Töông Quan Giöõa Baùc AÙi vaø Coâng Baèng
baøi giôùi thieäu cuûa Ñöùc Hoàng Y Renato Martino
veà Thoâng Ñieäp Thieân Chuùa Laø Tình Yeâu
Prepared for Internet by Radio Veritas Asia, Philippines
Töông Quan Giöõa Baùc AÙi vaø Coâng Baèng: baøi giôùi thieäu cuûa Ñöùc Hoàng Y Renato Martino, Chuû Tòch Hoäi Ñoàng Toaø Thaùnh veà Coâng Lyù vaø Hoaø Bình, veà Thoâng Ñieäp Thieân Chuùa Laø Tình Yeâu
(Radio Veritas Asia 31/01/2006) - Quyù vò vaø caùc baïn thaân meán. Muïc thôøi söï laàn tröôùc ñaõ nhaéc ñeán baøi giôùi thieäu cuûa Ñöùc Hoàng Y Renato Martino, Chuû Tòch Hoäi Ñoàng Toaø Thaùnh veà Coâng Lyù vaø Hoaø Bình. Ñöùc Hoàng Y ñaõ ñoïc baøi naøy trong cuoäc hoïp baùo vaøo Tröa ngaøy 25 thaùng Gieâng naêm 2006, ñeå giôùi thieäu Thoâng Ñieäp ñaàu tieân cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Beâneâñitoâ XVI: “Thieân Chuùa laø Tình Yeâu” (Deus Caritas Est). Sau khi trình baøy vaén taét noäi dung chính cuûa Thoâng Ñieäp, Ñöùc Hoàng Y Renato Martino ñaõ chuù yù khai trieån moái töông quan giöõa Ñöùc Baùc AÙi vaø söï Coâng Baèng, ñöôïc Thoâng Ñieäp trình baøy nôi caùc soá 26 ñeán 29. Giôø ñaây kính môøi quyù vò vaø caùc baïn theo doõi baøi giôùi thieäu cuûa Ñöùc Hoàng Y Renato Martino nhö sau:
Toâi vui möøng vaø haõnh dieän ñöôïc tham döï vaøo buoåi giôùi thieäu Thoâng Ñieäp ñaàu tieân cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Beâneâñitoâ XVI, coù töïa ñeà: “Thieân Chuùa laø Tình Yeâu”, trình baøy suy tö saâu xa vaø ñaày gôïi yù soi saùng veà tình yeâu kitoâ, trong caùc khía caïnh trieát hoïc, thaàn hoïc, tu ñöùc, muïc vuï vaø luaân lyù vaên hoaù cuûa tình yeâu. Chaéc chaén raèng ñaây laø thoâng ñieäp coù tính caùch loan baùo chöông trình haønh ñoäng, theo yù nghóa saâu xa hôn vaø ñoøi buoäc daán thaân nhieàu hôn. Khi nhaéc laïi raèng Thieân Chuùa laø Tình Yeâu, Ñöùc Thaùnh Cha môøi goïi taát caû haõy ñi vaøo trung taâm cuûa Ñöùc Tin Kitoâ. ÑTC ñaõ vieát nhö sau nôi soá 1 cuûa Thoâng Ñieäp: “Vaøo luùc khôûi ñaàu cuûa cuoäc soáng kitoâ, khoâng coù moät quyeát ñònh coù tính caùch luaân lyù hay moät yù töôûng cao caû naøo, nhöng coù cuoäc gaëp gôõ vôùi moät bieán coá, gaëp gôõ vôùi moät Ñaáng, ñaõ ban cho cuoäc soáng moät chaân trôøi môùi, vaø nhö theá ban cho cuoäc soáng moät ñònh höôùng nhaát ñònh. Trong phuùc aâm cuûa mình, thaùnh Gioan ñaõ noùi leân söï kieän naøy vôùi nhöõng lôøi nhö sau: “Thieân Chuùa ñaõ yeâu thöông theá gian ñeán noãi trao ban Con Moät mình cho theá gian, ngoõ haàu baát cöù ai tin vaøo Ngaøi, thì coù ñöôïc söï soáng ñôøi ñôøi” (Gn 3,16) (soá 1). Ngoaøi ra, ñaây coøn laø moät Thoâng Ñieäp ñöôïc bao goàm , nhaát laø nôi phaàn thöù I cuûa thoâng ñieäp, trong baàu khí thieâng lieâng cao. Ñaëc ñieåm naøy nhaéc cho taát caû moïi ngöôøi haõy bieát vun troàng, haõy laøm cho lôùn leân, haõy phaùt trieån nhöõng lyù leõ vaø nhöõng nguyeân do thieâng lieâng cuûa baûn chaát giaùo hoäi vaø cuûa caên cöôùc kitoâ, truôùc nguy cô rôi vaøo “chuû nghóa hoaït ñoäng vì hoïat ñoäng” treân bình dieän xaõ hoäi vaø töø thieän, maø boû maát linh hoàn cuûa moïi hoïat ñoäng. Chính nhöõng lyù leõ vaø nhöõng nguyeân do thieâng lieâng naøy môùi laøm cho haønh ñoäng con ngöôøi coù yù nghóa vaø coù giaù trò. Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ quaû quyeát trong moät trong nhöõng ñoïan coù yù nghóa nhaát trong Thoâng Ñieäp, nhö sau: “Tình Yeâu laø thaàn thieâng, bôûi vì phaùt xuaát töø Thieân Chuùa vaø keát hieäp chuùng ta vôùi Thieân Chuùa; vaø qua dieãn bieán hieäp nhaát, Tình yeâu bieán ñoåi chuùng ta thaønh “Coäng Ñoaøn”, vöôït qua ñöôïc nhöõng chia reõ vaø bieán chuùng ta thaønh Moät, cho ñeán luùc cuoái cuøng, khi Thieân Chuùa laø taát caû trong taát caû” (I Co 15,28) (soá 18 cuûa Thoâng Ñieäp).
Sau nhöõng suy nghó ngaén vaø toång quaùt nhö treân, toâi môøi goïi anh chò em haõy chuù yù ñeán ñoaïn Thoâng Ñieäp töø soá 26 ñeán soá 29, trong ñoù Ñöùc Thaùnh Cha baøn veà chuû ñeà moái töông quan giöõa coâng baèng vaø baùc aùi, qua moät loaït nhöõng ñieåm gôïi yù veà khaû naêng chuyeân moân cuûa Giaùo Hoäi cuõng nhö cuûa Hoïc Thuyeát Xaõ Hoäi cuûa giaùo hoäi, vaø sau ñoù veà khaû naêng chuyeân moân cuûa Nhaø Nöôùc trong vieäc thöïc haønh moät traät töï xaõ hoäi coâng baèng. Ñeå trình baøy vaán ñeà caùch roõ raøng hôn, Toâi xin neâu leân nhöõng ñieåm sau ñaây:
- Giaù trò cuûa Hoïc Thuyeát Xaõ Hoäi cuûa giaùo hoäi trong doøng lòch söû töø theá kyû thöù 19.
- Khaû naêng chuyeân moân cuûa Giaùo Hoäi vaø cuûa hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa giaùo hoäi trong coâng cuoäc xaây döïng moät traät töï xaõ hoäi coâng baèng.
- Vaøi suy tö cuûa Ñöùc Thaùnh Cha veà baûn chaát cuûa hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa giaùo hoäi.
- Trong coäng cuoäc xaây döïng moät traät töï xaõ hoäi coâng baèng, traùch vuï cuûa giaùo hoäi laø traùch vuï khôi daäy nhöõng söùc maïnh luaân lyù vaø thieâng lieâng.
Quyù vò vaø caùc baïn thaân meán,
Chuùng ta haõy theo doõi tieáp Baøi Thuyeát trình cuûa Ñöùc Hoàng Y Renato Martino, nhaán maïnh ñeán khía caïnh Thoâng Ñieäp ñaàu tieân cuûa Ñöùc Beâneâñitoâ XVI trình baøy veà töông quan giöõa Coâng Baèng vaø Baùc AÙi. Nhö chuùng toâi ñaõ nhaéc ñeán trong muïc thôøi söï laàn tröôùc, baøi thuyeát trình cuûa Ñöùc Hoàng Y Martinoâ veà Töông Quan Giöõa Coâng Baèng vaø Baùc AÙi, nhö ñöôïc trình baøy trong thoâng ñieäp “Thieân Chuùa laø Tình yeâu”, giaûi thích boán ñieåm nhö sau:
- Giaù trò cuûa Hoïc Thuyeát Xaõ Hoäi cuûa giaùo hoäi trong doøng lòch söû , keå töø theá kyû thöù 19.
- Khaû naêng chuyeân moân cuûa Giaùo Hoäi vaø cuûa hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa giaùo hoäi, trong coâng cuoäc xaây döïng moät traät töï xaõ hoäi coâng baèng.
- Vaøi suy tö cuûa Ñöùc Thaùnh Cha veà baûn chaát cuûa hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa giaùo hoäi.
