Giải Nghĩa Lời Chúa Năm A
Những Bài Suy Niệm Lời Chúa Chúa Nhật
của Ðức cố Giám Mục Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Chúa Nhật 26 Thường Niên Năm A
Ăn Năn Thống Hối
(Ez 18,25-28; Ph 2,1-11; Mt 21,28-32)
Phúc Âm: Mt 21, 28-32
"Nó hối hận và đi làm. Những người thu thuế và gái điếm sẽ vào nước Thiên Chúa trước các ông".
Khi ấy, Chúa Giêsu phán cùng các thượng tế và các kỳ lão trong dân rằng: "Các ông nghĩ sao? Người kia có hai người con. Ông đến với đứa con thứ nhất và bảo: "Này con, hôm nay con hãy đi làm vườn nho cho cha!" Nó thưa lại rằng: "Con không đi". Nhưng sau nó hối hận và đi làm. Ông đến gặp đứa con thứ hai và cũng nói như vậy. Nó thưa lại rằng: "Thưa cha, vâng, con đi". Nhưng nó lại không đi. Ai trong hai người con đã làm theo ý cha mình?" Họ đáp: "Người con thứ nhất". Chúa Giêsu bảo họ: "Tôi bảo thật các ông, những người thu thuế và gái điếm sẽ vào nước Thiên Chúa trước các ông. Vì Gioan đã đến với các ông trong đường công chính, và các ông không tin ngài; nhưng những người thu thuế và gái điếm đã tin ngài. Còn các ông, sau khi xem thấy điều đó, các ông cũng không hối hận mà tin ngài".
Suy Niệm:
Chúa Nhật XXVI Thường Niên A
Ez 18,25-28; Ph 2,1-11; Mt 21,28-32
Ai là người con thứ nhất theo bài Tin Mừng hôm nay? Và ai là người con thứ hai? Phải chăng ở đây chỉ có ý nói đến các Biệt phái và Luật sĩ ở thời Chúa Yêsu? Hay là Lời Chúa vẫn còn có giá trị cho chúng ta đang sống ở thời này? Ðể giúp suy nghĩ đúng về các lời trong bài Tin Mừng này, chúng ta theo Phụng vụ sẽ đọc lại cả hai bài Kinh Thánh kia, là bài sách Êzêkiel và bài thư Phaolô.
A. Mọi Người Ðều Phải Trở Lại
Thoạt đầu, chúng ta có thể nghĩ bài sách Êzêkiel rất đơn sơ: kẻ công chính mà bỏ đường công chính để phạm tội cũng sẽ phải chết, còn kẻ ác nhân biết bỏ điều ác đã làm để thi hành công chính thì sẽ được sống. Chân lý ấy không có gì khó hiểu. Ðó là chuyện thường tình. Nhưng được viết trong Kinh Thánh và trở nên những lời Kinh Thánh, những câu khẳng định kia không còn đơn giản như người ta có thể nghĩ.
Trước hết, trên khắp thửa đất Israel bấy giờ người ta vẫn bô bô câu cách ngôn này: "Cha ăn nho xanh, con sẽ ghê răng", nghĩa là tội lỗi của cha mẹ sẽ để hậu quả lại cho con cái. Và trong xã hội thời xưa, nhiều khi người ta phạt tội cha cho tới đời con và đời cháu. Không biết còn có xã hội loài người nào hiện nay cư xử như thế nữa không? Dù sao sự kiện ấy cũng cho chúng ta thấy rằng ở thời Êzêkiel không dễ gì có thể đưa ra một châm ngôn khác để quyết rằng mạng nào có tội mạng ấy phải chết, và ai nấy đều có trách nhiệm về hành động của mình. Nói đúng ra, bấy giờ người ta để ý đến trách nhiệm của tập thể quá đến nỗi hầu như không còn nói đến trách nhiệm của cá nhân.
