Quy Chế Tổng Quát
Sách Lễ Rôma
Canh tân theo nghị quyết của Công Ðồng Chung Vaticanô II
công bố theo lệnh Ðức Giáo Hoàng Phaolô VI
hiệu đính dưới sự chỉ đạo của Ðức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II
Phiên dịch từ ấn bản mẫu thứ ba Nhà in Vaticanô - năm 2002
Ủy Ban Phụng Tự trực thuộc Hội Ðồng Giám Mục Việt Nam 18/06/2009
Chương VII
Lựa Chọn Bài Lễ
Và Các Phần Của Bài Lễ
352. Hiệu quả của Thánh lễ về mặt mục vụ chắc chắn sẽ gia tăng, nếu các bài đọc, các lời nguyện và các bài hát đáp ứng, chừng nào có thể, đối với nhu cầu, với sự chuẩn bị tâm hồn và não trạng của những người tham dự. Ðó là điều có thể đạt được nếu biết sử dụng cách thích đáng quyền chọn lựa rộng rãi, như sẽ trình bày sau đây.
Vì thế, trong khi tổ chức Thánh lễ, linh mục phải lưu ý đến lợi ích thiêng liêng chung của dân Chúa hơn là đến sáng kiến cá nhân mình. Ngoài ra trong việc chọn lựa các phần Thánh lễ, ngài nên nhớ phải thực hiện với sự nhất trí của những người có giữ một phận vụ nào đó trong việc cử hành, kể cả tín hữu, trong những gì trực tiếp liên quan tới họ.
Vì có thể rộng rãi lựa chọn các phần Thánh lễ, nên trước khi cử hành, phó tế, các người đọc sách, xướng thánh vịnh, ca viên, người dẫn lễ, ca đoàn, mỗi người trong phạm vi của mình cần biết rõ sẽ sử dụng bản văn nào; và đừng để xảy ra tình trạng gặp gì làm nấy. Vì các nghi thức được sắp xếp và diễn tiến cách hài hòa thì giúp rất nhiều cho tín hữu chuẩn bị tâm hồn tham dự Thánh lễ.
I. Việc Lựa Chọn Bài Lễ
353. Trong các lễ trọng, linh mục buộc phải theo lịch của thánh đường, nơi cử hành Thánh lễ.
354. Trong các Chúa nhật, các ngày thuộc mùa Vọng, mùa Giáng sinh, mùa Chay, mùa Phục sinh, trong các lễ kính và lễ nhớ buộc:
a) Nếu có cộng đoàn tham dự, linh mục phải theo lịch của thánh đường, nơi cử hành Thánh lễ;
b) Nếu không có cộng đoàn tham dự, linh mục có thể chọn: theo lịch của thánh đường hoặc theo lịch riêng.
355. Trong các lễ nhớ không bắt buộc:
a) Các ngày trong tuần mùa Vọng từ 17 đến 24 tháng 12, các ngày trong tuần Bát nhật lễ Giáng sinh và các ngày trong tuần thuộc mùa Chay, trừ thứ Tư lễ Tro, và các ngày Tuần Thánh, linh mục phải cử hành Thánh lễ theo ngày phụng vụ; tuy nhiên, đối với lễ nhớ có ghi trong lịch chung trùng với những ngày này thì có thể đọc lời nguyện nhập lễ của lễ nhớ, miễn là lễ đó không trùng với thứ Tư lễ Tro hay các ngày Tuần Thánh. Các ngày trong tuần mùa Phục sinh, có thể đọc toàn thể bài lễ nhớ các Thánh;
b) Trong các ngày trong tuần mùa Vọng trước 17 tháng 12, các ngày trong tuần mùa Giáng sinh từ mồng 2 tháng Giêng và trong mùa Phục sinh, linh mục có thể chọn lễ về ngày trong tuần, hoặc lễ về vị thánh hoặc một trong các vị thánh được nhớ, hoặc lễ về vị thánh có tên trong Sách Sổ bộ các Thánh của Giáo Hội Rôma (Martyrologium Romanum) của ngày đó;
c) Các ngày trong tuần thuộc mùa Thường niên, linh mục có thể chọn lễ về ngày trong tuần, hoặc lễ nhớ không bắt buộc nếu có, hoặc lễ vị Thánh nào có tên trong Sách Sổ bộ các Thánh của Giáo Hội Rôma trong ngày đó, hoặc lễ cho các nhu cầu khác nhau hoặc lễ ngoại lịch.
Nếu Thánh lễ có cộng đoàn tham dự, linh mục phải giữ các bài đọc đã chỉ định cho từng ngày ở sách Bài đọc dành cho những ngày trong tuần, đừng bỏ thường xuyên và khi không có đủ lý do, vì chưng Hội Thánh muốn dọn cho các tín hữu một bàn tiệc lời Chúa phong phú hơn.
Cũng vì lý do đó, linh mục chỉ nên cử hành lễ cầu cho những người đã qua đời cách chừng mực. Quả thật, trong Thánh lễ nào cũng cầu cho kẻ sống và người chết, và trong mỗi kinh nguyện Thánh Thể đều có nhớ đến những người quá cố.
