Ñieáu Vaên Chia Buoàn

Ñöùc Hoàng Y Phanxicoâ Nguyeãn Vaên Thuaän

Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia

Tìm laïi moät vaøi daáu chaân cuûa "Thaùnh Gioùng"

(ñeå töôûng nieäm moät ngöôøi Anh vöøa ra ñi)

Anh P.X. quí thöông,

Anh vöøa ra ñi, sau nhöõng thaùng ngaøy "ba chìm, baûy noåi, taùm leânh ñeânh", treân giöôøng beänh. Nhieàu ngöôøi ñang khoùc, vì nhôù thöông. Baûn thaân toâi cuõng baét ñaàu caûm nghieäm moät choã troáng vaéng, ñang töø töø hieän hình vaø lan traøn ra khaép töù phía...

Toâi khoâng ngôø: Anh caøng ra ñi, bao nhieâu kyû nieäm laïi ruû nhau trôû veà, moät caùch ñaäm neùt, trong taâm töôûng cuûa toâi.

1.- Hoâm aáy toâi coøn laø moät tieåu chuûng sinh chöa ñaày möôøi hai tuoåi... Taân linh muïc P.X. trôû veà Tieåu Chuûng Vieän An Ninh, Cöûa Tuøng, maàng leã môû tay vôùi ñaøn em cuûa mình.

Hôn naêm möôi naêm ñaõ troâi qua. Theá maø lôøi Anh coøn vang voïng trong toâi, baøi Tin Möøng cuûa Thaùnh Luca (Lc 6, 20-26):

"Phuùc cho Anh em laø nhöõng keû ngheøo khoù (...)

"Phuùc cho Anh em laø nhöõng keû baây giôø ñang phaûi ñoùi (...)

"Phuùc cho Anh em laø nhöõng keû baây giôø ñang phaûi khoùc (...)

"Phuùc cho Anh em, khi vì Con Ngöôøi maø bò ngöôøi ta oaùn gheùt, khai tröø, sæ vaû vaø bò xoùa teân nhö ñoà xaáu xa (...)

"Nhöng khoán cho caùc ngöôi laø nhöõng keû giaøu coù (...)

"Khoán cho caùc ngöôi, hôõi nhöõng keû baây giôø ñang ñöôïc no neâ (...)

"Khoán cho caùc ngöôi, hôõi nhöõng keû baây giôø ñang ñöôïc vui cöôøi (...)

"Khoán cho caùc ngöôi, khi ñöôïc moïi ngöôøi ca tuïng..."

Vaøo tuoåi ñôøi "aên chöa no, lo chöa tôùi", toâi ñaõ nghe Anh chia seû Tin Möøng, moät caùch haêng say vaø löu loaùt. Nhöng luùc baáy giôø, ñaàu oùc toâi coøn quaù troáng roãng, toâi chöa bieát ñaët ra nhöõng caâu hoûi, ñeå Anh vaø bao nhieâu ngöôøi khaùc coù theå "khai taâm" cho toâi, trong cuoäc ñôøi laøm ngöôøi vaø laøm con Chuùa.

2.- Treân ñöôøng ñi muoân neûo, sau hôn saùu naêm xa caùch, toâi ñaõ gaëp laïi Anh, vaø laøm hoïc sinh cuûa Anh...

Trong gaàn moät naêm, taïi tröôøng Trung Hoïc Thieân Höõu, Hueá, Anh laøm giaùo sö moân Söû Ñòa. Toâi baáy giôø ôû lôùp möôøi hai.Theå theo chöông trình chuaån bò Tuù Taøi Phaùp, vaøo thôøi aáy, chuùng toâi phaûi hoïc veà hai cuoäc Ñaïi Theá Chieán.

Thoâng thöôøng, lôïi duïng möôøi phuùt nghæ giaûi lao, ôû giöõa hai tieát hoïc, Anh coù thoùi quen keå cho chuùng toâi nhöõng caâu chuyeän nho nhoû veà Lyù Thöôøng Kieät, Traàn Höng Ñaïo, Hoaøng Haäu YÛ Lan... Toâi coøn nhôù roõ moàn moät nhöõng gì Anh ñaõ chia seû veà Nguyeãn Traõi: "Moät nhaø chieán löôïc coù taàm nhìn saâu xa vaø roäng raõi, vöôït quaù nhöõng ñieàu kieän vaø giôùi haïn hieän höõu cuûa thôøi ñaïi luùc baáy giôø".

