Phiên họp toàn thể thứ 13
của Thượng Hội Ðồng Giám Mục về Vùng Amazon
Phiên họp toàn thể thứ 13 của Thượng Hội Ðồng Giám Mục về Vùng Amazon.
Vũ Văn An
Vatican (VietCatholic News 18-10-2019) - Phiên họp toàn thể lần thứ 13 diễn ra vào chiều thứ Năm, ngày 17 tháng 10 năm 2019, và được dành cho việc trình bày các báo cáo của các nhóm làm việc nhỏ. 177 Nghị phụ Thượng Hội Ðồng đã có mặt, dưới sự chủ tọa của Ðức Giáo Hoàng Phanxicô. Các đóng góp, được đệ trình cho Tổng thư ký của Thượng hội đồng, không tạo nên một tài liệu chính thức của Thượng hội đồng. Ðúng hơn, chúng là một bản tóm tắt các cuộc thảo luận diễn ra giữa những người tham gia Thượng Hội Ðồng.
Vatican News viết như trên. Và bản tóm lược của họ tiếp tục như sau:
Thượng hội đồng là một hồng phúc quý giá của Chúa Thánh Thần ban cho Amazon và cho toàn Giáo hội, theo quan điểm của cả thần học lẫn mục vụ, và cho nhiệm vụ không thể tránh khỏi là chăm sóc ngôi nhà chung của chúng ta. Ðó là một hoàng thời (Kairos), một thời gian ân sủng, một cơ hội thuận lợi để Giáo hội hòa giải với Amazon. Ðó là sợi chỉ xuyên suốt kết hợp mười hai báo cáo của các nhóm làm việc nhỏ đã được trình bày trong Hội trường Thượng Hội Ðồng vào chiều thứ Năm.
Một Thượng hội đồng có tính phổ quát
Tất cả các bản văn được đọc công khai đều bày tỏ hy vọng rằng ở Amazon, một con đường đồng nghị mới sẽ được khai triển và từ cuộc tập hợp các giám mục ở Vatican, một khởi đầu mới sẽ được thực hiện với niềm say mê truyền giáo hăng hái, vốn là điển hình của một Giáo hội nhìn ra ngoài thực sự. Hy vọng việc " sống đẹp" của Amazon sẽ gặp gỡ kinh nghiệm của Bát Phúc: Thực thế, dưới ánh sáng Lời Chúa, nó đang vươn tới sự thể hiện trọn vẹn của nó. Ðã có nhiều đề nghị cụ thể đa dạng từ nhiều nhóm khác nhau cần được làm sáng tỏ: Thượng Hội Ðồng hiện tại không chỉ là một Thượng Hội Ðồng khu vực, mà còn có tính phổ quát, vì những gì xảy ra tại Amazon đều ảnh hưởng đến toàn thế giới.
Một Giáo Hội cho người nghèo và chống lại mọi hình thức bạo lực
Một điều bắt buộc đối với Giáo hội là lắng nghe tiếng kêu than của người ta và của trái đất; không im lặng, đứng về phía người nghèo và nói "không với bạo lực". Ðiều sau ở Amazon có một số khuôn mặt: bạo lực trong các nhà tù quá đông đúc; lạm dụng và khai thác tình dục; vi phạm quyền lợi của người bản địa; sát hại những người bảo vệ lãnh thổ; buôn bán và kinh doanh ma túy; tiêu diệt dân số trẻ; buôn bán người; văn hóa sát nữ và nam tôn; diệt chủng, đoạt sinh (biopiracy), diệt sắc tộc (ethnocide): mọi điều ác cần phải chiến đấu chống lại vì chúng giết chết cả văn hóa lẫn tinh thần. Việc lên án các vi phạm có hệ thống của khai khoáng và phá rừng đã rõ ràng. Một số vị nhấn mạnh mối liên hệ giữa việc lạm dụng những người yếu thế nhất và việc lạm dụng thiên nhiên. Trong số các trường hợp khẩn cấp được nhấn mạnh, chủ đề khủng hoảng khí hậu đã được dành nhiều không gian hơn cả.
