Kinh Thaùnh Taân Öôùc

New Testament

Baûn dòch Vieät Ngöõ cuûa Linh Muïc Nguyeãn Theá Thuaán, CSsR.

Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia

Tieåu Daãn vaøo Taân Öôùc

Caùc saùch Taân Öôùc

Hai möôi baûy vaên thöù, daøi vaén khaùc nhau, noäi dung vaø ngoaïi dieän cuõng coù laém ñieàu thuø dò, ñaõ ñöôïc thu laïi laøm thaønh moät boä, vaø mang teân chung laø Taân Öôùc, hay noùi cho roõ hôn: Kinh Thaùnh cuûa Giao Öôùc Môùi. Caùc vaên thö naøy ñaõ ñöôïc vieát ra vôùi muïc ñích laø daãn daét tín höõu.

1) Tröôùc heát coù nhöõng saùch doaõn laïi ñôøi Chuùa Yeâsu: caùc lôøi Ngaøi noùi, caùc vieäc Ngaøi laøm. Ñoù laø caùc saùch maø ta goïi laø Tin Möøng (Phuùc AÂm):

- Tin Möøng theo Thaùnh Maùttheâoâ (Mt)

- Tin Möøng theo Thaùnh Marcoâ (Mc)

- Tin Möøng Theo Thaùnh Luca (Lc)

- Tin Möøng theo Thaùnh Yoan (Yn)

2) Roài saùch

- Coâng Vuï Caùc Toâng Ñoà (Cv)

cho ta bieát vieäc caùc Toâng ñoà (ít laø hai vò chính Pheâroâ vaø Phaoloâ) ñaõ laøm, ñeå laäp Hoäi Thaùnh trong daân Do Thaùi vaø nôi Daân ngoaïi.

3) Khi Hoäi Thaùnh ñaõ ñöôïc thaønh laäp, caùc Toâng ñoà (nhaát laø Pheâroâ) ñaõ daãn daét Coäng ñoaøn taân toøng, ñeå ñaøo taïo hoï soáng theo ôn Thieân Chuùa ñaõ keâu goïi, hay laø ñeå phoøng choáng laïi nhöõng laàm laïc ñöông thôøi, coù theå laøm toån thöông ñeán loøng ñaïo chaân chính. Caùc ngaøi duøng thö töø ñeå daïy doã hoï:

a) Caùc thö cuûa thaùnh Phaoloâ:

- Thö göûi Tín Höõu Roâma (Rm)

- Thö thöù nhaát göûi Tín Höõu Coârinthoâ (1C)

- Thö thöù hai göûi Tín Höõu Coârinthoâ (2C)

- Thö göûi Tín Höõu Galat (Ga)

- Thö göûi Tín Höõu EÂpheâsoâ (Ep)

- Thö göûi Tín Höõu Philip (Ph)

- Thö göûi Tín Höõu Coâloâseâ (Co)

- Thö thöù nhaát göûi Tín Höõu Thessalonikeâ (1Th)

- Thö thöù hai göûi Tín Höõu Thessalonikeâ (2Th)

- Thö thöù nhaát göûi cho Timoâtheâ (1Tm)

- Thö thöù hai göûi cho Timoâtheâ (2Tm)

- Thö göûi cho Titoâ (Tt)

- Thö göûi cho Phileâmoân (Phm)

- Thö göûi cho Tín Höõu Hipri (Hr)

b) Caùc thögoïi laø Thö Chung:

- Thö cuûa Thaùnh Yacoâbeâ (Yc)

- Thö thöù nhaát cuûa Thaùnh Pheâroâ (1P)

- Thö thöù hai cuûa Thaùnh Pheâroâ (2P)

- Thö thöù nhaát cuûa Thaùnh Yoan (1Yn)

- Thö thöù hai cuûa Thaùnh Yoan (2Yn)

- Thö thöù ba cuûa Thaùnh Yoan (3Yn)

- Thö cuûa Thaùnh Yuña (Yñ)

4) Sau cuøng trong buoåi caám caùch gheâ sôï: ñeá quoác Roâma muoán dieät ñaïo Chuùa Kitoâ, chuùng ta thaáy xuaát hieän:

- Khaûi Huyeàn cuûa Thaùnh Yoan (Kh)

vôùi muïc ñích uûy laïo khuyeán khích tín höõu kieân taâm chòu ñöïng vì Chuùa.

I. Taân Öôùc Laø Saùch Cuûa Hoäi Thaùnh

a) Ñaõ phaùt xuaát laøm moät vôùi Hoäi Thaùnh

Nhöng caùc saùch aáy chaúng nhöõng laø ñeå daïy doã Hoäi Thaùnh maø thoâi. Caùc saùch aáy cuõng ñaõ ñöôïc phaùt xuaát töø giöõa Hoäi Thaùnh vaø ñöôïc thaønh hình laøm moät vôùi Hoäi Thaùnh.

Veà ñoaøn theå toân giaùo aáy, ai laïi khoâng bieát: xuaát hieän vaøo loái giöõa tieàn baùn theá kyû thöù nhaát, vôùi moät soá ngöôøi ít oi beù nhoû. Nhöng loái möôøi naêm sau, nhoùm ngöôøi aáy ñaõ maïnh daïn baêng qua cöông giôùi coå truyeàn veà ñòa dö cuõng nhö veà tinh thaàn, ñeå nghieãm nhieân thaønh moät ñaïo coâng coäng ñoái vôùi nhaân loaïi, ñeå thaønh moät ñeá quoác Roâma vaø ñaõ khoâng may bò ñeá quoác ñeå yù ñeán. Vaø töø luùc aáy keùo daøi hôn hai theá kyû, Coäng ñoaøn aáy ñaõ phaûi ñieâu ñöùng vôùi moät ñeá quoác toaøn naêng. Nhöng roát cuoäc, ñeá quoác ñaõ ñaàu haøng. Vaø chính Coäng ñoaøn aáy, chöøngba theá kyû ñaõ caàm giöõ cho ñeá quoác khoûi bò tieâu dieät döôùi laøn soùng cuûa caùc rôï man di xaâm nhaäp. Vaø khi ñeá quoác tan raõ, thì chính Coäng ñoaøn aáy ñaõ duy trì gia taøi caên minh La Hi maø chuyeån laïi cho caùc quoác gia Taây phöông sau naøy. Roài Coäng ñoaøn aáy cöù tieáp tuïc lan truyeàn theâm maõi cho ñeán ngaøy nay. Hoäi thaùnh cuûa Chuùa Kitoâ laø moät söï kieän lòch söû. Ñieàu ñoù ñaõ quaù roõ.

Xeùt veà nhöõng haäu quaû lòch söû trong nhaân loaïi, thì ai cuõng phaûi nhaän raèng, luùc maø Coäng ñoaøn ti tieåu "ñoaøn chieân beù nhoû" aáy xuaát hieän moät bieán coá lòch söû quan troïng vaøo baäc nhaát ñaõ dieãn ra.

Cuõng nhö nhieàu phong traøo môùi khaùc. Coäng ñoaøn Kitoâ giaùo sô khôûi ñaõ dieãn tieán theo ba giai ñoaïn: baønh tröôùng, xung ñoät vôùi beân ngoaøi, vaø cuûng coá noäi boä. Caùc saùch Taân Öôùc phaûn aûnh laïi caùc giai ñoaïn aáy. Duyeät qua caùc giai ñoaïn aáy laø dòp ñeå ta ñaët nieân bieåu cho caùc saùch Taân Öôùc. Va nhôø nieân bieåu, chuùng ta cuõng ñöôïc roõ boái caûnh lòch söû cuûa caùc saùch: moät ñieàu coù ích lôïi khoâng phaûi laø nhoû trong vieäc tìm hieåu caùc saùch Taân Öôùc.

1. Giai ñoaïn thöù nhaát baét ñaàu ngay ít laâu sau khi Chuùa Yeâsu cheát taïi Yeârusalem, döôùi trieàu Hoaøng ñeá Tibeârioâ (naêm 30). Thôøi naøy laø moät thôøi khueách tröông khoâng ngöøng, keùo daøi chöøng ba möôi naêm. Khoâng ñaày moät ñôøi ngöôøi, ta ñaõ thaáy nhöõng Coäng ñoaøn Kitoâ giaùo raûi raùc khaép caùc tænh Phöông Ñoâng cuûa ñeá quoác Roâma, vaø lan maõi ñeán ñaát YÙ (coù leõ caû Phaùp vaø Taâybannha, muùt cuøng theá giôùi ñoái vôùi nhöõng ngöôøi Phöông Ñoâng nhö caùc Toâng ñoà ñaàu tieân): Moät thaønh coâng ñaùng ñeå yù cuûa moät nhoùm ngöôøi voâ danh tieåu toát, khôûi töø nhöõng thoân xoùm cuûa moät nöôùc nhoû beù. Moät ñieàu ñaùng ñeå yù nöõa laø söï baønh tröôùng veà ñòa dö, laïi ñi ñoái vôùi vieäc xaây ñaép neàn moùng ñaïo lyù, tinht haàn Kitoâ giaùo. Nhöõng naùng vaên chöông ñoäc ñaùo veà toân giaùo ñaõ ra ñôøi, mang ñeán cho nhaân loaïi moät tö töôûng thaâm thuùy, ñaày hieân ngang, ñaày nhöïa soáng.

Tieâu bieåu cho giai ñoaïn naøy laø caùc thö cuûa thaùnh Phaoloâ, moät toâng ñoà sieâu baït, moät nhaø thaàn hoïc thöôïng trí. Caùc thö aáy haàu heát ñaõ ra ñôøi nhaân dòp nhöõng nhu caàu caá baùch cuûa Coäng ñoaøn, giöõa thôøi hoaït ñoäng raùo rieát vaø lao ñao cuûa vò Toâng ñoà, nhö ta thaáy aùm chæ trong thö thöù hai göûi tín höõu Corinthoâ (6:1-10; 11:1tt). Caùc thö aáy roïi laïi moät thôøi phaán khôûi, moät söùc haêng haùi chinh phuïc khoâng ngöøng cuûa moät traøo löu ñang vöôn tieán.

Thôøi ñoù cuõng coøn ñöôïc roïi laïi trong caùc chöông cuûa saùch Coâng vuï caùc Toâng ñoà. Saùch naøy tuy xeùt veà thôøi soaïn taùc thì muoän, nhöng vaãn giöõ ñöôïc nhieàu di tích vaø tinh thaàn cuûa buoåi ñaàu.

2. Hoäi thaùnh ñang huøng duõng tieán maïnh, thì ñuøng moät caùi, loái ñi bò ngheõn. Soá laø loái thaùng baûy naêm 64, moät cuoäc hoûa tai kinh khuûng ñaõ xaûy ra taïi Roâma. Töông truyeàn raèng Neâroâ, vò hoaøng ñeá ñöông thôøi ñaõ xoá tình cho lònh phoùng hoûa. Ngöôøi ta ñoàn raèng trong luùc hoûa tai thì oâng gaûy ñaøn, vöøa ngaém caûnh, vöøa ngaâm thô Hoâmeâroâ veà cuoäc khoùi löûa binh thaønh Troâa. Duø sao ñi nöõa, thì hoûa tai aáy cuõng raát phuø hôïp vôùi nhöõng ñoà aùn vó ñaïi cuûa oâng veà vieäc tu boå kinh ñoâ. Nhöng daân chuùng phaãn uaát. Chính quyeàn phaûi tìm ai laøm bung xung cho haû loøng caêm hôøn cuûa baù tính. Ngöôøi ta ñaäp vaøo tín höõu. Hoï bò coi laø nhöõng keû theo taø ñaïo quoác caám, vaø hoï bò truy naõ gaét gao cuøng haønh toäi raát taøn nhaãn. Ba möôi naêm ñieâu ñöùng. Tuy raèng cuoäc caám caùch khoâng phaûi laø luoân luoân aùc lieät, nhöng tín höõu cuõng caûm thaáy ñòa vò mình raát mong manh giöõa moät xaõ hoäi thuø ñòch.

