ÑHY Alexandru Todea

vò chuû chaên anh huøng thôøi cheá ñoä coäng saûn

taïi Trung-Ñoâng AÂu

Prepared for Internet by Msgr Peter Nguyen Van Tai

Radio Veritas Asia, Philippines

ÑHY Alexandru Todea, vò chuû chaên anh huøng thôøi cheá ñoä coäng saûn taïi Trung-Ñoâng AÂu.

ÑHY Alexandru Todea, ngöôøi Rumeni, TGM giaùo phaän Fagaras vaø Alba Julia, beân Rumeni, qua ñôøi taïi Beänh vieän Ñaïi hoïc Targu Mures, luùc 16 giôø ngaøy 22 thaùng 5 naêm 2002, sau nhieàu naêm chòu beänh, thoï 90 tuoåi. Leã an taùng ñöôïc cöû haønh luùc 10.30 saùng thöù ba 28/05/2002, taïi nhaø thôø chính toøa Blaj, do ÑHY Achille Silvestrini, Cöïu Toång tröôûng Boä caùc Giaùo hoäi Ñoâng phöông, chuû teá nhaân danh ÑTC. Ngaøi laø Vò Hoàng Y gaàn sau cuøng ----- Vò sau cuøng laø ÑHY Jan Chryzostom Korec cuûa Slovak, giaùm muïc Nitra, coøn soáng ------,  döôùi cheá ñoä coäng saûn Trung-Ñoâng AÂu qua ñôøi, sau nhieàu naêm bò giam tuø döôùi cheá ñoä  coäng saûn  oâng Nicolae Ceausescu.

Tröôùc ngaøi ñaõ coù caùc vò Hoàng Y anh huøng sau ñaây naïn nhaân cuûa cheá ñoä coäng saûn Trung-Ñoâng-AÂu: Josef Beran (TGM Praga,  Tieäp khaéc) - Alojzije Stepinac (TGM Zagreb, Yougslavie) ñöôïc toân phong leân baäc Chaân phöôùc Töû ñaïo thaùng 10 naêm 1998 taïi Ñeàn Thaùnh Marija Bistrica cuûa Coäng hoøa Croat - Stefan Wyzsynski  (TGM Varsovie vaø Giaùo chuû Ba lan) - Joszef Mindszenty (TGM Ezstergom- Budapest,  Hungaria) - Jozef Slipyj (TGM Leopoli, Lviv beân Ukraine).

ÑTC ñöôïc tin ÑHY Todea qua ñôøi trong luùc ngaøi vieáng thaêm Azerbaijan. Töø ñaây Ngaøi göûi ñieän vaên chia buoàn vôùi Ñöùc Cha Lucian Muresan, TGM Faragas vaø Alba Julia, ñoàng thôøi cöû ÑHY Achille Silvestrini chuû teá thaùnh leã an taùng nhaân danh ngaøi. Cuõng trong dòp naøy, Nhaät baùo “Quan saùt vieân Roma”  ñaêng böùc thö ÑTC göûi, ñeå möøng sinh nhaät cuûa Ñöùc Coá Hoàng Y, ngaøy 5 thaùng saùu naêm 2002. ÑTC vieát: “Toâi xin göûi ñeán ÑHY lôøi chuùc möøng noàng nhieät, vöøa hôïp yù vôùi ÑHY ñeå caûm taï Loøng nhaân laønh Thieân Chuùa ñaõ ban traøn ñaày ôn laønh cho cuoäc ñôøi laâu daøi cuûa ÑHY, keû ñaõ tieâu hao söùc löïc mình ñeå phuïc vuï Tin Möøng vaø soáng trung thaønh vôùi Giaùo hoäi“. ÑTC vieát tieáp: “ÔÛ nhöõng nôi naøo caùc Giaùm muïc, Linh muïc , Tu só Nam nöõ vaø Giaùo daân vaãn coøn bò thöû thaùch do bôûi nhöõng cheá ñoä ñaøn aùp veà töï do toân giaùo vaø löông taâm, chaéc chaén ÑHY laø söï an uûi vaø thuùc ñaåy ñeå bieát raèng: coøn coù nhöõng ngöôøi nhö ÑHY soáng can ñaûm kieân trì trong vieäc laøm chöùng ñöùc tin  trong cuoäc baùch haïi cuûa coäng saûn“. ÑTC keát thuùc nhö sau: “Hieàn Ñeä ñaùng kính, Xin caûm ôn göông saùng choùi veà tình yeâu ñoái vôùi Chuùa, ñaõ giuùp Hieàn Ñeä cöông quyeát tröôùc moïi thuû thaùch. Hieàn Ñeä trôû neân nhö ñieåm tham khaûo cho caùc theá heä môùi. Caû toâi nöõa, cuõng ôû trong soá bieát bao ngöôøi coâng nhaän mình mang ôn hieàn ñeä vì chöùng taù saùng choùi nhö vaäy vaø vì theá toâi caûm thaáy gaàn guõi vôùi Hieàn Ñeä caùch rieâng trong Ngaøy sinh nhaät cuûa Hieàn Ñeä. Toâi xin phuù thaùc Hieàn Ñeä cho söï che chôû cuûa Meï Thieân Chuùa vaø toâi taän tình göûi tôùi Hieàn Ñeä vaø caùc nguôøi thaân yeâu cuûa Hieàn Ñeä Pheùp laønh ñaëc bieät cuûa toâi“.

