Giaùo hoäi Coâng Giaùo taïi Albania
treân ñöôøng phuïc höng
Prepared for Internet by Msgr Peter Nguyen Van Tai
Radio Veritas Asia, Philippines
Giaùo hoäi Coâng
Giaùo taïi Albania treân ñöôøng phuïc höng.
Thöù baåy
26.01.2002, ÑHY Angelo Sodano, ñaëc söù cuûa ÑTC, chuû teá thaùnh leã
thaùnh hieán nhaø thôø chính toøa Toång giaùo phaän Tirana, thuû ñoâ
coäng hoøa Albani. Ñaây laø ngaøy lòch söû cuûa Giaùo hoäi Coâng Giaùo
taïi Albani, sau nöûa theá kyû bò baùch haïi döõ doäi döôùi cheá
ñoä coäng saûn voâ thaàn. Bieán coá “thaùnh hieán nhaø thôø chính
toøa” taïi thuû ñoâ laø bieåu
hieäu cuûa cuoäc phuïc höng toân giaùo trong toaøn quoác. Ñaây laø
moät bieán coá raát quan troïng vaø mang nhieàu yù nghóa saâu xa ñoái
vôùi Giaùo hoäi Albani.
Vieäc cöû ÑHY
Quoác Vuï Khanh laøm ñaëc söù
chuû teá Leã Thaùnh Hieán nhaø thôø chính toøa Tirana
laø moät cöû chæ ñaày yeâu thöông cuûa ÑTC Gioan Phaoloâ II
daønh cho Giaùo hoäi nhoû beù Albani, nhöng laø moät Giaùo hoäi phong
phuù veà chöùng nhaân töû ñaïo vaø veà loøng turng thaønh vôùi Toøa
Pheâroâ, trong baát cöù hoaøn caûnh naøo. Vaø chính ñeå thöôûng
coâng Giaùo hoäi anh huøng naøy, thì sau khi cheá ñoä coäng saûn suïp
ñoå, ngaøy 25 thaùng 4 naêm
1993, ÑTC ñeán vieáng thaêm Albani vaø phong chöùc Giaùm muïc cho boán
linh muïc, trong soá naøy coù ba vò laø chöùng nhaân anh huøng coøn
soáng soùt, sau nhieàu naêm tuø ñaày. Cuõng ñeå toû loøng öu aùi
doái vôùi Giaùo hoäi töû ñaïo naøy, ÑTC ñaõ toân phong Cha Koliqi,
sau nhieàu naêm bò giam tuø, leân baäc Hoàng Y. Ngaøy 18 thaùng 9 naêm
1991, ngay sau söï suïp ñoå cuûa cheá ñoä coäng saûn, Toøa Thaùnh
vaø Coäng hoøa Albani ñaõ thieát laäp quan heä ngoaïi giao treân caáp
baäc Söù Thaàn vaø Ñaïi söù.
Trong baøi baøi
phoûng vaán daøi daønh cho nhaät baùo L' Osservatore Romano (26.01.2002),
Ñöùc Cha Rrok K.Mirdita, TGM giaùo
phaän Tirana, moät trong boán vò giaùm muïc ñöôïc ÑTC phong chöùc
taïi Scutari ngaøy 25 thaùng 4 naêm 1993, ñaõ giaûi thích yù
nghóa cuûa leã thaùnh hieán nhaø thôø chính toøa nhö sau:”Leã
nghi naøy coù nhieàu yù nghóa..... Chuùng toâi ñaõ phaûi traû giaù
raát cao vì söï trung thaønh naøy vaø sau ñoù ñöôïc thaáy ÑTC ñeán
Albani vieáng thaêm ngaøy 25 thaùng 4 naêm
1993. Ngaøy nay chuùng toâi thaáy roõ raøng: caàn phaûi trung thaønh vôùi
Giaùo hoäi hoaøn caàu vaø caàn caûm thaáy mình laø thaønh phaàn cuûa
ñaïi gia ñình Thieân Chuùa trong hieäp thoâng vôùi ÑTC. Giôø ñaây,
chuyeán vieáng thaêm cuûa ÑHY Angelo Sodano, nhö Ñaëc söù cuûa ÑTC,
moät laàn nöõa noùi leân cho chuùng toâi bieát tình yeâu thöông cuûa
ÑTC ñoái vôùi Giaùo hoäi naøy. Ñaây laø moät söï khuyeán khích
cho chuùng toâi, ñeå chuùng toâi coù theå tieáp tuïc caùch cöông
quyeát coâng vieäc rao giaûng Tin Möøng“.