Vaên chöông Taân Öôùc thôøi naøy khoâng phieâu dieâu höùng khôûi baèng thôøi tröôùc. Ñoù laø thôøi thaáy xuaát hieän caùc thö nhö thö thöù nhaát cuûa thaùnh Pheâroâ; thö cho tín höõu Hipri; Khaûi huyeàn cuûa thaùnh Yoan. Caû ba thö tòch ñeàu ñeà caäp ñeán vaán ñeà caám ñaïo, vaø muïc ñích moät phaàn laø ñeå uûy laïo nhöõng keû phaûi "chòu khoù" vì Chuùa Kitoâ. Chaéc hôn, Khaûi huyeàn ñaõ ñöôïc vieát vaøo cuoái trieàu Ñoâmitianoâ (81-96).

Caám caùch caàm chaân vieäc baønh tröôùng ñaõ roài. Nhöng taát nhieân caám caùch coøn keùo theâm caùi naïn khaùc: haøng nguõ nhöõng chöùng taù tieân khôûi baét ñaàu thöa bôùt moät caùch lanh choùng. Ñaõ ñeán luùc phaûi tìm caùch giöõ laïi caùc kyù öùc veà thôøi ñaõ gaàn qua: vì theá môùi coù caùc Tin Möøng nhaát laõm.

Trong caùc vaên thö hieän coù cuûa Taân Öôùc noùi veà söï nghieäp Chuùa Yeâsu thì Tin Möøng theo thaùnh Marcoâ laø cöïu traøo nhaát. Tröôùc kia ñaõ xuaát hieän nhöõng söu taäp veà Lôøi cuûa Chuùa (logia) vaø coù leõ coù caû nhöõng saùch haïnh Ngaøi (xem Lc 1:1-2 vaø truyeàn thoáng coøn nhôù ñeán saùch Tin Möøng cuûa thaùnh Mattheâoâ baèng tieáng Aram). Nhöng caùc thö tòch aáy ñaõ mai moät caû. Marcoâ soaïn saùch cuûa Ngaøi vaøo loái ñaàu cuoäc caám caùch thöù nhaát (tröôùc naêm baûy möôi). Hoaøn caûnh hình nhö cuõng loä ra nôi vieäc Ngaøi nhaán ñeán göông chòu ñau khoå cuûa Chuùa Kitoâ, ñeán luaät phaûi vaùc khoå giaù ñi theo Ngaøi.

Roài ít laâu sau, caùc saùch Tin Möøng khaùc cuõng ra ñôøi: Tin Möøng theo thaùnh Mattheâoâ vaø Luca. Thôøi naøo? chuùng ta khoâng noùi ñöôïc moät caùch döùt khoaùt, nhöng chung chung laø phaûi sau naêm baûy möôi, vaø tröôùc khi hoaøng ñeá Ñomitianoâ cheát (naêm 96). Mattheâoâ hieän coù ñaõ döïa treân moät vaên kieän naøo na naù nhö Mc ñeå thuaät laïi söï nghieäp traàn theá cuûa Chuùa. (Tin Möøng Mattheâoâ baèng tieáng Aram?) vaø nhöõng söu tap naøy khaùc veà caùc di ngoân cuûa Chuùa, maø laøm thaønh moät trình thuaät bao quaùt, coù heä thoáng veà ñaïo lyù cuûa Chuùa: coát laø naêm dieãn töø. Ñoù laø Luaät môùi, ñoái chieáu vôùi Luaät cuõ trong Nguõ kinh cuûa Moâseâ. Saùch ñaõ ñöôïc laøm caên cöù cho sinh hoaït noäi boä cuûa Hoäi thaùnh. Coøn saùch Tin Möøng cuûa Luca laïi theo moät chieàu höôùng khaùc. Ñoù laø quyeån thöù nhaát cuûa moät boä saùch muoán doaõn laïi caû thôøi sô khai cuûa Kitoâ giaùo. Quyeån thöù hai cuûa boä saùch laø Coâng vuï cuûa caùc Toâng ñoà. Toaøn boä, taùc giaû ñeà taëng moät nhaân vaät trong chính quyeàn coù thieän caûm: "Ngaøi Theâoâphiloâ". taùc giaû döôøng nhö coù yù ñònh ngoû cuøng nhöõng ngöôøi trí thöùc coù thieän chí trong xaõ hoäi La hi thôøi baát giôø, troâng daèng moät khi ngöôøi ta minh töôøng ñöôïc Hoäi thaùnh Kitoâ giaùo laø gì, thì laém ñieàu xung khaéc tò hieàm chaát xung quanh tín höõu cuõng seõ tieâu tan ñöôïc phaàn naøo.

3. Ñomitianoâ cheát, moät loaït hoaøng ñeá nhaân ñaïo vaø saùng suoát laàn löôït keá vò. Saéc chæ caám ñaïo vaãn khoâng ñöôïc baõi boû, Kitoâ giaùo vaãn laø taø ñaïo quoác caám. Nhöng tình caûnh cuûa tín höõu cuõng khaù hôn tröôùc. Caùc saùch Taân Öôùc thôøi naøy ít noùi ñeán caám caùch.

Sau nhieàu naêm kinh nghieäm, Hoäi thaùnh caûm thaáy caàn phaûi cuûng coá noäi boä sinh hoaït coäng ñoaøn: vöøa ñeå coù theå kieân taâm trung thaønh, duø coù caû moät theá giôùi choáng ñoái beân ngoaøi, vöøa ñeå baûo toàn söï thuaàn khieát trong ñöùc tin vaø ñaïo ñöùc cuûa tín höõu tröôùc nhöõng beø laïc ñaïo ñaõ baét ñaàu hoaït ñoäng. Vì nhöõng leõ aáy, vaên thö thôøi naøy thöôøng baøn ñeán vieäc ñeà cao traät töï kyû luaät, söûa daïy nhöõng ñieàu sai laïc veà ñöùc tin vaø ñôøi soáng.

Nhöng coâng vieäc khoâng phaûi chæ baây giôø môùi baét ñaàu. Ngöôøi ta baây giôø thaáy phoå bieán ra (hay ñöôïc soaïn laïi) caùc thö goïi laø "Muïc thö" (caùc thö cuûa thaùnh Phaoloâ vieát cho Timoâtheâ vaø Titoâ). Roài caùc Thö chung keá tieáp ra ñôøi; caùc thö cuûa thaùnh Yoan, cuûa Yuña vaø thö goïi laø thö thöù hai cuûa thaùnh Pheâroâ. Thö naøy coù leõ laø thö xuaát hieän sau heát cuûa Taân Öôùc. Caùc thö naøy cho ta bieát nhöõng naêm laïc ñaïo ñaõ naûy moäng.

Thôøi naøy cuõng laø thôøi cuûa Tin Möøng thaùnh Yoan: ra ñôøi ít laâu tröôùc hay sau naêm 100. Muïc ñích laø ñaøo saâu vaøo yù nghóa cuûa söï nghieäp Chuùa Kitoâ, moät caùch khaû dó môû loái cho nhöõng taâm hoàn moä ñaïo cuûa theá giôùi Hilaïp nhìn nhaän ñöôïc raèng, nhöõng ñieàu öôùc voïng ngay chính nhaát veà toân giaùo cuûa hoï, chæ coù theå ñöôïc thöïc hieän nôi Chuùa Kitoâ, Ñaáng ñang tieáp tuïc soáng trong Hoäi thaùnh moät caùch huyeàn dieäu vaø baèng caùc bí tích.

Ñeán ñaây chuùng ta sang theá kyû thöù hai. Nhöõng saùch cuoái cuøng naøy ñaõ laø ñoàng thôøi vôùi nhöõng vaên thö cuûa caùc Giaùo phuï nhö caùc saùch Ñiñakheâ (Giaùo huaán cuûa caùc Toâng ñoà), saùch cuûa herma, vaên thö cuûa thaùnh Cleâmenteâ Giaùo hoaøng, Ignatioâ, Poâlycarpoâ. Vaøi chuïcnaêm sau, chuùng ta ñaõ thaáy thaønh laäp Qui ñieån (canon); töùc laø soá Saùch thaùnh Taân öôùc (ít ra laø nhöõng vaên thö chính cuûa Taân Öôùc), ñeå cuøng vôùi qui luaät ñöùc tin (nhö kinh Tin kính) vaø haøng chæ ñaïo chaân truyeàn, maø choáng laïi caùc beø laïc ñaïo ñaõ thònh haønh ñöông thôøi.

b) Taân Öôùc cho ta bieát Hoäi thaùnh

Caùc thö tòch Taân Öôùc xuaát hieän tröôùc sau ñaïi khaùi nhö theá. Nhöng vaán ñeà thôøi gian ôû ñaây khoâng quan troïng baèng trong Cöïu Öôùc. Taát caû ñaõ laøm xong trong voøng khoâng ñaày moät theá kyû sau khi Chuùa veà trôøi. Trong khi Cöïu Öôùc phaûi ñeå hôn moät ngaøn naêm môùi thaønh hình, theo moät con ñöôøng lòch söû daøi daèng daëc vôùi bao bieán coá thaêng traàm, thì Taân Öôùc chæ trình baøy moät bieán ñoäng cuoái cuøng ñoäc nhaát, bieán coá ñaõ laøm cho hai möôi baûy vaên thö, thuø dò veà nhieàu maët naøy, ñöôïc goïi laø Taân Öôùc hay Kinh thaùnhc uûa Giao Öôùc môùi: Giao Öôùc Thieân Chuùa ñaõ thieát laäp chieáu theo lôøi höùa cuûa Ngöôøi ngang qua caùc tieân tri trong quaù khöù.

Noùi ñeán Giaùo öôùc môùi, töùc laø phaûi nghó ngay ñeán Giao öôùc cuõ.