Neân nhaéc laïi raèng: Ngaøy 8 thaùng 5 naêm 1999, trong chuyeán vieáng thaêm Coäng hoøa Rumeni, ÑTC ñaõ gaëp vaø oâm hoân Vò chuû chaên anh huøng naøy trong nhaø thôø chính toøa Bucarest.

ÑHY Alexandru Todea sinh ngaøy 5 thaùng 6 naêm 1912 taïi Teleac, trong mieàn Mures. Ngaøi laø moät trong 16 ngöôøi con cuûa OÂng baø Gherghe vaø Maria Todea. Sau khi hoïc xong Baäc Tieåu vaø Trung hoïc, Todea xin vaøo Chuûng vieän.

Naêm 1934, Ñöùc TGM Vasile Suciu göûi Todea  sang Roma hoïc thaàn hoïc taïi Ñaïi Hoïc “Urbaniana“ cuûa Boä Rao giaûng Tin Möøng cho caùc daân toäc. Thuï phong Linh muïc ngaøy 25 thaùng 3 naêm 1939. Naêm 1940, Cha Todea ñaäu Tieán só Thaàn hoïc, roài trôû veà Queâ höông. Ban ñaàu ngaøi hoaït ñoäng muïc vuï taïi giaùo xöù, ñoàng thôøi laøm giaùo sö daïy Giaùo lyù, tieáng Latinh vaø tieáng YÙ taïi caùc tröôøng taïi Blaj vaø kieâm chöùc thö kyù cuûa Ñöùc TGM Alexandru Nicolescu.

Ngaøy 14 thaùng 10 naêm 1945, Cha Todea ñöôïc boå nhieäm laøm Cha Quaûn haït cuûa haït Reghin cho ñeán ngaøy 14 thaùng 10 naêm 1948. Trong nhöõng naêm 1946 vaø 1948, Cha bò coäng saûn baét giam vaø tha veà naêm laàn. Hoï toá caùo ngaøi veà toäi choáng cheá ñoä voâ thaàn. Ngaøy 14 thaùng 10 naêm 1948, laïi bò coâng an Reghin baét giam, nhöng ngaøi ñaõ troán thoaùt vaø soáng leùn luùt cho ñeán ngaøy 30 thaùng Gieâng naêm 1951 bò khaùm phaù vaø bò giam tuø.

Trong luùc troán aån , ngaøy 4 thaùng 7 naêm 1950, Cha ñöôïc boå nhieäm laøm Giaùm muïc hieäu toøa vaø thuï phong leùn luùt ngaøy 19 thaùng 11 cuõng naêm 1950, do Ñöùc Giaùm muïc Josef Schubert, trong moät nhaø nguyeän cuûa nhaø thôø chính toøa kính thaùnh Giuse ôû Thuû doâ Bucarest.

Sau vuï baét giam naêm 1951, Ñöùc Cha Todea bò xöû ngaøy 15 thaùng 2 naêm 1952 cuøng vôùi moät soá linh muïc khaùc. Ngaøi bò aùn khoå sai chung thaân. Coâng toá vieân yeâu caàu toøa leân aùn töû hình. Trong nhöõng naêm bò giam, Ñöùc Cha bò di chuyeån ñeán nhieàu nhaø giam khaùc nhau, taïi Boä Noäi vuï ôû Bucarest, taïi Sighetul Marmatiei, taïi Ramnicul Savatm Jilava, Pitesti Dej, Aliud, Vacaresti, Gherla vaø töø ñaây ngaøi ñöôïc phoùng thích ngaøy 4 thaùng 8 naêm 1964.

