Sơ lược tiểu sử
Ðức Cha Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm
Sơ lược tiểu sử Ðức Cha Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm
Ðức Cha Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm sinh tại Nhu Lý, Quảng Trị ngày13-08-1929
Theo học tại Tiểu Chủng viện Ba Làng 1940-1949
Học triết và Thần học tại Ðại chủng viện Xuân Bích 1951-1957
Thụ phong Linh Mục tại Sàigòn 29-06-1957
Năm 1957 bắt đầu du học tại Pháp và Roma
Năm 1960 gia nhập Hội các linh mục Xuân Bích
Năm 1961 tốt nghiệp Cử nhân Thần Học
Năm 1963 tốt nghiệp Tiến sĩ Triết học
Năm 1964 làm Giáo sư chủng viện Vĩnh Long
Năm 1966 làm Giám đốc Ðại chủng viện Xuân Bích Huế
Thụ phong Giám mục tại Sài Gòn ngày 17-03-1975
Khẩu hiệu: "Chân Lý Trong Bác Ái"
Chính thức nhận giáo phận Ðà Lạt 19-03-1975
Giám Mục Giáo Phận Ðà Lạt: 1975 - 1994
Nhận Chức Giám Mục Giáo Phận Thanh Hóa 24-6-1994
Giám Mục Giáo Phận Thanh Hóa: 1994 - 2003
Từ trần tại Thanh Hóa, Việt Nam lúc 0:15 phút sáng, ngày 9-6-2003
Sơ lược tiểu sử
Ðức Cha Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm sinh ngày 13 tháng 8 năm 1929 tại giáo xứ Ðiền Hộ, Tùng Chính, nay thuộc xã Nga Ðiền, huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa, thuộc Giáo phận Thanh Hóa. Cha mẹ ngài có tám người con, trong đó cậu bé Lâm là người con thứ hai và là trưởng nam. Cha của ngài là ông Phêrô Nguyễn Hữu Phương và mẹ là bà Maria Mađalêna Trần Thị Khiêm. Trong gia đình, ngoài Nguyễn Sơn Lâm đi theo con đường tu trì, còn có người em trai là linh mục Giuse Nguyễn Hữu Duyên. Nguyễn Sơn Lâm được em trai đánh giá là một con người bệnh tật và sức khỏe yếu.
Ngày 13 tháng 8 năm 1940, Nguyễn Sơn Lâm nhập học tại Tiểu Chủng viện Ba Làng cho đến ngày 11 tháng 6 năm năm 1949. Sau khi hoàn thành chương trình Tiểu chủng viện, chủng sinh Lâm được gửi đi thực tập mục vụ tại giáo xứ Ða Minh và đảm nhận trách vụ này cho đến năm 1951.
Từ năm 1951 đến năm 1954, chủng sinh Nguyễn Sơn Lâm bắt đầu học tại Ðại Chủng viện Xuân Bích Hà Nội và sau đó đi chung theo Ðại chủng viện di cư vào miền Nam năm 1954. Tại đây, cậu tiếp tục theo học tại Ðại chủng viện Xuân Bích Vĩnh Long rồi sau đó chuyển học xuống cơ sở tại Thị Nghè đến năm 1957.
Thời gian làm Linh mục
Sau khi tốt nghiệp Triết và Thần Học, chủng sinh Nguyễn Sơn Lâm được truyền chức linh mục tại Sàigòn vào ngày 29-06-1957. Lễ truyền chức linh mục cử hành tại Nhà thờ chính tòa Ðức Bà Sài Gòn, với sự đặt tay truyền chức của Ðức giám mục Ðại diện Tông Tòa của Giáo phận Tông Tòa Sài Gòn Simon Hòa Nguyễn Văn Hiền. Sau khi được truyền chức linh mục, linh mục Lâm được bổ nhiệm làm Tuyên úy trại Quân Ðội Trần Hưng Ðạo, quản lý tờ báo Tinh Thần - đặc san Công giáo của Quân đội Việt Nam Cộng Hòa. Ngoài ra, ngài còn là thành viên tích cực của nhóm "Hoạt động văn hóa". Năm 1959, linh mục Lâm được cử đi du học Pháp, sau đó du học Rôma. Một năm sau đó, năm 1960, ngài gia nhập Tu hội Xuân Bích.
