Ngöôøi Meï chöùng nhaân theá kyû
Baø Coá Elizabeth Ngoâ Ñình Thò Hieäp
(1903-2005)
Prepared for Internet by Radio Veritas Asia, Philippines
Ngöôøi Meï chöùng nhaân theá kyû: Baø Coá Elizabeth Ngoâ Ñình Thò Hieäp (1903-2005)
Santa Ana - Ngaøy 27/01/2005, chuùng toâi ñang theo doõi tin töùc veà leã mai taùng Coâ Anna Haøm Tieáu, baøo muoäi cuûa Ñöùc Hoàng Phanxicoâ Xavie Nguyeãn Vaên Thuaän, thì laïi nhaän ñöôïc tin Cuï Coá Elisabeth Nguyeãn Vaên AÁm, nhuõ danh Ngoâ Ñình Thò Hieäp, thaân maãu cuûa Ñöùc Hoàng Y, cuõng vöøa ñöôïc Chuùa goïi leân ñöôøng veà nhaø Cha, sau khi ñaõ hoaøn taát cuoäc löõ haønh daøi hôn traêm naêm (102 naêm) treân coõi traàn gian naøy, Chuùng toâi xin chuyeån baøi naøy vôùi loøng thaønh taâm caàu nguyeän cho linh hoàn Elizabeth sôùm ñöôïc Chuùa ñöa veà nôi Thieân quoác cuøng vôùi linh hoàn Phanxicoâ Xavie, linh hoàn Anna cuøng caùc linh hoàn khaùc.
Gia Ñình Leã Giaùo
Elisabeth Ngoâ Ñình Thò Hieäp sinh ngaøy 05-5-1903 taïi laøng Ñaïi Phong, huyeän Leä Thuûy, tænh Quaûng Bình, trong moät gia ñình voïng toäc ñaïo ñöùc traûi qua nhieàu theá heä trung thaønh vôùi Ñöùc Tin Coâng Giaùo, ñaõ töøng "hy sinh trong thôøi kyø baét ñaïo vaø ñaõ chòu khoå vì Chuùa, ñaõ chòu löu ñaøy xa xoâi vaø ñaõ bò caàm tuø vì Chuùa", moät doøng toäc noåi danh kieân trung baát khuaát chaúng nhöõng veà maët ñöùc tin maø coøn caû veà maët xaõ hoäi. Thaân phuï laø oâng Ngoâ Ñình Khaû, moät quan phuï chính ñaïi thaàn thanh lieâm vaø cöông tröïc döôùi trieàu vua Thaønh Thaùi. OÂng ñaõ khaúng khaùi choáng laïi vieäc Phaùp aâm möu ñaøy aûi Vua, khieán thôøi baáy giôø trong daân gian Hueá coù caâu ca:
Ñaøy vua khoâng Khaû, (1)
Ñaøo maû khoâng Baøi (2)
Do laøm quan trong trieàu, thöôøng xuyeân phaûi coù maët taïi kinh ñoâ, oâng Ngoâ Ñình Khaû ñaõ dôøi gia ñình töø laøng Ñaïi Phong, tænh Quaûng Bình vaøo ñònh cö taïi Phuû Cam, thuoäc thaønh phoá Hueá. Ngoâ Ñình Thò Hieäp coù hai ngöôøi anh laø oâng Ngoâ Ñình Khoâi vaø Ñöùc Toång Giaùm Muïc Ngoâ Ñình Thuïc, moät ngöôøi chò, Ngoâ Ñình Thò Giao, moät em gaùi keà laø Ngoâ Ñình Thò Hoaøng vaø boán em trai goàm quyù oâng Ngoâ Ñình Dieäm, Ngoâ Ñình Nhu, Ngoâ Ñình Luyeän vaø Ngoâ Ñình Caån.
Ñöôïc giaùo duïc trong moät gia ñình neàn neáp gia phong, Ngoâ Ñình Thò Hieäp luùc thieáu thôøi luoân giöõ phaåm haïnh cuûa moät thuïc nöõ ñoan trang con nhaø gia giaùo, sieâng naêng kinh nguyeän saùng toái trong gia ñình, luoân cuøng vôùi cha meï vaø anh em döï thaùnh leã haøng ngaøy, vaø nhaát laø haêng haùi tham gia caùc vieäc töø thieän baùc aùi.