Nhìn veà lòch söû,
chuùng ta thaáy Albani laø moät trong caùc quoác gia Chaâu AÂu ñöôïc
laõnh nhaän ñöùc tin töø thôøi caùc Thaùnh Toâng ñoà, caùch rieâng
giaùo phaän Durazzo. Albani ngay töø daàu ñaõ coù nhieàu vò töû ñaïo.
Trong theá kyû thöù VIII-IX, Giaùo hoäi coâng giaùo choáng
laïi nhöõng cuoäc xaâm laêng cuûa caùc toaùn quaân man rôï,
vaø, duø vôùi nhieàu khoù khaên, ñaõ bieát hoøa ñoàng vaø Kitoâ
hoùa caùc daân toäc môùi ñeán laäp cö treân ñaát Albani.
Töø theá kyû
XIV trôû ñi, Albani phaûi ñoái phoù vôùi nhöõng cuoäc xaâm chieám
cuûa Hoài giaùo. Albani bò ñaët döôùi quyeàn thoáng trò cuûa nguôøi
Thoå nhó kyø trong nhieàu theá kyû. Nhöng trong thôøi kyø naøy, oâng
Giorgio Castriota Skanderbeg, ngöôøi Coâng giaùo, ñaõ can ñaûm choáng
laïi nhöõng ngöôøi xaâm laêng naêm 1468. Vôùi cuoäc khaùng chieán
anh huøng naøy, nhaø aùi quoác Coâng giaùo Albani ñaõ ñeå laïi daáu
veát saâu xa trong lòch söû cuûa daân toäc, vôùi nhöõng haäu quaû
raát ñaùng keå trong ñôøi soáng Giaùo hoäi
taïi Albani.
Trong theá kyû
XVII, xuaát hieän nhöõng daáu hieäu cuûa moät cuoäc phuïc höng Giaùo
hoäi, nhôø vaøo söï giuùp ñôõ cuûa Toøa Thaùnh vaø caùch rieâng
cuûa Boä Truyeàn giaùo (nay goïi laø Boä Rao giaûng Tin Möøng cho caùc
daân toäc). Haøng Giaùo phaåm ñöôïc taùi laäp vaø coâng vieäc muïc
vuï ñöôïc. Naêm 1703, Coâng ñoàng quoác gia Albani laàn thöù nhaát
ñöôïc trieäu taäp do Ñöùc
Clementeâ XI (1700-1721).
Naêm 1912, sau
khi Albani laáy laïi ñöôïc neàn ñoäc laäp, Giaùo hoäi coâng giaùo,
ñöôïc töông ñoái töï do, phaùt trieån coâng vieäc muïc vuï, baèng
vieäc goùp coâng raát ñaùng keå vaøo vieäc phuïc höng thieâng lieâng
vaø luaân lyù cuûa xaõ hoäi,
nhaát laø baèng caùc coâng vieäc töø thieän baùc aùi
vaø giaùo duïc, do Haøng giaùo só giaùo phaän vaø nhieàu doøng
tu, trong ñoù phaûi nhaéc caùch rieâng Doøng Phanxicoâ vaø Doøng Teân.
Toøa Thaùnh cöû
nhieàu vò Khaâm söù ñeán Albania. Luùc ñoù Toøa Khaâm söù ñöôïc
ñaët taïi Scutari, moät trung taâm Coâng giaùo ñoâng ñaûo hôn caû
cuûa Albani. Caùc vò ñaïi dieän naøy baûo ñaûm nhöõng lieân laïc
giöõa Giaùo hoäi ñòa phöông vaø Toøa Thaùnh, baèng nhöõng hoaït
ñoäng nhaèm phaùt trieån söï hieåu bieát vaø thoûa thuaän nhieàu hôn
vôùi nhaø caàm quyeàn ñòa phöông. Ñöùc Cha Ernesto Cozzi laø vò
Khaâm söù ñaàu tieân taïi Albani, ñöôïc boå nhieäm ngaøy 12 thaùng
11 naêm 1920. Ngaøy muøng 9 thaùng 3 naêm 1927, Ñöùc TGM Giovanni Battista
Della Pietra theá vò. Ngaøy 19 thaùng 5 naêm 1936, Ñöùc Cha Ildebrando
Antoniutti, ñeán thay theá Ñöùc TGM Della Pietra vaø ngaøy 18 thaùng 8
naêm 1938, Toøa Thaùnh boå nhieäm Ñöùc Cha Giovanni Battista Nigris thay
Ñöùc Cha Antoniutti. Ñöùc Cha Nigris laø vò Khaâm söù sau cuøng,
vì töø thaùng 5 naêm 1945, luùc cheá ñoä coäng saûn leân naém quyeàn,
chính phuû Tirana khoâng cho Vò
ñaïi dieän Toøa Thaùnh trôû laïi Albani nöõa. Töø ñoù
moái quan heä giöõa Giaùo hoäi ñòa phöông vaø Toøa Thaùnh bò
giaùn ñoaïn.