Sau khi du học Rôma và tốt nghiệp với các bằng cử nhân thần học năm 1961 và tiến sĩ triết học năm 1963 (hoặc 1964), linh mục Nguyễn Sơn Lâm về Việt Nam năm 1964, đảm trách vai trò Giáo sư tại Ðại Chủng viện Xuân Bích Vĩnh Long. Vào năm 1966, ngài được chọn đảm trách chức vụ Giám đốc Ðại Chủng viện Xuân Bích tại Kim Long, Huế. Vì hoàn cảnh chiến tranh, nhiều lần Ðại chủng viện sắp xếp cho các linh mục giáo sư và chủng sinh di tản, nhưng linh mục Nguyễn Sơn Lâm vẫn quyết định ở lại, với câu nói quen thuộc "tôi ở lại giữ nhà". Linh mục Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm là người quản lý Ðại chủng viện trong giai đoạn chiến sự ác liệt tại Huế, với các chiến dịch quân sự Tết Mậu Thân 1968, Mùa hè đỏ lửa 1972...
Thời gian làm Giám mục Ðà Lạt
Ngày 30 tháng 1 năm 1975, Toà Thánh công bố bổ nhiệm linh mục Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm, giám đốc Ðại chủng viện Xuân Bích Huế, làm giám mục chính tòa Giáo phận Ðà Lạt. Lễ tấn phong giám mục cho vị tân chức diễn ra tại Nhà thờ chính tòa Ðức Bà Sài Gòn ngày 17 tháng 3 năm 1975, Ðức Tổng giám mục Henri Lemaitre, Khâm sứ Tòa Thánh chủ phong, hai Ðức giám mục phụ phong là Ðức Tổng giám mục Tổng giáo phận Sài Gòn Phaolô Nguyễn Văn Bình và Ðức giám mục Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận, giám mục chính tòa Giáo phận Nha Trang. Khẩu hiệu của Ðức tân giám mục Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm là: "Chân lý trong Bác ái".
Ngay sau khi được thụ phong chức giám mục, Ðức tân giám mục Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm bay trên chuyến bay cuối cùng từ Sài Gòn về Ðà Lạt. Ðến tỉnh lỵ thuộc giáo phận Ðà Lạt vào giờ chiều, ngài nhận thấy thành phố Ðà Lạt đã bị bỏ trống vì rất nhiều dân cư đã ồ ạt di tản bỏ chạy trước khi bộ đội Miền Bắc Việt Nam đến tiếp quản. Ngày 19 tháng 3 năm 1975, Ðức giám mục Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm chính thức nhận Giáo phận Ðà Lạt, bằng một buổi lễ tổ chức ở khuôn viên Nhà thờ chính tòa Ðà Lạt. Sau khi nhậm chức Giám mục giáo phận Ðà Lạt, Ðức giám mục Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm quyết định cho các chủng sinh tạm lánh về gia đình. Ngài chính thức viết Thư Luân lưu (Thư Chung) đầu tiên gửi cộng đồng tín hữu Giáo phận Ðà Lạt vào ngày 1 tháng 4 năm 1975 với mục đích khuyến khích giáo dân giáo phận tìm ra ý định của Thiên Chúa và sống tốt đẹp trong biến cố chính trị hiện tại.
Những ngày đầu làm Giám mục sau biến cố 1975
Trong năm đầu tiên về Ðà Lạt, Ðức giám mục Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm đã chọn linh mục Giuse Võ Ðức Minh làm Thư ký Tòa giám mục, linh mục Võ Ðức Minh đảm trách chức vụ này cho đến năm 1991.
Ðức giám mục Nguyễn Sơn Lâm gặp nhiều khó khăn khi đất nước chuyển đổi chế độ chính trị. Tuy vậy, các giáo sĩ và giáo dân đã hết mình cố gắng và đã vượt qua được những khó khăn trong những năm sau đó.