- Trong coâng cuoäc xaây döïng moät traät töï xaõ hoäi coâng baèng, traùch vuï cuûa giaùo hoäi laø traùch vuï khôi daäy nhöõng söùc maïnh luaân lyù vaø thieâng lieâng.
Trong muïc Thôøi Söï laàn naøy, chuùng ta haõy theo doõi tieáp ñieåm 1 vaø 2.
- Ñieåm 1: Giaù trò cuûa Hoïc Thuyeát Xaõ Hoäi trong doøng lòch söû keå töø ñaàu theá kyû thöù XIX, Ñöùc Hoàng Y Renato Martino ñaõ phaùt bieåu trong buoåi hoïp baùo nhö sau:
Ñöùc Thaùnh Cha nhaéc raèng tröôùc nhöõng vaán ñeà phaùt sinh trong theá kyû thöù XIX do bôûi neàn kyõ ngheä taân tieán gaây ra vaø laø nhöõng vaán ñeà nhaém vaøo vieäc ñoøi thieát laäp moät traät töï xaõ hoäi coâng baèng, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñaõ goùp phaàn cuûa mình, khoâng nhöõng qua haønh ñoäng cuûa nhöõng vò daán thaân haøng ñaàu trong laõnh vöïc xaõ hoäi, maø coøn nhaát laø qua vieäc nhaäp cuoäc cuûa giaùo huaán xaõ hoäi cuûa giaùo hoaøng vôùi Thoâng Ñieäp Taân Söï cuûa Ñöùc Leâoâ XIII. Trong soá 27 cuûa Thoâng Ñieäp “Thieân Chuùa laø Tình Yeâu”, Ñöùc Thaùnh Cha Beâneâñitoâ XVI ghi nhaän giaây phuùt khai sinh hoïc thuyeát xaõ hoäi coâng giaùo, vöøa ñaùnh giaù giaây phuùt naøy nhö laø khôûi ñaàu cuûa con ñöôøng daøi coù nhieàu keát quaû phong phuù vaø ñöôïc laøm giaøu theâm bôûi nhöõng giaùo huaán tieáp noái nhau cuûa caùc vò Giaùo Hoaøng nhö Ñöùc Pioâ XI, Ñöùc Gioan XXIII, Ñöùc Phaoloâ VI vaø Ñöùc Gioan Phaoloâ II, cho ñeán naêm 2004, khi Hoäi Ñoàng Giaùo Hoaøng veà Coâng Lyù vaø Hoaø Bình phaùt haønh Taäp Toaùt Yeáu Hoïc Thuyeát Xaõ Hoäi cuûa Giaùo Hoäi; Taäp Toaùt Yeáu naøy laø moät trình baøy coù traät töï vaø theo saùt thôøi cuoäc veà nhöõng hoaøn caûnh vaø nhöõng vaán ñeà luoân môùi meõ. Soá 27 cuûa Thoâng Ñieäp “Thieân Chuùa laø Tình Yeâu” coù moät giaù trò chuù giaûi coù taàm quan troïng lôùn, ñeå giaûi thích veà moät giai ñoïan lòch söû khoù khaên vaø coù tính caùch quyeát ñònh, moät giai ñoaïn lòch söû coù chòu aûnh höôûng cuûa chuû nghóa marxít. “Caû khi nhöõng vò ñaïi dieän cuûa Giaùo Hoäi chæ nhaän dieän ñöôïc caùch töø töø raèng vaán ñeà veà cô caáu coâng baèng cuûa xaõ hoäi, ñöôïc ñaët ra moät caùch môùi meõ”, --- nhö Ñöùc Beâneâñitoâ XVI nhìn nhaän caùch thaønh thaät nhö theá, thì Ngaøi nhìn nhaän cuõng caùch thaønh thaät raèng “ giaác mô cuûa chuû nghóa marxít ngaøy nay ñaõ bò tan bieán maát roài”. Trong khung caûnh lòch söû môùi, Ñöùc Thaùnh Cha quaû quyeát raèng hoïc thuyeát xaõ hoäi --- “trong hoaøn caûnh khoù khaên chuùng ta gaëp phaûi hoâm nay do bôûi hieän töôïng toaøn caàu hoaù cuûa neàn kinh teá gaây ra” --- ñaõ trôû thaønh tieâu chuaån caên baûn ñeà ra nhöõng ñònh höôùng coù giaù trò, caû vöôït ra ngoaøi nhöõng ranh giôùi cuûa giaùo hoäi: nhöõng ñònh huôùng naøy --- tröôùc tieán boä cuûa coâng cuoäc phaùt trieån --- caàn phaûi ñöôïc baøn ñeán trong ñoái thoïai vôùi taát caû nhöõng ai quan taâm nghieâm chænh veà con ngöôøi vaø veà theá giôùi con ngöôøi sinh soáng” (soá 27). Vôùi nhöõng ai ñaõ töøng leân tieáng toá caùo giaùo hoäi ñaõ ñoùn huït chuyeán taøu lòch söû, thì cuõng chính lòch söû naøy chöùng minh raèng giaùo hoäi ñaõ töøng ñöùng ñôïi saün truôùc nôi traïm ga maø chuyeán taøu ñoù saép ñeán. Ñöôïc nhìn nhaän nhö vaäy , giaùo hoäi khoâng vui möøng töï maõn ñeà cao chieán thaéng, nhöng chæ xem ñoù nhö laø vieäc thöïc haønh nghieâm chænh cuûa lôøi giaûi thích ñuùng veà lòch söû.