Giaùo Duïc Con Ñònh Höôùng Cuoäc Ñôøi
Ñeán tuoåi thaønh hoân, Ngoâ Ñình Thò Hieäp keát baïn cuøng Tañeâoâ Nguyeãn Vaên AÁm laø moät thanh nieân caàn cuø, möïc thöôùc vaø ñaïo ñöùc voán cuõng ñöôïc giaùo duïc bôûi moät gia ñình Coâng Giaùo coù truyeàn thoáng kính Chuùa yeâu ngöôøi töø laâu ñôøi. Ngoâ Ñình Thò Hieäp trôû thaønh baø Elisabeth Nguyeãn Vaên AÁm. Hai oâng baø sinh ñöôïc 8 ngöôøi con, trong ñoù coù moät ngöôøi con trai sau naøy ñaõ laøm saùng danh Chuùa vaø raïng danh Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Vieät Nam, ñoù laø Ñöùc Hoàng Y Phanxicoâ Xavie Nguyeãn Vaên Thuaän.
Caäu beù Nguyeãn Vaên Thuaän chaøo ñôøi ngaøy 17-4-1928 taïi Phuû Cam, Hueá. Caøng lôùn, caäu beù caøng theâm khoâi ngoâ tuaán tuù, caøng toû ra thoâng minh vaø coù trí nhôù saéc saûo. Theo thoùi ñôøi, "con quan thì laïi laøm quan", hoï haøng gaàn xa ñeàu thaáy roõ con ñöôøng hoaïn loä ñang môû ra tröôùc maët caäu beù, höùa heïn moät töông lai ngôøi saùng vinh quang. Nhöng baø meï caäu beù thì laïi coù caùi nhìn khaùc. Baø thaáy "tu môùi laø coõi phuùc".
Vôùi taát caû con caùi, baø Elisabeth ñeàu daïy cho bieát soáng ñaïo, treân heát loøng thôø phöôïng Chuùa, döôùi taän tình yeâu thöông giuùp ñôõ ñoàng loaïi. Ngoaøi vieäc daïy cho con hoïc giaùo lyù kinh boån, baø thöôøng xuyeân keå cho caùc con nghe nhöõng maãu truyeän ruùt ra töø Kinh Thaùnh cuõng nhö nhöõng truyeän veà caùc anh huøng töû ñaïo Vieät Nam ñeå cho con baø ngöôøi naøo cuõng thaám nhuaàn vaø soáng theo nhöõng taám göông soáng ñaïo saùng choùi cuûa tieàn nhaân.
Nieàm Vui Thaáy Con Daâng Mình Cho Chuùa
Rieâng vôùi caäu beù Nguyeãn Vaên Thuaän, baø ñaëc bieät caàu xin Chuùa ban cho caäu coù ñöôïc caùi nhìn gioáng nhö caùi nhìn cuûa baø, "tu laø coõi phuùc". Theá neân, khi caäu beù vöøa tôùi tuoåi khoân lôùn, ngoû yù xin vaøo Tieåu Chuûng Vieän, baø meï Elisabeth chaúng nhöõng khoâng ngaên caûn maø coøn thaàm caûm taï ôn Chuùa ñaõ cho con baø bieát choïn ñöôøng ñeå ñi. Baø vöøa xuùc ñoäng vöøa möøng rôõ lo chuaån bò moïi thöù caàn thieát töø chieác khaên tay, cho ñeán aùo quaàn, daøy deùp ñeå con leân ñöôøng gia nhaäp Tieåu Chuûng Vieän An Ninh cuûa Giaùo Phaän Hueá sau khi ñöôïc Cha Chaùnh Xöù sôû taïi ñoàng yù vaø Cha Giaùm Ñoác Tieåu Chuûng Vieän chaáp nhaän. Töø ñoù, baø Elisabeth khoâng ngöøng caàu nguyeän cho con "beàn ñoã trong ôn keâu goïi".
