Vaøi haøng vaén taét veà tieåu söû cuûa
Ñöùc Coá Hoàng Y Phanxicoâ Xavieâ Nguyeãn Vaên Thuaän
(1928-2002)
Prepared for Internet by Msgr Peter Nguyen Van Tai
Radio Veritas Asia, Philippines
Vaøi haøng vaén taét veà tieåu söû cuûa Ñöùc Coá Hoàng Y Phanxicoâ Xavieâ Nguyeãn Vaên Thuaän (1928-2002).
(Radio Veritas Asia - 16/09/2002) - Ñöùc Hoàng Y Phanxicoâ Xavieâ Nguyeãn Vaên Thuaän ñaõ qua ñôøi luùc 6 giôø chieàu ngaøy 16/09/2002, höôûng thoï 74 tuoåi. Leã Nhaäp Quan seõ ñöôïc cöû haønh luùc 17 giôø ngaøy 17/09/2002 (giôø Roma), sau ñoù quan taøi seõ ñöôïc veà quaøn taïi Collegio san Pietro apostolo ñeå giaùo daân kính vieáng.
Ñöùc Hoàng Y Phanxicoâ Xavieâ Nguyeãn Vaên Thuaän sinh ra taïi Phuù Cam, thuoäc Toång Giaùo phaän Hueá, Tænh Thöøa Thieân, Vieät Nam, ngaøy 17 thaùng 4 naêm 1928. Gia ñình Ngaøi coù 8 anh chò em: 3 trai vaø 5 gaùi, maø Ngaøi laø con caû. OÂng Baø Cuï Coá thaân sinh cuûa Ngaøi laø Cuï Nguyeãn Vaên AÁm, qua ñôøi ngaøy 3 thaùng 7 naêm 1993 taïi Sydney, Australia, vaø Cuï Baø Elisabeth Ngoâ Ñình Thò Hieäp. Baø laø con gaùi cuûa Cuï Ngoâ Ñình Khaû. Baø Cuï Coá hieän ñang soáng taïi Sydney, Australia vôùi ngöôøi con gaùi Anna Haøm Tieáu vaø thoï treân 100 tuoåi.
Ñöùc Hoàng Y Thuaän thuoäc moät gia ñình coù truyeàn thoáng Coâng giaùo laâu ñôøi vaø toå tieân töøng bò baùch haïi vì ñaïo töø naêm 1698.
Töø coøn nhoû, Caäu Thuaän ñöôïc giaùo duïc trong moät gia ñình ñaïo ñöùc vaø do baø meï Elisabeth göông maãu thaùnh thieän. Baø lo giaùo duïc caäu khi coøn nhoû, moãi toái baø daïy con nhöõng truîeän Kinh thaùnh, keå cho caäu nghe lòch söû caùc Thaùnh Töû ñaïo Vieät Nam, nhaát laø veà toå tieân cuûa doøng toäc, giôùi thieäu cho caäu göông Thaùnh Nöõ Teâreâsa Haøi ñoàng Gieâsu; daïy con bieát yeâu thöông vaø tha thöù cho moïi ngöôøi; baø cuõng daïy caäu heát loøng yeâu meán Toå Quoác Vieät Nam.
Khi lôùn leân Caäu Thuaän nhaäp Tieåu chuûng vieän Anh Ninh vaø sau ñoù theo hoïc trieát hoïc vaø thaàn hoïc taïi Ñaïi chuûng vieän Kim Long, Hueá. Thaøy Thuaän laõnh chöùc linh muïc ngaøy 11 thaùng 6 naêm 1953. Sau khi chòu chöùc linh muïc cha môùi Thuaän ñöôïc cöû ñi laøm Phoù xöù Hoï Thaùnh Phanxicoâ Xavieâ, Hueá, luùc ñoù Cha sôû laø Cha Darbon, quen goïi laø Coá Trieát. Naêm 1956 Ngaøi ñöôïc göûi sang theo hoïc Phaân khoa Giaùo luaät thuoäc Ñaïi hoïc Giaùo hoaøng Urbaniana, taïi Roâma cuûa Boä Truyeàn giaùo töø naêm 1956-1959, vaø ñaõ ñaäu tieán só Giaùo luaät naêm 1959, vôùi keát quaû “maxima cum laude” vôùi ñeà taøi “Tuyeân uùy quaân ñoäi treân theá giôùi”. Khi hoïc taïi Roâma, Cha Thuaän ñaõ ñöôïc cuøng Ñöùc Cha Pheâroâ Maria Ngoâ Ñình Thuïc (Giaùm muïc Vónh Long) laø Caäu ruoät vaøo trieàu yeát Ñöùc Thaùnh Cha Pioâ XII.