Ñoái vôùi Anh, cuoäc ñôøi cuûa Nguyeãn Traõi laø moät kieät taùc kyø huøng, trong lòch söû cuûa Con Roàng Chaùu Tieân. Nhöng ñoù cuõng laø moät taán bi kòch ñaày xoùt xa vaø thöông ñau. Neáu con ngöôøi khoâng "quaù heïp hoøi vaø beù nhoû", coù leõ Nguyeãn Traõi ñaõ taïo neân ñöôïc moät THEÁ ÑÖÙNG kyø vó cho Queâ höông vaø Anh chò em ñoàng baøo.

Nhöng hoâm aáy, vaøo cuoái caâu chuyeän, Anh ñaõ keát luaän: Duø ôû trong hoaøn caûnh coù lôïi hay baát lôïi cho mình, caùc baïn vaø toâi baây giôø, cuõng nhö Nguyeãn Traõi tröôùc ñaây... chuùng ta taát caû, trong loøng Ñaát Nöôùc, khoâng tröø soùt moät ai, ñeàu laø Thaùnh Gioùng, ñöôïc Ñoàng Baøo sinh ra, nuoâi naáng, cho aên, cho maëc, cho ngöïa, cho göôm... ñeå leân ñöôøng, nghe theo tieáng goïi cuûa Queâ Höông. Laøm xong coâng vieäc, chuùng ta haõy bieát traû laïi bao nhieâu duïng cuï aáy, cho Anh chò em Ñoàng baøo... Chæ ñeå laïi moät vaøi daáu chaân, treân ñöøôøng trôû veà veà Trôøi.

Toâi xin thuù thaät: hoâm aáy, toâi khoâng hieåu Anh muoán nhaén nhuû cho chuùng toâi ñieàu gì. Coøn laø treû con, toâi nghe ñoù, roài queân ñoù. Toâi chöa bieát laøm caùch naøo, ñeå ñi cho heát, cho taän cuøng con ñöôøng tö duy cuûa mình...

Tuy nhieân, töø buoåi hoïc hoâm aáy, cho ñeán ngaøy nay, hôn boán möôi naêm ñaõ troâi qua, nhöõng gì Anh ñaõ noùi veà Nguyeãn Traõi vaãn coøn ñeo ñuoåi, aùm aûnh toâi. Theo baûn Tin Möøng cuûa Thaùnh Luca, maø Anh ñaõ chia seû... phaûi chaêng Nguyeãn Traõi laø ngöôøi "coù phuùc" hay laø "voâ phuùc"?

Neáu hoâm nay, Anh coù pheùp taùi sinh vaø choïn löïa moät nhaân vaät lòch söû, Anh coù gan choïn löïa laïi cuoäc ñôøi cuûa Nguyeãn Traõi hay khoâng?

Neáu ôû vaøo ñòa vò cuûa Vua Leâ Thaùi Toå - tröôùc kia laø Leâ Lôïi ñaõ naèm gai neám maät vôùi Nguyeãn Traõi, trong chieán Khu Chí Linh - Anh seõ "DUØNG" Nguyeãn Traõi nhö theá naøo? Chæ laø moät coâng cuï "bò vaét chanh boû voû"? Hay ñoù laø moät CON NGÖÔØI, coù tö caùch vaø phaåm giaù laøm ngöôøi, ñöôïc Anh ñoàng caûm vaø toân troïng voâ ñieàu kieän?

Neáu Nguyeãn Traõi ñeán gaëp Anh hoâm nay - nhö moät hoâm naøo, Nicoâñeâmoâ ñaõ ñeán gaëp Ñöùc Kitoâ vaøo luùc choaïng vaïng toái - Anh seõ duøng gioïng ñieäu nhö theá naøo? Leøo laùi, thao taùc nhöõng troø chôi quyeàn löïc neùm ñaù giaáu tay? AÙp ñaët töø treân, töø ngoaøi moät loái nhìn TIN MÖØNG? Hay laø Anh seõ quì xuoáng, ñeå töø döôùi nhìn leân... nhö Ñöùc Kitoâ ñaõ laøm vôùi ngöôøi ñaøn baø ngoaïi tình, bò moïi ngöôøi toá caùo vaø haát huûi?

3.- Cuoái naêm aáy, Anh ñaõ leân ñöôøng ñi du hoïc ôû Nöôùc Ngoaøi.