Ðề nghị thiết lập vọng quan sát nhân quyền của giáo hội quốc tế
Chính những người bản địa phải trả giá cao nhất bằng cuộc sống của họ, vì họ không được giúp đỡ, họ không được bảo vệ tại các lãnh thổ của họ. Ðây là lý do tại sao hơn một Nhóm nhỏ đã kêu gọi thiết lập vọng quan sát nhân quyền quốc tế, vì xác tín rằng việc bảo vệ các dân tộc và thiên nhiên phải là đặc quyền của hành động giáo hội và mục vụ. Cũng có gợi ý cho rằng các giáo xứ nên tạo không gian an toàn cho trẻ em, thanh thiếu niên và những người dễ bị tổn thương. Quyền sống của mọi người từ thụ thai đến chết tự nhiên đã được tái khẳng định.
Giáo hội không phải là một Tổ chức Phi Chính phủ (NGO). Cần nhiều đối thoại đại kết hơn
Một trong các báo cáo đề nghị, Giáo hội có nhiệm vụ đồng hành với việc làm của những người bảo vệ nhân quyền thường bị các cơ quan công quyền kết tội. Tuy nhiên, đồng thời, Giáo Hội cần tránh việc trở nên giống như một cơ quan phi chính phủ (NGO). Cùng với nguy cơ tự trình bày mình như chỉ có khả năng có tính duy nghi lễ thuần túy, nguy cơ này thường gây ra việc mất nhiều tín hữu, vì họ quay đi tìm câu trả lời cho khát khao tâm linh của họ ở các tôn giáo hoặc hệ phái khác. Các nhóm nhỏ cũng đưa ra yêu cầu phải theo đuổi cuộc đối thoại đại kết và liên tôn một cách mạnh mẽ hơn với việc đề nghị lập hai trung tâm so sánh, một ở Amazon và một ở Rôma, giữa các nhà thần học của RELEP (Mạng lưới nghiên cứu của Ngũ Tuần Mỹ Latinh) và các nhà thần học Công Giáo.
Các thừa tác vụ, giáo dân và bác bỏ chủ nghĩa giáo sĩ trị
Một thừa tác vụ hiện diện được kêu gọi để tránh chủ nghĩa giáo sĩ trị. Về khía cạnh này, một vai trò lớn hơn phải được trao cho giáo dân. Hầu hết mọi Nhóm nhỏ đều yêu cầu phải hiểu sâu xa hơn ý nghĩa của "Giáo hội thừa tác", nghĩa là một Giáo hội nơi đồng trách nhiệm và cam kết của giáo dân cùng tồn tại. Thí dụ, Nhóm nhỏ "A nói tiếng Tây Ban Nha" đã yêu cầu rằng đàn ông và đàn bà được trao các thừa tác vụ theo cung cách bình đẳng, đồng thời tránh nguy cơ giáo sĩ hóa giáo dân.
Phụ nữ và chức phó tế
Chủ đề phụ nữ hiện diện trong hơn một báo cáo với lời yêu cầu phải công nhận giá trị to lớn của việc họ hiện diện trong các phục vụ chuyên biệt cho Giáo hội ở Amazon, ngay cả trong các vai trò trách nhiệm và lãnh đạo cao hơn. Thí dụ, tại nơi làm việc, chúng ta được yêu cầu đảm bảo việc tôn trọng các quyền lợi của phụ nữ và khắc phục bất cứ loại thiên kiến nào. Hầu hết các nhóm nhỏ kêu gọi phải chú ý đến vấn đề chức phó tế dành cho phụ nữ theo quan điểm của Vatican II, lưu ý rằng nhiều chức năng của thừa tác vụ này đã được phụ nữ trong khu vực thực hiện. Tuy nhiên, có gợi ý cho rằng nên dành nhiều diễn từ hơn cho chủ đề này trong một hội nghị giám mục khác, nơi có lẽ phụ nữ nên được trao quyền bỏ phiếu.