Lòch söû Cöïu Öôùc cho ta thaáy moät coäng ñoaøn xuaát hieän ñaàu tieân nhö moät môù boä laïc thuoäc chuûng toäc Sem, laûng vaûng giöõa hai neàn vaên minh cao nhaát coå thôøi: Löôõnghaøñòa vaø Aicaäp, roài daàn daàn keát thaønh moät daân vôùi töôùc hieäu laø Israel. Lòch söû Cöïu Öôùc cho ta thaáy nhöõng bieán ñoäng, nhöõng böôùc tieán, ngang qua ñoù Israel ñaõ ñöôïc naén ñuùc döôùi söï Thieân Chuùa quan phoøng ñeå thaønh "Daân cuûa Thieân Chuùa": moät daân coù lieân laïc ñaëc bieät vôùi Thieân Chuùa. Lieân laïc aáy ñöôïc taû baèng tieáng Giao öôùc. Giao öôùc: söï giao keøo thoûa thuaän giöõa hai phe (ngöôøi vôùi ngöôøi hay daân toäc vôùi daân toäc), nhôø ñoù moái töông quan giöõa ñoâi beân ñöôïc qui ñònh do söï thoûa thuaän vôùi nhau. Giao öôùc giöõa Thieân Chuùa vaø ngöôøi ta dó nhieân khoâng theå hoaøn toaøn töông ñoàng vôùi söï thoûa thuaän giöõa hai ngöôøi bình ñaúng vôùi nhau. Nhö Thöù luaät thö noùi: "Naøo coù thaàn naøo ñaõ ñeán kieám cho mình moät daân giöõa m65t daân toäc khaùc khoâng?" Thieân Chuùa ñaõ coù saùng kieán tröôùc, vaø ñaõ thi haønh bôûi quyeàn naêng cuûa Ngöôøi. Giao öôùc aáy ñöôïc keát trong meänh ñeà naøy: Yaveâ laø thaàn cuûa Israel, vaø Israel laø daân cuûa Ngöôøi, moät lieân laïc vöôït quaù lieân laïc voán ñaõ coù giöõa thuï taïo vaø Ñaáng taïo hoùa. Nhöng tuy raèng Israel ñaõ soáng laâu ñôøi trong Giao öôùc, nhöõng tinh thaàn saùng suoát, nhöõng keû thaønh tín nhaát vaãn caûm thaáy laø moái lieân laïc kia vaãn khieám khuyeát, vaãn coøn chöa thaønh söï, chöa chung keát. Daân Chuùa coøn phaûi chôø ñôïi moät caùi gì nöõa trong töông lai. Luoân luoân Israel laø Daân cuûa Thieân Chuùa, nhöng moät traät vaãn chöa laø Daân cuûa Thieân Chuùa theo moät nghóa ñaày ñuû. Nhöõng ñaëc tính lyù töôûng caùc tieân tri hieåu veà Daân Thieân Chuùa, phaûi chôø moät thôøi khaùc seõ ñeán môùi neân thöïc thuï, thôøi Thieân Chuùa can thieäp moät caùch uy quyeàn ñeå ñem yù ñònh cuûa Ngöôøi ñeán nôi ñeán choán. Moät trong caùc tieân tri lôùn hôn caû ñaõ leân tieáng, Yeâreâmya baùo hieäu moät Giao öôùc môùi (Yr 31:31tt).

Baây giôø, caùc taùc giaû Taân Öôùc laáy laïi nhöõng ñaëc tính lyù töôûng aáy maø aùp duïng cho Hoäi thaùnh: Hoäi thaùnh laø Israel cuûa Thieân Chuùa, laø "daân ñöôïc choïn laøm sôû höõu cuûaThieân Chuùa", caùc ngöôøi ôû trong ñoù laø "ñeá vöông", laø "tö teá" cho Thieân Chuùa, laø "soá soùt" laïi theo lôøi tieân tri Ysaya, laø daân Giao öôùc môùi cuûa Yeâreâmya, laø Israel môùi ñöôïc soáng laïi töø coõi cheát theo EÂzeâkiel, laø daân ñöôïc "chuoäc laïi", cuûa Ysaya thöù hai, laø daân toäc goàm nhöõng thaùnh cuûa Ñaáng Toái Cao: "thaùnh" ñaây chæ caùc tín höõu, khoâng phaûi vì hoï coù ñöùc ñoä cao caû nhöng nguyeân chæ vì hoï laø nhöõng ngöôøi thuoäc coäng ñoaøn hieán daâng, taùc thaùnh daønh cho Thieân Chuùa. Caùc ñieàu aáy khoâng phaûi laø nhöõng caâu hoa myõ, thoát ra trong luùc loøng laâng laâng boàng boät. Ñoù laø coá yù aùp duïng laïi lôøi cuûa caùc tieân tri. Lôøi leõ aáy coù nghóa laø daân Chuùa nay ñaõ ngang qua bieán ñoäng cuøng toät roài. vaø ñaõ ñaït ñeán hình thöùc hoaøn bò, chung keát.

Thaùnh Phaoloâ trình baøy vaán ñeà moät caùch raønh reõ khi ngaøi laáy thí duï moät ñöùa treû sinh ra ñeå höôûng moät cô nghieäp lôùn lao. Cô nghieäp laø cuûa noù, khoâng theå truaát pheá ñöôïc, do bôûi chuùc thö cuûa cha noù. Nhöng bao laâu noù coøn laø vò thaønh nieân, thì noù chöa ñöôïc höôûng gia nghieäp. Nhöng noù phaûi tuøy quyeàn cuûa baûo phuï, cuøng quaûn gia, nhöõng keû ñöôïc quyeàn quaûn soùc noù. Soá phaän noù khoâng khaùc gì soá phaän moät teân noâ leä. Nhöng moät khi ñaõ ñeán haïn ñònh ngöôøi cha ñaõ ra trong chuùc thö, thì noù ñöôïc höôûng caû cô nghieäp cha noù ñeå laïi. Cuõng vaäy, Daân cuûa Thieân Chuùa laø ngöôøi thöøa töï moät cô nghieäp thieâng lieâng, cô nghieäp aáy taïm coù theå taû baèng caùc ñaëc tính"coâng chính, bình an, vaø hoan laïc", ñoù laø nhöõng daáu chæ cuûa Nöôùc Thieân Chuùa. Cô nghieäp aáy, theo nguyeân taéc, thì ñöôïc ban cho Abraham vaø thuoäc veà daân toäc Abraham ñaõ gaày döïng leân, theo yù ñònh Thieân Chuùa. Nhöng suoát qua töøng maáy theá kyû, keû thöøa töï chöa ñöôïc höôûng thuï caùch ñaày ñuû. Quyeàn töï do bò haïn cheá, "coâng chính, bình an vaø hoan laïc" môùi chæ thaày caùch möôøng töôïng xa xoâi; Nöôùc Thieân Chuùa môùi loùe raïng trong vieãn töôïng. Nhöng nay, keû thöøa töï ñaõ ñeán tuoåi: cô nghieäp ñaõ ñöôïc thöïc thuï trao tay. Nöôùc Thieân Chuùa ñaõ coù ñoù roài! Moïi ñieàu Thieân Chuùa ñeå daønh cho daân Ngöôøi thì ñaõ coù beân taàm söùc, ôû trong Hoäi thaùnh cuûa Chuùa Kitoâ.

Lôøi leõ aáy laø nhöõng lôøi maïnh thaät. Ta phaûi lónh laáy moät caùch nghieâm chænh, cuõng nhö nhöõng keû vieát ra ñaõ ñöôïc xaùc tín, moät xaùc tín sieâu phaøm, döïa treân maïc khaûi, maø vieát ra. Vaäy ta phaûi nhaän ra raønh maïnh caùc ngaøi ñaõ muoán noùi gì.

Thöù nhaát, caùc ñaëc aân aáy khoâng thuoäc rieâng veà tín höõu töøng ngöôøi moät trong Hoäi thaùnh, moãi ngöôøi trong hoï phaûi noùi vôùi thaùnh Phaoloâ: "Phaàn toâi, toâi chöa keå mình laø ñaõ chieám ñoaït ñöôïc roài, nhöng... nhaém ñích toâi chaïy ñeán giaûi thöôûng"18. Caùc chuû tröông aáy ñem veà Hoäi thaùnh nhö moät toaøn theå.

Thöù hai, nhöõng quaû quyeát aáy cuõng khoâng ñöôïc hieåu veà töøng Giaùo hoäi ñòa phöông rieâng bieät: ñoù laø ñaëc tính cuûa Hoäi thaùnh ñaïi ñoàng, coâng coäng, theo nguyeân taéc thì bao goàm caû nhaân loaïi, nhaân loaïi ñöôïc cöùu chuoäc nhôø Chuùa Kitoâ. Tính caùch phoå caäp voâ cöông giôùi veà ñòa cö vaø chuûng toäc laø moät daáu hieån nhieân hôn caû cuûa Hoäi thaùnh, neáu ta so vôùi ñaïo Do Thaùi. Sau moät hoài do döï buoåi ñaàu, tính caùch aáy ñaõ ñöôïc coâng khai ghi nhaän nhö moät nguyeân taéc coát tuûy cuûa Kitoâ giaùo. "Khoâng coøn Hilaïp, hay Do Thaùi, caét bì hay khoâng caét bì, man rôï, duyeät chi, noâ leä, töï do". Ñoái vôùi thaùnh Phaoloâ, Do Thaùi vaø Daân ngoaïi voâ phöông hoøa giaûi nhö theá kia, maø nay ñaõ hôïp nhaát ñöôïc vôùi nhau trong moät "Thaân mình", thì thaät khoâng coøn moät daáu naøo chaéc chaén hôn nöõa baùo hieäu söï duy nhaát cuøng taän cuûa caû nhaân loaïi, khi maø yù ñònh haèng coù cuûa Thieân Chuùa seõ thöïc hieän. Söï duy nhaát cuûa taát caû nhaân loaïi trong Chuùa Kitoâ, ñoù laø yù nghóa cuûa Hoäi thaùnh.

Thöù ba, caùc ñaëc tính cuûa daân Thieân Chuùa (töï do, coâng chính, thaùnh thieän, vinh quang) khoâng phaûi laø voán rieâng cuûa caùc tín höõu töøng ngöôøi cuõng khoâng phaûi laø ñaëc quyeàn ñöông nhieân cuûa toång soá tín höõu, khoâng thuoäc thôøi nhaát ñònh naøo ñaõ roài, maø laø daãu taát caû nhaân loaïi ñöôïc cöùu roãi moïi thôøi cuõng theá. Caùc ñaëc tính aáy laø ñaëc aân thuoäc rieâng veà Chuùa Kitoâ, roài do Ngaøi maø ñaõ ñöôïc thoâng ban cho nhöõng ai tin vaøo Ngaøi. Hoäi thaùnh coù ñöôïc thöøa höôûng Nöôùc Thieân Chuùa, aáy chæ vì laø ñaõ ñöôïc "ôû trong Chuùa Kitoâ": Chuùa Kitoâ môùi thöïc söï laø Con, laø keû thöøa töï, cuûa Thieân Chuùa Cha haèng coù. Chuùa Kitoâ laø moät "nhaân vaät ñaïi dieän"; moät caùch naøo ñoù, toaøn theå daân cuûa Thieân Chuùa ñaõ ñöôïc lieân keát vôùi Ngaøi moät caùch laï luøng, ñeán noãi hoï laø Thaân mình cuûa Ngaøi vaø Ngaøi coù theå ñöùng thay maët hoï moãi ngöôøi maø haønh ñoäng. Tröôùc maét Phaoloâ, thò kieán cuûa EÂzeâkiel veà baõi tha ma xöông taøn ñöôïc khí thieâng cuûa Thieân Chuùa thoåi ñeán maø laøm cho choãi daäy moät ñaïo binh huøng maïnh, nay ñaõ ñöôïc thöïc hieän: thöïc hieän nôi Chuùa Kitoâ, moät Chuùa Kitoâ toaøn dieän. Trong ngaøi, ta cuõng ñöôïc cheát vaø cuõng ñöôïc soáng laïi roài: baûo ñaûm cuûa Thieân Chuùa thì chaéc thöïc hôn laø ñieàu chính ta naém ñöôïc cho ta. Noùi caùch khaùc, chính trong Chuùa Kitoâ, trong vieäc Ngaøi ñaõ laøm vaø ñaõ chòu vì ta, maø söï canh taân ñoåi môùi cuûa daân Thieân Chuùa ñaõ thaønh söï thöïc. Hoäi thaùnh nhö moät thaân mình, thì laø "Thaân mình" cuûa moät ñaàu laø Chuùa Kitoâ; thaønh phaàn cuûa Hoäi thaùnh laø chi theå Chuùa Kitoâ. Trong caùc saùch Tin Möøng, Chuùa Yeâsu thöôøng xöng mình laø Con Ngöôøi. Töôùc hieäu naøy nhaéc laïi moät "vò gioáng nhö con ngöôøi" trong thò kieán cuûa Ñaniel, ngöôøi ñöùng thay maët cho "daân caùc thaùnh cuûa Ñaáng Toái Cao", moät laàn nöõa cuõng haøm aån yù nghóa lieân ñôùi cuûa Hoäi thaùnh vôùi Chuùa Kitoâ vaø trong Chuùa Kitoâ. Kyø thöïc caùc töôùc hieäu Kitoâ hay Meâsia, moät phaàn lôùn, cuõng ñem veà tö caùch ñaïi dieän ñoù.

