Chứng Nhân Hy Vọng
(Các Bài Giảng Tĩnh Tâm
của Ðức Hồng Y Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận
cho Ðức Thánh Cha Gioan Phaolô II và Giáo Triều Rôma)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 20 -
Bài Suy Niệm thứ hai mươi
Ðây Là Mẹ Con
Gương mẫu của Hội Thánh
"Niềm vui Năm Thánh sẽ không trọn vẹn nếu không hướng mắt nhìn tới Ðấng đã sinh ra Con Thiên Chúa nhập thể cho chúng ta, trong sự hoàn toàn vâng phục Thiên Chúa Cha" (Tự sắc Ðại Năm Thánh, Mầu Nhiệm Nhập Thể, 24).
Tôi đã viếng Mẹ ban trưa
Trong những ngày này tôi đã được diễm phúc chiêm ngắm Ðức Mẹ trong thinh lặng, được diễn tả thật cao đẹp trong nhà nguyện "Mẹ Ðấng Cứu Thế". Và từ tâm hồn tôi trào lên lời cầu đẹp đẽ này của thi sĩ Paul Claudel (+1955):
"Trời đúng ngọ. Tôi trông thấy giáo đường rộng mở. Phải bước vào mới được.
Lạy Mẹ Chúa Giêsu Kitô, con không vào để cầu nguyện.
Vì con không có gì để dâng cho Mẹ và cũng chẳng xin Mẹ điều gì.
Con chỉ đến để ngắm nhìn Mẹ thôi, ôi lạy Mẹ,
Ngắm nhìn Mẹ và khóc lên vì hạnh phúc (...)
Con không nói gì cả, nhưng con chỉ ngắm nhìn dung nhan Mẹ,
để tim con hát vang lên trong ngôn ngữ riêng của nó.
Con không nói gì cả, nhưng con chỉ hát thôi,
bởi vì trái tim con tràn ngập tâm tình"
(Tác phẩm thơ, Gallimard 1967, tr.539tt.)
Hội Thánh là Người Nữ, là Hiền Mẫu
Có một vài lời của Ðức Hồng Y Joseph Ratzinger đã gợi hứng cho tôi trong bài suy niệm này: "Hội Thánh không phải là một guồng máy, không đơn thuần là một cơ cấu tổ chức, cũng không chỉ là một trong số những giá trị tập quán xã hội. Nhưng Hội Thánh là một Con Người. Một Người Nữ. Một Người Mẹ. Ðang sống thật. Sự hiểu biết về Mẹ Maria của Hội Thánh đối kháng cách mạnh mẽ quyết liệt với ý niệm cho rằng Hội Thánh chỉ như là cơ cấu tổ chức hay bàn giấy. Chúng ta không thể làm ra Hội Thánh, chúng ta phải chính là Hội Thánh. Chỉ trong chiều kích đức tin mà chúng ta nhận ra bản chất đích thực của mình: chúng ta là Hội Thánh và Hội Thánh ở trong chúng ta. Và chỉ trong Con Người Mẹ Maria mà chúng ta trở thành Hội Thánh. Ngay cả chính nguồn gốc, Hội Thánh không phải được làm ra, nhưng là sinh ra. Hội Thánh sinh ra khi Ðức Mẹ đáp "xin vâng". Ðây là ước mong sâu thẳm nhất của Công Ðồng Chung Vatican II: Hội Thánh thức tỉnh trong tâm hồn chúng ta. Ðức Maria chỉ đường cho chúng ta" (J. Ratzinger, Giáo Hội học theo Công Ðồng Chung Vatican II, trong: IKZt 15 91986) 41-45, được trích dẫn bởi B. Leahy, Nguyên lý Thánh Mẫu học trong Giáo Hội, Rôma 1999, tr.216).
Trong bài suy niệm này, chúng ta muốn hướng nhìn lên Ðức Maria như mẫu gương của Hội Thánh. Nhưng Hội Thánh đang sống trên một trái đất đầy đau thương, bi thảm và tuyệt diệu, trong một thời đại có các đường nét của "một đêm đen tối tập thể" (Giáo huấn của Ðức Gioan Phaolô II, V/3 (1982), tr.1141-1142).
