Chân Lý và Tự Do
(Tài Liệu Giáo Lý Cho Người Trưởng Thành
của Ðài Phát Thanh Chân Lý Á Châu
Radio Veritas Asia)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 09 -
Ba Yếu Tố Nền Tảng Của Luân Lý
Trong thông điệp "Tin Mừng Sự Sống" Ðức Gioan Phaolô II đã nêu bật một mâu thuẫn lớn lao của thời đại: một đàng người ta long trọng tuyên bố những quyền bất khả xâm phạm của con người, nhưng đàng khác, khi hợp thức hóa việc phá thai và giết người một cách êm dịu, người ta lại chối bỏ những quyền bất khả xâm phạm ấy của các thai nhi và người già cả bệnh tật. Một trong những cội rễ của thái độ này là quan niệm sai lầm về tự do. Ðức Thánh Cha viết trong số 19 của Thông điệp: "Tự do sẽ chối bỏ chính mình, tự do sẽ hủy diệt và chuẩn bị loại bỏ người khác, khi nó không còn nhận biết và tôn trọng mối liên kết thiết yếu của nó với chân lý. Mỗi khi tự do muốn thoát khỏi truyền thống và quyền bính, khước từ ngay cả ánh sáng hiển nhiên của một chân lý khách quan và phổ quát là nền tảng của đời sống cá nhân và xã hội, thì lúc đó con người sẽ không còn nhìn về chân lý, về thiện ác như là tiêu chuẩn cho những chọn lựa, mà chỉ biết có ý nghĩa chủ quan và thay đổi hoặc những lợi lộc ích kỷ và ý thức thất thường của mình mà thôi".
Giáo huấn trên đây nêu bật mối liên kết giữa ba yếu tố nền tảng trong luân lý, đó là lương tâm, tự do, và tiêu chuẩn khách quan về thiện ác.
Nhiều người ngày nay cho rằng lương tâm con người được tự do hơn khi nó không còn tuân theo bất cứ một tiêu chuẩn luân lý khách quan nào. Nói khác đi, người ta cho rằng tự do sẽ bị hạn chế nếu nó phải tùng phục những tiêu chuẩn khách quan, bởi vì theo quan niệm thông thường thì tự do là muốn làm gì thì làm, và tự do lương tâm có nghĩa là không tuân theo bất cứ tiêu chuẩn khách quan nào về thiện ác. Thật ra khi chối bỏ mọi tiêu chuẩn khách quan, con người cũng chối bỏ chính lương tâm hay đơn thuần không hiểu thế nào là lương tâm. Hành động như thế, con người không có một ý niệm nào về thiện ác, nhưng chỉ chọn lựa dựa theo tình cảm, đam mê hay những gì có lợi cho mình mà thôi; hành động như thế, con người sẽ tự đặt mình làm tiêu chuẩn tối hậu. Chúng ta có thể so sánh người đó với một địa bàn: kim địa bàn vốn phải được hướng về phương Bắc; chối bỏ mọi tiêu chuẩn khách quan về thiện ác thì cũng giống như kim của một địa bàn, thay vì chỉ phương Bắc, nó lại bắt phương Bắc quay về phía mình.
Ở đây chúng ta thấy được ý nghĩa của sự sa ngã của Ông Bà Nguyên tổ: cả hai Ông Bà muốn tư quyết định về thiện ác, muốn đặt mình ngang hàng Thiên Chúa, nghĩa là không chấp nhận một quyền bính nào ở bên ngoài và bên trên mình. Ðây là hình thức tôn thờ ngẫu tượng nguy hại nhất, tức là tôn thờ chính mình và do đó dẫn đến sự chết. Trong số 19 của Thông điệp "Tin Mừng Sự Sống" Ðức Gioan Phaolô II vạch trần quan niệm sai lầm về chủ thể của con người thời đại. Người ta cho rằng chỉ một người có sự tự trị hoàn toàn mới là một chủ thể có quyền lợi: một thai nhi còn trong trong lòng mẹ, một em bé còn lệ thuộc những người chung quanh, chưa phải là một chủ thể có mọi quyền lợi. Một quan niệm như thế chối bỏ mọi tương quan liên vị giữa người với người, giữa con người với Thiên Chúa; và chối bỏ mọi tương quan liên vị, con người đương nhiên đặt mình làm tiêu chuẩn tối hậu của mọi sự. Một quan niệm như thế sẽ tiêu diệt cuộc sống xã hội, bởi vì mỗi người chỉ phán đoán và hành động theo đam mê và quyền lợi.
Trong thực tế, con người không thể sống cho ra người, nếu chối bỏ mọi thứ tiêu chuẩn khách quan và các quan hệ với người khác. Cả thế giới ngày nay đều chấp nhận chiếc đồng hồ treo trước Trụ sở Quốc Hội Anh là tiêu chuẩn để chỉnh giờ giấc. Trong cuộc sống luân lý, chúng ta cũng cần có một thứ tiêu chuẩn: một người không Công giáo có thể lắng nghe tiếng nói lương tâm, nhưng có lẽ họ sẽ rất bối rối khi phải điều chỉnh lương tâm của mình: đâu là tiêu chuẩn để họ dựa vào và phán đoán về những hành động của mình? Còn đối với người Công giáo, giáo huấn của Chúa Kitô là tiêu chuẩn chắc chắn để điều chỉnh lương tâm và phán đoán tính cách luân lý của một hành động.
Ai cũng muốn được chắc chắn về những hậu quả do quyết định của mình. Không gì thiếu khôn ngoan và liều lĩnh cho bằng khi quyết định một cách mù quáng, nghĩa là không đoán trước những hậu quả do quyết định của mình. Kỹ thuật ngày càng tân tiến giúp con người được chính xác hơn trong những tính toán. Các nhà doanh nghiệp dựa vào máy vi tính để được chắc chắn hơn về kết quả của một dự án, ngay cả một học sinh tiểu học cũng tin ở chiếc máy vi tính của mình. Xem ra con người tin ở máy móc hơn là ở bộ óc chậm chạp của mình. Ðiều này cũng có thể đúng trong lãnh vực luân lý: con người không thể có một trí khôn quán xuyến và không sai lạc khi quyết định trong lĩnh vực luân lý. Trong lịch sử nhân loại chỉ có một trí khôn không thể sai lạc, đó là trí khôn của Ðức Giêsu Kitô - Chân lý nhập thể, mà Ngài đã để lại cho Giáo Hội. Chính Ngài đã nói với các tông đồ: "Ai nghe các con là nghe Ta". Do đó khi suy nghĩ và hành động phù hợp với giáo huấn của Giáo Hội, chúng ta đang qui chiếu về chính trí khôn của Ðức Kitô, và như vậy chúng ta không thể sai lạc. Nói khác đi, khi Giáo Hội đã đặt những bảng chỉ đường, thì chắc chắn chúng ta không thể lạc đường.