Nôi ñieàu naøy, ta hoäi ra ñöôïc söï khaùc bieät neàn taûng giöõa Cöïu Öôùc vaø Taân Öôùc. Cöïu Öôùc doaõn laïi lòch söû cuûa moät daân, Israel cuûa Thieân Chuùa, nhö caùc tieân tri ñaõ baøy toû ra yù nghóa. Daân aáy goàm nhieàu ngöôøi, cuõng nhö yù nghóa thaùnh söû laø do ôn soi saùng cho töøng tieân tri moät. Trong Taân Öôùc, lòch söû khoâng phaûi laø lòch söû cuûa moät nhoùm ngöôøi, moät coäng ñoaøn, hay ít ra coát yeáu laø theá. Nhöng tieân vaøn moïi söï, Taân Öôùc laø söû haïnh cuûa moät nhaân vaät: vaø nhaân vaät ñoù laø Chuùa Yeâsu. Ngaøi haønh ñoäng vaø chòu thoáng khoå nhö Meâsia, nhö con Ngöôøi, nghóa laø nhö vò ñaïi dieän cho daân cuûa Thieân Chuùa. Vaø vì theá, vaø moät caùch thöù yeáu, laøm nhö haäu keát, Taân Öôùc môùi laø lòch söû cuûa Hoäi thaùnh, theo tö caùch Daân cuûa Thieân Chuùa trong Chuùa Kitoâ. Ñieåm nhaán maïnh ñeán, trong caùc saùch Tin Möøng cuõng nhö trong moïi vaên thö khaùc, töùc laø baûn thaân vaø söï nghieäp cuûa Chuùa Yeâsu. Ñieàu naøy laøm cho Taân Öôùc coù moät tính caùch duy nhaát roõ reät vaø moät söï chaéc nònh laï thöôøng, löôùt caû nhöõng gì laø thuø ñòch giöõa caùc vaên thö. Chaúng nhöõng Taân öôùc baøn ñeán moät bieán coá ñoäc nhaát, trong moät thôøi gian ngaén nguûi, - hôn theá nöõa, chæ coù moät nhaân vaät bao quaùt caû Taân Öôùc: Yeâsu Nazaret.

II_Taân Öôùc Laø Tin Möøng Veà Chuùa Kitoâ

Caùc vaên thö cuûa Taân Öôùc ñöôïc vieát ra ñeå öùng ñaùp vôùi nhöõng nhu caàu luoân luoân thay ñoåi cuûa moät tình hình bieán dòch raát choùng. Moät soá trong caùc vaên thö ñaõ xuaát hieän nhaân dòp moät tröôøng hôïp nhaát thôøi naøo ñoù. Heát caùc saùch ñeàu coù ñieåm chæ cuûa con ngöôøi taùc giaû, cuûa ñòa ñieåm, cuûa thôøi gian. Bình luaän vaïch ra ñöôïc roõ raøng nhöõng ñieåm thuø dò aáy vaø nhôø theá maø ñaõ moi ra aùnh saùng nhieàu yeáu toá naøy khaùc trong tö töôûng vaø sinh hoaït cuûa Hoäi thaùnh sô thôøi.

Nhöng khi coâng vieäc bình luaän ñaõ laøm xong, vaø ngöôøi ta ñoïc laïi Taân Öôùc vôùi nhöõng keát quaû ñaõ thu löôïm ñöôïc do coâng vieäc bình luaän, ngöôøi ta seõ ngaïc nhieân maø nhaän thaáy raèng heát caùc vaên thö aáy chaúng nhöõng thuoäc cuøng moät traøo löu tö töôûng, vaø caùc taùc giaû ñeàu chung moät höùng thuù, khai thaùc nhöõng chuû ñeà töông tôï; hôn theá nöõa, caùc vaên thö aáy ñeàu saùng taùc theo moät maãu ñaõ in saâu, ñeán ñoãi nhöõng theå vaên khaùc nhau nhö lòch söû, giaûng thuyeát, chöùng minh, saám ngoân, hay ca vaõn, cuõng khoâng laøm maát ñi ñöôïc. Muoán ñoïc Taân Öôùc cho coù hieäu quaû, thì ñoäc giaû cuõng phaûi ghi kyõ nôi trí mình caùi maãu ñoù. Khi aáy ñoäc giaû môùi vöôït quaù ñöôïc söï taún maët, phieán dieän, vaø nhaän roõ caùch thaêng baèng ñaïo cuûa Taân Öôùc.

Khuoân maãu aáy ñöôïc theå hoùa trong ñieàu maø Hoäi thaùnh tieân khôûi goïi laø lôøi "Rao giaûng". Tieáng Hilaïp cuûa nguyeân vaên goïi laø Keørygma töùc laø lôøi tuyeân boá, roài chæ chính ñieàu ñöôïc tuyeân boá hay loan tin ra. Nhöõng phaùt ngoân nhaân tieân khôûi cuûa Kitoâ giaùo goïi mình laø "ngöôøi loan tin", ngöôøi rao giaûng, mang theo moät meänh leänh phaûi rao truyeàn, tuyeân boá cho thieân haï. Lôøi rao truyeàn aáy, ta coù theå noùi laø coù tính caùch moät tin "noùng hoåi" laøm chaán ñoäng leân. Vaø thöïc söï khi caùc vò aáy nghó ñeán noäi dung hôn laø hình theå, thì caùc ngaøi goïi ñoù laø "Tin Möøng" hay "Tin Laønh". Toùm laïi "Keørygma" laø lôøi "Rao giaûng" cho nhöõng ngöôøi chöa heà bieát Kitoâ giaùo.

Lôøi rao giaûng ruùt ñöôïc ôû ñaâu?

Hình theå vaø noäi dung cuûa lôøi Rao giaûng neáu ta bieát chaâm chöôùc, ta cuõng coù theå ruùt ra ñöôïc töï caùc thö cuûa Thaùnh Phaoloâ. Thí duï: 1Th 1:9-10; 1C 1:23 2:2-6 3:10tt 4:5 15:1tt; 2C 5:10; Ga 1:11-18; Rm 1:3-4 10:8-9 14:10. Caùc caâu aáy theo bình luaän thì nhieàu khi laø nhöõng caâu ñaõ coù saün, thaùnh Phaoloâ ñaõ tröng ra (caùc taùc giaû ñoàng yù nhö vaäy caùch rieâng veà 1C 15:3-5). Nhö theá lôøi "Rao giaûng" ngay vôùi thö thöù nhaát göûi tín höõu Thessaloânikeâ ñaõ neân nhö truyeàn thoáng roài trong Hoäi thaùnh. Ñieàu ñoù laø moät baûo ñaûm chaéc chaén raèng nôi "lôøi Rao giaûng" ta gaëp ñöôïc chính ñieàu ñaõ xaây ñöïng Hoäi thaùnh ngay töø buoåi ñaàu.

Nhöng muoán bieát lôøi Rao giaûng tieân khôûi goàm coù nhöõng yeáu toá naøo thì chuùng ta phaûi döïa vaøo Coâng vuï caùc Toâng ñoà. Tuy raèng nhöõng dieãn töø gaëp trong Coâng vuï, nhieàu nhaø bình luaän nghi kò maø coi nhö chính taùc giaû töï do soaïn ra maø ñaët vaøo mieäng caùc nhaân vaät; nhöng khi thaáy raèng caùc dieãn töø aáy mang moät thaàn hoïc cöïu traøo, töø ngöõ coøn ñöôïm muøi thoå aâm Aram, caùc nhaø bình luaän khaùc coù lyù maø nhaän raèng Luca ñaõ döïa treân nhöõng hoà sô cöïu traøo maø soaïn laïi ñeå ñaët vaøo khung caûnh hieän coù cuûa Coâng vuï. Caùc chöông ta phaûi caân nhaéc laø:

Coâng vuï 2:14-39 (Pheâroâ giaûng cho daân trong ngaøy Hieän xuoáng)

3:13-26 (Pheâroâ giaûng cho daân sau khi chöõa ngöôøi baát toaïi)

4:10-20 (Pheâroâ noùi tröôùc coâng nghò I)

5:30-32 (Pheâroâ noùi tröôùc coâng nghò II)

10:36-43 (Pheâroâ giaûng trong nhaø Corneâlioâ)

13:17-41 (Phaoloâ giaûng cho Do Thaùi Antiokia xöù Pisiñia)

Baây giôø laáy caùc dieãn töø aáy ñeå boå khuyeát cho nhau, chuùng ta seõ coù moät yù töôûng chung veà lôøi"Rao giaûng"tieân khôûi. Noäi dung cuûa lôøi"Rao giaûng"coù theå toaùt yeáu ñöôïc theá naøy:

(Noäi dung cuûa lôøi Rao giaûng)

1 - Thaønh töïu

Lôøi Rao giaûng baét ñaàu vôùi lôøi quaû quyeát: Ngaøy maø Daân cuûa Thieân Chuùa troâng ñôïi töø laâu nay ñaõ ñeán roài. YÙ ñònh Thieân Chuùa ñaõ ngoû ra cho caùc tieân tri nay ñaõ ñöôïc thöïc hieän. Thaåm tín cuûa daân Do Thaùi laø ñieàu caùc tieân tri ñaõ loan baùo ñeàu höôùng veà "Ngaøy cuûa Ñöùc Meâsia", nghóa laø veà thôøi Thieân Chuùa seõ ñeán vieáng thaêm Daân cuûa ngöôøi, trong phaùn xeùt vaø chuùc laønh ñeå hoaøn taát coâng trình cuûa Ngöôøi trong lòch söû.

Baây giôø ñaây, caùc Toâng ñoà maïnh daïn quaû quyeát: Thôøi cuûa Ñöùc Meâsia ñaõ raïng roài. Vaø nhö theá, caùc ngaøi laáy laïi nhöõng lôøi ñaàu tieân cuûa Chuùa Yeâsu maø Marcoâ toaùt yeáu laïi theá naøy: "Thôøi buoåi ñaõ maõn vaø Nöôùc Thieân Chuùa ñaõ gaàn beân roài". Caùc lôøi aáy laø nguyeân taéc chi phoái lôøi Rao giaûng cuûa caùc Toâng ñoà, vaø caû loøng tin cuûa Hoäi thaùnh.