Khi veà nöôùc, Cha Thuaän ñöôïc cöû laøm giaùo sö, roài naêm 1962 ñöôïc cöû laøm giaùm ñoác Tieåu chuûng vieän Hoan Thieän töø naêm 1959 ñeán naêm 1967 vaø laøm Toång Ñaïi Dieän Toång Giaùo phaän Hueá töø naêm 1964-1967.
Ngaøy 13 thaùng 4 naêêm 1967 Cha Thuaän ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha Phaoloâ VI boå nhieäm laøm giaùm muïc Vieät Nam tieân khôûi Giaùo phaän Nha Trang thay theá Ñöùc Cha Paul Raymond Piquet Lôïi M.E.P. (Ñöùc Cha Lôïi, laøm giaùm muïc Nha Trang töø 1957-1967). Leã truyeàn chöùc Giaùm Muïc ñöôïc cöû haønh vaøo ngaøy 24 thaùng 6 naêm 1967, leã Thaùnh Gioan Taåy Giaû, taïi Hueá, do Ñöùc Cha Angelo Palmas, Khaâm söù Toøa Thaùnh taïi Vieät Nam Laøo va Campuchia, chuû phong. Khaåu hieäu cuûa Ñöùc Taân giaùm muïc laø “Vui Möøng vaø Hy voïng” (Gaudium et Spes), teân cuûa Hieán cheá muïc vuï cuûa Coâng ñoàng chung Vaticanoâ II.
Ngaøy 10 thaùng 7 naêm 1967, Ñöùc Cha Thuaän ñaõ veà nhaän Giaùo phaän Nha Trang. Trong 8 naêm laøm giaùm muïc, Ñöùc Cha ñaõ laøm heát söùc ñeå phaùt trieån Giaùo phaän Nha Trang, tröôùc khi thôøi gian khoán khoù xaåy ñeán (xc. Naêm chieác baùnh vaø hai con caù, tr. 26).
Troïng taâm hoaït ñoäng cuûa Ngaøi laø huaán luyeän nhaân söï, gia taêng ñaïi chuûng sinh töø 42 ñeán 147; soá tieåu chuûng sinh töø 200 ñeán 500 trong 4 chuûng vieän; toå chöùc caùc khoùa tu nghieäp cho caùc linh muïc trong 6 giaùo phaän naèm trong 6 tænh Mieàn Trung Vieät Nam; phaùt trieån vaø huaán luyeän caùc phong traøo thanh nieân, giaùo daân, caùc hoäi ñoaøn giaùo xöù, muïc vuï, qua caùc khoùa nhö Phong traøo Coâng lyù vaø Hoøa bình, Cursillos vaø Focolare, Höôùng ñaïo; thaønh laäp Coäng ñoaøn La vang, Tu hoäi Hy Voïng.
Ñeå höôùng daãn coäng ñoaøn giaùo phaän Nha Trang, Ñöùc Cha Thuaän ñaõ vieát 6 thö luaân löu:
(1) Tænh thöùc vaø caàu nguyeän (1968)
(2) Vöõng maïnh trong Ñöùc tin, Tieán leân trong An bình (1969)
(3) Coâng lyù vaø Hoøa bình (1970)
(4) Söù maïng Chuùa Kitoâ laø söù maïng cuûa chuùng ta (1971)
(5) Kyû nieäm 300 naêm (1971)
(6) Naêm Thaùnh Canh taân vaø Hoøa giaûi (1973).