Trong các sắc thái của đêm đen này chúng ta nhận ra sự thống trị của chủ thuyết duy lý đã nhào nặn ra một nền văn hóa dùng các khoa học khác nhau để lèo lái các thực tại tự nhiên, các tình trạng, kể cả tinh thần và sự sống của con người nữa. Vì thế nhân loại có nguy cơ trở thành nạn nhân của chủ thuyết thuần túy duy thực nghiệm chỉ chú trọng "làm được gì" và "có những gì".
Câu trả lời của Giáo Hội cho đêm đen này là Yêu Thương, bởi vì - như tựa đề một cuốn sách nhỏ của thần học gia H.U. von Balthasar khẳng định - "chỉ có tình yêu mới đáng tin cậy". Không yêu thương cho tới hiệp nhất thì không đáng tin cậy!
Chính vì thế mà Ðức Maria "chỉ đường lối cho chúng ta". Ðức Maria là:
- Tình yêu được đón nhận
- Tình yêu được đáp trả tương xứng
- Tình yêu được chia sẻ.
Mẹ Maria là Tình Yêu được đón nhận
Trong toàn cuộc sống của mình Ðức Maria đón nhận tất cả từ Thiên Chúa. Ðó chính là sự cao cả của sứ mệnh được kéo dài một cách nhiệm mầu trong Hội Thánh: mọi sự bắt nguồn từ Chúa và đến từ trời cao. Và Ðức Trinh Nữ đón nhận.
Cùng với toàn thể Hội Thánh chúng ta hãy soi lại chính mình trong bốn lời của Kinh Thánh:
1. Kính mừng Maria, đầy ơn phước
Ðức Maria là người đầu tiên nhận được Tin Mừng và trong cuộc khổ nạn của Chúa Giêsu, Mẹ là người đầu tiên được tràn đầy ơn cứu độ. Qua việc chấp nhận sứ điệp của Thiên Thần, người tì nữ trở thành sở hữu của Thiên Chúa. Chúng ta đang ở trong buổi bình minh của Hội Thánh là "mảnh đất hay cánh đồng của Thiên Chúa" như khẳng định trong Hiến chế Ánh Sáng Muôn Dân (LG 6; x 1Cr 3,9).
2. Này bà sẽ thụ thai và sinh con trai
Do quyền năng của Chúa Thánh Thần, mầu nhiệm Nhập Thể cao cả được thực hiện. Người Con ở trên Trời sống trong lòng Thiên Chúa Cha, tìm thấy ở dưới đất, nơi Ðức Maria, một cung lòng xứng đáng với Ngài. Là nữ tử của Thiên Chúa Cha, Ðức Maria trở thành mẹ, Mẹ của Ngôi Lời nhập thể, Hiền Thê của Chúa Thánh Thần. Trong chín tháng tiếp theo ngày truyền tin, Ðức Maria đã đặc biệt là Trinh Nữ của nội tâm. Là thụ tạo duy nhất trong các loài thụ tạo, Mẹ sống kinh nghiệm cưu mang Ðức Giêsu trong cung lòng mình trên bình diện thể lý. Và theo hình ảnh của Mẹ toàn thể Hội Thánh được kêu mời trở nên "cung lòng" trao tặng Chúa Giêsu cho thế giới.
3. Người đã đoái thương tới phận hèn
Trong suốt cuộc đời, Ðức Maria sống với lời ca tạ ơn Thiên Chúa, vì tất cả những đặc ân đã nhận lãnh từ Ngài: không phải chỉ có ơn thánh, mà cả Ðấng Ban Phát ơn Thánh nữa, và với Ngài là tất cả mọi ân huệ khác. "Thiên Chúa đã làm nơi tôi những việc trọng đại... đã nhìn xem sự hèn mọn của nữ tỳ Ngài". Vì vậy "mọi thế hệ sẽ ngợi khen tôi là người có phúc". Như Ðức Maria, Giáo Hội ý thức được sự hư không của mình và chúc tụng sự cao cả của Thiên Chúa.