Luùc Anh trôû veà, toâi ñaõ khoâng coøn coù maët taïi Hueá. Baïn beø ñaõ cho toâi bieát tin: Döôùi ba ñôøi giaùm muïc khaùc nhau, trong voøng hôn möôøi naêm, Anh ñöôïc giao phoù troïng traùch "ñaøo taïo nhöõng maàm non ôn goïi", taïi Tieåu Chuûng Vieän Hoan Thieän, do chính baøn tay Anh xaây caát.

Neáu phaûi "LAØM LAÏI" cuoäc ñôøi trong voøng möôøi naêm aáy, Anh seõ THEÂM  caùi gì? Seõ BÔÙT caùi gì? Ruùt tæa nhöõng kinh nghieäm vaø baøi hoïc naøo, ñeå troái traên laïi cho ñaøn em ñang noái ñuoác Anh, trong cuøng moät coâng vieäc heä troïng aáy?

Ñeå tìm laïi moät vaøi daáu veát cuûa giai ñoaïn naày, toâi ñang ñoïc laïi nhöõng taùc phaåm do tay Anh saùng taùc: Giaùo Chuû Gioan thöù 23, Con Ñöôøng Hy Voïng, Naêm chieác baùnh vaø hai con caù, Nhöõng chia seû Muøa Chay naêm 2000 cho Giaùo Trieàu Roâma, vaø nhieàu baøi nhaän thöùc khaùc, ñöôïc ñaêng taûi ñoù ñaây, treân nhieàu tôø baùo ôû AÂu Myõ...

Toâi tìm ñoïc töøng trang, töøng haøng, töøng chöõ... toâi khaùt khao tìm kieám nhöõng baøi hoïc vaø kinh nghieäm quí hoùa cuûa Anh, trong ñòa haït ñaøo taïo giôùi treû noùi chung, vaø giôùi treû coù chí höôùng laøm linh muïc, noùi rieâng.

Toâi ñaõ töøng chuù taâm laéng nghe Anh, trong nhöõng giôø hoïc Söû Ñòa tröôùc ñaây:  Anh coù loøng thieát tha vôùi töøng taác ñaát cuûa Queâ Höông. Anh ñaõ daøy coâng hoïc hoûi veà töøng nhaân vaät ñaõ laøm neân lòch söû cuûa Nöôùc Nhaø.

Toâi khaùt khao muoán bieát theâm: Anh coù keá hoaïch vaø ñeà nghò laøm nhöõng gì, ñeå doøng maùu Lyù Thöôøng Kieät, Traàn Höng Ñaïo, YÛ Lan, Nguyeãn Traõi, Quang Trung... khoâng bò taän dieät, treân moïi neûo ñöôøng cuûa Queâ Höông?

Giaëc Haùn, giaëc Nguyeân, giaëc Toáng, giaëc Minh vaø giaëc Thanh, nhö Anh bieát roõ, vaãn coøn ñoù, tröôùc cöûa ngoõ cuûa Queâ Nhaø. Chuùng ta phaûi chuaån bò nhöõng Nguyeãn Traõi, cho ngaøy mai, trong loøng Ñaát Nöôùc vaø Giaùo Hoäi Vieät Nam. Khoâng coù con ñöôøng thöù hai naøo ñeå choïn löïa.

Coù leõ coù ngöôøi seõ bôõ ngôõ taïi sao chuùng ta caàn sôû höõu hoùa tinh thaàn  Nguyeãn Traõi, trong loøng Giaùo Hoäi Vieät Nam?

Trong moät baøi baùo, ít ngöôøi bieát ñeán, Anh ñaõ traû lôøi, vôi nhöõng lôøi leõ töông töï nhö sau:

Bao laâu moät ngöôøi Anh chò em coøn bò aùp böùc, chính Ñöùc Kitoâ ñang bò aùp böùc.

Bao laâu moät ngöôøi Anh chò em bò ngoaïi bang thöïc daân, chính Ñöùc Kitoâ ñang bò giaøy xeùo, chaø ñaïp.

Bao laâu giaëc ngoaøi, giaëc trong ñang cö xöû taøn teä ngöôøi anh chò em, chính Ñöùc Kitoâ ñang bò cö xöû taøn teä.

Bao laâu moät ngöôøi Anh chò em ñang "bò laïm duïng tình duïc", baát keå döôùi hình thöùc naøo, chính Ñöùc Kitoâ ñang laø naïn nhaân nhö hoï, vôùi hoï...