- Ñieåm thöù 2: Veà Khaû naêng cuûa Giaùo Hoäi vaø cuûa Hoïc Thuyeát Xaõ Hoäi cuûa Giaùo Hoäi, trong vieäc xaây döïng moät traät töï xaõ hoäi coâng baèng, Ñöùc Hoàng Y Renato Martino ñaõ noùi nhö sau:
Ñeà taøi naày ñöôïc baøn ñeán trong soá 28 cuûa Thoâng Ñieäp “Thieân Chuùa Laø Tình Yeâu”. Nhaéc laïi kho taøng giaùo huaán veà tính caùch töï laäp cuûa nhöõng thöïc taïi traàn theá, nhö ñöôïc trình baøy trong hieán cheá muïc vuï Vui Möøng Vaø Hy Voïng cuûa Coâng Ñoàng Vaticanoâ II, Ñöùc Thaùnh Cha quaû quyeát raèng “söï coâng baèng laø muïc tieâu vaø do ñoù laø thöôùc ño moïi neàn chính trò... Xaõ hoäi coâng baèng khoâng theå naøo laø coâng vieäc tröïc tieáp cuûa Giaùo Hoäi, nhöng phaûi laø coâng vieäc cuûa chính trò”. Nhöng sau khi ñaõ xaùc ñònh khaû naêng chuyeân bieät cuûa chính trò vaø cuûa nhaø nöôùc trong vieäc xaây döïng moät traät töï xaõ hoäi coâng baèng, vaø do ñoù xaùc ñònh vieäc giaùo hoäi vaø giaùo huaán xaõ hoäi cuûa giaùo hoäi, khoâng coù khaû naêng chuyeân bieät trong coâng vieäc xaây döïng naøy, Ñöùc Thaùnh Cha Beâneâñitoâ XVI lieàn chuù yù ñeà ra ngay khaû naêng chuyeân bieät cuûa giaùo hoäi vaø cuûa giaùo huaán xaõ hoäi cuûa giaùo hoäi. Giaùo Huaán cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Beâneâñitoâ XVI veà ñieåm naøy --- moät giaùo huaán döïa treân kho taøng giaùo huaán cuûa nhöõng vò tieàn nhieäm ngaøi --- coù theå ñöôïc toùm goïn laïi nhö sau: xeùt vì “trí tueä con ngöôøi trong laõnh vöïc thöïc haønh” , khi hoaïch ñònh moät traät töï xaõ hoäi coâng baèng, thì luoân luoân phaûi traû lôøi cho caâu hoûi theá naøo laø söï coâng baèng, vaø ñoàng thôøi luoân bò bao vaây bôûi söùc haáp daãn cuûa lôïi loäc vaø bôûi quyeàn löïc, neân (trí tueä thöïc haønh) naøy caàn luoân ñöôïc thanh luyeän. Hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa Giaùo Hoäi, vôùi khaû naêng huaán luyeän saâu xa cuûa noù, chöùng toû cho thaáy laø coù söùc ñaùp laïi nhu caàu thanh luyeän lieân læ trí tueä con ngöôøi trong laõnh vöïc thöïc haønh. Veà ñieåm naøy, chuùng ta haõy nghe chính Ñöùc Thaùnh Cha noùi trong Thoâng Ñieäp cuûa ngaøi nhö sau: “... vieäc xaây döïng moät traät töï coâng baèng cho xaõ hoäi cuõng nhö cho nhaø nöôùc, --- maø qua traät töï naøy moïi ngöôøi höôûng ñöôïc ñieàu mình coù quyeàn höôûng, --- (vieäc xaây döïng naøy) laø traùch vuï caên baûn, maø moãi theá heä phaûi ñoái dieän laïi maõi. Xeùt vì ñaây laø moät traùch vuï chính trò, vieäc xaây döïng naøy khoâng theå laø boån phaän tröïc tieáp lieàn ngay cuûa Giaùo Hoäi. Nhöng xeùt vì traùch vuï naøy ñoàng thôøi cuõng laø traùch vuï öu tieân nhaân baûn, neân giaùo hoäi coù boån phaän coáng hieán, --- qua vieäc thanh luyeän trí tueä thöïc haønh vaø qua vieäc huaán luyeän luaân lyù, --- (coáng hieán) phaàn rieâng bieät cuûa mình, ngoõ haàu nhöõng ñoøi hoûi cuûa coâng baèng trôû neân coù theå hieåu ñöôïc vaø coù theå thöïc hieän ñöôïc” (28).