4. Người gìn giữ mọi lời đó trong tâm lòng
Ðức Maria chăm chú sống cạnh Con mình "trong tình trạng" cầu nguyện, đón nhận liên lỉ và chiêm ngắm. Mẹ giữ gìn Lời Chúa, sống và truyền thông Lời đó trong hy vọng, khiêm tốn và tươi vui. Chúng ta hãy chiêm ngắm nơi Mẹ là Ðấng hoàn toàn được Lời Chúa điêu luyện, mầu nhiệm của Hội Thánh là Hiền Thê của Ngôi Lời.
Lạy Ðức Maria, Mẹ hoàn toàn xinh đẹp và tội nguyên tổ không có nơi Mẹ!
Ðức Giêsu Kitô Chúa chúng con đã được Mẹ sinh ra.
Mẹ Maria là Tình Yêu được đáp trả
Ðược tràn đầy ân sủng của Thiên Chúa, với tất cả đời mình Ðức Maria là câu trả lời cho Thiên Chúa. Không có gì nơi Mẹ mà không phải là một dâng hiến cho Chúa, gắn bó với chương trình của Chúa và lựa chọn Chúa.
Nơi đây chúng ta hãy soi chính mình vào các lời của Kinh Thánh đề cập tới Mẹ Maria.
5. Phúc cho Bà vì đã tin Lời Chúa
Trong lòng tin, Ðức Maria đã sống trọn vẹn tiếng "xin vâng", bởi vì Mẹ đã tin vào Lời Chúa, Mẹ để cho mình được bàn tay của Thiên Chúa uốn nắn và dẫn đi khắp nơi: qua Ai Cập, về Nadarét, ở làng Cana, lên núi Sọ, trong nhà Tiệc Ly trong khi đợi chờ Chúa Thánh Thần. Bà Êlidabét và cộng đoàn tiên khởi đã gọi Mẹ là "epistéusasa, nghĩa là Ðấng đã tin". Nơi Mẹ Hội Thánh nhận ra mình như là cộng đoàn của người tín hữu.
6. Chúa Giêsu vâng phục các Ngài
Trong 33 năm, Mẹ Maria đã sống trong hiệp thông thân tình và dịu hiền với Ðức Giêsu. Không có con người trần gian nào có thể hiểu Chúa Giêsu như Mẹ, không có ai sống gần gũi, không có ai có thể săn sóc Chúa Giêsu như Mẹ Maria: trong công việc làm, trong niềm vui, nỗi âu lo, cảnh nghèo túng và sự trong sáng. Ðối với chúng ta, đó là một lời mời gọi sống thân tình với Chúa Giêsu trong việc phục vụ cụ thể và lưu tâm tới Ngài.
7. Linh hồn tôi chúc tụng Chúa
Ý thức được các việc kỳ diệu Thiên Chúa đã làm nơi mình, Ðức Maria sống trong sự thờ lạy chiêm niệm trước mặt Thiên Chúa như các Thiên Thần chúc tụng Chúa: "Thánh, Thánh, Thánh". Và như thế, Ðức Maria đã đáp trả cách trọn vẹn lòng thương xót Chúa, trải dài từ đời nọ tới đời kia".
8. Mẹ đứng gần Thập Giá
Bằng cả cuộc sống, Mẹ Maria cũng kết hiệp với cuộc khổ nạn và cái chết của Chúa Giêsu cho toàn thể nhân loại. Một lưỡi gươm đã đâm thâu tâm hồn Mẹ. Nhưng Mẹ vẫn đứng vững, một mình, can đảm. Mẹ biết tha thứ, trung thành. Trong giây phút quan trọng nhất của cuộc đời Chúa Giêsu, Mẹ hiến dâng với con mình. Mẹ Maria xem ra đã mất tất cả, nhưng được ở với Chúa Giêsu, Mẹ cảm thấy quá đầy đủ. Và như thế Mẹ trở thành mẫu gương của Hội Thánh, đứng dưới chân Thập Giá.