Qua nhöõng caâu noùi aáy, toâi môùi hieåu ñöôïc raèng: chuùng ta luoân luoân caàn ñi laïi con ñöôøng cuûa Nguyeãn Traõi:

"Laáy Ñaïi Nghóa, maø thaéng Hung Taøn,

"Laáy Chí  Nhaân, maø thay Cöôøng baïo".

Tinh thaàn cuûa Nguyeãn Traõi laø kim chæ nam cho nhöõng ai coù traùch nhieäm "ñaøo taïo giôùi treû", hoâm nay vaø ngaøy mai:

"Môõ roäng Cöûa NHAÂN, môøi khaùch ñeán...

"Vun troàng Caây ÑÖÙC, nuoâi con aên".

Haún thöïc, khoâng môõ cöûa Nhaân, con chaùu chuùng ta seõ suoát ñôøi laïc haäu, trôû veà thôøi ñoà ñaù. Khoâng troàng caây Ñöùc, con chaùu chuùng ta seõ ngang taøng "ñoäi ñaù vaù trôøi", baùn ñöùng Nöôùc Non cho ngoaïi bang, ñeå vinh thaân phì gia... coù nhieàu vaøng ôû ngaân haøng Nöôùc Ngoaøi...

Ngöôøi linh muïc, giaùm muïc, cuõng nhö taát caû nhöõng ai coù traùch nhieäm laõnh ñaïo trong loøng Ñaát Nöôùc, phaûi laø nhöõng con ngöôøi oâm naëng chí höôùng phuïc vuï daân, trong coõi loøng cuûa mình:

"Chaên laïnh choaøng vai, ñeâm chaúng nguû,

"Suoát ñôøi oâm maûi noãi lo daân".

Anh ôi, Anh ra ñi quaù sôùm. Öôùc gì baøi baùo treân ñaây cuûa Anh, ñöôïc quaûng dieãn moät caùch roäng raõi, ñeå trôû thaønh moät taùc phaåm, trong loøng baøn tay cuûa moïi ngöôøi, ôû trong cuõng nhö ngoaøi Giaùo Hoäi.  ÔÛ Vieät Nam, cuõng nhö treân khaép maët ñòa caàu.

4.- Töø naêm 1967 ñeán naêm 1988, ñoù laø giai ñoaïn "ñænh cao" cuûa ñôøi Anh.

-- 1967 laø naêm Anh ñöôïc Ñöùc Giaùo Chuû Phaoloâ thöù saùu choïn laøm giaùm muïc Giaùo phaän Nha Trang.

-- 1975, moät tuaàn tröôùc bieán coá 30 thaùng Tö, Anh ñöôïc thuyeân chuyeån vaøo laøm giaùm muïc phoù - vôùi quyeàn keá nhieäm - taïi Giaùo phaän Saøi goøn.

-- Thaùng 8 naêm 1975, chung quanh Ngaøy Leã Ñöùc Meï Hoàn Xaùc Leân Trôøi, Anh bò coøng tay taïi Dinh Ñoäc Laäp, vaø daãn ñoä vaøo tuø, soáng chui ruùc trong ñoù, suoát thôøi gian daøi 13 naêm.

-- 1988 laø naêm Anh ñöôïc ra khoûi Tuø Coïng Saûn.

Toâi hy voïng trong nhöõng ngaøy saép tôùi, seõ coù nhieàu taùc phaåm coù giaù trò lòch söû, töôøng trình veà giai ñoaïn naày, vôùi ñaày duû chi tieát hôn. Phaàn toâi, toâi chæ muoán trích daãn ôû ñaây, ñoaïn Tin Möøng cuûa Thaùnh Gioan, maø toâi thöôøng suy nieäm, moãi laàn nghó töôûng ñeán Anh:

"Thaät, Thaày baûo cho Anh bieát:

"Luùc coøn treû, Anh töï mình thaét löng laáy,

"Vaø ñi ñaâu tuøy yù.

"Nhöng khi ñaõ veà giaø,

"Anh seõ phaûi dang tay ra,

"Cho ngöôøi khaùc thaét löng

"Vaø daãn Anh ñeán nôi Anh chaúng muoán."