Quyù vò vaø caùc baïn thaân meán,
Chuùng ta haõy ñoïc tieáp phaàn coøn laïi cuûa baøi thuyeát trình cuûa Ñöùc Hoàng Y Renato Martino, chuû tòch Hoäi Ñoàng Toaø Thaùnh Coâng Lyù vaø Hoaø Bình, giôùi thieäu Thoâng Ñieäp ñaàu tieân cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Beâneâñitoâ XVI “Thieân Chuùa laø Tình Yeâu”. Trong phaàn coøn laïi naøy, Ñöùc Hoàng Y Martino giaûi thích hai ñieåm coøn laïi, töùc ñieåm 3 vaø 4. Ñieåm 3 noùi veà baûn chaát cuûa Hoïc Thuyeát Xaõ Hoäi cuûa giaùo hoäi nhö ñöôïc trình baøy trong thoâng ñieäp. Vaø Ñieåm thöù 4 noùi veà traùch vuï rieâng bieät cuûa Giaùo Hoäi laø traùch vuï khôi daäy nhöõng naêng löïc thieâng lieâng vaø luaân lyù, ñeå xaây döïng xaõ hoäi coâng baèng hôn. Ñaây, chuùng ta haõy theo doõi baøi thuyeát trình cuûa Ñöùc Hoàng Y Martino.
Ñöùc Hoàng Y ñaõ giaûi thích nhö sau:
- Ñieåm 3: Baûn Chaát cuûa Hoïc Thuyeát Xaõ Hoäi cuûa Giaùo Hoäi.
Trong khung caûnh suy tö veà khaû naêng chuyeân moân cuûa Giaùo Hoäi vaø cuûa Hoïc Thuyeát Xaõ Hoäi cuûa Giaùo Hoäi, trong vieäc xaây döïng cô caáu coâng baèng cho xaõ hoäi vaø cho nhaø nöôùc, Ñöùc Thaùnh Cha coáng hieán vaøi suy tö ñaày höùng khôûi veà chính baûn chaát cuûa hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa Giaùo Hoäi, nhaát laø trong nhöõng gì coù lieân quan ñeán goác reã vaø caùch thöùc laäp luaän cuûa hoïc thuyeát naøy. Ñoái vôùi nhöõng gì lieân quan ñeán goác reã cuûa noù, Ñöùc Thaùnh Cha xaùc nhaän hoïc thuyeát xaõ hoäi aên reã trong ñöùc tin vaø trong söï thanh luyeän lyù trí. Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ vieát trong Thoâng Ñieäp “Thieân Chuùa laø Tình Yeâu” nhö sau: “...Ñöùc Tin coù baûn chaát ñaëc bieät cuûa noù nhö laø moät cuoäc gaëp gôõ vôùi Thieân Chuùa haèng soáng --- moät cuoäc gaëp gôõ môû ra cho chuùng ta nhöõng chaân trôøi vöôït qua beân kia laõnh vöïc rieâng cuûa lyù trí. Nhöng ñoàng thôøi Ñöùc tin laø söùc maïnh thanh luyeän cho chính lyù trí. Khôûi söï töø quan ñieåm cuûa Thieân Chuùa, Ñöùc Tin giaûi thoaùt lyù trí khoûi nhöõng muø quaùng cuûa noù, vaø nhö theá giuùp cho lyù trí ñöôïc “trôû neân chính noù” moät caùch toát ñeïp hôn. Ñöùc tin cho pheùp lyù trí chu toaøn moät caùch toát ñeïp hôn traùch vuï cuûa mình vaø laøm cho lyù trí nhìn thaáy roõ hôn ñieàu thuoäc veà laõnh vöïc rieâng cuûa lyù trí. Chính nôi ñaây, ta thaáy ñöôïc choã ñöùng cuûa hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa giaùo hoäi coâng giaùo” (soá 28). Khi Giaùo Hoäi, vôùi hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa mình, ngoû lôøi vôùi