Tôi muốn kể lại đây một sự kiện trong đời tôi. Hồi năm 1957 khi học tại Rôma tôi đã đi Lộ Ðức để cầu nguyện với Ðức Mẹ. Trước hang đá, tôi đã suy niệm lời Mẹ nói với Thánh nữ Bernadette: "Mẹ không hứa cho con các niềm vui và an ủi trên trần gian này, nhưng các thử thách và khổ đau". Tôi đã có cảm tưởng rằng các lời đó cũng được nói với tôi. Và tôi đã chấp nhận sứ điệp đó với ít nhiều sợ hãi.
Trở về Việt Nam tôi đã làm giáo sư, rồi giám đốc chủng viện, tổng đại diện và sau cùng giám mục Nha Trang. Có thể nói rằng công việc mục vụ của tôi gặt hái nhiều thành công. Tôi trở lại Lộ Ðức mỗi năm và tôi thường tự hỏi: "Có lẽ các lời Ðức Mẹ đã nói với chị Bernadette không dành cho tôi đâu?" Nhưng rồi năm 1975 đã đến: tôi bị bắt vào ngày lễ Ðức Mẹ Hồn Xác Lên Trời, bị tù, bị biệt giam. Và tôi nhận ra rằng Ðức Mẹ đã muốn chuẩn bị cho tôi ngay từ năm 1957!
Mẹ Maria là Tình Yêu được chia sẻ
Vì sống hoàn toàn cho Thiên Chúa, Ðức Maria không xa lạ với thế giới. Trái lại, đối với Mẹ thế giới là nơi Thiên Chúa gặp gỡ con người, là nơi chờ đợi Ðấng "vì loài người chúng tôi và để cứu rỗi của chúng tôi, đã từ trời xuống thế".
Cùng với toàn thể Hội Thánh chúng ta hãy soi ngắm chính mình nơi Ðấng là "thửa đất chứa đựng Ðấng không thể nào chứ đựng nổi": Mẹ là Ðấng đón nhận và chia sẻ ơn cứu độ đó.
9. Vội vã băng đồi vượt núi
Ngay lập tức Ðức Maria đem tin vui đến cho chị họ là bà Êlidabét: Mẹ chia sẻ tình yêu mà Thiên Chúa đã thông truyền cho Mẹ. Mẹ ở lại ba tháng để phục vụ người chị họ. Mẹ khiến cho Gioan Tẩy Giả nhảy mừng vì gần gũi ơn cứu độ. Và Mẹ tiếp tục sống với Chúa Giêsu ở trong lòng Mẹ, cảm thấy Thiên Chúa Làm Người lớn lên trong mình. Ðó cũng là con đường của Hội Thánh: phục vụ con người bằng cách đem thông truyền cho con người chính Chúa Giêsu đang sống trong chúng ta. Và như thế là đem ơn cứu rỗi và niềm vui tới cho con người. Nào ai biết được có bao nhiêu lần bà Êlidabét và Mẹ Maria đã cùng nhau hát lên bài ca "Linh hồn tôi tung hô Chúa"!
10. Họ trông thấy con trẻ, với Ðức Maria Mẹ Người
Ðức Maria là nữ sứ giả của lòng thương xót. Trong cảnh nghèo hèn tột cùng của hang đá, Mẹ đem đến cho thế giới kho tàng vĩ đại nhất. Ðó là chính Chúa Giêsu. Mẹ đưa ra và trao ban Ngài cho các mục đồng và các đạo sĩ. Và ngày nay Mẹ cũng tiếp tục làm như thế. Tại Guadalupe, tại La Vang quê hương của tôi, Mẹ Maria, Ðấng đem Chúa Giêsu cho người nghèo, cho kẻ ngoại kiều. Mẹ là ngôi sao của việc loan báo Tin Mừng; và Mẹ chỉ đường cho công tác truyền giáo.