Chức linh mục và các viri probati
Có đề nghị tổ chức một Thượng Hội Ðồng Phổ Quát đặc nhiệm (ad hoc) cũng về chủ đề các viri probati. Về chủ đề này, các quan điểm khác nhau từ nhóm làm việc này sang nhóm làm việc khác. Ðã có lời nhấn mạnh rằng giá trị của luật độc thân, một hồng phúc được đề nghị với các cộng đồng bản địa, không phải là vấn đề. Nhóm A nói tiếng Ý cảnh báo trước nguy cơ giá trị này sẽ bị suy yếu hoặc việc du nhập các viri probati có thể làm mất đi động lực truyền giáo của Giáo hội hoàn vũ trong việc phục vụ các cộng đồng xa xôi nhất. Hầu hết các báo cáo, chủ yếu của các nhóm nói tiếng Tây Ban Nha và Bồ Ðào Nha, nhắm vào một Giáo hội "hiện diện" chứ không phải "thăm viếng", và ủng hộ một cách nào đó để trao chức linh mục cho những người đàn ông đã có vợ, có tiếng tăm tốt, tốt nhất là người bản địa được chọn bởi các cộng đồng gốc, nhưng trong các điều kiện chuyên biệt. Cũng có lời nhấn mạnh rằng các linh mục này không nên bị coi là hạng nhì hoặc hạng ba, nhưng là những ơn gọi linh mục thực sự. Chúng ta không nên quên bi kịch của nhiều sắc dân hiện chỉ lãnh nhận các bí tích một hoặc hai lần một năm ở Amazon, chúng ta cũng đã được yêu cầu phải củng cố trong các cộng đồng địa phương ý thức rằng không phải chỉ có Bí tích Thánh Thể, mà cả Lời Chúa nữa cũng là của nuôi dưỡng thiêng liêng cho các tín hữu.
Khủng hoảng ơn gọi và việc đào tạo linh mục
Xem xét kích thước của lãnh thổ toàn vùng Amazon và sự khan hiếm các thừa tác viên, việc thành lập một quỹ khu vực để yểm trợ tính bền vững cho việc truyền giảng tin mừng đã được đề nghị. Ngoài ra, Nhóm A nói tiếng Ý đã bày tỏ "sự bối rối" đối với "việc thiếu suy tư về các nguyên nhân dẫn đến đề nghị khắc phục trong một số hình thức độc thân linh mục như được phát biểu bởi Công đồng Vatican II và Huấn quyền tiếp sau đó. Ðồng thời, hy vọng rằng sẽ có việc đào tạo liên tục trong thừa tác vụ nhằm làm cho linh mục đồng hình đồng dạng với Chúa Kitô, và có lời thúc giục rằng các nhà truyền giáo hiện đang thi hành thừa tác vụ linh mục ở phía bắc bán cầu nên được gửi đến Amazon. Trước cuộc khủng hoảng ơn gọi, các nhóm nhỏ ghi nhận sự giảm thiểu hiện diện đáng kể của các tu sĩ ở Amazon và hy vọng sẽ có cuộc canh tân đời sống tu trì, một điều, theo lời nài nỉ của Liên Ðoàn Tu Sĩ Châu Mỹ Latinh, CLAR, sẽ được cổ vũ bằng một sự hăng hái đổi mới, nhất là liên quan đến đời sống chiêm niệm. Tập chú của mọi người cũng hướng về việc đào tạo giáo dân: nó phải tòan diện và không chỉ có tính tín lý, mà còn có tính sứ điệp sơ truyền (kerygmatic), đặt nền tảng trên học thuyết xã hội của Giáo hội và dẫn đến việc cảm nghiệm và gặp gỡ với Ðấng Phục sinh. Ðồng thời việc tăng cường đào tạo các linh mục cũng đã được đề nghị: nó không chỉ mang tính học thuật, nó nên diễn ra tại các lãnh thổ Amazon và cung cấp các kinh nghiệm cụ thể về Giáo hội hướng ra bên ngoài, bên cạnh những con người đau khổ, trong các nhà tù hoặc bệnh viện. Việc thành lập các chủng viện bản địa nơi nền thần học địa phương được nghiên cứu và đào sâu cũng đã được đề nghị.