Nhất là nơi dân Dothái. Ý thức tập thể ngay từ đầu đã quá mạnh. Người dân không thấy rõ trách nhiệm của mình. Ngay cả khi các ngôn sứ kêu gọi ăn năn thống hối, người ta dường như cũng cứ chờ đợi cả xã hội cải tạo đời sống chứ từng cá nhân cảm thấy bất lực trước vận mạng của dân tộc mình. Nhưng với những lời như bài nói hôm nay, ông kêu gọi mọi người phải nỗ lực. Người đang công chính phải cố gắng giữ vững đường lối và tiếp tục thi hành công chính. Kẻ gian ác hãy tỉnh ngộ, canh tân đổi mới đời sống để khỏi bị án phạt. Ðó là điều ông nhắm, là giáo huấn lúc này của ông vì ông thấy nếu mọi người không ý thức trách nhiệm của mình, thì làm sao có thể cầm giữ lại được con đường sa đọa mà Dân Chúa đang đi vào.
Như vậy bảo rằng ông rao giảng một giáo lý mới, khác hẳn truyền thống xưa nay, thiết tưởng cũng không đúng. Ông khuyến khích người ta ý thức phần trách nhiệm cá nhân của mình để mọi người nỗ lực sống thánh thiện hơn chứ không phải ông phủ nhận hoàn toàn trách nhiệm giữa loài người với nhau. Sống trong xã hội mà mọi người đang có ý thức mạnh về điều mà người ta thường nói: đồng hội đồng thuyền, Êzêkiel nói mạnh đến trách nhiệm cá nhân và tự do của mỗi người để mọi người đều cố gắng hầu cứu vãn "hội" và "thuyền" đang chở mình đi trong giòng lịch sử.
Sở dĩ chúng ta cần nói như vậy để tránh xa cảm giác cho rằng vấn đề tôn giáo là chuyện cá nhân; đạo đức là vấn đề của mỗi người, việc lên thiên đàng hay xuống hỏa ngục chỉ tùy thiện chí của mỗi người. Không, ngay từ đầu Thiên Chúa đã sáng tạo một nhân loại liên đới mật thiết với nhau, cả trong sự tội cũng như trong ơn cứu độ. Một Ađam đã sa ngã khiến hệ lụy còn đè nặng trên con cháu; nhưng một Ađam Mới đã đến mở đường cứu độ cho hết mọi con người. Loài người liên đới mật thiết với nhau, nhưng trong sự liên đới này mỗi người lại có tự do tuyệt đối và vì thế có trách nhiệm cũng tuyệt đối luôn. Ở đây không thể nào đi sâu vào giải thích vấn đề nhiệm mầu này. Nhưng cần phải nêu lên để chúng ta hiểu rõ giáo lý của Lời Chúa hôm nay. Qua miệng Êzêkiel, Người kêu gọi mọi hạng người phải nỗ lực sống thánh thiện. Kẻ công chính hãy cố gắng tiếp tục thi hành công chính, kẻ gian ác phải mau từ bỏ tội lỗi và trở về đường ngay.
Và đó là đường lối của Chúa. Người muốn cứu độ mọi người. Người muốn con người được sống và sống dồi dào. Người không muốn kẻ công chính hư đi và chẳng muốn kẻ tội lỗi bị luận phạt. Nơi Người chỉ có tình thương. Chỉ muốn hạnh phúc cho hết mọi người. Còn thật sự con người sẽ được hạnh phúc hay không, là tùy ở chính họ có muốn hay không muốn được hạnh phúc, vì làm sao có thể ép buộc ai hạnh phúc khi họ không muốn? Tuy nhiên vì bản chất tốt lành của Người, vì tình yêu bao la của Người, Thiên Chúa luôn đặt hạnh phúc ở tầm tay mọi người. Kẻ công chính hãy tiếp tục thi hành công chính để khỏi mất hạnh phúc và kẻ tội lỗi hãy thật lòng trở lại để được hạnh phúc.