11. Hãy làm bất cứ gì Người nói
Với Chúa Giêsu, Mẹ Maria hiện diện trong mọi thực tại cuộc sống: hiện diện tại Ain Karim dịp trẻ Gioan chào đời, hiện diện tại Cana trong một tiệc cưới. Mẹ chia sẻ niềm vui mừng và niềm Hy Vọng. Mẹ lo lắng cho một đôi tân hôn gặp khó khăn với sự tế nhị, dễ thương và kín đáo. Mẹ dạy chúng ta biết lắng nghe Chúa Giêsu và tín thác rằng Ngài sẽ trợ giúp khi thời điểm tới. Mẹ chia sẻ với các Tông Ðồ việc đợi chờ Chúa Thánh Thần trong nhà Tiệc Ly. Sống giữa mọi người, trong cuộc sống thường ngày, Mẹ Maria là mẫu gương của một Hội Thánh biết chờ đợi và đón nhận giờ của Thiên Chúa: biến cố Chúa Thánh Thần hiện xuống.
12. Này là con Bà... Và người môn đệ nhận Mẹ vào nhà mình
Ðứng bên Thập Giá, Mẹ Maria đón nhận tất cả các môn đệ của Ðức Giêsu như con Mẹ, và hơn thế nữa đón nhận toàn thể nhân loại, không phải chỉ những người thánh thiện mà cả những kẻ tội lỗi nữa. Mẹ trao ban Chúa Giêsu Chí Thánh. Mẹ đón nhận Gioan, người thánh thiện yếu đuối đã trốn chạy. Và Mẹ đón nhận người trộm lành, kẻ tội phạm trở thành thánh và anh em của Chúa Giêsu khi Ngài nói: "Thật thế, hôm nay ngươi sẽ cùng Ta ở trên Thiên Ðàng" (Lc 23,43). Trong lúc đó Mẹ Maria chấp nhận vai trò làm Mẹ của lòng thương xót... Rồi Mẹ sống suốt đời với Tông Ðồ Gioan, Tông Ðồ được Chúa yêu thương, chia sẻ với Gioan nỗi ưu tư về Nước Chúa. Bên Mẹ, Gioan luôn học hỏi lại những gì đã học được từ Chúa Giêsu; Thiên Chúa là Tình Yêu và chúng ta được mời gọi trở nên tình yêu. Với tư cách là Mẹ của lòng thương xót, Ðức Maria thôi thúc Hội Thánh lo lắng cho toàn nhân loại, trong các nhu cầu căn bản của con người, không phải chỉ qua gương tốt, mà cả trên bình diện xã hội, kinh tế và chính trị nữa.
Mầu nhiệm - hiệp thông- sứ mệnh
Với Ðấng mà chúng ta kêu cầu trong kinh Lạy Nữ Vương, như là "niềm Hy Vọng của chúng ta", tương lai của Hội Thánh tràn đầy Hy Vọng.
Ðức Thánh Cha, với lòng tôn sùng Mẹ Thiên Chúa một cách thẳm sâu đã nói: "Vào bình minh của ngàn năm mới, chúng ta vui mừng nhận thấy nổi bật lên "chiều kích thánh mẫu" của Hội Thánh, ấp ủ trong mình nội dung sâu thẳm nhất của việc canh tân do Công Ðồng đề xướng" (Gioan Phaolô II trong bài giáo lý về các dấu chỉ Hy Vọng hiện diện trong Hội Thánh, trong: Quan Sát Viên Rôma 26-11-1988, tr.6).
Từ nơi Mẹ Maria, Hội Thánh học hỏi thực hiện chính xác gương mặt của Mẹ như Công Ðồng Chung Vatican II đề ra:
- Sống đắm chìm trong Mầu nhiệm Tình Yêu được đón nhận;
- Hiệp thông trong mọi khía cạnh của cuộc sống: Tình Yêu được đáp trả tương xứng;
- Hướng tới thế giới trong sứ mệnh: Tình Yêu được chia sẻ.