Töø ngaøy Anh ra khoûi tuø Coïng Saûn ñeán ngaøy 16 thaùng 9 naêm 2002 - laø ngaøy Anh ra ñi vónh vieãn, khoûi cuoäc soáng naày - moãi laàn gaëp laïi Anh ñaâu ñoù, treân nhöõng chaëng ñöôøng xuoâi ngöôïc... toâi thöôøng ñaët ra cho mình caâu hoûi: laøm sao Anh ñaõ coù theå ñöùng vöõng nhö "kieàng ba chaân" trong voøng möôøi ba naêm. Cuoái cuøng Thaùnh Phaoloâ ñaõ traû lôøi cho toâi:

"Löng thaét ñai chaân lyù, mình maëc aùo giaùp laø söï coâng chính, chaân ñi giaøy laø loøng haêng say loan baùo Tin Möøng Bình An, haõy luoân luoân caàm khieân moäc laø Ñöùc Tin, nhôø ñoù Anh em coù theå daäp taét moïi teân löõa cuûa aùc thaàn. Sau cuøng, haõy ñoäi muõ chieán laø ôn Cöùu Ñoä vaø caàm göôm cuûa Thaàn Khí ban cho, töùc laø Lôøi Thieân Chuùa" (Ep 6, 14-17).

5.- Sau khi ra khoûi tuø, Anh vaãn bò quaûn thuùc ôû Haø Noäi, khoâng ñöôïc pheùp trôû veà Hueá, Nha Trang hay laø Saøigoøn, cho ñeán naêm 1991. Ñaây laø naêm, Anh nhaän ñöôïc chieáu khaùn ñi thaêm Meï ôû UÙc vaø yeát kieán Ñöùc  Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II. Trong thôøi gian coøn nguï taïi Roâma, Anh nhaän ñöïôïc leänh cuûa chính quyeàn Haø Noäi CAÁM Anh trôû veà Vieät Nam.

Laïi moät laàn nöõa, hình aûnh cuûa Nguyeãn Traõi laïi trôû veà... trong thaân phaän cuûa Anh: "moät ngöôøi yeâu nuôùc BÒ DAØY VOØ trong chính queâ höông cuûa mình". Theá maø khoâng moät laàn, Anh leân tieáng toá caùo, keát aùn. Nhaân nhöõng vuï bieán ñoäng xaûy ra ôû Hueá, raát nhieàu ngöôøi chôø ñôïi, thuùc giuïc Anh leân tieáng. Thöù nhaát, vôùi tö caùch moät cöïu tuø nhaân. Thöù hai, vôùi tö caùch laø chuû tòch cuûa Hoäi Ñoàng Toøa Thaùnh Roâma "Coâng lyù vaø Hoøa bình". Thöù ba, vôùi tö caùch laø moät Hoàng Y cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo.

Ñeå traû lôøi, Anh ñaõ söû duïng ba caùi raây cuûa Socrate - coøn ñöôïc goïi laø caùi saøng ôû xöù Hueá.

Caùi raây thöù nhaát mang teân laø söï thaät: Toâi baét ñaàu töø söï kieän cuï theå, khaùch quan naøo, ñeå vöôn leân tôùi söï thaät?

Caùi raây thöù hai laø loøng yeâu thöông: Phaûi chaêng THAÀN KHÍ yeâu thöông coù maët vôùi toâi, khi toâi leân tieáng ñaû phaù ngöôøi naày, toá caùo ngöôùi kia, duø baát kyø döôùi hình thöùc naøo?

Caùi raây thöù ba laø tìm ra moät caùch laøm höõu ích vaø höõu hieäu: Ñoái vôùi theá gian, Thaùnh giaù laø ñieân roà, daïi doät. Nhöng ñoái vôùi nhöõng ngöôøi soáng Ñöùc Tin vaøo Ñöùc Kitoâ, ñoù laø söï Khoân Ngoan Nhieäm Maàu cuûa Thieân Chuùa.

Tuy nhieân, maáy ai trong nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc truyeàn thoâng vaø baùo chí, ñaõ hieåu "caùch traû lôøi trong  thinh laëng" cuûa Anh? Thaäm chí nhöõng ngöôøi anh chò em trong Ñöùc Tin cuõng ñaõ khoâng hoaøn toaøn ñoàng caûm vôùi Anh. Noùi cho ñeán nôi ñeán choán, ai ñaõ hieåu ñöôïc Ñöùc Kitoâ bò gieát treân Thaùnh Giaù, maø vaãn caàu xin Thieân Chuùa Ngoâi Cha tha thöù cho keû ñòch thuø cuûa mình, "vì hoï khoâng hieåu vieäc hoï laøm".

Lausanne, ngaøy töø bieät Anh laàn cuoái:

Thöù Saùu 20-09-2002

Giaùo Sö Nguyeãn vaên Thaønh , Lausanne, Thuïy Só

Back to Home Page