Thế nên, nếu bảo Êzêkiel là ngôn sứ về trách nhiệm cá nhân, thì cũng đừng quên trước hết phải nói ông là tiên tri về tình yêu đằm thắm của Thiên Chúa (xem ch. 16). Chính tình yêu sâu xa lênh láng này hôm nay dùng miệng Êzêkiel để kêu gọi mọi hạng người trong Dân Chúa nỗ lực để được hạnh phúc. Lời ấy thiết tưởng không bao giờ không thức thời. Và khi chúng ta đã ý thức như vậy, việc tìm hiểu bải Tin Mừng hôm nay sẽ có giá trị thiết thực cho hết mọi người chúng ta.
B. Trở Lại Là Tin Vào Chúa Yêsu
Thật vậy, nếu không ý tứ chúng ta chỉ đọc bài Tin Mừng trong lịch sử mà thôi. Chúng ta thấy Chúa Yêsu đang nói với các Thượng tế và hàng niên trưởng của dân Dothái lúc bấy giờ. Người đưa ra một thí dụ về người con thứ nhất và người con thứ hai để trách họ không biết hối hận về thái độ của họ đối với Yoan Tẩy giả và theo đó đối với Người.
Ðể hiểu rõ chúng ta hãy xây dựng lại bối cảnh của bài Tin Mừng như sau: Hôm ấy, các Thượng tế và Niên trưởng của Dân đến chất vấn Ðức Yêsu: "Quyền đâu mà ông làm các điều ấy?". Họ có ý nói đến việc Chúa xua đuổi phường con buôn ra khỏi đền thờ. Ðáp lại, Người cũng chất vấn họ một câu: "Thanh tẩy của Yoan từ đâu đến?". Trả lời được câu hỏi này, tức khắc không cần trả lời câu trên nữa, vì nếu tin Yoan cũng sẽ tin Người, bởi lẽ Yoan đã làm chứng về Người.
Các Thượng tế và Niên trưởng lúng túng. Họ không dám trả lời. Vì nếu nói tin Yoan, họ phải tin Người; còn nếu bảo không, họ sợ dân chúng phản đối vì ai ai cũng tin Yoan là sứ giả của Thiên Chúa. Trước thái độ không dứt khoát như thế, Chúa Yêsu đã hành động, như bài Tin Mừng hôm nay kể.
Người lấy thí dụ về hai người con để ám chỉ. Kìa hạng thu thuế và đàng điếm trước kia không giữ Luật pháp nay nghe lời Yoan, họ đang trở lại hối hận tội lỗi của mình. Còn các ông, Thượng tế và Niên trưởng, cứ bảo mình giữ Luật Chúa thế mà chẳng ăn năn thống hối gì theo lời rao giảng của Yoan, cho dù đã và đang thấy bao nhiêu người đang trở lại. Ai là người con thứ nhất khó bảo và ai là người con thứ hai? Người ta cứ tưởng người con thứ nhất khó bảo, còn đứa con thứ hai thường được thương hơn nên dễ vâng lời hơn. Nhưng vâng lời đích thực không phải ở ngoài miệng, mà ở việc làm. Hạng thu thuế và đàng điếm đang đến với Yoan để xin rửa: họ làm sự công chính. Còn nhiều kẻ vỗ ngực tự xưng là giữ Luật pháp thì lại không làm gì cả!
Và cũng đừng tưởng họ không làm gì. Hãy nghe Chúa Yêsu kể tiếp ví dụ về bọn tá điền. Khi chủ vườn nho sai người đến hỏi huê lợi, chúng đã lần lượt bắt giết tất cả và cuối cùng đã giết cả người con của chủ vườn sai đến nữa. Người báo trước, các Thượng tế và Niên trưởng cũng sẽ xử với Người như vậy.
Lời Người có làm rung động lòng họ không? Dù sao hôm nay Người cũng muốn nói với họ: nếu quả thật họ là người công chính, họ hãy thi hành công chính đi. Này kìa tội nhân đang thống hối ăn năn để đi vào Nước Trời, họ cũng hãy tin vào Con Thiên Chúa đã được sai đến thu hoạch hoa quả đạo đức trong đời sống của mọi người.