Caàu Cho Con Laøm Boån Phaän Linh Muïc Ñeïp Loøng Chuùa
Ngaøy 11-6-1953, Thaày Phoù Teá Phanxicoâ Xavie Nguyeãn Vaên Thuaän thuï phong Linh Muïc. Baáy giôø baø Elisabeth caûm thaáy an taâm veà ôn thieân trieäu cuûa con mình. Nhöng theo baø, laøm linh muïc ñaõ laø khoù, laøm boån phaän linh muïc ñeïp loøng Chuùa caøng khoù hôn. Chính vì vaäy, keå töø ñoù, loøng baø haèng xao xuyeán, baø khoâng ngôùt caàu nguyeän cho con mình "laøm boån phaän linh muïc ñeïp loøng Chuùa". Caâu noùi aáy sôùm trôû thaønh ñieäp khuùc gaén lieàn vôùi caû cuoäc ñôøi baø.
Trong moät cuoäc phoûng vaán do Ñaøi Phaùt Thanh Little Saigon Radio taïi Hoa Kyø thöïc hieän ngaøy 24-01-2001, Ñöùc Hoàng Y Nguyeãn Vaên Thuaän (vöøa ñöôïc taán phong Hoàng Y ngaøy 21-01-2001) sau khi noùi ñeán taám tình cuûa mình ñoái vôùi Giaùo Hoäi Vieät Nam, ñoái vôùi Toå quoác vaø daân toäc Vieät Nam cuõnh nhö vôùi heát thaûy moïi ngöôøi Vieät Nam, ñaõ taâm söï veà thaân maãu cuûa mình nhö sau:
"Toâi laïi nhôù ñeán taát caû baø con, hoï haøng, ñaëc bieät laø toâi nhôù ñeán baø thaân maãu cuûa toâi, naêm nay ñaõ 98 tuoåi vaø ñang ôû taïi UÙc Ñaïi Lôïi.
Toâi nhôù nhöõng lôøi thaân maãu cuûa toâi thì ñoái vôùi toâi nhö nhöõng lôøi khuyeán caùo toâi trong cuoäc ñôøi linh muïc.
Caùch ñaây ba naêm, toâi coøn nhôù nghe thuaät laïi laø Cha Chu Quang Minh thuoäc Doøng Teân ôû Myõ cuøng ñi vôùi moät Cha ôû UÙc ñeán thaêm baø coá toâi. Hai Cha hoûi baø coá coù muoán Ñöùc Cha Thuaän laøm Hoàng Y khoâng? Baø coá traû lôøi raèng:
- Thöa Cha, con khoâng muoán.
- Vì sao?
- Bôûi vì khi con cho con cuûa con vaøo chuûng vieän, con chæ caàu xin Chuùa cho con cuûa con laøm Linh muïc ñeå teá leã Chuùa laø con vui loøng roài. Coøn ñaõ ñi tu laøm linh muïc thì ñaâu phaûi ham muoán nhöõng chöùc quyeàn danh voïng gì".
Keå maåu chuyeän treân xong, Ñöùc Hoàng Y Nguyeãn Vaên Thuaän xaùc quyeát: "Vôùi toâi, nhöõng lôøi noùi treân luoân luoân laø nhöõng lôøi nhaéc nhuû cuûa baø meï daïy baûo con". Roài ngaøi keå tieáp:
"Caùch ñaây maáy thaùng, toâi ñi giaûng ôû Ñaøi Loan, toâi coù gheù thaêm baø coá toâi, toâi hoûi:
- Haøng ngaøy meï coù nhôù caàu nguyeän cho con khoâng?
Baø coá noùi:
- Coù chöù! Ngaøy naøo cuõng nhôù caàu nguyeän.
Toâi hoûi raèng:
- Meï caàu xin cho con caùi gì?
Baø coá chæ traû lôøi moät caâu thoâi laø:
- Caàu cho con bieát laøm boån phaän ñeïp loøng Chuùa".
Ñöùc Hoàng Y keát luaän: "Ñieàu aáy laø caùi caûm töôûng maïnh meõ cuûa baø meï Vieät Nam daïy con caùi". Trong cuoäc phoûng vaán daønh cho Ñaøi Chaân Lyù (Veritas) AÙ Chaâu ôû Manila, Phi Luaät Taân, ngaøy 15-02-2001, Ñöùc Hoàng Y Nguyeãn Vaên Thuaän noùi roõ hôn taâm söï cuûa ngaøi: "Ñaây laø nhöõng baøi hoïc ñôn sô, nhöng saâu xa, ñaùng suy tö. Toâi seõ khoâng bao giôø queân".