Ðối thoại liên văn hóa và hội nhập văn hóa
Các Nhóm nhỏ cũng yêu cầu nên đem lại cho nền thần học và chăm sóc mục vụ một khuôn mặt bản địa. Ðối thoại liên văn hóa và hội nhập văn hóa không nên được hiểu là phản đề. Nhiệm vụ của Giáo hội không phải là quyết định cho người dân Amazon hay đảm nhận vị trí chinh phục, mà là đồng hành, cùng nhau bước đi trong một quan điểm đồng nghị gồm đối thoại và lắng nghe. Thí dụ, đề nghị du nhập "Nghi thức Amazon" đã được đề nghị, cho phép việc phát triển tâm linh, thần học, phụng vụ và kỷ luật từ sự phong phú độc đáo của Giáo Hội Công Giáo tại khu vực. Như đã được giải thích trong một bản báo cáo, "các biểu tượng và cử chỉ của các nền văn hóa địa phương có thể được coi trọng trong phụng vụ của Giáo hội tại Amazon, duy trì sự thống nhất đáng kể của nghi thức Rôma, vì Giáo hội không muốn áp đặt tính độc dạng cứng ngắc trong những điều không ảnh hưởng đến đức tin". Việc cổ vũ kiếnn thức Kinh Thánh cũng được đề nghị, khuyến khích việc dịch nó sang các ngôn ngữ địa phương. Trong viễn cảnh này, việc thành lập một Hội đồng của Giáo hội Toàn Vùng Amazon đã được đề nghị, một cấu trúc giáo hội liên kết với CELAM, và nối kết với REPAM, và với các Hội đồng Giám mục của các quốc gia vùng Amazon.
Viễn kiến về vũ trụ của Amazon
Một trong các báo cáo viết rằng, "Viễn kiến vũ trụ Amazon có rất nhiều điều để dạy thế giới phương Tây vốn bị chi phối bởi kỹ thuật, thường chỉ phục vụ 'ngẫu thần tiền bạc'". Người dân Amazon coi lãnh thổ của họ là thánh thiêng: do đó, một suy tư về giá trị tinh thần của sinh quần, đa dạng sinh học và quyền đất đai nên được khuyến khích. Mặt khác, việc loan báo Tin Mừng và tính độc đáo trong chiến thắng của Chúa Kitô trên sự chết, trong khi tôn trọng nền văn hóa của các dân tộc, phải được coi như yếu tố thiết yếu để tiếp nhận và hiểu viễn kiến vũ trụ của người Amazon.
Truyền giáo và tử đạo
Các nhà truyền giáo được kêu gọi tước bỏ não trạng duy thực dân , vượt qua các định kiến sắc tộc, tôn trọng các phong tục, nghi lễ và tín ngưỡng. Các Nhóm nhỏ phát biểu rằng các biểu hiện mà các dân tộc dùng để phát biểu đức tin của họ cần được đánh giá cao, đồng hành và cổ vũ. Việc thành lập vọng quan sát mục vụ và xã hội Toàn Vùng Amazon phối hợp với CELAM, các ủy ban công lý và hòa bình của giáo phận, CLAR và REPAM cũng được đề nghị. Ánh sáng và bóng tối phải được công nhận trong lịch sử Giáo hội ở Amazon. Phải phân biệt giữa Giáo hội "bản địa" coi người bản địa như những người thụ động tiếp nhận việc chăm sóc mục vụ và Giáo hội "bản địa" hiểu họ như các nhân vật chủ động đối với kinh nghiệm đức tin của chính họ, theo nguyên tắc "Cứu Amazon bằng Amazon". Ðiều cũng quan trọng nữa là phải coi trọng tấm gương sáng ngời của nhiều nhà truyền giáo và tử đạo đã hiến mạng sống ở Amazon vì tình yêu Tin Mừng. Nhóm nhỏ A nói tiếng Tây Ban Nha đề nghị khuyến khích các diễn trình phong chân phước cho các vị tử đạo Amazon.
Di dân, giới trẻ và các thành phố
Trong các bản văn được đọc tại hội trường, chúng ta không quên các sắc dân sống trong các vùng cô lập tự nguyện và chúng ta yêu cầu họ được đồng hành bằng việc làm của các nhóm truyền giáo lưu hành. Cũng có chỗ dành cho chủ đề nhập cư, nhất là nơi giới trẻ. Ngày nay, 80% dân số của Amazon sống ở các thành phố. Ðây là một hiện tượng thường có các hậu quả tiêu cực như làm mất bản sắc văn hóa, loại trừ xã hội, tan rã hoặc bất ổn gia đình. Do đó, việc truyền giảng tin mừng của các trung tâm đô thị ngày càng trở nên cấp bách, nhưng công việc mục vụ phải thích nghi với các hoàn cảnh mà không quên các khu ổ chuột, vùng ngoại ô, cũng như các thực tại nông thôn. Cũng có nhu cầu cấp bách phải canh tân thừa tác vụ tuổi trẻ. Về mặt sư phạm, Giáo hội được yêu cầu quyết liệt cổ vũ nền giáo dục liên văn hóa song ngữ và khuyến khích một liên minh các mạng lưới đại học chuyên về khoa học Amazon và giáo dục đại học liên văn hóa cho người bản địa.