Chắc chắn chúng ta không giống họ. Chúng ta đã tin Chúa Yêsu Kitô. Nhưng đó có phải là đức tin có việc làm hay không? Vì tin mà không làm thì có khác nào người con thứ hai trong bài Tin Mừng hôm nay. Nhưng làm gì?
C. Và Hãy Lo Cho Ðược Ðồng Tâm Ý Hợp
Mở đầu bài thư hôm nay, thánh Phaolô có giọng long trọng khác thường. Ðiều người sắp nói chắc phải quan hệ. Nhưng cũng không phải là điều buồn. Ngược lại nó sẽ làm cho nỗi vui mừng của người nên trọn. Tuy nhiên chúng ta cũng phải biết, đối với một Tông đồ như thánh Phaolô, cái gì có thể làm cho người vui mừng và rất vui mừng, nếu nó không làm cho giáo đoàn của người tốt đẹp hơn? Phải nói rằng chỉ có sự thăng tiến và hạnh phúc của giáo đoàn mới làm cho tâm hồn người được thỏa mãn. Nhất là đối với một giáo đoàn như giáo đoàn ở Philip. Thánh Phaolô rất cưng giáo đoàn này. Và họ cũng rất chung thủy, thắm thiết với người. Thế nên điều làm cho thánh Tông đồ vui mừng hoàn toàn đối với giáo đoàn này, chính là điều giáo đoàn này cần phải làm cho họ được nên trọn lành và công chính hơn. Rồi đây xét cho cùng chúng ta sẽ thấy đó cũng là điều cần thiết cho chúng ta hơn cả.
Vậy sau khi mở đầu bằng những lời rất thắm thiết, thánh Phaolô khuyên bảo giáo đoàn Philip: Hãy lo cho được đồng tâm ý hợp với nhau! Phải chăng vì họ đang chia rẽ lục đục? Dường như không. Vì nếu có chắc chắn thánh Phaolô đã kể ra. Ðàng này chúng ta chỉ thấy người nói đến những điều rất thường như đừng làm vì ganh tị, vì hư danh... đừng chỉ dán mắt vào những điều sở đắc nơi mình, song cả vào những điều sở đắc của người khác nữa. Không, thánh Tông đồ khuyên nhủ sự hiệp nhất không phải vì anh em có những cái tiêu cực to lớn nào... nhưng có thể nói, vì đã tin vào Ðức Yêsu Kitô, thì anh em "hãy có nơi mình tâm tư như đã có ở nơi Người". Vì chúng ta đã đi theo Chúa Yêsu thì chúng ta phải bắt chước Người và sống như Người.
Thế mà một bản thánh ca rất quen thuộc ở thời bấy giờ đã mô tả Ðức Yêsu Kitô như đoạn tiếp theo của bài thư hôm nay. Thánh Phaolô có lẽ đã chép lại bản ấy và gửi cho giáo đoàn Philip. Cũng có thể bấy giờ người đang ở trong tù, không có điều kiện để viết nhiều, người đã bảo một ai ở ngoài chép lại, đính vào những lời mở đầu tâm huyết trên đây. Bản thánh ca ấy ngày nay phụng vụ còn hát một cách đặc biệt trong tuần lễ thánh, để mọi người thấm thía chân dung của Chúa Cứu thế:
"Ngài, phận là phận một Vị Thiên Chúa...
song Ngài đã hủy mình ra không,
lĩnh lấy thân phận tôi đòi...
Ngài đã hạ mình thấp hèn hơn nữa
trở thành vâng phục cho đến chết
và chết trên thập giá.