2 - Trình thuaät

Thôøi keát lieãu yù ñònh Thieân Chuùa ñaõ ñeán ngang qua söù vuï söï cheát, söï soáng laïi cuûa Chuùa Yeâsu. Vaø lôøi Rao giaûng ñöôïc doaõn laïi trong moät trình thuaät vaø luoân luoân daãn chöùng Cöïu ÖÙôc cho thaáy raèng moïi söï ñaõ xaûy ra chieáu theo "yù ñònh ñaõ vaïch saün vaø söï döï tri cuûa Thieân Chuùa". Ta coù theå laáy laøm ñieån hình baøi giaûng ñaët nôi mieäng Pheâroâ noùi vôùi vieân baùch quaûn Corneâlioâ taïi Caisaria. "Caùc oâng bieát ñieàu ñaõ xaûy ra trong toaøn coõi Yuñeâ, khôûi töø Galileâ, sau vieäc thanh taåy Yoan rao giaûng: (soá laø coù) Ñöùc Yeâsu ngöôøi Nazaret, Thieân Chuùa ñaõ xöùc daàu cho Ngaøi baèng Thaùnh Thaàn vaø quyeàn naêng; vaø Ngaøi ñaõ ngang qua thi aân giaùng phuùc vaø chöõa laønh moïi keû bò ma quæ aùp böùc thoáng trò, vì coù Thieân Chuùa ôû cuøng Ngaøi. Chuùng toâi laø chöùng nhaân veà moïi ñieàu Ngaøi ñaõ laøm trong vuøng ngöôøi Do Thaùi vaø ôû Yeârusalem, Ngaøi maø hoï ñaõ treo leân suùc goã vaø gieát ñi. Chính Ngaøi, Thieân Chuùa ñaõ cho soáng laïi ngaøy thöù ba vaø ñaõ cho hieän toû, khoâng phaûi cho toaøn daân, maø laø cho nhöõng nhaân chöùng Thieân Chuùa ñaõ choïn tröôùc, töùc laø chuùng toâi, nhöõng keû ñaõ ñöôïc cuøng aên cuøng uoáng vôùi Ngaøi, sau khi Ngaøi ñaõ soáng laïi töø coõi cheát. Ngaøi ñaõ truyeàn daïy chuùng toâi phaûi rao giaûng cho daân maø ñoan chöùng raèng chính Ngaøi laø Ñaáng Thieân Chuùa ñaõ ñaët laøm Thaåm phaùn treân ngöôøi soáng vaø keû cheát".

Baây giôø so vôùi moät ñoaïn thö cuûa Thaùnh Phaoloâ nhö:

"Tieân vaøn moïi söï, toâi ñaõ truyeàn laïi cho anh em ñieàu maø chính toâi cuõng ñaõ chòu laáy; laø Ñöùc Kitoâ ñaõ cheát vì toäi loãi ta, theo lôøi Kinh thaùnh; laø Ngaøi ñaõ bò choân caát; laø Ngaøi ñaõ soáng laïi ngaøy thöù ba theo lôøi Kinh thaùnh; Ngaøi ñaõ hieän ra cho Keâpha, roài cho nhoùm Möôøi hai... Vaäy duø laø toâi, hay laø hoï, chuùng toâi rao giaûng nhö theá, vaø cuõng nhö theá maø anh em ñaõ tin" (1C 15:1-11).

Ta thaáy hình nhö Phaoloâ cuõng ñang trích moät khuùc naøo cuûa toaùt yeáu veà lôøi Rao giaûng.

Toaùt yeáu cuït nguûn thaät, nhöng ta ñaõ coù theå laáy laøm boá cuïc cho caùc saùch Tin möøng sau naøy. Taát nhieân, khi giaûng thaät söï, caùc ngaøi khoâng chæ noùi coù ngaàn aáy. Caùc ngaøi ñaõ coù theå dieãn roäng baèng nhieàu chi tieát naøy, khaùc - tuøy theo khaû naêng cuûa moãi ngöôøi, tuøy vaøo nhu caàu cuûa moãi tröôøng hôïp; nhöng ñieàu coát yeáu cho lôøi Rao giaûng laø nhöõng söï kieän ñôn thuaàn phaûi ñöôïc noùi traéng ra cho thính giaû, vì chính caùc söï kieän laø söï thaønh töïu cuûa yù ñònh Thieân Chuùa trong lòch söû.

3 - Haäu quaû cuûa bieán coá

Sau ñoù lôøi Rao giaûng ñeà caäp ñeán haäu quaû cuûa bieán coá. Nhaân bôûi soáng laïi, Chuùa Yeâsu ñaõ ñöôïc toân döông leân beân höõu Thieân Chuùa, ñöôïc taán phong laøm Meâsia thöïc thuï, laøm Chuùa treân Israel môùi. Hoäi thaùnh tieân khôûi nhaán maïnh vaøo töôùc "Chuùa".

Coøn daáu chöùng toû quyeàn theá vaø vinh quang hieän taïi cuûa Chuùa Kitoâ laø Thaùnh Thaàn trong Hoäi thaùnh. Nhôø ñoù Hoäi thaùnh môùi xuaát hieän ñöôïc nhö Israel môùi cuûa Thieân Chuùa. Caùc tieân tri ñaõ töøng noùi ñeán Thaàn khí cuûa Thieân Chuùa nhö moät naêng löïc thoâng ban moät söï soáng môùi cho daân Chuùa trong thôøi seõ ñeán. Caùc tín höõu tieân khôûi ñaõ quaû quyeát: ñieàu aáy ñaõ neân hieän thöïc roài. Hoï coù yù thöùc mình soáng trong söï hieän dieän cuûa moät nguoàn söï soáng saâu thaúm thuoäc theá giôùi voâ hình, giôùi cuûa Thieân Chuùa.

Chuùa Kitoâ treân trôøi; Thaàn khí cuûa Ngaøi hieän dieän trong Hoäi thaùnh döôùi ñaát, nhö theá nghóa laø giöõa voâ hình vaø höõu hình coù söï ñi laïi thöôøng xuyeân. Nhöõng quyeàn naêng cuûa theá giôùi haèng coù, giôùi Thieân Chuùa, ñaõ xaâm nhaäp vaøo thôøi gian; vaø sinh hoaït nhaân loaïi ñöôïc bieán hình ñoåi daïng nhôø vinh quang cuûa giôùi voâ hình. Söï thaâm tín veà söï hieän dieän tröïc tieáp cuûa giôùi haèng coù, vaø vieäc Chuùa Kitoâ thi thoá uy quyeàn cuûa Ngaøi ra töï theá giôùi voâ hình, ñöôïc boäc baïch ra trong loøng tin raèng baát kyø luùc naøo Ngaøi cuõng coù theå ñeán laïi trong vinh quang, maø ñem lòch söû ñeán choã taän cuøng.

Nhöng duø sao, nhöõng thaønh töïu hieän taïi vaãn coøn phaûi chòu laáy trong loøng tin. Caû tín höõu nöõa coøn phaûi ngoùng chôø Chuùa Quang laâm ñeå ñem moïi söï ñeán chung keát. trong söï soát saéng boàng boät ban ñaàu, tín höõu coù caûm töôûng laø thôøi chôø ñôïi seõ khoâng keùo daøi bao nhieâu. Vôùi thôøi gian, söï boàng boät seõ laéng xuoáng vaø hoï seõ thaåm ñònh ñöôïc raèng caàn thieát phaûi coù thôøi gian ñeå kieän toaøn Thaân mình Chuùa Kitoâ.

4 - Lôøi keâu goïi

Sau cuøng lôøi Rao giaûng keát thuùc baèng moät lôøi keâu goïi, keû nghe haõy chaân thaønh lónh laáy "Tin möøng"; vaø thöïc thi ñieàu aáy baèng quay laïi vôùi Thieân Chuùa trong loøng hoái caûi vaø troâng caäy. Ñieàu aáy ñöôïc dieãn ra nôi daáu beân ngoaøi laø chòu thanh taåy, ñeå nhaäp vaøo Hoäi thaùnh, vaø do ñoù maø chòu laáy ôn tha thöù cuûa Thieân Chuùa vaø ñi vaøo nhöõng lieân laïc môùi ñoái vôùi Ngöôøi.

Toùm laïi, so saùnh caùc thö cuûa thaùnh Phaoloâ vôùi nhöõng dieãn töø coù trong Coâng vuï, ta lónh hoäi ñöôïc moät yù töôûng, tuy laø ñaïi cöông nhöng cuõng roõ reät, veà lôøi Rao giaûng tieân khôûi cuûa caùc Toâng ñoà.

(Caùc saùch Taân Öôùc dieãn laïi lôøi Rao giaûng)

1 - Thaùnh söû vaø caùnh chung

Thieân Chuùa ñoäc nhaát haèng coù ñaõ muoán döïng neân vaïn vaät; vaø ñaày loøng thöông meán, Ngöôøi ñaõ muoán thoâng ban söï soáng cuûa chính mình Ngöôøi, söï soáng maø maïc khaûi cuøng taän ñaõ heù môû cho ta thaáy beân trong mình Ngöôøi, nôi maàu nhieäm Ba ngoâi: Cha, Con vaø Thaùnh Thaàn.

Vieäc thoâng ban chính mình ñoù laø yù ñònh ñaàu heát cuûa Thieân Chuùa, vaø vì theá Ngöôøi ñaõ döïng neân vuõ truï, ngay veà giôùi töï nhieân, laøm nhö ñieàu kieän döï bò maø ôn Ngöôøi ñaõ kieán taïo ra. Bôûi yù ñònh aáy, toaøn theå nhaân loaïi ñöôïc Ngöôøi ngoû lôøi keâu goïi. Lòch söû cuûa vieäc thoâng ban aáy moïi thôøi, moïi nôi, haèng dieãn ra: Thieân Chuùa giaïm höùa ôn cuûa Ngöôøi cho con ngöôøi töï do thuoäc moïi thôøi, moïi ñòa vò.

Nhöng ngoaøi hoaït ñoäng lieân læ cuûa ôn Ngöôøi nôi thaâm taâm moãi con ngöôøi nhaân loaïi, vieäc Thieân Chuùa thoâng ban mình Ngöôøi laïi coøn tieát loä ra trong lòch söû: coù nhöõng nôi, coù nhöõng thôøi, trong lieân tuïc cuûa moät lòch söû, Thieân Chuùa haèng coù, ngoaøi thôøi gian, ñaõ chöùng thöïc caùi yù ñònh cöùu roãi cuûa Ngöôøi ngay trong thôøi gian. ñoù laø Thaùnh söû, hay lòch söû cöùu roãi.

Nhöng ñöøng ngoä nhaän! Lòch söû khoâng hoaøn toaøn ñoàng nhaát vôùi maïc khaûi cuûa Thieân Chuùa veà yù ñònh cuûa Ngöôøi. Doïc theo lòch söû cuûa nhöõng thaêng traàm cuûa caû nöôùc, caùc daân, caùc nhaân vaät, cuõng nhö taát caû nhöõng hieän töôïng thieân nhieân khaùc, "ñaõ laém phen cuøng nhieàu kieåu" (Hr 1:1), Thieân Chuùa toû baøy yù ñònh cuûa Ngöôøi, moät caùch maø ngöôøi ñôøi khoâng ngôø, nhöõng ñieàu maø ngöôøi phaøm khoâng hoäi ra ñöôïc yù nghóa, neáu Thieân Chuùa moät traät khoâng loâi keùo töï beân trong.