Trôû veà Reghin, Ñöùc Cha Todea tieáp tuïc hoaït ñoäng muïc, nhöng trong leùn luùt. Ngaøi ñeä leân Nhaø Caàm quyeàn 30  lôøi yeâu caàu deå Giaùo hoäi thuoäc leã nghi Hy laïp coâng giaùo ñöôïc töï do.

Sau khi cheá ñoä coäng saûn  cuûa oâng  Nicolae Ceausescu bò laät ñoå, Giaùo hoäi ñöôïc töï do. Ngaøy 14 thaùng 3 naêm 1990, Ñöùc Gioan Phaoloâ II boå nhieäm Ñöùc Cha Alexandru Todea laøm TGM giaùo phaän Faragas vaø Alba Julia (thuoäc leã nghi Ñoâng phöông).  Trong Hoäi nghò Hoàng Y ngaøy 28 thaùng Gieâng naêm 1991, ÑTC caát nhaéc Ñöùc TGM Todea leân baäc Hoàng Y, cuøng vôùi caùc Vò Hoàng Y Angelo Sodano, Quoác Vuï Khanh, Ñöùc HY Camillo Ruini, Toång ñaïi dieän Roma, ÑHY Jan Chryzostom Korec, moät vò Hoàng Y khaùc cuõng bò coäng saûn Tieäp khaéc giam tuø trong nhieàu naêm, hieän laø Giaùm muïc giaùo phaän Nitra (coäng hoøa Slovak) vaø ÑHY Ignatius Gong Pin Mei  (Cung phaàn Mai) bò Coäng saûn Trung quoác giam tuø, ñöôïc boå nhieäm laøm Hoàng Y töø naêm 1979, nhöng chæ ñöôïc coâng boá trong naêm 1991, vì luùc ñoù ngaøi ñöôïc traû töï do vì söùc khoûe. Sau ñoù, ÑHY Cung phaàn Mai nghæ höu taïi Hoa kyø vaø qua ñôøi ngaøy 12/03/2000.

Ñöùc TGM Todea ñaõ tham döï Khoùa hoïp khoaùng ñaïi cuûa THÑGM theá giôùi thaùng 10 naêm 1990  veà ñeà taøi: “Ôn goïi vaø söù meänh cuûa Linh muïc trong hoaøn caûnh hieän nay“. Ngaøi chæ coù theå ñeán Roma luùc THÑ ñaõ khai maïc ñöôïc hai tuaàn. Chính ÑTC giôùi thieäu ngaøi vôùi caùc Nghò phuï trong phieân hoïp chung thöù 17 ngaøy 11 thaùng 10/1990. ÑTC noùi: “Ñöùc Giaùm muïc seõ coù dòp noùi vôùi chuùng ta khoâng nhöõng veà Giaùo hoäi Rumena, nhöng caû veà chuûng vieän vaø veà caùc linh muïc nöõa, ñeà taøi chính cuûa THÑ cuûa chuùng ta“.

Ngaøy 12 thaùng 10/1990, baøi phaùt bieåu cuûa Ñuùc Cha Todea gaây xuùc ñoäng saâu xa nôi caùc Nghò phuï. Ngaøi noùi: “Toâi xin noùi leân nhaân danh Giaùo hoäi töø naêm 1948 bò ñaët ngoaøi voøng phaùp luaät... bôûi vì Giaùo hoäi naøy khoâng muoán töø choái Vò Laõnh ñaïo Giaùo hoäi hoaøn caàu, nghóa laø ÑTC. Toâi xin noùi veà moät Giaùo hoäi Töû ñaïo ñaõ soáng nhöõng naêm tuø ñaày. Trong thôøi gian naøy, trong soá 12 giaùm muïc cuûa Giaùo hoäi ñaõ coù 5 vò cheát trong tuø, 2 vò trong Tu vieän cuûa chính thoáng vaø 2 vò khaùc ñöôïc traû töï do vì söùc khoûe bò hö haïi. Nhieàu linh muïc vaø giaùo daân ñaõ phaûi cheát. Taát caû caùc aùn tuø maø goùp laïi, thì leân ñeán moät ngaøn naêm tuø. Toâi xin noùi nhaân danh moät Giaùo hoäi, ñaõ bò maát caùc nhaø thôø, nhöng Giaùo hoäi ñaõ bieát bieán ñoåi caùc phoøng nhoû heïp cuûa nhaø tuø thaønh nhöõng nhaø  nguyeän nhoû vaø ñaõ môû nhöõng chuûng vieän trong caùc hang toaïi ñaïo Rumeni cuûa theá kyû XX naøy. Moái lo laéng chính cuûa chuùng toâi laø giaùo duïc giôùi treû, hoï muoán laïi gaàn Giaùo hoäi bò baùch haïi naøy. Trong thôøi kyù baùch haïi ñaõ coù khoaûng 200 chuûng sinh ñöôïc phong chöùc Linh muïc, dó nhieân leùn luùt“.