Vôùi cheá ñoä
coäng saûn voâ thaàn, Giaùo hoäi coâng giaùo taïi Albani böôùc vaøo
giai ñoaïn voâ cuøng khoù khaên: cuoäc baùch haïi trôû neân döõ doäi
vaø taøn baïo hôn taát caû caùc nôi khaùc. Caùc giaùm muïc, linh muïc,
tu só nam, nöõ vaø giaùo daân ñeàu laø naïn nhaân cuûa cheá ñoä:
nhöõng vuï xöû sô saøi, gian doái, nhöõng vuï tuø ñaày vaø saùt
haïi trong toaøn laõnh thoå. Moãi ngaøy, voøng vaây cuûa cheá ñoä moãi
thu heïp, baèng nhöõng luaät leä baát coâng vaø giôùi haïn tôùi möùc
toái ña, vôùi muïc ñích duy
nhaát: loaïi tröø taän goác reã khoâng nhöõng söï hieän dieän cuûa
Giaùo hoäi coâng giaùo, nhöng coøn moïi
taâm tình toân giaùo nöõa, ñeå thaønh laäp quoác gia duy nhaát
voâ thaàn treân theá giôùi.
Naêm 1967, nhaø
ñoäc taøi Enver Hoxha ñaåy maïnh cuoäc caùch maïng coäng saûn voâ
thaàn. Laøn soùng môùi naøy ñöa ñeán vieäc ñoùng cöûa 2,169 nhaø
thôø coâng giaùo, ñeàn thôø Hoài giaùo vaø tu vieän. Caùc nôi phuïng
töï naøy ñöôïc bieán thaønh caùc
trung taâm vaên hoùa cho thanh nieân coäng saûn, phaàn lôùn khaùc bò
phaù huûy, ñeå treân laõnh thoå “voâ thaàn“ naøy khoâng coøn veát
tích gì veà toân giaùo nöõa. Enver Hoxha tuyeân boá:
“Albani laø quoác gia ñaàu tieân voâ thaàn treân theá giôùi“,
trong quoác gia naøy töø nay, thôøi gian daønh cho toân giaùo vaø cho
caùc giaùo hoäi ñöôïc coi laø maõi maõi chaám döùt”.
Tình traïng ñau
khoå cuûa Giaùo hoäi Albani ñaõ ñöôïc ÑTC Gioan Phaoloâ II nhaéc ñeán
ngaøy muøng 5 thaùng 10 naêm 1980, trong chuyeán vieáng thaêm muïc vuï
taïi Otranto, thaønh phoá mieàn ñoâng nam nöôùc YÙ, beân bôø
bieån Adriatico ñoái dieän vôùi Albania beân kia. Ngaøi noùi:
“Trong cô hoäi thuaän tieän nhö vaäy cuûa ngaøy hoâm nay ñaây, toâi
khoâng theå khoâng nhìn veà beân kia bieån, nhìn veà Giaùo hoäi anh
huøng Albani keá beân chuùng ta, moät Giaùo hoäi bò ñaûo loän bôûi
cuoäc baùch haïi döõ doäi vaø laâu daøi, nhöng ñöôïc phong phuù
hoùa bôûi chöùng taù cuûa caùc Vò töõ ñaïo: Giaùm muïc, Linh muïc,
Tu só nam, nöõ vaø giaùo daân“.
Tröôùc cuoäc
baùch haïi döõ doäi vaø laâu daøi cuûa cheá ñoä coäng saûn khôûi
söï töø naêm 1945, taïi Albani, coù 7 Giaùm muïc, 200 linh muïc vaø
treân 200 nöõ tu. Luùc cheá doä
coäng saûn suïp ñoå, chæ coøn moät Giaùm muïc, khoaûng 30 linh muïc
vaø nöõ tu: taát caû ñeàu giaø yeáu vaø haàu heát ñaõ phaûi giam
tuø trong nhieàu naêm. Ñaây laø thôøi kyø ñau khoå, nhöng ñoàng
thôøi cuõng laø thôøi kyø oanh lieät cuûa moät Giaùo hoäi anh
huøng, moät Giaùo hoäi, nhö Ñöùc Phaoloâ VI (1963-1978)
noùi: “bò cöôõng eùp soáng, hay noùi ñuùng hôn, soáng soùt
trong boùng toái cuûa sôï haõi, trong toái
taêm ngaït thôû vaø laøm teâ lieät cuûa luaät phaùp giaû taïo
vaø ñaøn aùp: moät Giaùo hoäi cuûa thaàm laëng, cuûa chòu ñöïng,
cuûa côn haáp hoái, do thieáu töï do chính ñaùng vaø töï nhieân cuûa
con ngöôøi trong vieäc tuyeân xöng ñöùc tin vaø thi haønh söù vuï
rieâng cuûa mình veà giaùo duïc thieâng lieâng, luaân lyù vaø veà coâng
vieäc töø thieän baùc aùi-xaõ hoäi“ (Giôø ñoïc kinh Truyeàn Tin
Chuùa nhaät 01 thaùng 4 naêm 1973).