Nhö theá, trong lòch söû, yù ñònh cuûa Thieân Chuùa vöøa loä laïi vöøa aån. Loä: vì coù nhöõng daáu chaéc ñuû ñeå moät löông tri bình thöôøng nhaän ra ñöôïc moät can thieäp ngoaïi thöôøng cuûa Thieân Chuùa. AÅn: vì ñoái vôùi vieäc can thieäp aáy, bieán coá lòch söû trong thôøi gian chæ laø aùo che, laø daáu hieäu, laø veát ñi cuûa moät baøn chaân voâ hình: vieäc cuûa Thieân Chuùa chæ teá nhaän ñöôïc trong loøng tin.

Traùi vôùi quan nieäm vaän kyø cuûa caùc vaên hoùa Ñoâng Taây, hoïa theo boán muøa ñaép ñoåi trong moät naêm, vaø theo ñoù thì moïi söï sau cuøng roài seõ laëp laïi (khöù nhi phuïc thuûy), sau moät thôøi gian ngaén hay daøi, quan nieäm ta coù theå laáy caùi voøng troøn laøm bieåu töôïng.

thì Kinh thaùnh trình baøy lòch söû cuûa nhöõng can thieäp cuûa Thieân Chuùa trong thôøi gian theo moät ñöôøng thaúng, luoân luoân höôùng tôùi ñích, döôùi söï quan phoøng cuûa Thieân Chuùa.

Söï can thieäp cuûa Thieân Chuùa ñaõ ñöôïc dieãn ra theo nhieàu giai ñoaïn, caùch rieâng baèng moät loaït Giao öôùc keá tieáp nhau vaø doïn ñaøng hay boå tuùc cho nhau ñeå tieán ñeán moät choùp ñænh laø Ngaøy cuûa Yaveâ, Ngaøy cuûa Chuùa. Moät traät cuõng laø ngaøy cuûa Ñöùc Meâsia. Cöïu öôùc vaø Do Thaùi giaùo ñoàng nhaát vieäc xuaát hieän cuûa Ñöùa Meâsia vôùi luùc nieân cuøng theá taän. Vì theá thaùnh söû trong quan nieäm Cöïu öôùc vaø Do Thaùi giaùo ñöôïc chia laøm ba khoaûng.

Ngöôøi ta troâng Ñöùc Meâsia seõ Quang laâm vaøo luùc taän theá. Vì vaäy bieán coá cöùu roãi quyeát ñònh luoân luoân laø vò lai. Hi voïng cuûa Israel luoân luoân vöôn tôùi tröôùc. Bao laâu chöa ñeán Ngaøy aáy, thì vieân maõn chöa thaønh söï, yù ñònh cuûa Thieân Chuùa vaãn coøn taøng aån, nhöõng maûnh löïc toái taêm coøn tung hoaønh. Ngaøy cuûa Chuùa moät khi ñaõ ñeán, thì moïi söï seõ saùng toû. Nhö vaäy laø coù hai thôøi ñoái choïi nhau: Tröôùc Ngaøy cuûa Chuùa laø "thôøi hieän taïi"; sau Ngaøy cuûa Chuùa laø "thôøi seõ ñeán" (lai thôøi).

Ngaøy cuûa Chuùa hoaøn toaøn sieâu vieät, trí loaøi ngöôøi maø bieát ñöôïc, nghó ra ñöôïc, thì Ngaøy cuûa Chuùa khoâng coøn laø Ngaøy cuûa Chuùa, maø chæ laø moät nhaân toá traàn gian. Muoán lónh hoäi Ngaøy cuûa Chuùa, thì phaûi lónh hoäi nhö moät hi voïng lôùn lao sieâu vieät. Nhöng khoâng phaûi laø aûo moäng: Thieân Chuùa ñaõ can thieäp trong quaù khöù vaø baûo ñaûm vò lai baèng söï trung tín cuûa Ngöôøi. Caùc kì coâng cuûa Thieân Chuùa ví ñöôïc nhö nhöõng doøng nhöïa ñang cuoàn cuoän tieán leân ngoïn caây ñeå sinh hoa keát quaû luùc ñeán muøa. Bôûi ñoù maø vò lai ñöôïc taû baèng nhöõng neùt laáy töø nhöõng vieäc Thieân Chuùa can thieäp trong quaù khöù: Seõ coù Xuaát haønh môùi, Moâseâ môùi, Ñavít môùi. Ngaøy cuûa Chuùa chaám döùt quaù trình cuûa caùc can thieäp kia, nhöng khoâng phaûi nhö muùt cuøng con ñaøng, maø laø nhö luùc khaùnh thaønh ngoâi nhaø: caùi giaøn döïng leân ñeå xaây caát seõ bò rôõ ñi vì khoâng caàn nöõa, nhöng ngoâi nhaø môùi baét ñaàu ñöôïc ôû. Keá ñoà cuûa yù ñònh Thieân Chuùa ñöôïc lieãu thaønh: Ngaøy cuûa Chuùa töùc laø caùnh chung.

Caùnh chung laø hi voïng lôùn lao, döïa caû vaøo quyeàn naêng cuûa Thieân Chuùa quyeát giöõ yù ñònh yeâu thöông cuûa Ngöôøi, maëc duø coù söï voâ ôn cuûa taïo vaät ñaõ laém phen muoán phaù cuoäc. Moïi xuùc phaøm seõ thaáy vinh quang cuûa Chuùa.

Öông ngaïnh vaø voâ ôn tröôùc moät loøng yeâu thöông voâ haïn töùc laø hoaøn toaøn nghòch vôùi chaân thieän cuûa Thieân Chuùa. Caùnh chung seõ toû baøy chaân thieän, huûy tröø aùc döõ. Caùnh chung vì vaäy cuõng laø phaùn xeùt.

"Vinh quang Thieân Chuùa laø con ngöôøi soáng" (Ireâneâ), vì laø hình aûnh cuûa Thieân Chuùa haèng soáng. Caùnh chung seõ ñem ñeán moät söï soáng môùi trong vinh quang voâ taän.

2 - Quaû quyeát cuûa Taân Öôùc

Thaùnh söû ñaõ ñeán choùp ñænh,

Caùnh chung ñaõ xuaát hieän trong lòch söû. Nhöng ñaõ thaáy treân kia, lôøi Rao giaûng tieân khôûi ñaõ daùm quaû quyeát: Caùnh chung ñaõ xuaát hieän, vaø xuaát hieän ngay trong lòch söû, vaø nhö vaäy thaùnh söû cuûa yù ñònh Thieân Chuùa ñaõ ñeán choùp ñænh roài. Nghóa laø nöôùc Thieân Chuùa ñaõ ñeán giöõa nhaân loaïi nhôø söï coù maët cuûa Chuùa Yeâsu. Pheùp laï cuøng lôøi giaûng cuûa Ngaøi chöùng toû Thieân Chuùa ñaõ hieän dieän giöõa ngöôøi ta; söï cheát cuûa Ngaøi"chieáu theo yù ñònh ñaõ vaïch saün vaø söï döï trò cuûa Thieân Chuùa" (1Cv 2:23) ñaõ ñaùnh daáu söï cuøng taän cuûa thôøi cuõ; vaø söï soáng laïi cuøng toân döông cuûa Ngaøi ñaõ khai maïc thôøi môùi, maø ñaëc ñieåm - theo lôøi tieân tri - laø ôn Thaùnh Thaàn ñaõ ñöôïc ban daãy traøn treân daân cuûa Thieân Chuùa.

Quaû quyeát raèng caùnh chung ñaõ xuaát hieän trong lòch söû; ñaët choùp ñænh thaùnh söû nôi söï cheát Thaäp giaù"ñôøi Phontioâ Pilato", vaø nôi söï soáng laïi keá theo ñoù, chöù khoâng phaûi nôi muùt cuøng thôøi gian, luùc taän theá, Kitoâ giaùo ñaõ neân khaùc haún Do Thaùi giaùo.

Roài khôûi töø Thaäp giaù vaø Soáng laïi cuûa Chuùa Yeâsu, ñöùc tin môùi hoäi ra taàm yù nghóa cuûa taát caû thôøi gian. Quay veà dó vaõng, ñöùc tin nhaän ra raèng, söï can thieäp lôùn lao cuûa Thieân Chuùa giaû thieát moät söï ñoã vôõ traàm troïng, moät caûnh khoán ñoán maét phaøm khoâng theå löôøng thaáu. Coøn töông lai seõ ñem Quang laâm vaø Phaùn xeùt seõ toû baøy ra söï phong phuù cuûa nguoàn ôn cöùu roãi taøng aån nôi Chuùa Yeâsu. Coøn yù nghóa cuûa hieän taïi laø ôû nôi tính caùch giao thôøi: moät beân laø söï cheát cuûa Chuùa Yeâsu vaø söï soáng laïi cuûa Ngaøi, vaø beân kia laø Quang laâm vaø Phaùn xeùt seõ ñeán. Tin vaøo ôn cöùu roãi ñaõ ñeán vaø hieän ñang ban ra cho moïi keû tin, neân tín höõu bieát raèng mình ñaõ thoaùt caûnh khoán ñoán tröôùc Chuùa Kitoâ vaø ngoaøi Chuùa Kitoâ. Nhöng bôûi kinh nghieäm baûn thaân cuõng nhö nôi vuõ truï cuøng ñang hi voïng ñi ñeán söï hoaøn taát cuûa ôn cöùu roãi ñaõ ñöôïc, thì tín höõu bieát raèng caûnh khoán ñoán coøn keùo daøi trong hieän taïi, tuy laø moät hieän taïi ñaõ ñöôïc mang daáu aán cuûa söï Cheát vaø Soáng laïi cuûa Chuùa Yeâsu. Caùnh chung cuûa Taân Öôùc laø moät caùnh chung daèng co giöõa "Ñaõ" vaø "Chöa". Tín höõu phaûi laáy ñôøi soáng mình maø chöùng thaät raèng ôn cöùu roãi ñaõ ban xuoáng roài cho mình, nhöng ñaøng khaùc vaãn coøn phaûi ngoùng chôø hoaøn taát, töùc laø cuøng ñích thöïc thuï. Hoäi thaùnh nhö vaäy moät traät soáng caû hai thôøi:

- thôøi môùi ñaõ ñeán vaø coøn seõ ñeán,

- thôøi cuõ ñaõ vöôït quaù maø vaãn coøn ñang qua.

Taát caû caùc ñieàu aáy, ta coù theå toùm taét trong bieåu ñoà naøy.

