Vaøi neùt veà lòch söû Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Croat
töø thuûa ban ñaàu cho ñeán thôøi kyø cai trò
cuûa Cheá Ñoä Coäng Saûn sau theá chieán thöù Hai
Prepared for Internet by Radio Veritas Asia, Philippines
Vaøi
neùt veà lòch söû Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Croat töø thuûa ban
ñaàu cho ñeán thôøi kyø cai trò cuûa Cheá Ñoä Coäng Saûn sau theá
chieán thöù Hai.
(Radio
Veritas Asia - 2/05/2003) - Chuùng ta haõy löôùt qua lòch söû cuûa Giaùo
Hoäi Coâng Giaùo taïi Croat töø ñaàu cho ñeán thôøi kyø cai trò cuûa
Cheá Ñoä Coäng Saûn sau theá chieán thöù Hai.
Ñaát
Nöôùc Croat ñaõ tieáp nhaän Kitoâ giaùo caùch ñaây 13 theá kyû. Laàn
gaëp gôõ ñaàu tieân giöõa Toaø Thaùnh vaø nhöõng ngöôøi Croat laø
vaøo naêm 641, khi moät söù giaû cuûa Toaø Thaùnh, laø Ñan Vieän Phuï
Martin, ñeán ñeå chuoäc laïi nhöõng haøi coát cuûa nhöõng ngöôøi
noâ leä kitoâ chòu töû ñaïo. Duø lòch söû
cho bieát raát
ít veà vieäc trôû laïi cuûa nhöõng ngöôøi Croat, nhöng chaéc
chaén laø trong baàu khí an bình vaøtöï nguyeän, trong thôøi kyø töø
giöõa theá kyû thöù VII ñeán ñaàu theá kyû thöù IX. Khoâng coù cuoäc
baùch haïi toân giaùo naøo ñöôïc ghi nhaän trong thôøi kyù naày.
“Soå
Boä Haønh Chaùnh” cuûa Hoaøng Ñeá Constantine Porphyrogenitus (913-
959) ghi laïi raèng khi nhöõng ngöôøi Croat döïng laïi laäp nghieäp
trong phaàn ñaát töø soâng
DRAVA trôû ra bieån Adriatic, Hoaøng ñeá cuûa Ñeá Quoác Byzantine luùc
ñoù laø Heraclitus (610- 641) “ñaõ cöû phaùi ñoaøn ñeán töø
Roma, goàm moät Toång Giaùm
Muïc, moät Giaùm Muïc vaø caùc Linh Muïc vaø thaày Phoù Teá, vaø ñaõ
röûa toäi cho nhöõng ngöôøi Croat.”
Lòch
Söû coù ghi laïi Pheùp Röûa
cuûa nhöõng Hoaøng Töû Croat nhö Porga, Porin, Vojnomir, Viselav, Borna,
Ljudevit, Posavski vaø nhöõng vò khaùc nöõa. Vaøo theá kyû thöù 9,
nhöõng ngöôøi Croat ñaõ hoaø nhaäp vaøo coäng ñoaøn nhöõng quoác
gia kitoâ Chaâu AÂu. Caùc vò Cai Trò ngöôøi Croat nhö
Mislav (khoaûng naêm 839) Trpimir (852) vaø nhöõng vò khaùc nöõa,
ñaõ xaây leân nhöõng Nhaø Thôø vaø caùc Tu Vieän; ñaây laø moät
daáu chæ cho bieát vaøo thôøi kyø naày, Kitoâ giaùo ñaõ aên reã saâu
vaøo ñaát nöôùc Croat roài. Naêm 879, Vò Cai Trò Croat BRANIMIR, ñaõ
gôûi cho Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan VIII moät böùc thö
noùi leân söï thuaàn phuïc vaø loøng trung thaønh. Vaø trong vaên
thö traû lôøi, ñeà ngaøy 7 thaùng 6 naêm 879, Ñöùc Giaùo Hoaøng
Gioan VIII noùi raèng ngaøi khaån xin
Thieân Chuùa chuùc laønh cho Branimir vaø ñaát nöôùc cuûa oâng,
trong thaùnh leã cöû haønh beân Moä Thaùnh Toâng Ñoà Pheâroâ.
Nhöõng vaên thö
trao ñoåi giöõa Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan X (914-928) vaø vò laõnh
ñaïo Croat Tomislav, --- hieän coøn löu giöõ vaø lieân quan ñeán Thöôïng
Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc ñaàu tieân taïi Split (925) coù phaàn chính thöùc
nhaéc ñeán laõnh tuï Croat.
Naêm
1075, trong thôøi kyø chia reõ Ñoâng vaø Taây, vò söù giaû cuûa
Ñöùc Greâgori VII ñaõ toân phong Zvonimir laøm Vua nhöõng ngöôøi
Croat. Nhaø Vua Zvonimir theà höùa trung thaønh vôùi Ñöùc Giaùo Hoaøng
vaø höùa seõ aùp duïng coâng cuoäc canh taân giaùo hoäi trong laõnh
thoå cuûa mình, baûo veä nhöõng goaù phuï vaø coå voõ coâng baèng.