Sau biến cố 1975, 11 giáo sư và 2 tu huynh người nước ngoài bị chính quyền Cộng sản buộc rời khỏi Việt Nam, quyền quản trị Giáo hoàng Học viện Thánh Piô X Ðà Lạt được trao lại cho Ðức Giám mục Ðà Lạt Nguyễn Sơn Lâm, từ ngày 30 tháng 8 năm 1975. Ðể thay thế các giáo sư ngoại quốc, Ðức giám mục Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm cho mời một số linh mục người Việt Nam điều khiển Giáo hoàng Học viện và huấn luyện chủng sinh. Giáo hoàng Học viện duy trì được thêm 2 năm, cho đến ngày 9 tháng 8 năm 1977. Cũng trong thời gian khó khăn này, ngài truyền chức được cho 6 linh mục vào ngày 25 tháng 1 năm 1977.
Số liệu Giáo phận Ðà Lạt theo báo cáo của Ðức Giám mục Nguyễn Sơn Lâm về Tòa Thánh Vatican năm 1994 cho biết giáo phận có 151,146 giáo dân trong tổng số dân cư khoảng 650,000 người, giáo phận có 80 linh mục triều và 41 linh mục dòng, 64 giáo xứ, 90 nhà thờ và 503 tu sĩ.
Thời gian làm Giám mục Thanh Hoá
Ngày 23 tháng 3 năm 1994, Toà Thánh tuyên bố quyết định bổ nhiệm Ðức giám mục giáo phận Ðà Lạt Nguyễn Sơn Lâm về làm Giám mục Chính tòa Giáo phận Thanh Hóa. Ngày 24 tháng 6 năm 1994, ngài chính thức về nhận Giáo phận mới. Lễ nhậm chức giáo phận Thanh Hóa được đồng tế bởi 15 giám mục, 200 linh mục và với sự tham gia của hơn 30,000 giáo dân. Việc bổ nhiệm này là lần đầu tiên một Giám mục miền Nam ra miền Bắc cai quản một giáo phận. Một phái đoàn gồm 10,000 người đã tiếp đón tân giám mục Thanh Hóa nhậm chức, cùng một số giám mục miền Nam và đầy đủ các giám mục miền Bắc. Ngay trong ngày nhậm chức giáo phận Thanh Hóa, ngài đã truyền chức linh mục cho 12 Ðại chủng sinh đã tốt nghiệp vào tháng 5 năm 1994. Một số linh mục Ðà Lạt cũng quyết định chuyển ra Thanh Hóa cùng Ðức giám mục Nguyễn Sơn Lâm để hỗ trợ việc quản trị giáo phận mới. Viết trong hồi ký của mình, Ðức giám mục Phaolô Lê Ðắc Trọng ghi lại lời báo cáo của nhân viên bộ nội vụ cho Tổng giám mục Hà Nội Phaolô Giuse Phạm Ðình Tụng: "Cụ có biết ông Lâm ra Thanh Hóa để làm bàn đạp lên Hà Nội không?"
Sau khi chính thức nhậm chức Giám mục Thanh Hóa, Ðức giám mục Nguyễn Sơn Lâm tiến hành tổ chức các chuyến đi mục vụ (kinh lý) các giáo xứ thuộc Giáo phận. Các chuyến viếng thăm này giúp Ðức giám mục Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm nhận định được tình hình khó khăn, cả về cơ sở tôn giáo lẫn đời sống giáo dân. Giáo phận Thanh Hóa thời điểm Ðức giám mục Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm nhậm chức chỉ còn 13 linh mục, các cơ sở tôn giáo như Nhà thờ Chính tòa, Tòa giám mục, các nhà thờ giáo xứ, giáo họ đều hoang tàn.
Trong thời gian cai quản giáo phận, Ðức Cha Nguyễn Sơn Lâm góp phần cải thiện đời sống tinh thần cho giáo dân giáo phận Thanh Hóa. Ngài quan tâm cải thiện cả về đởi sống tôn giáo lẫn đời thường. Một số công tác xã hội có thể kể đến là mời chuyên gia thánh nhạc và giáo lý để đào tạo ca viên và giáo lý viên, xin học bổng từ Enfants du Mekong cho trẻ em nghèo và cho khai triển quỹ hỗ trợ các gia đình nghèo khó phát triển kinh tế,... Ngài cũng chú tâm đến công tác đào tạo linh mục cho giáo phận này. Kết quả, trong chín năm đảm nhận vai trò Giám mục Thanh Hóa, ngài đã nâng con số linh mục là 13 vị lúc nhậm chức lên con số 47 vị vào năm 2003. Ngoài ra, ngài xây dựng cơ sở vật chất như Tòa giám mục, củng cố Ðại chủng viện Vinh Thanh, nhà Dòng Mến Thánh Giá, nhà thờ các giáo xứ và các giáo họ. Ngài cũng cải thiện đời sống tinh thần, đời sống đạo đức và đời sống vật chất cho giáo dân trong Giáo phận. Ðức Giám mục Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm chú trọng nhắc nhở giáo dân về vấn đề từ thiện xã hội bác ái và truyền giáo, nhắc nhở các tu sĩ, linh mục hàng tháng về Tòa giám mục tham gia tĩnh tâm. Hướng đến dịp kỷ niệm 75 năm thành lập Giáo phận Thanh Hóa, Ðức giám mục Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm cho điều tra tổng số giáo hữu trong giáo phận năm 2000.
Từ ngày 19 tháng 4 đến ngày 15 tháng 5 năm 1998, Giám mục Nguyễn Sơn Lâm là thành viên Thượng Hội đồng Giám mục Á Châu, nhóm họp tại Rôma.
Trong thời kỳ này, Ðức giám mục Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm còn giữ nhiều chức vụ quan trọng trong Hội đồng Giám mục Việt Nam như: Chủ tịch Ủy ban Phụng Tự của Hội đồng Giám mục Việt Nam từ khóa III đến khóa V từ năm 1986 đến năm 1995 và Tổng Thư ký Hội đồng Giám mục Việt Nam khóa VI và VII, kéo dài từ năm 1995 đến năm 2001. Với vai trò Chủ tịch Ủy ban Phụng tự, Ðức Giám mục Nguyễn Sơn Lâm đôn đốc việc hoàn thành và xuất bản sách lễ Rôma, xin chuẩn nhận bản dịch Các Giờ kinh Phụng vụ. Với vai trò Tổng Thư ký Hội đồng Giám mục, ngài soạn thảo nhiều văn thư tài liệu và tham dự nhiều Hội nghị quốc tế có liên quan. Thời kỳ đảm trách các vai trò trong Hội đồng Giám mục, ngài liên tục và vận động cho hợp thức hóa "Bản tin Hiệp Thông" - là tiếng nói của Hội đồng Giám mục Việt Nam. Giấy phép cho bản tin này được cấp vào cuối tháng 7 năm 2001, với số lượng được xuất bản là 100. Ngài từng tham gia bốn chuyến viếng thăm Roma Ad Limina trong suốt thời gian làm giám mục vào các năm 1980, 1990, 1996 và 2002.
Qua đời
Ðức Giám mục Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm qua đời ngày 9 tháng 6 năm 2003 tại Thanh Hóa. Cái chết của ngài được nhận định là gây bất ngờ vì Ðức cố giám mục chỉ mắc bệnh tim và đang chữa bệnh trước khi qua đời. Nghi thức tẩm liệm thi hài Ðức cố giám mục Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm được tổ chức vào 15 giờ ngày 10 tháng 6 năm 2003. Sau khoảng thời gian để các đoàn thể đến viếng thăm, lễ an táng Ðức cố giám mục được cử hành vào 8 giờ sáng ngày 13 tháng 6 năm 2003. Lễ an táng Ðức cố giám mục Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm có sự tham dự của 20 giám mục, giám quản, viện phụ và gần 500 linh mục cùng đông đảo giáo dân trong đeo khăn tang, tu sĩ cùng nhân thân nhân và bằng hữu.
Thi hài của ngài được an táng tại Nhà thờ chính tòa Thanh Hóa.