Trong khuoân khoå Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Mieàn Nam Vieät Nam, Ngaøi laø Chuû Tòch UÛy Ban Coâng Lyù vaø Hoøa Bình, roài Chuû tòch UÛy Ban Truyeàn thoâng xaõ hoäi; Chuû tòch UÛy Ban phaùt Trieån Vieät Nam; ñaûm traùch hoaït ñoäng cuûa cô quan lo cho caùc ngöôøi di taûn töø caùc vuøng chieán tranh veà vuøng an toaøn. Ngaøi laø moät trong nhöõng Giaùm muïc thaønh laäp Ñaøi Phaùt thaùnh Coâng giaùo “Chaân Lyù AÙ Chaâu” (Veritas Asia, Manila). Ngaøi ñaõ nhieàu laàn tham döï caùc khoùa hoïp cuûa Lieân Hoäi Ñoàng Giaùm muïc AÙ Chaâu (F.A.B.C.). Ngaøi ñöôïc choïn laøm coá vaán Hoäi Ñoàng Toøa Thaùnh veà Giaùo daân töø naêm 1971-1975. Vaø trong nhöõng laàn ñi hoïp Hoäi Ñoàng naøy, Ngaøi ñaõ coù dòp gaëp Ñöùc Giaùo hoaøng ñöông kim Gioan Phaoloâ II, luùc ñoù laø Toång Giaùm muïc cuûa Giaùo phaän Cracovia (Ba Lan), ñeå hoïc hoûi caùc kinh nghieäm muïc vuï trong nhöõng giai ñoaïn khoù khaên döôùi cheá ñoä coäng saûn ôû Ba Lan. Ngaøi cuõng ñöôïc boå nhieäm laøm coá vaán, roài thaønh vieân cuûa Boä Truyeàn giaûng Tin möøng cho caùc Daân toäc; thaønh vieân cuûa Boä Phuïng Töï vaø Kyû luaät Bí tích.
Ngaøy 24 thaùng 4 naêm 1975, Ñöùc Thaùnh Cha Phaoloâ VI ñaõ boå nhieäm Ngaøi laøm Giaùm muïc Phoù vôùi quyeàn keá vò Toång Giaùo phaän Saøigon, vaø thaêng chöùc Toång Giaùm muïc hieäu toøa Vadesi. Nhöng nhaø caàm quyeàn coäng saûn thôøi ñoù khoâng chaáp nhaän cho Ngaøi laøm vieäc taïi Saøigon vaø ñaõ duøng baïo löïc töø Saøigon ñöa Ngaøi ra laïi Nha Trang.
Ngaøy 15 thaùng 8 naêm 1975, Leã Ñöùc Meï Linh hoàn vaø xaùc leân trôøi Ngaøi ñaõ bò baét giaûi ra Nha Trang, giam ôû Caây Voâng, sau ñoù laø Nhaø tuø Nha Trang, Phuù Khaùnh; nhaø tuø Thuû Ñöùc; roài ñöôïc ñöa ra Baéc Vieät. Ngaøi soáng trong lao tuø 13 naêm, trong ñoù 9 naêm bieät giam, trong caùc traïi giam Vónh quaûng (nuùi Vónh phuù), nhaø giam cuûa Coâng an thaønh phoá Haø Noäi, roài bò quaûn thuùc taïi Giang xaù. Trong naêm tuø thöù nhaát 1976, Ngaøi ñaõ vieát cuoán “Ñöôøng hy voïng”. Cuoán saùch naøy ñöôïc Ngaøi coi laø di chuùc tinh thaàn cuûa Ngaøi göûi tôùi moïi ngöôøi Coâng giaùo Vieät Nam trong vaø ngoaøi nöôùc. Sau khi nghe nhöõng baøi giaûng trong ñoù coù nhöõng chöùng taù veà nhöõng naêm tuø nguïc cuûa Ñöùc Hoàng Y Phanxicoâ Xavieâ Nguyeãn Vaên Thuaän trong tuaàn tónh taâm Muøa Chay cuûa Giaùo trieàu Roâma naêm 2000, Ñöùc Thaùnh Cha Gioan Phaoloâ II ñaõ coù caûm nghó nhö sau trong thö göûi cho Ñöùc Hoàng Y, ngaøy 18-3-2000: “Toâi ñaõ öôùc mong raèng trong naêm Ñaïi toaøn xaù naøy, coù moät choã ñaëc bieät ñöôïc daønh cho chöùng taù cuûa nhöõng ngöôøi "ñaõ chòu ñau khoå vì ñöùc tin, ñaõ traû baèng maùu söï gaén boù cuûa hoï ñoái vôùi Chuùa Kitoâ vaø Giaùo hoäi, hoaëc chòu ñöïng nhöõng naêm thaät daøi caûnh tuø nguïc vaø thieáu thoán ñuû loaïi" …” (Toâng saéc Maàu nhieäm nhaäp theå soá 13) (Chöùng nhaân hy voïng, tr. 8).