Muoán hieåu ñoâi phaàn böôùc tieán cuûa ñaïo lyù Taân Öôùc, caàn thieát phaûi nhaän ra yù nghóa caùnh chung. Chính bôûi Hoäi thaùnh tieân khôûi ñaõ tieán saâu daàn vaøo yù nghóa Caùnh chung cuûa söï kieän Yeâsu Nazaret vaø hieän taïi cuûa Hoäi thaùnh, maø tö töôûng vaø ñaïo lyù Taân Öôùc ñaõ thaønh hình. Con ñöôøng tieán trieån ñoù khoâng theå dieãn laïi trong vaøi trang tieåu daãn naøy. Chæ xin toùm taét lòch trình nhö theá naøy:

a) Söï cheát, söï soáng laïi cuûa Chuùa Kitoâ coù tính caùch chung

Caùc thö cuûa thaùnh Phaoloâ, Thö thöù nhaát cuûa thaùnh Pheâroâ (1P), Thö cho tín höõu Hipri (Hr), laáy laïi quaû quyeát cho lôøi Rao giaûng veà söï cheát söï soáng laïi cuûa Chuùa Kitoâ vaø cho ta thaáy tính caùch caùnh chung nôi caùc bieán coá aáy. Caùc thoáng khoå Chuùa Kitoâ phaûi chòu cuøng vinh quang soáng laïi cuûa Ngaøi laø ñieàu caùc tieân tri ñaõ loan baùo (Rm 1:2-3). Nôi Thaäp giaù, Thieân Chuùa ñaõ ñaùnh baïi caùc quyeàn naêng cuøng pheùp taéc (Co 2:15), ñaõ toû söï coâng chính cuûa Ngöôøi ra (Rm 3:21-26), ñaõ leân aùn toäi loãi nôi xaùc thòt (Rm 8:3), ñaõ khai saùng söï bieán hình ñoåi daïng nhaân loaïi trong vinh quang (2C 3:18 Hr 7:28 10:12-14).

b) Söï nghieäp cuûa Chuùa Yeâsu coù tính caùch caùnh chung

Roài caùc saùch Tin möøng Nhaát laõm, nhaát laø Marcoâ laëp laïi lôøi Rao giaûng nhöng ñi vaøo chi tieát hôn, chaúng nhöõng laø veà trình thuaät Thöông khoù (chieám phaàn lôùn nhaát trong caùc saùch Tin möøng; nhö trong Mc, neáu ta keå caû lôøi baùo Thöông khoù thì chieám ñeán moät nöûa saùch Tin möøng, keå töø ñoaïn 8 trôû ñi), maø caû söù vuï cuûa Chuùa Yeâsu khi sinh thôøi. Caùc vieäc Chuùa Yeâsu laøm, caùc lôøi Ngaøi noùi, chöùng toû Ngaøi laø chính Ñaáng Meâsia cuûa thôøi caùnh chung. Nôi Ngaøi Nöôùc Thieân Chuùa ñaõ ñeán: "Thôøi buoåi ñaõ maõn, vaø Nöôùc Thieân Chuùa ñaõ gaàn beân roài!" (Mc 1:45).

c) Hieän taïi cuûa Hoäi thaùnh cuõng coù tính caùch caùnh chung

Nhöng vôùi Ñöùc Meâsia xuaát hieän, thì coäng ñoaøn caùnh chung cuõng xuaát hieän: Hoäi thaùnh laø coäng ñoaøn caùnh chung, Daân thaùnh cuûa Ñaáng Toái cao, moät coäng ñoaøn coâng chính vaø hieån vinh. Nhöng thöïc traïng phuû phaøng: caùc giaùo hoäi, thí duï nhö nhöõng nôi thaùnh Phaoloâ rao giaûng, vaãn reâ reâ nhöõng tì tích. Ñoù laø moät söï töông phaûn phaûi thaønh thaät teá nhaän. Nhöng giaûi quyeát laøm sao? Nong naû ñi tìm nhöõng trieäu baùo cuûa Taùi laâm laø thieáu loøng tin. Giaûi quyeát chæ coù theå laø ñaøo saâu maø hieåu cho thaáu trieät söï soáng sieâu nhieân ñaõ coù, theo lôøi Rao giaûng tieân khôûi. Ñieàu aáy coù theå toùm taét trong lôøi caàu xin cuûa thaùnh Phaoloâ: "Xin Ngöôøi, chieáu theo söï giaøu coù vinh quang cuûa Ngöôøi, ban cho anh em ñöôïc phaán chaán ñaày duõng löïc, nhôø bôûi Thaàn khí cuûa Ngöôøi, nôi con ngöôøi beân trong, ñöôïc Ñöùc Kitoâ ngöï trong loøng anh em, nhôø bôûi loøng tin; ngoû haàu khi ñaõ ñöôïc ñaâm reã saâu, vaø coù neàn moùng trong loøng meán, anh em cuøng heát thaûy caùc thaùnh, coù söùc hoäi ra ñöôïc, moïi chieàu: roäng, daøi, cao, saâu (cuûa loøng meán) ñöôïc bieát loøng meán cuûa Ñöùc Kitoâ sieâu vôøi, vöôït quaù trí tri; ñeå anh em ñöôïc sung maõn, hoøng ñöôïc vaøo trong taát caû söï vieân maõn cuûa Thieân Chuùa" (Ep 3:16-19) vaø thaùnh Phaoloâ vaïch ra cho ta thaáy söï duy nhaát giöõa Chuùa Kitoâ vaø Hoäi thaùnh nhö Ñaàu vaø Thaân mình, cuøng moät söï soáng trong Thaùnh Thaàn. Nhö theá, toaøn theå khu vöïc cuûa sinh hoaït Hoäi thaùnh laø nôi xaûy ra moät pheùp laï thöôøng xuyeân cho nhöõng ai coù loøng tin.

Roài sau cuøng, Tin möøng theo thaùnh Yoan keát thuùc cho söï suy töôûng Taân Öôùc ñoù. Xeùt veà hình theå Tin möøng theo thaùnh Yoan hình nhö khaùc haún caùc saùch Tin möøng Nhaát laõm. Nhöng sau moät luùc quaùng maét vì loái vaên vaø yù töôûng coù mang saéc thaùi Hilaïp, thì ta seõ nhaän thaáy löôïc söû cuûa Chuùa Yeâsu nhö trong lôøi Rao giaûng laïi noåi baät: ñôøi Chuùa Yeâsu, töø luùc Ngaøi chòu thanh taåy cuûa Yoan, ñeán caùc pheùp laï, roài caùc tranh luaän vôùi Do Thaùi, ñeå ñeán söï cheát vaø soáng laïi. Nhöng Yoan coù ñaëc saéc laø ñem heát caùc yeáu toá, trong lôøi Rao giaûng, thì laø quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai, - maø ñoå doàn trong moät böùc hoïa. Moät ñaøng taát caû nhöõng gì Hoäi thaùnh mong ñôïi nôi thôøi Chuùa taùi laâm thì ñöôïc ban roài cho tín höõu trong kinh nghieäm hieän taïi cuûa Hoäi thaùnh nhôø Thaùnh Thaàn. Ñaøng khaùc kinh nghieäm hieän taïi aáy ñöôïc vaïch ra nhö haøm aån trong chính caùc bieán coá quaù khöù, ñieàu kieän ñaõ khieán cho kinh nghieäm Hoäi thaùnh coù theå coù, vaø nhôø ñoù yù nghóa saâu thaúm cuûa bieán coá ñaõ qua neân saùng toû. Töông lai ñaõ ñöôïc höôûng trong hieän taïi, coøn hieän taïi caên cöù taát caû vaøo bieán coá quaù khöù laø söï kieän Yeâsu Nazaret: Maïc khaûi cuûa Thieân Chuùa "Lôøi ñaõ thaønh xaùc phaøm, vaø ñaõ löu truù giöõa chuùng toâi, vaø chuùng toâi ñaõ ñöôïc muïc ñích vinh quang Ngaøi". Taát caû yù nghóa cuøng taän, caùnh chung ñöôïc dieãn ra trong tuyeân ngoân vó ñaïi aáy. Vöøa laø toaùt yeáu caû ñôøi Chuùa Yeâsu, vöøa chöùa chaáp taát caû nhöõng gì cao caû hôn heát ngöôøi ta coù theå öôùc voïng. Thöïc teá, ta khoâng theå öôùc voïng gì khaùc hôn laø ñöôïc thaáy Thieân Chuùa.

d) Nhöng vaãn chôø Quang laâm cuûa Chuùa

Ñoái vôùi loøng tin cuûa Hoäi thaùnh luùc ban ñaàu, söï cheát, söï soáng laïi, leân trôøi vaø ñeán laïi khi Taän theá chæ laø moät bieán coá ñoäc nhaát, haàu khoâng sao phaân taùch ra ñöôïc. Xeùt veà taâm lyù, ñieàu aáy cuõng deã hieåu; hi voïng ñöôïc thaáy keát lieãu cuoäc toaøn thaéng caøng leân maõnh lieät, moät khi ñaõ ñöôïc xaùc tín raèng thaéng lôïi quyeát ñònh ñaõ veà tay. Ñieàu quyeát ñònh ôû ñaây, chính laø söï cheát, söï soáng laïi cuûa Chuùa Kitoâ, nhôø ñoù "tín höõu ñaõ ñöôïc thöôûng thöùc nhöõng maõnh löïc lai thôøi" (Hr 6:5). Bôûi ñoù maø naûy ra söï troâng ñôïi Taän theá saùt caän. Caûm töôûng vaø mong öôùc aáy caøng laâu caøng laéng xuoáng. Tín höõu daàn daàn nhaän ra raèng, sau Chuùa Kitoâ, thôøi gian vaãn coøn coù giaù trò trong lòch söû cöùu roãi, döôùi söï quan phoøng cuûa Thieân Chuùa. Tín höõu nhaän thaáy mình ôû trong moät giao thôøi: trong ñoù tín höõu ñaõ ñöôïc cöùu chuoäc nhôø Chuùa Kitoâ, trong ñoù Thaùnh Thaàn, ñaëc aân cuûa lai thôøi ñaõ coù roài; nhöng moät traät, toäi loãi, cuõng laø daáu ñaëc ñieåm cuûa "thôøi hieän taïi" thôøi tröôùc Ngaøy cuûa Chuùa, laïi chöa bieán maát. Moät söï daèng co xaâu xeù.

AÁy ñeå uûy laïo, khuyeán khích tín höõu trong thôøi ñoù, nhaát laø vì tín höõu laïi phaûi ñöông ñaàu vôùi caám caùch baét bôù, do moät ñeá quoác haàu nhö toaøn naêng, maø caùc saùch Tin möøng Nhaát laõm ñaõ thu thaäp nhieàu lôøi cuûa Chuùa, vaø ñaët trong khung caûnh nhöõng trieäu baùo veà Ngaøy Taän theá (moät hình thöùc cuûa maïch vaên chöông Do Thaùi, goïi laø khaûi huyeàn) (Mc 13 Mt 24 Lc 21), vaø thaùnh Phaoloâ cuõng coù ít chöông nhö theá (1Th 4:13-18 2Th 2:1-12 1C 15:20-28). Nhöng saùch Taân öôùc baøn caùch rieâng ñeán vaán ñeà aáy laø Khaûi huyeàn cuûa thaùnh Yoan. Saùch ñaõ ñöôïc vieát vaøo moät thôøi caám caùch baét bôù. Ñieàu Khaûi huyeàn muoán neâu leân laø gì? Khoâng phaûi laø vaïch tröôùc cho ta heát caùc giai ñoaïn lòch söû seõ dieãn ra töø khi Chuùa leân trôøi cho ñeán Taän theá, ñeå ta bieát mình soáng vaøo khuùc naøo trong trình töï aáy, nhöng laø ñeå laëp laïi lôøi rao giaûng trong moät thôøi buoåi khoù khaên: ngoõ haàu tín höõu ñöøng thoái chí tröôùc côn thöû thaùch. Ñieàu coát yeáu laø "Chieân con ñaõ chòu teá saùt ñaùng lónh quyeàn naêng, phuù quí, khoân ngoan, duõng löïc, danh döï, vinh quang vaø chuùc tuïng" (Kh 5:12). Ngaøi ñaõ lónh laáy saùch nieâm phong baûy aán (Kh 5:5). Noùi caùch khaùc, Chuùa Kitoâ cheát vaø soáng laïi caàm trong tay moïi bí quyeát cuûa lòch söû.