con ngöôøi, thì giaùo hoäi nghó ñeán con ngöôøi “khoâng nhöõng trong aùnh saùng cuûa kinh nghieäm lòch söû, nhöng truôùc heát coøn theo aùnh saùng cuûa Lôøi Maïc Khaûi cuûa Thieân Chuùa haèng soáng” (Laborem exercens, 4). Hoïc thuyeát xaõ hoäi ngay töø ñaàu thuoäc veà giaùo huaán cuûa giaùo hoäi vaø laø phaàn gia taøi truyeàn thoáng cuûa giaùo hoäi; vaø sôû dó ñöôïc nhö vaäy, laø bôûi vì baûn chaát cuûa hoïc thuyeát xaõ hoäi truôùc heát ñöôïc aên reã trong ñöùc tin. Hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa giaùo hoäi ñöôïc xaây döïng “theo aùnh saùng cuûa ñöùc tin vaø cuûa truyeàn thoáng giaùo hoäi” (TÑ Sollicitudo rei socialis, soá 41). Xeùt veà caùch thöùc laäp luaän cuûa hoïc thuyeát xaõ hoäi, Ñöùc Thaùnh Cha quaû quyeát raèng “hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa giaùo hoäi laäp luaän döïa vaøo lyù trí vaø quyeàn töï nhieân, nghóa laø döaï vaøo ñieàu phuø hôïp vôùi baûn tính cuûa con ngöôøi.” (soá 28). Toâi nghó laø nguôøi ta coù theå ñöa ra moät nhaän ñònh quan troïng treân bình dieän tri thöùc raèng töông quan giöõa hoïc thuyeát xaõ hoäi vaø trieát hoïc, nhaát laø töông quan giöõa hoïc thuyeát xaõ hoäi vaø khoa nhaân luaän laø ñieàu töï nhieân. Veà vaán ñeà naøy, toâi xin trích laïi ñaây moät ñoaïn töø Quyeån Toaùt Yeáu Hoïc Thuyeát Xaõ Hoäi nhö sau: “Tröôùc heát, söï ñoùng goùp cuûa trieát hoïc cho hoïc thuyeát xaõ hoäi laø ñoùng goùp heát söùc thieát yeáu; ñaây laø söï ñoùng goùp phaùt sinh töø ñoøi buoäc cuûa baûn theå con ngöôøi, neáu xeùt töø nguoàn maïch cuûa hoïc thuyeát xaõ hoäi; vaø phaùt sinh töø ñoøi buoäc cuûa lyù trí, neáu xeùt theo khía caïnh tri thöùc cuûa chính ñöùc tin. Nhôø qua lyù trí, hoïc thuyeát xaõ hoäi thu nhaän trieát hoïc vaøo trong chính keát caáu luaän lyù noäi taïi cuûa noù, nghóa laø trong chính loái laäp luaän rieâng cuûa noù. Trieát hoïc laø phöông theá thích hôïp vaø caàn thieát, ñeå hieåu ñuùng nhöõng quan nieäm caên baûn cuûa hoïc thuyeát xaõ hoäi, chaúng haïn nhö quan nieäm veà ngoâi vò, veà xaõ hoäi, veà söï töï do, veà löông taâm, veà luaân lyù, veà quyeàn lôïi, veà söï coâng baèng, veà coâng ích, veà tình lieân ñôùi, veà söï hoã trôï, veà Nhaø Nuôùc; söï hieåu bieát veà nhöõng quan nieäm vöøa noùi treân, coù theå soi saùng cho söï chung soáng hoaø hôïp trong xaõ hoäi. Vaø cuõng chính trieát hoïc laøm noåi baät tính caùch hôïp lyù cuûa aùnh saùng maø Phuùc aâm chieáu doïi treân xaõ hoäi; vaø cuõng chính trieát hoïc keâu goïi moïi trí hieåu vaø löông taâm haõy môû roäng vaø chaáp nhaän söï thaät” (soá 77).