Ngaøy 21 thaùng 11 naêm 1988, leã Ñöùc Meï daâng mình trong Ñeàn thaùnh, Ngaøi ñöôïc thaû töï do vaø ñöôïc ñöa veà cö truù taïi Toøa Toång Giaùm Muïc Haø Noäi, nhöng khoâng ñöôïc pheùp thi haønh coâng vieäc muïc vuï. Sau ñoù Ngaøi ñöôïc pheùp ñi thaêm OÂng Baø Coá taïi Sydney, Australia, ñi Roâma trieàu yeát Ñöùc Thaùnh Cha, roài trôû veà Haø Noäi. Naêm 1991 Ngaøi ñöôïc pheùp ra nöôùc ngoaøi chöõa beänh vaø sau ñoù khoâng ñöôïc pheùp trôû veà Vieät Nam. Töø ñaây Ngaøi soáng cuoäc ñôøi löu vong, nhöng Ngaøi luoân hieän dieän vôùi Giaùo hoäi taïi Vieät Nam vaø queâ höông Vieät Nam. Ngaøi luoân lo laéng giuùp ñôõ caùc coâng taùc xaõ hoäi, nhö caùc traïi phong cuøi, caùc coâng taùc baùc aùi töø thieän, caùc coâng trình nghieân cöùu vaø phoå bieán vaên hoùa Vieät Nam vaø Vaên hoùa Coâng giaùo Vieät Nam, vieäc truøng tu vaø xaây caát caùc thaùnh ñöôøng, vieäc huaán luyeän caùc chuûng sinh vaø giaùo daân, theo khaû naêng Ngaøi coù theå. Tröôùc moïi ñau khoå vaø baùch haïi baûn thaân vaø Giaùo hoäi, Ngaøi luoân soáng vaø rao giaûng söï tha thöù vaø hoøa giaûi.
Trong thôøi gian ôû ngoaïi quoác, Ngaøi ñaõ ñöôïc môøi ñi giaûng vaø thuyeát trình ôû nhieàu nôi vaø cho nhieàu giôùi khaùc nhau, nhö taïi nhaø thôø chính toøa Paris trong moät Muøa Chay, hoaëc noùi truyeän taïi caùc Ñaïi hoïc Coâng giaùo treân theá giôùi; taïi Meã taây cô vaøo thaùng 5 naêm 1998 cho hôn 50,000 giôùi treû. Ngaøy 11 thaùng 5 naêm 1996, Ngaøi laõnh baèng tieán só danh döï taïi Ñaïi hoïc Doøng Teân ôû New Orleans, LA, Hoa Kyø. Boä Truyeàn giaùo cuõng uûy thaùc cho Ngaøi thi haønh caùc cuoäc thaêm vieáng vaø kieåm tra caùc chuûng vieän taïi moät soá nöôùc ôû Phi Chaâu.
Ngaøi cuõng nhaän ñöôïc nhöõng huy chöông ñeå ñeà cao cuoäc soáng chöùng taù, hoaït ñoäng kieán taïo hoøa bình cuûa Ngaøi. Ngaøy 9 thaùng 6 naêm 1999, Chính Phuû Phaùp ñaõ trao taëng Ngaøi huy chöông “Commandeur de l'Ordre National du Meùrite” (taïi Toøa Ñaïi söù Phaùp beân caïnh Toøa thaùnh). Ngaøy 12 thaùng 12 naêm 2000, taïi Toøa Thò chính Roâma, Hoäi “Cuøng nhau xaây döïng hoøa bình” ñaõ trao taëng huy chöông cho Ngaøi. Taïi Torino, ngaøy 20 thaùng 10 naêm 2001, Ngaøi laõnh giaûi hoøa bình do toå chöùc SERMIG - hieäp hoäi truyeàn giaùo cuûa giôùi treû. Sau cuøng, ngaøy 9 thaùng 12 naêm 2001, Trung taâm Nghieân cöùu G. Donati ñaõ trao taëng Ngaøi giaûi thöôûng hoøa bình naêm 2001.