Thaùng 3 naêm 1991 caùc Giaùm muïc Rumeni ñaõ baàu ÑHY Todea laøm Chuû tòch ñaàu tieân cuûa Hoäi ñoàng Giaùm muïc vöøa ñöôïc thaønh laäp sau khi Giaùo hoäi ñöôïc töï do.

Vôùi tö caùch laø Chuû tòch HÑGM Rumeni, ÑHY Todea coøn tham döï Khoùa hoïp khoaùng ñaïi THÑGM veà Chaâu AÂu naêm 1991, do ÑTC trieäu taäp, sau khi cheá ñoä coäng saûn suïp doå, ñeå thaûo luaän veà tình hình caùc Giaùo hoäi mieàn Trung Ñoâng AÂu trong nhieàu naêm bò baùch haïi. Laàn naøy phaùt bieåu trong phieân hoïp chung, ÑHY Todea noùi: “Chuùng toâi thi haønh ñöùc baùc aùi chung vaø vieäc tha thöù hoaøn toaøn cho nhöõng ngöôøi baùch haïi chuùng toâi; quyeàn Toái cao cuûa Pheâroâ phaûi laø taûng ñaù choáng laïi vaø luoân luoân ñöùng vöõng trong thôøi kyø baùch haïi Giaùo hoäi coâng giaùo.”

Sau ñoù ba ngaøy, töùc 8 thaùng 12/1991, leã Ñöùc Meï voâ nhieãm, ÑHY chuû teá thaùnh leã vaø chuû toïa cuoäc röôùc kieäu kính Ñöùc Meï taïi moät giaùo xöù ôû Grottaferrata (khoâng xa Roma). Sau caùc leã nghi, traû lôøi ñaëc phaùi vieân cuûa nhaät baùo “Quan Saùt Vieân Roma” ÑHY tuyeân boá: “Tröôùc heát chuùng ta phaûi loaïi boû khoûi ngoân ngöõ chuùng ta nhöõng töø nhö: thuø gheùt, giaän döõ, baùo thuø... vaø thay theá baèng nhöõng danh töø nhö: tha thöù, coâng bình, yeâu thöông. Chuùng  toâi ñaõ traû lôøi “khoâng“ cho nhöõng ai ñoøi chuùng toâi töø boû ñöùc tin. Vì lyù do naøy, nhieàu ngöôøi coâng giaùo bò baùch haïi, bò ñaäp ñaùnh, bò baét giam, bò gieát. Hoï goïi chuùng toâi laø “boïn cöôùp“, “keû phaûn boäi“, “boïn phaûn caùch maïng“... Hoï muoán xoùa boû Giaùo hoäi khoûi maët ñaát naøy. Nhöng chuùng toâi ñaõ traû lôøi cho nhöõng ngöôøi boû tuø chuùng toâi raèng: “Caùc  anh laøm gì cho chuùng toâi thì laøm, nhöng chuùng toâi coù ñöùc tin cuûa chuùng toâi. Ñöùc tin laø chieán thaéng cuûa chuùng toâi“.

Ngaøy 6 thaùng 4 naêm 1992, ÑHY bò ngaõ beänh naëng, khoâng theå tieáp tuïc coâng vieäc döôïc nöõa. Ngaøy 20 thaùng 7 naêm 1994, ÑTC chaáp nhaän ñôn xin töø chöùc. Töø ñoù taïi truï sôû cuûa ngaøi ôû Reghin, ÑHY vaãn theo doõi böôùc tieán cuûa Giaùo hoäi taïi Rumeni baèng caàu nguyeän vaø baèng vieäc daâng caùc ñau khoå cuûa mình. Nhö ÑTC ñaõ noùi: “ÑHY Todea laø göông saùng choùi cho heát thaûy chuùng ta, caùch rieâng cho vò chuû chaên: saün saøng hy sinh maïng soáng vì ñaøn chieân cuûa mình, nhö Chuùa Gieâsu“.

Back to Home Page