- Ñieåm thöù 4: Veà traùch vuï rieâng bieät cuûa Giaùo Hoäi:
Ñöùc Thaùnh Cha quaû quyeát raèng traùch vuï cuûa Giaùo Hoäi, cuøng vôùi hoïc thuyeát xaõ hoäi, trong vieäc xaây döïng moät traät töï xaõ hoäi coâng baèng, laø traùch vuï thöùc tænh nhöõng naêng löïc thieâng lieâng vaø luaân lyù. Thöû hoûi, ÑTC muoán nhaéc ñeán nhöõng naêng löïc naøo ñaây? Chuùng ta haõy laéng nghe chính nhöõng lôøi ÑTC noùi trong Thoâng Ñieäp cuûa ngaøi nhö sau: “Traùch vuï lieàn ngay phaûi hoaït ñoäng ñeå xaây döïng moät traät töï coâng baèng trong xaõ hoäi, laø traùch vuï rieâng bieät cuûa giaùo daân. Nhö laø coâng daân cuûa ñaát nöôùc, giaùo daân ñöôïc môøi goïi ñích thaân tham döï vaøo sinh hoaït coâng coäng. Vì theá, hoï khoâng theå traùnh neù “nhöõng hoaït ñoäng khaùc nhau treân bình dieän kinh teá, xaõ hoäi, laäp phaùp, haønh chaùnh vaø vaên hoaù, nhaèm coå voõ coâng ích moät caùch coù traät töï vaø coù cô caáu.” Söù maïng cuûa giaùo daân laø thieát laäp caùch ñuùng ñaén sinh hoaït xaõ hoäi, vöøa toân troïng tính caùch töï laäp ñuùng cuûa sinh hoïat xaõ hoäi naøy, vöøa coäng taùc vôùi nhöõng coâng daân khaùc theo nhöõng khaû naêng rieâng vaø theo traùch nhieäm rieâng. Caû khi nhöõng thöïc hieän rieâng bieät cuûa tình thöông baùc aùi cuûa giaùo hoäi khoâng bao giôø neân bò laãn loän vôùi nhöõng sinh hoïat cuûa Nhaø Nöôùc, nhöng vaãn ñuùng thaät raèng ñöùc baùc aùi phaûi linh ñoäng toaøn boä cuoäc soáng cuûa giaùo daân vaø do ñoù linh ñoäng toaøn theå sinh hoaït chính trò; vaø sinh hoaït chính trò naøy ñöôïc soáng thöïc haønh nhö laø “ñöùc baùc aùi xaõ hoäi” (29).
Söï hieän dieän cuûa giaùo daân trong laõnh vöïc xaõ hoäi ñöôïc quan nieäm nhö laø vieäc phuïc vuï, nhö laø daáu chæ vaø laø söï theå hieän ñöùc baùc aùi; vieäc phuïc vuï naøy ñöôïc theå hieän trong ñôøi soáng gia ñình, vaên hoaù, lao ñoäng, kinh teá, chính trò, theo nhöõng caùch thöùc khaùc nhau. Ñaùp öùng nhöõng ñoøi hoûi khaùc nhau cuûa phaïm vi daán thaân rieâng bieät cuûa hoï, ngöôøi giaùo daân dieãn taû söï thaät cuûa ñöùc tin, vöøa ñoàng thôøi noùi leân söï thaät cuûa hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa giaùo hoäi; vaø söï thaät naøy ñöôïc thöïc hieän troïn veïn khi noù ñöôïc soáng thaät caùch cuï theå, ñeå mang laïi giaûi phaùp cho nhöõng vaán ñeà xaõ hoäi. Tính caùch ñaùng tin cuûa hoïc thuyeát xaõ hoäi heä taïi truôùc heát nôi nhöõng vieäc laøm, roài môùi keå ñeán söï maïch laïch noäi taïi trong lyù luaän cuûa hoïc thuyeát. Chuùng ta caàn löu yù ñeán chi tieát naøy laø Ñöùc Thaùnh Cha luoân nhaéc ñeán chöùng taù cuûa caùc vò Thaùnh, ñöôïc ñeà nghò nhö laø maãu göông ñaùng ñöôïc noi theo, caû bôûi caùc giaùo daân, qua vieäc vun troàng moät neàn tu ñöùc ñích thaät daønh cho giaùo daân, moät tu ñöùc ñöôïc linh ñoäng bôûi tình thöông; tình thöông naày laøm cho hoï ñuôïc taùi sinh thaønh nhöõng con ngöôøi môùi, ñöôïc thaám nhuaàn trong Maàu Nhieäm Thieân Chuùa vaø ñöôïc hoäi nhaäp vaøo trong xaõ hoäi; nhö theá hoï vöøa laø thaùnh thieän vöøa laø keû thaùnh hoaù anh chò em. Moät neàn tu ñöùc nhö theá xaây döïng theá giôùi, theo Thaùnh Thaàn cuûa Chuùa Kitoâ. Neàn tu ñöùc naøy laøm cho caùc giaùo daân coù khaû naêng nhìn qua beân kia lòch söû, nhöng khoâng vì theá maø xa rôøi lòch söû; laøm cho hoï phaùt trieån moät tình thöông say meâ ñoái vôùi Thieân Chuùa, nhöng ñoàng thôøi khoâng ngoaûnh maët laøm ngô tröôùc anh chò em; laøm cho hoï bieát nhìn anh chò em nhö chính Chuùa nhìn thaáy, vaø yeâu thöông anh chò em nhö chính Chuùa yeâu thöông. Ñöùc Thaùnh Cha muoán khôi leân moät neàn tu ñöùc ñích thöïc, bieát traùnh khoûi hai hình thöùc leäch laïc, moät laø “chuû tröông tu ñöùc sieâu thoaùt noäi taâm”, vaø hai laø “chuû tröông tu ñöùc daán thaân hoaït ñoäng vì hoïat ñoäng”. Neàn tu ñöùc maø Ñöùc Thaùnh Cha muoán khôi daäy, laø moät tu ñöùc ñöôïc theå hieän trong moät toång hôïp soáng ñoäng mang ñeán söï thoáng nhaát ñôøi soáng, mang ñeán yù nghóa vaø nieàm hy voïng cho cuoäc ñôøi.