Ngaøy 24 thaùng 11 naêm 1994 Ñöùc Thaùnh Cha ñaõ boå nhieäm Ngaøi laøm Phoù Chuû tòch Hoäi Ñoàng Toøa Thaùnh “Coâng lyù vaø Hoøa Bình” vaø sau ñoù vaøo ngaøy 24 thaùng 6 naêm 1998, Ngaøi ñöôïc boå nhieäm laøm chuû tòch Hoäi ñoàng naøy, thay theá Ñöùc Hoàng Y Roger Etchegaray, nghæ höu. Ngaøi giöõ chöùc vuï Chuû tòch cho tôùi ngaøy nay.
Sau thôøi gian bò caàm tuø, Ngaøi ñaõ bò giaûi phaãu 7 laàn, trong ñoù coù ba laàn suyùt cheát vì nhieãm truøng. Laàn giaûi phaãu aùp choùt vaøo ngaøy 17 thaùng 4 naêm 2001 taïi moät beänh vieän ôû Boston, Hoa Kyø vaø cuoäc giaûi phaãu cuoái cuøng vaøo ngaøy 8 thaùng 5 naêm 2002 taïi Trung taâm nghieân cöùu veà ung thö, Milano (Baéc Italia). Ngaøi trôû beänh naëng töø ñaàu thaùng 6 naêm 2002 vaø ñöôïc ñöa vaøo caáp cöùu taïi Beänh Vieän Agostino Gemelli thuoäc Ñaïi hoïc Coâng giaùo Thaùnh Taâm, Roâma. Sau ñoù ñöôïc ñöa veà Beänh vieän Pioâ XI ñeå tieáp tuïc ñieàu trò.
Ñaëc bieät Muøa Chay naêm 2000, Ngaøi ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha Gioan Phaoloâ II môøi giaûng caám phoøng Muøa Chay cho caùc vieân chöùc taïi Giaùo trieàu Roâma, baét ñaàu thieân nieân kyû thöù III. Ñöùc Thaùnh Cha noí vôùi Ñöùc Hoàng Y Thuaän: “Naêm ñaàu tieân cuûa Ngaøn Naêm thöù ba, moät ngöôøi Vieät Nam seõ giaûng tuaàn Tónh taâm cho Giaùo Trieàu Roâma”. Roài Ñöùc Thaùnh Cha noùi tieáp: “Haõy keå laïi cho chuùng toâi nhöõng chöùng taù cuûa Ñöùc Cha”. Trong dòp naøy, sau khi ñöôïc Ñöùc Thaùnh Cha tieáp rieâng vaø taëng moät cheùn leã, Ñöùc Hoàng Y Thuaän ñaõ noùi nhö sau: “Caùch ñaây 24 naêm, khi cöû haønh Thaùnh leã vôùi 3 gioït röôïu vaø moät gioït nöôùc trong loøng baøn tay, toâi khoâng bao giôø töôûng töôïng, ngaøy hoâm nay Ñöùc Thaùnh Cha taëng toâi moät cheùn leã maï vaøng... Thieân Chuùa thaät cao caû vaø Tình thöông cuûa Ngaøi cuõng cao caû” (Chöùng nhaân hy voïng, tr. 12.13).
Ngaøy 21 thaùng 2 naêm 2001 trong cuoäc hoïp maät vieân caùc Hoàng Y, Ñöùc Thaùnh Cha Gioan Phaoloâ II ñaõ trao muõ Hoàng Y cho Ngaøi vaø ñaët Ngaøi laøm Hoàng Y Phoù teá, hieäu toøa Nhaø thôø Santa Maria della Scala (Ñöùc Meï taïi caùc baäc thang). Nhaø thôø naøy do caùc Cha doøng Ñöùc Meï Nuùi Carmelo coi soùc, naèm taïi vuøng Trastevere, Roâma.
Ngaøi ñaõ qua ñôøi luùc 18 giôø ngaøy 16 thaùng 9 naêm 2002 taïi Roâma.
Roâma, ngaøy 16-09-2002
Ñöùc OÂng Khaû