Nơi nào tín hữu ưa thích cử hành lễ nhớ tùy chọn kính Ðức Trinh Nữ Maria hay các Thánh, thì được làm theo lòng đạo đức chính đáng của họ.
Khi được tự do chọn giữa lễ nhớ ghi trong lịch chung và lễ nhớ trong lịch giáo phận hay lịch tu hội, thì trong cùng một hoàn cảnh và tùy theo tập tục, nên chọn lễ nhớ riêng.
II. Lựa Chọn Các Phần Của Bài Lễ
356. Khi phải lựa chọn các bản văn thuộc các phần khác nhau trong Thánh lễ, về mùa cũng như về các Thánh, hãy theo các quy luật sau đây:
Các bài đọc
357. Trong các ngày Chúa nhật và lễ trọng có ba bài đọc được chỉ định, đó là sách các Tiên tri, Thư các Tông đồ, sách Tin Mừng. Nhờ đó, dân Kitô hữu được giáo dục về tính cách liên tục của chương trình cứu độ, theo kế hoạch kỳ diệu của Thiên Chúa. Các bài đọc này phải được nghiêm túc tuân giữ. Các ngày lễ kính có hai bài đọc. Nhưng nếu lễ kính theo luật được nâng lên hàng lễ trọng, thì thêm bài đọc thứ ba lấy trong Phần Chung.
Trong các lễ nhớ các Thánh, nếu không có các bài đọc riêng, thì thường đọc các bài được chỉ định trong tuần. Trong một vài trường hợp, có những bài đọc riêng được đề nghị nhằm làm nổi bật một khía cạnh riêng thuộc đời sống thiêng liêng hoặc tính thời sự của vị Thánh. Không buộc phải dùng các bài đọc này trừ khi các lý do mục vụ khuyên nên đọc.
358. Trong sách Bài Ðọc các ngày trong tuần, ngày nào cũng có bài đọc cho mỗi tuần trong cả năm. Do đó, thường vào ngày nào thì lấy bài đọc đã chỉ cho ngày ấy, trừ khi gặp lễ trọng hay lễ kính, hoặc lễ nhớ mà có bài đọc riêng thuộc Tân Ước, trong đó có nhắc đến vị Thánh được mừng kính.
Nhưng nếu đôi khi các bài đọc liên tục trong tuần, bị gián đoạn vì một lễ trọng, một lễ kính hay một cuộc cử hành đặc biệt nào khác, thì linh mục được phép tùy theo cách xếp đặt các bài đọc trong cả tuần mà nhập các phần đã bị bỏ với bài đọc của ngày, hoặc quyết định xem nên đọc bài nào hơn.
Trong các Thánh lễ cho những nhóm riêng, linh mục được phép chọn những bản văn thích hợp hơn với Thánh lễ đó, miễn là chọn trong các bài đọc ở các sách Bài đọc được chấp thuận.
359. Ngoài ra, cũng được đặc biệt chọn lựa những bản văn Thánh Kinh có trong sách Bài đọc dành cho các lễ có nghi thức riêng, trong đó có xen vào một bí tích hay phụ tích, hoặc trong sách Bài đọc dành cho các lễ cầu cho các nhu cầu khác nhau.
Các sách Bài đọc loại này cũng đã được ấn định để nhờ được nghe lời Chúa cách thích hợp hơn, các tín hữu am hiểu đầy đủ hơn mầu nhiệm họ tham dự và được huấn luyện để nhiệt tâm yêu mến lời Chúa hơn.
Bởi đó, khi phải ấn định những bản văn được dùng trong cuộc cử hành phụng vụ, thì phải lưu ý đến tính cách thuận lợi về mục vụ và đến quyền hạn được lựa chọn trong vấn đề này.
360. Ðôi khi, một bài đọc có hai hình thức dài hoặc ngắn. Khi chọn giữa hai hình thức này phải để ý tới tiêu chuẩn mục vụ. Khi ấy phải chú ý tới khả năng nghe của các tín hữu xem bài đọc dài hay bài đọc ngắn có kết quả hơn; xem, nếu nhờ bài giảng giải thích, họ có khả năng nghe bản văn đầy đủ hơn.
361. Khi được phép chọn bản văn này hay bản văn khác đã được chỉ định, hoặc được đề nghị để tùy chọn, thì phải chú ý đến lợi ích của những người tham dự, nghĩa là xem nên đọc bản văn dễ hơn hoặc thích hợp hơn với cộng đoàn đang tụ họp, hoặc nên lấy lại một bản văn đã được chỉ định riêng cho một cuộc cử hành nào đó, nhưng lại được để tùy chọn cho một cử hành khác nếu lợi ích mục vụ khuyên nên làm như vậy.
Ðiều này có thể xảy ra khi một bản văn phải đọc lại trong những ngày gần nhau, ví dụ ngày Chúa nhật và ngày trong tuần tiếp liền, hoặc khi một bản văn nào đó có thể sẽ gây khó khăn trong một cộng đoàn Kitô hữu nào đó. Tuy nhiên, phải cẩn thận đừng luôn bỏ đi một số đoạn nào đó, khi chọn đọc các bản văn Sách Thánh.