Trong
thôøi kyø ñoäc laäp cuûa Vöông Quoác Croat vôùi nhöõng nhaø cai
trò ngöôøi Croat, Doøng Bieån Ñöùc hoaït ñoäng raát tích cöïc giöõa
daân chuùng , vaø ñaõ ñeå laïi daáu veát khoâng theå xoaù môø treân
bình dieän sinh hoaït toân giaùo, vaên hoaù vaø chính trò.
Sau
naêm 1102, khi nhöõng ngöôøi Croat boû ñi trieàu ñaïi ñoäc laäp cuûa
hoï, ñeå böôùc vaøo theá lieân keát vôùi Hungary, doøng Bieån
Ñöùc töø töø bò thay theá bôûi caùc doøng Khaát Thöïc khaùc, nhaát
laø bôûi doøng Phanxicoâ vaø sau ñoù laø doøng Ñaminh, ñaõ ghi ñaäm
neùt aûnh höôûng treân sinh hoaït kitoâ giaùo cuûa ngöôøi Croat.
Sau ñoù, sinh hoïat toân giaùo vaø vaên hoaù cuûa ngöôøi Croat laïi
chòu aûnh höôûng maïnh cuûa Doøng Teân.
Vaøo
theá kyû thöù IX, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi Croat ñöôïc höôûng
moät ñaëc aân duy nhaát trong Giaùo Hoäi Coâng Giaùo phoå quaùt thôøi ñoù: ñoù laø Ñöùc
Giaùo Hoaøng Innocenteâ IV, --- maëc cho nhöõng choáng ñoái, --- ñaõ
cho pheùp Ñöùc Giaùm Muïc Philip cuûa giaùo phaän Senj, xöû duïng
ngoân ngöõ Slavic vaø chöõ vieát Glagolitic trong phuïng vuï.. Nhö theá,
keå töø ñoù, cho ñeán Coâng Ñoàng Vaticanoâ
II, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Croat laø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo duy
nhaát ñöôïc pheùp xöû duïng ngoân ngöõ ñòa phöông trong sinh hoïat
phuïng vuï, trong khi maø taïi caùc vuøng ñaát khaùc, Giaùo Hoäi
Coâng Giaùo vaãn coøn duøng tieáng Latinh.
Vaøo
theá kyû thöù 15, nôi vuøng ñaát cuûa Croat Coå, --- maø hieän nay
laø vuøng ñaát giaùp ranh vôùi coäng hoaø Bosnia-Erzegovina, --- tieáp
sau cuoäc lieân keát vôùi Hungary nhö ñaõ noùi treân, moät “laõnh
thoå” môùi ñöôïc thaønh hình, tröôùc cuoäc xaêm laêng cuûa hoaøng
ñeá Thoå Nhæ Kyø Ottoman --- laõnh thoå môùi naày ñöôïc goïi laø
Vöông Quoác Croat. Vôùi nhöõng cuoäc chieám ñaát cuûa hoaøng ñeá
Ottoman, vaø trong voøng nhieàu theá kyû, ngöôøi Croat ñaõ maát ñi
moät phaàn ñaát lôùn. Moät phaàn
daân chuùng Croat laïi theo Hoài Giaùo vaø Chính Thoáng Giaùo. Caùc Tu Só doøng Phanxicoâ ñaõ hoaït ñoäng vaø aûnh höôûng
nhieàu treân phaàn daân chuùng Croat coøn theo Coâng
Giaùo Latinh, vaø nhö theá coù coâng duy trì caên cöôùc toân
giaùo, vaên hoaù vaø chuûng toäc Croat, trong thôøi kyø vuøng ñaát
naày bò thuoäc veà
ñeá quoác Ottoman.
Vaøo
cuoái theá kyû thöù 19, taïi Vuøng Ñaát Croat döôùi quyeàn kieåm
soaùt cuûa ñeá quoác AÙo - Hungary, cho
ñeán naêm 1918, caùc sinh vieân vaø
nhöõng nhaø trí thöùc coâng giaùo toå chöùc moät phong traøo ñeå
ñöa giaù trò coâng giaùo vaøo trong xaõ hoäi.
Ñoái
vôùi nhöõng ngöôøi coâng giaùo, thôøi kyø Lieân Bang Yougoslavi ñaàu
tieân laø thôøi kyø ngoaøi söï mong muoán cuûa ngöôøi daân Croat,
phaûi chòu nhieàu kyø thò phaân bieät ñoái xöû.
Nhöõng thuø nghòch trong thôøi theá chieán thöù II ñaõ gaây
ra nhieàu cuoäc ñoå maùu.
Cheá ñoä Coäng saûn cuûa thôøi sau theá chieán, ñaõ choáng ñoái vaø baùch haïi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, quoác höõu hoaù caùc taøi saûn cuûa Giaùo Hoäi vaø baét bôù caùc thaønh vieân cuûa haøng giaùo phaåm Coâng Giaùo Croat, luùc ñoù do Ñöùc Hoàng Y Alojzije Stepinac laõnh ñaïo. Chuùng ta seõ noùi tieáp veà vieäc naày trong moät chöông trình khaùc.
(ÑTD)