Töø naêm 1990
trôû ñi Albani ñöôïc bieát ñeán nhöõng bieán ñoåi lôùn lao. Nhôø
nhöõng bieán ñoåi naøy, Albani trôû laïi gaëp gôõ Toøa Thaùnh vaø
taùi laäp quan heä ngoaïi giao. Töø ñoù, Giaùo hoäi coâng giaùo tieán
töø töø treân con ñöôøng phuïc höng. Sau vieäc taùi thieát quan heä
ngoaïi giao, ÑTC laäp laïi Haøng Giaùo phaåm vaø chính ngaøi phong chöùc
Giaùm muïc cho boán Giaùm muïc ngaøy 25 thaùng 4 naêm 1993 taïi Scutari.
Trong soá boán vò chuû chaên môùi naøy cuûa Giaùo hoäi Albani, coù
ba vò ñaõ töøng soáng nhieàu naêm trong tuø cuûa cheá ñoä coäng saûn,
ñoù laø Ñöùc Cha Franco Illia, Giaùm muïc giaùo phaän Scutari, 25 naêm
trong nhaø giam - Ñöùc Cha Roberto Ashta, sau nhieàu naêm trong tuø, duø
ñaõ 75 tuoåi, ñöôïc boå nhieäm coi soùc giaùo phaän Pult, thuoäc
mieàn nuùi maïn baéc Albania. Ngaøi ñaõ qua ñôøi trong Ngaøy Leã Phuïc
sinh, sau khi cöû haønh thaùnh leã vaø trong luùc ñi boä mang Mình Thaùnh
Chuùa cho moät beänh nhaân - Ñöùc Cha Zef Simoni, giaùm muïc phuï taù
giaùo phaän Scutari, hieän coøn soáng, cuõng ñaõ neám thöû caùc cuoäc
baùch haïi; ngaøi laø vò giaùm muïc duy nhaát cuûa HÑGM Albani, nhö
chieác nhaãn noái thôøi gian quaù khöù cuûa Giaùo hoäi Albani vôùi
hieän taïi vaø töông lai.
Trong dòp leã thaùnh hieán nhaø thôø chính toøa Tirana, Ñöùc Cha Mirdita, TGM giaùo phaän, noùi vôùi ñaëc phaùi vieân cuûa L' Osservatore Romano raèng: “Toâi ñöôïc ôn troïng gaëp gôõ raát nhieàu linh muïc vaø tín höõu Kitoâ Albani ñaõ minh chöùng Chuùa Kitoâ moät caùch can ñaûm phi thöôøng, khoâng sôï haõi, khoâng phaûn boäi. Ñaây laø nhöõng ngöôøi ñaõ hoaøn toaøn hieán thaân cho Chuùa Kitoâ. Trong luùc naøy, toâi khoâng theå nhaéc laïi taát caû ñöôïc. Ngoaøi caùc vò töû ñaïo ñaõ bò baén hoaëc bò laøm cho cheát caùch naøy, caùch khaùc, toâi luoân luoân noùi raèng: chuùng toâi coù “caùc vò töû ñaïo soáng nöõa“, nghóa laø nhöõng vò, qua caùc cuoäc baùch haïi döõ doäi vaø laâu daøi, ñaõ luoân luoân trung thaønh vôùi Chuùa Kitoâ, ñang soáng giöõa chuùng toâi vaø khuyeán khích chuùng toâi soáng nhö caùc ngaøi ñaõ soáng, trung thaønh vôùi ñöùc tin trong ñôøi soáng haèng ngaøy. Chuùng toâi phaûi nhìn vaøo caùc ngaøi ñeå can ñaûm soáng ñöùc tin haèng ngaøy vaø ñem ñöùc tin cho nhöõng ai chöa bieát Chuùa. Ñaây laø gia taøi quí baùu caùc vò töû ñaïo ñeå laïi cho chuùng toâi. Nhôø caùc ngaøi, Giaùo hoäi taïi Albani ñaõ khoâng cheát vaø nay ñang tieán treõn con ñöôøng phuïc höng“.