362. Ngoài việc được phép chọn những bản văn thích hợp hơn như đã nói trên, thì trong những hoàn cảnh đặc biệt, Hội đồng Giám mục có quyền chỉ định một số thích nghi cho những bài đọc liên hệ, tuy nhiên phải theo luật này, là các bản văn phải được chọn trong sách Bài đọc đã được chuẩn y đúng cách.
Các lời nguyện
363. Trong bất cứ Thánh lễ nào, phải đọc các lời nguyện riêng của Thánh lễ đó, trừ phi qui định cách khác.
Trong các lễ nhớ các thánh thì đọc lời nguyện nhập lễ riêng của thánh kính nhớ, nếu không có, thì lấy trong phần Chung các thánh.
Vào những ngày trong tuần mùa Thường niên, thì ngoài những lời nguyện của Chúa nhật đầu tuần, còn có thể lấy các lời nguyện của một Chúa nhật khác thuộc mùa Thường niên, hoặc một trong các lời nguyện của các lễ cho các nhu cầu khác nhau, có ghi trong sách lễ. Nhưng luôn chỉ được phép dùng một lời nguyện nhập lễ lấy từ các lễ đó mà thôi.
Như thế, chúng ta có nhiều bản văn hơn ngõ hầu giúp nuôi dưỡng kinh nguyện của các Kitô hữu cách dồi dào hơn.
Nhưng trong các mùa phụng vụ quan trọng hơn, việc thích ứng này đã được thực hiện nhờ những lời nguyện riêng cho mỗi ngày trong tuần sẵn có trong sách lễ.
Kinh nguyện Thánh Thể
364. Sách lễ Rôma đã được thêm nhiều kinh Tiền tụng với mục đích giúp biểu lộ các lý do tạ ơn trong kinh nguyện Thánh Thể được rõ ràng hơn, đồng thời cũng làm nổi bật các khía cạnh khác nhau của mầu nhiệm cứu độ.
365. Khi lựa chọn kinh nguyện Thánh Thể có trong Sách lễ Rôma phải theo những quy luật sau đây:
a) Luôn được sử dụng Kinh nguyện Thánh Thể I hay Lễ Qui Rôma, tuy nhiên nên dùng đặc biệt trong những ngày có kinh Hiệp thông cùng Hội Thánh riêng, hoặc trong những Thánh lễ có kinh Vì vậy, lạy Chúa, xin vui lòng chấp nhận lễ vật... riêng, trong lễ các thánh Tông đồ và các thánh có tên trong kinh nguyện Thánh Thể ấy, cũng nên dùng kinh ấy trong các ngày Chúa nhật, trừ khi vì lý do mục vụ thấy nên sử dụng kinh nguyện Thánh Thể III;
b) Kinh nguyện Thánh Thể II, vì những đặc điểm riêng của nó, tiện hơn nên dùng vào các ngày trong tuần, hoặc trong những hoàn cảnh đặc biệt. Mặc dù có kinh Tiền tụng riêng, nhưng cũng có thể đọc với những kinh Tiền tụng khác, nhất là với những kinh Tiền tụng nhắc lại vắn tắt mầu nhiệm cứu độ, ví dụ: với những kinh Tiền tụng chung. Khi làm lễ cầu cho người quá cố, có thể thêm công thức riêng đã trù liệu có ghi sẵn ở chỗ của nó, nghĩa là trước kinh Xin Chúa cũng nhớ đến anh chị em chúng con.
c) Kinh nguyện Thánh Thể III có thể đọc với bất cứ kinh Tiền tụng nào. Tốt hơn nên dùng kinh này vào các Chúa nhật và lễ kính. Nếu dùng kinh nguyện Thánh Thể này trong lễ cầu cho những người đã qua đời, có thể thêm công thức riêng cầu cho người quá cố vào chỗ đã dự liệu, nghĩa là sau câu: Lạy Cha nhân từ xin thương đoàn tụ mọi con cái Cha đang tản mác khắp nơi về với Cha.
d) Kinh nguyện Thánh Thể IV có kinh Tiền tụng không thay đổi và trình bày tóm lược tất cả mầu nhiệm cứu độ. Có thể sử dụng kinh này trong Thánh lễ không có lời tiền tụng riêng, và lễ các Chúa nhật mùa Thường niên. Vì lý do cấu trúc, không thể xen vào kinh này công thức riêng cầu cho người quá cố.
Các bài hát
366. Các bài hát đã có sẵn trong Nghi thức Thánh lễ, ví dụ: Lạy Chiên Thiên Chúa... thì không được thay thế bằng bài hát khác.
367. Khi lựa chọn các bài hát xen giữa các bài đọc cũng như các ca nhập lễ, ca tiến lễ và ca hiệp lễ, thì hãy tuân theo các quy luật đã ấn định tại những nơi đó (x. 40-41, 47-48, 61-64, 74, 87-88).