Bảo vệ sáng thế và chiều kích sinh thái
Chiều kích sinh thái là trung tâm trong các báo cáo của các Nhóm nhỏ trong đó, có lời khẳng định lại rằng Sáng thế là một kiệt tác của Thiên Chúa, mọi tạo vật đều có liên hệ với nhau. Không nên quên rằng "một hoán cải sinh thái thực sự bắt đầu trong gia đình và thông qua một hoán cải bản thân, qua cuộc gặp gỡ với Chúa Giêsu". Từ tiền đề này, điều bắt buộc là giải quyết các vấn đề thiết thực nhất như tăng nhiệt độ hoặc chống lại khí thải CO2. Nó khuyến khích một lối sống đạm bạc hơn và bảo vệ các thiện ích quý giá độc đáo như nước, một nhân quyền căn bản, một quyền mà nếu bị tư nhân hóa hoặc bị ô nhiễm, có nguy cơ gây hại đến cuộc sống của toàn bộ các cộng đồng. Giá trị của cây thuốc cũng nên được nhấn mạnh, cũng như sự phát triển các dự án bền vững, thông qua các khóa học dẫn đến việc hiểu biết các bí mật và sự thánh thiêng của thiên nhiên theo viễn kiến của người Amazon. Một số nhóm nhỏ đề nghị khai triển các dự án trồng lại rừng trong các trường đào tạo về kỹ thuật nông nghiệp.
Tội lỗi sinh thái và cổ vũ một nền kinh tế liên đới
Trong bối cảnh này, có một đề nghị kép; bao gồm chủ đề sinh thái toàn diện vào các chỉ thị của các Hội đồng Giám mục và bao gồm việc tôn trọng Ngôi nhà chung và các tội lỗi sinh thái của chúng ta vào nền Thần học luân lý, và qua cả việc sửa đổi các cẩm nang và nghi thức của Bí tích Giải tội. Một số nghị phụ của Thượng hội đồng công nhận rằng nhân loại đang tiến tới việc công nhận thiên nhiên như một chủ đề pháp luật. "Viễn kiến qui nhân học thực dụng đã lỗi thời và con người không còn có thể để các tài nguyên thiên nhiên bị khai thác không giới hạn gây nguy hiểm cho chính loài người". Ðiều cần thiết là phải chiêm ngưỡng các dạng sự sống mênh mông trên hành tinh này trong tương quan với nhau, cùng cổ vũ một mô hình kinh tế liên đới và thành lập một thừa tác vụ để chăm sóc Ngôi nhà chung của chúng ta, theo đề nghị của Nhóm B nói tiếng Bồ Ðào Nha.
Thượng Hội Ðồng về Amazon và Truyền thông
Cuối cùng, một số báo cáo đã dành chỗ cho chủ đề phương tiện truyền thông. Các mạng lưới truyền thông Công Giáo được khuyến khích đặt Amazon vào trung tâm chú ý của họ, để truyền bá tin mừng và tố cáo mọi loại gây hấn chống lại Mẹ Trái đất và công bố sự thật. Cũng có đề nghị về việc sử dụng các mạng xã hội cho hình thức phát thanh web, truyền hình web và truyền thông vô tuyến để phổ biến các kết luận của Thượng hội đồng này. Hy vọng là dòng sông Thượng hội đồng, với sức mạnh của "dòng sông Amazon", sẽ ngập tràn nhiều hồng ân và ý tưởng được suy nghĩ bởi các nghị phụ đã lên tiếng trong Hội trường và từ kinh nghiệm cùng nhau bước đi này, các nẻo đường mới để truyền giảng tin mừng và sinh thái toàn diện có thể xuất hiện.