Doõi Theo Böôùc Thaêng Traàm Cuûa Con
Naêm 1967, Cha Phanxicoâ Xavie Nguyeãn Vaên Thuaän ñöôïc Giaùo Hoäi taán phong vaø boå nhieäm laøm Giaùm Muïc Giaùo Phaän Nha Trang. Baø meï Elisabeth cuõng giöõ moät taâm nguyeän. Ñoái vôùi baø, chöùc Giaùm Muïc bao goàm caû thieân chöùc linh muïc. Boån phaän giaùm muïc cuõng laø boån phaän linh muïc. Song boån phaän chaên daét cuûa giaùm muïc coù phaàn roäng lôùn hôn, bao truøm hôn, nhö vaäy laø naëng neà hôn, khoù khaên hôn vaø nhieàu traùch nhieäm hôn. Vì theá, baø khoâng theå ngöng caàu nguyeän, traùi laïi coøn caàu xin nhieàu hôn nöõa cho vò taân Giaùm Muïc "bieát laøm boån phaän ñeïp loøng Chuùa".
Naêm 1975, khi ñaát nöôùc coù nhöõng chuyeån ñoäng khaùc thöôøng, Nguyeãn Thò Haøm Tieáu, aùi nöõ cuûa baø Nguyeãn Thò AÁm, töø UÙc trôû veà Vieät Nam baûo laõnh cho cha meï di taûn ñeán UÙc chæ 5 ngaøy tröôùc khi mieàn Nam Vieät Nam rôi vaøo tay Coäng saûn. Luùc aáy Ñöùc Giaùm Muïc Nguyeãn Vaên Thuaän (ñaõ laø Toång Giaùm Muïc Phoù Saøi Goøn vì ñaõ ñöôïc boå nhieäm tröôùc ñoù moät thaùng, ngaøy 23-4-1975), vôùi vai troø chuû chaên, ñaõ chaáp nhaän ôû laïi Vieät Nam soáng cheát vôùi queâ höông thay vì cuøng cha meï di taûn ra khoûi nöôùc.
Nhöõng caùi cheát bi thöông cuûa anh baø Ngoâ Ñình Thò Hieäp, laø oâng Ngoâ Ñình Khoâi vaø cuûa caùc em baø, laø caùc oâng Ngoâ Ñình Dieäm, Ngoâ Ñình Nhu vaø Ngoâ Ñình Caån, haõy coøn aùm aûnh, ñeø naëng taâm can baø. Baø linh caûm moät tai hoïa seõ giaùng xuoáng con baø. Baø chæ bieát caàu nguyeän vaø phoù daâng moïi söï cho Chuùa. Vaø vieäc phaûi ñeán ñaõ ñeán. Ñöùc Toång Giaùm Muïc Nguyeãn Vaên Thuaän bò baét ngaøy 15-8-1975, nhaèm Leã Ñöùc Meï Hoàn Xaùc Leân Trôøi, bò giam giöõ 13 naêm trôøi, khoâng xeùt xöû. Ai coù rôi vaøo thaûm caûnh aáy môùi thaáu hieåu taâm traïng aâu lo vaø ñau khoå trieàn mieân cuûa moät baø meï coù con laâm vaøo voøng lao lyù maø soá phaän ngaøy mai khoâng ai ñoaùn bieát ñöôïc.
Khi Ñöùc Toång Giaùm Muïc, con baø, nhaän ñöôïc giaáy phoùng thích ngaøy 21-11-1988, roài ngaøy 21-9-1991 nhaän leänh truïc xuaát khoûi Vieät Nam, thì môùi hay vieäc Quan Phoøng cuûa Thieân Chuùa thaät laø kyø dieäu. Bôûi leõ neáu khoâng coù Chuùa an baøi thì laøm sao oâng baø Nguyeãn Vaên AÁm coù cô hoäi ñoaøn tuï vôùi con; neáu khoâng coù chöông trình do baøn tay Chuùa hoaïch ñònh saün thì laøm sao Ñöùc Toång Giaùm Muïc Nguyeãn Vaên Thuaän coù dòp thi thoá taøi naêng vaø ñöùc ñoä cuûa mình trong Giaùo Trieàu Roâma cuõng nhö chöùng minh cho theá giôùi thaáy söùc soáng maõnh lieät noäi taïi cuûa Giaùo Hoäi Vieät Nam duø traûi qua bao phong ba baõo toá.
