Bộ Giáo Luật
The Code of Canon Law
Bản dịch việt ngữ của:
Ðức Ông Nguyễn Văn Phương, Linh Mục Phan Tấn Thành, Linh Mục Vũ Văn Thiện, Linh Mục Mai Ðức Vinh
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Quyển V:
Tài Sản Của Giáo Hội
Thiên 4:
Thiện Ý Nói Chung
Và Thiện Quỹ
Ðiều 1299: (1) Người nào theo luật tự nhiên và luật Giáo Hội có khả năng tự do định đoạt về tài sản, thì có thể để lại tài sản cho một thiện ý, hoặc bằng hành vi sinh thời (inter vivos) hay tử thời (mortis causa).
(2) Ðối với các sự định đoạt tử thời nhằm sinh ích cho Giáo Hội thì, nếu có thể được, phải giữ các trọng thức theo dân luật. Nếu các trọng thức ấy đã không được tuân hành, thì phải khuyên các người thụ di tôn trọng ý muốn của người lập chúc thư.
Ðiều 1300: Một khi đã lĩnh nhận thì phải hết sức thi hành chu đáo các ý muốn của người giáo hữu đã tặng dữ hay để lại tài sản làm thiện ý bằng hành vi sinh thời hay tử thời, kể cả về cách thức quản trị và tiêu dùng tài sản, ngoại trừ trường hợp quy định ở điều 1301, triệt 3.
Ðiều 1301: (1) Bản Quyền là người thừa hành tất cả các thiện ý, dù làsinh thời hay tử thời.
(2) Chiếu theo quyền ấy, Bản Quyền có thể và phải canh chừng, kể cả bằng sự thanh tra, ngõ hầu các thiện ý được thi hành. Các người thừa hành khác phải bá cáo cho Bản Quyền sau khi chu toàn nghĩa vụ.
(3) Nếu có khoản đặt vào chúc thư đi ngược với quyền của Bản Quyền, thì bị coi như không có đặt vậy.
Ðiều 1302: (1) Người nào nhận tài sản, dù bằng hành vi sinh thời hay bằng di chúc tín thác để làm thiện quỹ, thì phải thông báo cho Bản Quyền về sự tín thác, và trình bày tất cả các động sản và bất động sản cùng với các gánh nặng kèm theo. Nếu người tặng minh thị tuyệt đối cấm chỉ sự thông báo, thì không được phép nhận tín thác.
(2) Bản Quyền phải đòi hỏi để tất cả tài sản tín thác được đặt nơi an toàn, và canh chừng việc thừa hành thiện ý theo quy tắc của điều 1301.
(3) Khi tài sản được trao tín thác cho một phần tử của một dòng tu hay tu đoàn tông đồ, với chủ ý dàng cho một nơi hay một giáo phận hoặc dân cư ở nơi đó hoặc để giúp một việc thiện, thì Bản Quyền phải được thông báo theo triệt 1 và 2 là Bản Quyền sở tại. Trong các trường hợp khác, Bản Quyền ấy là Bề Trên cao cấp trong các dòng tu theo luật giáo hoàng, hay Bản Quyền riêng của chính phần tử ấy trong các dòng tu khác.
Ðiều 1303: (1) Dưới danh xưng thiện quỹ, giáo luật ám chỉ:
1. các thiện quỹ tự trị, nghĩa là một tập hợp các sự vật nhằm các mục tiêu nói ở điều 114 triệt 2, được nhà chức trách có thẩm quyền lập thành một pháp nhân;
2. các thiện quỹ không tự trị, nghĩa là tài sản được trao cách nào đó cho một pháp nhân công với gánh nặng là dùng lợi tức hằng năm để dâng Thánh Lễ và thi hành những phận sự Giáo Hội khác trong một thời gian lâu dài được luật địa phương xác định, hoặc để theo đuổi các mục tiêu nói ở điều 114 triệt 2.
(2) Sau khi đã mãn thời hạn đã định, thì tài sản của thiện quỹ không tự trị, nếu đã được ký thác cho một pháp nhân tùy thuộc Giám Mục giáo phận, sẽ được dành vào quỹ nói ở điều 1274 triệt 1, trừ khi ý muốn của người thành lập đã minh thị biểu lộ cách khác; nếu pháp nhân không tùy thuộc Giám Mục, thì tài sản sẽ được chuyển cho chính pháp nhân đó.