Toâi muoán keát thuùc baøi giôùi thieäu naøy baèng moät ñoïan trích töø Thoâng Ñieäp “Thieân Chuùa laø Tình Yeâu”. Ñoïan trích naøy toùm goïn caùch taøi tình ñieàu maø chuùng ta coù theå moâ taû nhö laø moät “aûo voïng cuûa kitoâ giaùo” veà tình thöông. Ñoù laø ñoaïn trích töø soá 28 cuûa Thoâng Ñieäp, nhö sau: “Tình Yeâu Baùc AÙi - Caritas - luoân luoân caàn thieát, caû trong moät xaõ hoäi ñaõ trôû neân coâng baèng hôn. Khoâng coù moät cô caáu coâng baèng naøo cuûa Nhaø Nöôùc coù theå laøm cho vieäc phuïc vuï cuûa tình thöông trôû neân dö thöøa... Nhaø Nöôùc naøo muoán daønh quyeàn tieân lieäu taát caû moïi söï, muoán quy taát caû moïi söï veà cho mình, thì cuoái cuøng trôû thaønh moät “cô cheá baøn giaáy” khoâng theå naøo cung caáp ñöôïc ñieàu thieát yeáu maø keû ñau khoå -- vaø taát caû moïi ngöôøi -- caàn ñeán; ñieàu thieát yeáu ñoù laø söï taän tuïy daán thaân ñaày yeâu thöông cuûa chính con ngöôøi ñeå phuïc vuï anh chò em. Ñieàu chuùng ta caàn ñeán, khoâng phaûi laø moät Nhaø Nöôùc ñaët ñònh vaø thoáng trò taát caû, nhöng laø moät Nhaø Nöôùc bieát nhìn nhaän caùch quaûng ñaïi vaø bieát naâng ñôõ, theo tinh thaàn cuûa nguyeân taéc hoã trôï, (naâng ñôõ) nhöõng saùng kieán phaùt sinh töø nhöõng theá löïc xaõ hoäi khaùc nhau vaø laø nhöõng saùng kieán keát hôïp söï saún saøng töï phaùt vaø söï gaàn guûi vôùi nhöõng ai caàn ñöôïc giuùp ñôõ. Giaùo Hoäi Coâng Giaùo laø moät trong nhöõng söùc maïnh soáng ñoäng naøy: trong giaùo hoäi coù söùc soáng maõnh lieät cuûa tình thöông, ñöôïc Thaùnh Thaàn cuûa Chuùa Kitoâ khôi daäy. Tình Thöông naøy khoâng chæ cung caáp cho con ngöôøi söï trôï giuùp vaät chaát maø thoâi, nhöng coøn cung caáp söï phuïc hoài vaø chaêm soùc cho tinh thaàn, cho linh hoàn. Vaø söï trôï giuùp tinh thaàn naày ñoâi khi laïi caàn thieát hôn laø söï trôï giuùp vaät chaát” (soá 28b)
Quyù vò vaø caùc baïn thaân meán,
Treân ñaây laø troïn baøi giôùi thieäu cuûa Ñöùc Hoàng Y Renato Martino, chuû tòch Hoäi Ñoàng Toaø Thaùnh Coâng Lyù vaø Hoaø Bình, cho Thoâng Ñieäp ñaàu tieân cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Beâneâñitoâ XVI, coù töïa ñeà laø “Thieân Chuùa laø Tình Yeâu”. Heïn gaëp laïi quyù vò vaø caùc baïn.
(Ñaëng Theá Duõng)