Ngöôøi Meï Chöùng Nhaân Theá Kyû
Thaät khoâng ñôn giaûn chuùt naøo khi muoán vieát veà moät ngöôøi meï ngoùt traêm naêm soáng nhöõng thaêng traàm cuûa gia ñình lieân quan ñeán caû vaän meänh ñaát nöôùc laãn lòch söû cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo nhö baø Elizabeth Nguyeãn Vaên AÁm - Ngoâ Ñình Thò Hieäp. Chuùng toâi thaáy coù ngöôøi ñang thöïc hieän moät taùc phaåm noùi veà baø, vieát baèng tieáng Anh. Taùc giaû laø oâng Nguyeãn Vaên Chaâu. Quyeån saùch coù töïa ñeà "NGO DINH THI HIEP OR A LIFETIME IN THE EYE OF THE STORM.". Chuùng toâi coù ñoïc hôn 40 trang ñaàu baûn thaûo in treân giaáy khoå 8½ x 11 maø thaáy taùc giaû vaãn noùi chöa heát caùi thôøi thô aáu cuûa baø, thì vaøi ba trang giaáy nhö theá naøy naøo noùi leân ñöôïc gì?
Tuy nhieân, vôùi moät ngöôøi meï khieâm nhöôøng, luoân soáng cuoäc soáng aån daät nhö baø Elisabeth, coù leõ moät vaøi neùt phaùc hoïa chaân tình cuûa chính ngöôøi con yeâu daáu cuûa baø laø Ñöùc Hoàng Y Phanxicoâ Xavie Nguyeãn Vaên Thuaän ñaõ ñuû laøm saùng caùc ñöùc tính cao quyù nôi baø.Vì vaäy, chuùng toâi xin maïn pheùp ghi laïi ôû ñaây nhöõng doøng taâm söï chaân thaønh aáy ghi nôi lôøi ñeà taëng vieát trong quyeån "Chöùng Nhaân Hy Voïng", taäp saùch caùc baøi giaûng cuûa Ñöùc Hoàng Y Nguyeãn Vaên Thuaän giaûng tónh taâm cho Ñöùc Thaùnh Cha Gioan Phaloâ II vaø Giaùo Trieàu Roâma töø 12 ñeán 18-3-2000, luùc Ñöùc Hoàng Y coøn laø Toång Giaùm Muïc.
"Meï Elisabeth,
Ngöôøi ñaõ giaùo duïc con töø khi con coøn ôû trong buïng Meï.
Moãi toái Meï daïy con nhöõng chuyeän Kinh Thaùnh,
Meï keå cho con lòch söû caùc thaùnh töû ñaïo Vieät Nam,
nhaát laø veà toå tieân chuùng ta.
Meï daïy con yeâu meán Toå Quoác,
Meï giôùi thieäu cho con Thaùnh Nöõ Teâreâxa Haøi Ñoàng Gieâsu
nhö maãu göông caùc nhaân ñöùc Kitoâ giaùo.
Meï laø ngöôøi phuï nöõ maïnh meõ
ñaõ choân taùng caùc anh em mình
bò nhöõng keû phaûn boäi thaûm saùt,
nhöõng ngöôøi maø Meï ñaõ chaân thaønh tha thöù sau ñoù,
luoân tieáp ñoùn hoï, nhö theå khoâng coù gì xaûy ra.
Khi con coøn ôû tuø, Meï laø nguoàn an uûi naâng ñôõ lôùn lao cho con.
Meï noùi vôùi taát caû moïi ngöôøi:
"Xin haõy caàu nguyeän ñeå con toâi ñöôïc trung thaønh vôùi Giaùo Hoäi
vaø ôû laïi nôi naøo Chuùa muoán".
Ngaøy 16-9-2002, moät Thaùnh giaù nöõa - moät caùi tang lôùn - laïi ñeø naëng treân vai ngöôøi meï voán ñaõ naëng chóu gaùnh ñau thöông troøn theá kyû: Ñöùc Hoàng Y Phanxicoâ Xavie Nguyeãn Vaên Thuaän, ngöôøi con 74 tuoåi cuûa baø meï ngoùt traêm tuoåi ngoài xe laên, ngöôøi con aáy vónh vieãn töø bieät coõi traàn ngaøy 16-9-2002 sau khi ñaõ hoaøn taát cuoäc Löõ Haønh Treân Ñöôøng Hy Voïng.