Bởi vậy Thiên Chúa đã siêu tôn Ngài
và ban cho Ngài Danh hiệu...
hầu mọi miệng lưỡi phải tuyên xưng:
Yêsu Kitô Là Chúa"
Chúng ta phải khâm phục tài đức của người xưa. Chúa Yêsu Kitô mới tử nạn-phục sinh có mấy chục năm, mà thần học của Hội Thánh đã phát huy đầy đủ trong bộ áo văn chương nghệ thuật và thi vị như thế! Ngày nay người ta khó viết hơn được như vậy. Mọi vẻ đẹp của Ðức Yêsu Kitô đã được gói ghém trong mấy câu thơ này. Thiên tính của Người ngang hàng với Thiên tính nơi Thiên Chúa Cha. Tuy nhiên Người đã hủy mình ra không khi mặc lấy thân phận con người là tôi đòi sánh với Thiên Chúa. Và Người đã đồng hóa, giống hẳn người ta. Rồi hơn thế nữa, Người đã hạ mình thấp hèn, trở thành vâng phục, không phải vâng phục bôi bác như con cái Israel nói Luật mà không làm Luật, nhưng vâng phục cho đến chết, và chết trên thập giá.
Ðó là những phận vụ công chính mà Ðức Yêsu Kitô đã làm. Người để gương lại cho chúng ta. Thánh Phaolô khuyên người dân Philip hãy có những tâm tư như thế để đừng làm gì vì ganh tị, vì hư danh; nhưng thật lòng khiêm nhường, coi kẻ khác trổi trang hơn mình, hầu có thể đồng tâm ý hợp, làm nên cộng đoàn bác ái là bản chất của Hội Thánh và là Nhiệm Thể của Ðức Yêsu Kitô.
Tuy nhiên nơi Người không phải chỉ có mầu nhiệm vâng phục, song sau đó, đáp lại còn có hành động của Thiên Chúa. Và ở đây bản thánh ca đã mượn lại nghi thức phong vương ngày xưa nơi các triều đình để gợi lên những gì Thiên Chúa đã làm cho Ðức Yêsu Kitô.
Trước hết có nghi lễ giới thiệu: Thiên Chúa đã siêu tôn Ngài; rồi có nghi lễ phong tước: Thiên Chúa ban cho Ngài Danh hiệu vượt quá mọi danh hiệu; và sau cùng có sự hoan hô, chấp nhận, tùng phục của hết mọi người: nên mọi gối đều phải quỳ xuống bái lạy và mọi miệng lưỡi phải tuyên xưng: Yêsu Kitô là Chúa.
Chúng ta sung sướng vì bản thánh ca này. Chúng ta hứa sẽ thuộc, sẽ hát để diễn tả đầy đủ mọi tâm tư đối với Chúa Yêsu. Nhưng thánh Phaolô bảo chúng ta phải có những tâm tư ấy ở nơi mình để chúng ta đồng tâm ý hợp-điều này tất nhiên sẽ đến-; nhưng nhất là để chúng ta trở nên tốt hơn. Chúng ta sẽ đáp ứng lời kêu gọi của Thiên Chúa qua miệng Êzêkiel khi người tuyên bố ai ai cũng phải nỗ lực tiến bộ hơn về mặt thánh thiện. Và chúng ta sẽ vâng lời chính Ðức Yêsu theo như lời Người nói trong bài Tin Mừng hôm nay là chúng ta phải đón nhận Người.
Chúng ta sẽ đón nhận Người khi rước lễ. Nhưng để việc đón nhận này không phải chỉ là một cử chỉ bên ngoài nhưng thật sự là ước muốn chân thật, chúng ta hãy mang vào trong mình những tâm tư của Người mà thánh Phaolô đã dùng một bản thánh ca để gợi lên. Có như vậy việc suy niệm Thánh Kinh và việc tham dự thánh lễ hôm nay mới chân thực; chúng ta mới khá hơn và đời sống cộng đoàn mới có khả năng tiến bộ. Chúng ta cố gắng làm như vậy!
(Trích dẫn từ tập sách Giải Nghĩa Lời Chúa
của Ðức cố Giám Mục Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm)