theá Duõng)