Taïi sao Chuùa laïi ñeå cho moät con ngöôøi thaân xaùc moûng manh nhö Elisabeth laïi phaûi höùng chòu haøng loaït nhöõng maát maùt lôùn trong gia ñình, töø caùc ñaáng sinh thaønh baø ñeán nhöõng ngöôøi anh em ruoät cuûa baø, roài ngöôøi baïn ñôøi thaân yeâu cuûa baø. Vaø baây giôø laïi ñeán löôït ngöôøi con trai yeâu daáu baø! Thaät khoâng ngôø! Duø vaäy, baø khoâng heà hoaøi nghi caät vaán taïi sao hay moät lôøi than traùch. Giôø ñaây, truôùc maët baø, con cuûa baø quaû ñaõ ra ñi mang theo ñuùng nhöõng haønh trang maø baø ñaõ goùi gheùm cho con trong suoát ñôøi baø: trung thaønh vôùi Giaùo Hoäi vaø ôû laïi nôi naøo Chuùa muoán.
Baø tin Chuùa ban cho baø nghò löïc tinh thaàn ñeå can ñaûm tuaân theo Thaùnh yù Chuùa. Baø tin raèng, linh hoàn baø vaãn phaûi maõi maõi ñöôïc tinh luyeän bôûi nhöõng thöû thaùch nhö vaäy hay nhieàu hôn theá nöõa, nhaát laø ôû vaøo chaëng choùt cuûa quaõng ñöôøng daøi baø ñaõ ñi vaø coøn tieáp tuïc ñi cho tôùi khi naøo Chuùa baûo baø döøng laïi. Tai baø nhö nghe coù tieáng thì thaàm cuûa con: "Hodie mihi, cras tibi - hoâm nay phieân con, ngaøy mai phieân meï". Baø vui veû ñoùn nhaän thöû thaùch vaø ôû trong tö theá saün saøng: Fiat - Xin Vaâng!
Hoâm nay, ngaøy 27-01-2005, taïi Sydney, UÙc, baø Elisabeth thöïc hieän troïn veïn tieáng Xin Vaâng cho rieâng baûn thaân mình ñeå theo chaân con mình hoaøn taát cuoäc löõ haønh hôn traêm naêm treân coõi ñôøi oâ troïc naøy, sau khi chöùng kieán söï ra ñi cuûa ngöôøi con gaùi Anna Haøm Tieáu ñaõ töøng gaàn guõi phuïng döôõng baø trong thôøi gian qua. Chuùng ta caàu nguyeän cho linh hoàn Elisabeth ñöôïc Chuùa sôùm ñöa veà Thieân quoác. Chuùng ta cuõng khoâng queân caàu cho linh hoàn Phanxicoâ Xavie cuøng vôùi thaân maãu ñôøi ñôøi höôûng nhan thaùnh Chuùa.
Chuù thích:
(1) Naêm 1907, Levecque, Khaâm söù Trung Kyø duøng aùp löïc baét caùc quan trong trieàu kyù vaøo tôø bieåu yeâu caàu vua Thaønh Thaùi thoaùi vò vaø ñoàng yù cho Phaùp löu ñaøy Nhaø Vua. Caùc quan khoâng ai daùm cöôõng. Chæ coù Ngoâ Ñình Khaû quyeát lieät phaûn khaùng vaø giuõ aùo töø quan sau khi vua Thaønh Thaùi bò buoäc thoaùi vò ngaøy 03-9-1907. Naêm 1914, Ngoâ Ñình Khaû töø traàn, hai naêm sau (1916), Phaùp ñaøy vua Thaønh Thaùi ra ñaûo Reùunion.
(2) "Baøi" laø Nguyeãn Vaên Baøi, cuõng laø moät ngöôøi Coâng Giaùo laøm quan trong trieàu ñình Nhaø Nguyeãn, ñaõ choáng laïi vieäc Phaùp ñoøi ñaøo maû vua Vieät Nam.