Theo sau Mẹ Ðức Giêsu, Hội Thánh bước theo con đường của Mẹ Maria, như Ðức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II đã giải thích trong thông điệp "Mẹ Ðấng Cứu Thế".
Dưới ánh sáng mười hai câu của Tin Mừng, chúng ta vừa chiêm ngắm hình ảnh của Mẹ Maria đồng hành với chúng ta trên con đường này: như 12 ngôi sao lung linh trang điểm trên đầu Mẹ mà sách Khải Huyền diễn tả trong phụng vụ ngày lễ Ðức Mẹ Hồn Xác Lên Trời.
Mẹ Maria đã giải thoát tôi
Trong con đường đen tối của tù ngục, tôi đã cầu nguyện với Mẹ Maria với tất cả lòng đơn sơ: "Lạy Mẹ, nếu Mẹ thấy rằng sau này con không còn ích lợi gì cho Hội Thánh nữa, thì xin hãy ban cho con ơn được chết trong tù để dâng trọn đời con. Ngược lại, nếu con còn phục vụ Hội Thánh được, thì xin cho con ra khỏi tù vào một ngày lễ của Mẹ".
Một hôm, khi đang chuẩn bị ăn trưa, thì tôi nghe điện thoại của trực tù reo vang. "Có lẽ cú điện thoại này là cho tôi đây! Hôm nay là ngày 21 tháng 11, lễ Ðức Mẹ Dâng Mình vào Ðền Thánh". Quả thật, một lúc sau đó một người công an đến hỏi tôi:
- Ông ăn cơm trưa chưa?
- Chưa! Tôi đang nấu.
- Sau cơm trưa, ông nhớ ăn mặc tử tế. Ông sẽ lên gặp lãnh đạo.
Trưa hôm đó tôi đã được đưa đi gặp ông Bộ Trưởng Nội Vụ.
- Ông có muốn trình bầy ước mong gì không?
- Thưa ông Bộ Trưởng, tôi muốn được tự do.
- Khi nào?
- Hôm nay.
Bình thường thì không thể xin "hôm nay" được, bởi vì các vị lãnh đạo cần có thời giờ để thảo luận, để giải quyết các thủ tục. Nhưng tôi rất vững tin...
Ông Bộ Trưởng nhìn tôi kinh ngạc. Tôi giải thích:
- Thưa ông Bộ Trưởng, tôi đã bị tù quá lâu. Dưới ba triều đại Giáo Hoàng rồi: triều đại Ðức Phaolô VI, Ðức Gioan Phaolô I, và Ðức Gioan Phaolô II. Ngoài ra, tôi bị tù dười thời bốn vị Tổng Thư Ký của Ðảng Cộng Sản Liên Xô: ông Breznev, ông Andropov, ông Cermenko và ông Gorbachov!
Ông Bộ Trưởng bật cười và gật gù đồng ý:
- Ðúng thật, đúng thật!
Rồi ông quay sang vị thư ký nói:
- Hãy làm những gì cần thiết để thỏa mãn nguyện vọng của ông ấy.
Lòng tôi nhảy mừng: Mẹ Maria đã giải thoát tôi. Lạy Mẹ, con cám ơn Mẹ! Con Mừng lễ Mẹ!
Kính chào Maria, Mẹ Chúa Giêsu,
Là Mẹ và là mẫu gương của Hội Thánh Ngài.
Kính chào Mẹ, suối nguồn ơn thánh và lòng từ nhân,
mẫu gương của mọi sự tinh tuyền.
Mẹ là niềm vui trong châu lệ,
là chiến thắng trong đấu tranh,
là Hy Vọng trong thử thách,
Mẹ là đường duy nhất dẫn đến Chúa Giêsu.
Xin chỉ cho chúng con Thiên Chúa Cha và thế là đủ cho chúng con rồi.
Xin hãy tỏ Mẹ ra và như vậy cũng là đủ cho chúng con.
Tuần Tĩnh Tâm đầu Mùa Chay Năm Thánh 2000
Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thuận