Ðiều 1304: (1) Ðể một pháp nhân có thể nhận một thiện quỹ cách hữu hiệu, cần phải có phép bằng giấy tờ của Bản Quyền. Trước khi cho phép, Bản Quyền phải kiểm nhận hợp lệ xem pháp nhân có thể chu toàn gánh nặng mới lẫn các gánh nặng đã nhận trước đây hay không, và nhất là phải canh chừng để huê lợi được cân xứng hoàn toàn với gánh nặng đã đặt, xét theo phong tục tại nơi và miền ấy.
(2) Luật địa phương sẽ xác định các điều kiện khác cách tỉ mỉ hơn về sự thành lập và nhận các thiện quỹ.
Ðiều 1305: Số tiền và các bất động sản được chỉ định làm vốn cần phải để ngay vào một nơi an toàn được Bản Quyền chuẩn y, nhằm bảo toàn món tiền và giá trị của bất động sản; sau đó phải xử sự cách thận trọng và hữu ích nhằm gây lợi cho chính quỹ, cùng với sự đề cập minh thị và kỹ lưỡng đến các gánh nặng, theo sự nhận định khôn ngoan của Bản Quyền sau khi thỉnh ý các người quan thiết và Hội Ðồng Kinh Tế của mình.
Ðiều 1306: (1) Các thiện quỹ, dù làm bằng miệng, cần phải thảo ra giấy tờ.
(2) Phải lưu trữ an toàn một bản văn tự thiện quỹ trong văn khố của giáo phủ, và một bản trong văn khố của pháp nhân liên hệ đến thiện quỹ.
Ðiều 1307: (1) Nhằm tuân hành các quy định của các điều 1300-1302 và 1287, cần phải viết một tấm bảng kê khai các gánh nặng do thiện quỹ, và đặt nó tại nơi công cộng để khỏi quên lãng việc chu toàn các nghĩa vụ.
(2) Ngoài cuốn sổ nói ở điều 958 triệt 1, Cha Sở và quản đốc phải có sổ khác ghi chú từng gánh nặng một, sự thi hành gánh nặng và bổng lộc đã lãnh.
Ðiều 1308: (1) Chỉ khi nào có lý do chính đáng và cần thiết, thì mới được giảm thiểu các gánh nặng dâng Thánh Lễ. Sự giảm thiểu ấy được dành cho Tòa Thánh trừ những trường hợp được quy định sau đây.
(2) Nếu đã được minh thị dự liệu trong văn tự thành lập quỹ, thì Bản Quyền có thể giảm thiểu gánh nặng dâng lễ khi hoa lợi đã sụt giảm.
(3) Xét theo bổng lễ hợp lệ hiện hành trong giáo phận, Giám Mục giáo phận có thẩm quyền giảm thiểu số lễ phải dâng do ý định di sản biệt lập hay do các danh nghĩa tương tự, khi nào hoa lợi đã sụt giảm và bao lâu nguyên nhân ấy kéo dài, miễn là không ai có bổn phận hay có thể truy sách để tăng tiền dâng lễ.
(4) Giám Mục giáo phận cũng có thẩm quyền để giảm thiểu các gánh nặng hay ý định di sản dâng lễ dành cho các cơ sở Giáo Hội, nếu hoa lợi không đủ để đạt mục tiêu của cơ sở ấy cách cân xứng.
(5) Các Bề Trên tổng quyền của các Dòng Tu giáo sĩ thuộc luật giáo hoàng cũng hưởng những năng quyền nói ở các triệt 3 và 4.
Ðiều 1309: Khi có lý do cân xứng, những nhà chức trách nói ở điều 1308 cũng có thẩm quyền thuyên chuyển các gánh nặng Thánh Lễ sang những ngày, nhà thờ, bàn thờ khác với ngày giờ và địa điểm đã định trong thiện quỹ.
Ðiều 1310: (1) Nếu người lập quỹ đã minh thị cho phép Bản Quyền giảm thiểu, châm chước, bù trừ ý định của giáo hữu cho các công cuộc đạo đức, thì Bản Quyền chỉ được hành sử khả năng ấy khi có lý do chính đáng và cần thiết.
(2) Nếu sự chấp hành các gánh nặng trở nên bất khả kham bởi vì hoa lợi đã giảm hay vì lý do nào khác không do lỗi của quản trị viên, thì Bản Quyền có thể giảm bớt các gánh nặng ấy theo lẽ phải, sau khi đã bàn hỏi các người liên hệ và Hội Ðồng Kinh Tế của mình; tuy nhiên phải hết sức tôn trọng ý định của người thành lập. Riêng đối với việc dâng Thánh Lễ, thì phải tuân theo các quy định của điều 1308.
(3) Trong các trường hợp khác, phải thượng cầu lên Tòa Thánh.
(Nhóm Dịch Thuật Việt ngữ Bộ Giáo Luật)