(Ruùt keát luaän)

Doaõn laïi lôøi Rao giaûng cuûa caùc Toâng ñoà vaø saùch phaùt trieån cuûa lôøi Rao giaûng ta thaáy ñöôïc raèng:

1) Trong Taân öôùc coù nhieàu caùch giaûi thích vaø trình baøy lôøi Rao giaûng.

2) Nhöng trong moïi giaûi thích, yeáu toá toát tuûy cuûa lôøi Rao giaûng sô thuûy luoân luoân ñöôïc giöõ kyõ.

Ta caøng bieát löôùt qua caùc kieåu dieãn taû, thì ta caøng saùt vôùi noäi dung caên baûn hôn. Vaên thö Taân öôùc, daãu thuø dò thaät, nhöng töïu chung ñeàu ñoàng thanh Rao giaûng moät Tin möøng: söï kieän lòch söû Yeâsu Nazaret trong yù ñònh cöùu roãi cuûa Thieân Chuùa.

III - Taân Öôùc Laø Luaät Cuûa Chuùa Kitoâ

Kinh thaùnh, duø laø Taân Öôùc hay Cöïu Öôùc, ñeàu doaõn laïi maïc khaûi cuûa Thieân Chuùa ñaõ toû baøy ngang qua moät lòch söû. Lòch söû aáy coát laø moät loaït bieán coá ñaõ xaûy ra vaø ñöôïc nhöõng ngöôøi coù ôn rieâng vaïch cho thaáy yù ñònh maø Thieân Chuùa quan phoøng ñaõ ñaët trong ñoù. Muïc ñích Thieân Chuùa ñeo ñuoåi laø thieát laäp moái lieân laïc giöõa Ngöôøi vaø ngöôøi ta. Dó nhieân ngöôøi ta chæ coù moät vai troø thöù yeáu, nhöng cuõng thöïc laø moät vai troø hoaït ñoäng, chöù khoâng phaûi laø moät khaùn giaû thuï ñoäng. Moái lieân laïc aáy ñöôïc goïi laø "Giao öôùc", giao keøo hai beân thoûa thuaän ñeå bieát phaûi ñoái xöû vôùi nhau laøm sao.

1 - Giao öôùc coù ra ñieàu kieän töùc laø Luaät

Giao öôùc giöõa Thieân Chuùa vaø ngöôøi ta taát nhieân khoâng theå gioáng nhö moät thoûa hieäp giöõa nhöõng ngöôøi baèng vai. Chính Thieân Chuùa ban ôn xuoáng cho ngöôøi ta: Moïi saùng kieán phaùt töï Thieân Chuùa. Ngöôøi ta phaûi öùng ñaùp laïi. Söï öùng ñaùp cuûa ngöôøi ta laøm cho ngöôøi ta tích cöïc döï phaàn vaøo vieäc thoûa thuaän, laøm cho ngöôøi ta coù traùch nhieäm tröôùc maët Thieân Chuùa veà nhöõng khoaûn phaûi giöõ maø Giao öôùc ñaõ ñaët ra. Bôûi theá cho neân Saùch thaùnh, töùc nhö hieán chöông cuûa Giao Öôùc goàm coù hai yeáu toá: tuyeân boá vieäc Thieân Chuùa ñaõ laøm khieán Giao Öôùc ñaõ coù theå xuaát hieän, vaø noùi leân nhöõng yeâu saùch cuûa Ngöôøi. Veà Cöïu Öôùc, caùc rabbi Do Thaùi duøng caùc tieáng haggaña vaø halakha ñeå chæ hai yeáu toá ñoù. Veà Taân Öôùc, chuùng ta ñaõ gaëp keørygma, tuyeân boá, rao giaûng ñieàu Thieân Chuùa ñaõ laøm trong Chuùa Kitoâ. Coøn nhöõng ñoøi hoûi cuûa Thieân Chuùa, caùc taùc giaû duøng tieáng "parakaleøsis" (khuyeân raên), hay ñiñakheø (giaùo huaán), paraneøsis (khuyeán thieän). Giaùo huaán goàm nhöõng ñoøi hoûi maø chuùng ta goïi laø luaân lyù. Giaùo huaán ñoù, chuùng ta thaáy taùch rieâng laøm moät phaàn thöù hai trong caùc thö göûi tín höõu Roâma (ñoaïn 12 ñeán 15), Galat (ñoaïn 5 vaø 6), Coâloâseâ (ñoaïn 3 vaø 4), Epheâsoâ (ñoaïn 4 ñeán 6). Caùc thö khaùc khoâng phaân bieät roõ nhö theá, nhöng coù theå laø moät chuoãi lôøi khuyeân raên döïa treân lyù do ñaïo lyù (nhö thö thöù nhaát cuûa thaùnh Pheâroâ, thö thöù nhaát cuûa thaùnh Yoan). Coøn thö cuûa thaùnh Yacoâbeâ thì chæ goàm coù nhöõng lôøi khuyeân raên. Trong caùc saùch Tin möøng, ta thaáy roõ reät hôn caû ôû Tin möøng thaùnh Mattheâoâ (ñoaïn 5 ñeán 7): trong dieãn töø goïi laø Baøi giaûng treân nuùi.

Ta haõy xeùt thöû caùc kieåu trình baøy luaân lyù ñoù.

Trong thö göûi tín höõu Roâma, thaùnh Phaoloâ ñaõ daønh taùm ñoaïn ñaàu ñeå trình baøy caën keõ Tin möøng cuûa Thieân Chuùa, moät baøi dieãn giaûi vöøa uyeân thaâm veà thaàn hoïc, vöøa saâu saéc veà taâm lyù, nhöng luoân caên cöù tröïc tieáp treân lôøi Rao giaûng. Keá ñeán trong caùc ñoaïn 9-11, ngaøi ñaët Tin möøng trong maïch laïc moät suy luaän veà lòch söû vaø ñem noái chaët vôùi ñaïo lyù Thieân Chuùa quan phoøng. Vaø baáy giôø, maõi ñeán baáy giôø, khi baét ñaàu ñoaïn möôøi hai, ngaøi môùi ñeà caäp ñeán ñôøi soáng cuûa tín höõu. "Vaäy, hôõi anh em, toâi khuyeân nhuû anh em: nhaân danh ñöùc töø taâm cuûa Thieân Chuùa"... Tieáng "vaäy" coù moät söùc maïnh rieâng, haøm aån baèng chæ thò veà vieäc tín höõu phaûi laøm trong caùc hoaøn caûnh tín höõu gaëp, luoân luoân ñöôïc xaùc ñònh bôûi qui chieáu vaøo ñieàu Thieân Chuùa ñaõ laøm cho hoï trong Chuùa Kitoâ.

Ta coù theå laáy ñoaïn 14 trong thö aáy laøm ñieån hình. Hoaøn caûnh: moät giaùo hoäi goàm caû Do Thaùi vaø daân ngoaïi. Bôûi ñoù: baát ñoàng yù kieán veà vaán ñeà kieâng cöõ. Coá chaáp giöõ xaùc tín cuûa mình coù theå keùo ñeán luûng cuûng traàm troïng trong Coäng ñoaøn, vaø hieåm hoïa laø chaø ñaïp löông taâm ngöôøi ta, cho daãu laø löông taâm khoâng saùng suoát. Ñaøng khaùc coù nhöõng tröôøng hôïp, duy trì khoâng nhuùn nhöôïng laïi laø phöông keá ñeå baûo toàn nguyeân veïn söï thaät. Moät vaán ñeà muoân thuôû. Thaùnh Phaoloâ khoâng ñem ra moät giaûi quyeát saün coù, döùt khoaùt ngay. Nhöng ngaøi nhaán maïnh raèng vaán ñeà phaûi suy xeùt trong aùnh saùng hai nguyeân taéc phaùt xuaát töï Tin möøng: "Khoâng ai trong chuùng ta laïi soáng cho mình, vaø cuõng khoâng ai ñöôïc cheát cho mình... duø soáng, hay cheát, ta vaãn thuoäc veà Chuùa. Vì chöng Ñöùc Kitoâ ñaõ cheát vaø ñaõ soáng, aáy laø ñeå laøm Chuùa keû cheát vaø ngöôøi soáng" (Rm 14:7-9). Vaø nguyeân taéc thöù hai laø: "Ñöøng ñeå vì thöùc aên cuûa ngöôi, maø laøm hö ñi keû ñaõ ñöôïc Ñöùc Kitoâ cheát cho mình". (Rm 14:15)

Trong thö göûi cho tín höõu EÂpheâsoâ cuõng vaäy. Tröôùc tieân thaùnh Phaoloâ chieâm ngaém maàu nhieäm Chuùa Kitoâ, ôn cöùu chuoäc Thieân Chuùa ñaõ duøng Ngaøi maø thöïc hieän, Hoäi thaùnh Thieân Chuùa ñaõ xaây döïng laø do Do Thaùi cuøng daân ngoaïi ñöôïc hôïp nhaát neân moät thaân mình cuûa Chuùa Kitoâ. Vaø baáy giôø, nhö haäu keát bôûi ñaïo lyù ñoù, môùi ñeán ñoaïn baøn ñeán caùch aên ôû, khôûi söï vôùi caâu thöù nhaát ñoaïn thöù boán: "Vaäy toâi, toâi khuyeân anh em haõy ñi ñöùng sao cho xöùng vôùi thieân trieäu, do ñoù (Thieân Chuùa) ñaõ keâu goïi anh em" (Ep 4:1). Ta coù theå laáy ñoaïn baøn veà hoân nhaân laøm thí duï cho phöông phaùp (Ep 5:25-33) "Choàng haõy yeâu meán vôï, cuõng nhö Ñöùc Kitoâ ñaõ yeâu meán Hoäi thaùnh" (Ep 5:25). Khôûi söï töø ñoù, moät quan nieäm hoaøn toaøn môùi veà tình yeâu phu phuï ñöôïc baøy toû ra, phaùt xuaát ngay töï vieäc suy ngaém ñeán ñieàu Chuùa Kitoâ ñaõ laøm cho chuùng ta. Chính ôû ñaây, chöù khoâng phaûi treân moät nguyeân taéc tröøu töôïng naøo maø ñaïo lyù Kitoâ giaùo veà hoân nhaân ñaõ coù cô sôû.

Baøi giaûng treân nuùi cuõng vaäy. Khôûi söï vôùi caùc moái phuùc thaät, tuyeân boá söï chuùc laønh khôi nguoàn töï Nöôùc Thieân Chuùa. Moät caùch trình baøy nhöõng haäu quaû cuûa vieäc Chuùa Kitoâ ñeán vaø caùch rieâng cuûa söï cheát vaø soáng laïi cuûa Ngaøi, laø noùi raèng: Nöôùc Thieân Chuùa vôùi taát caû nhöõng ôn traïch Nöôùc ñoù, ñaõ laø ñieàu ôû gaàn taàm möùc ngöôøi ta. Nhö vaäy, nhöõng giôùi luaät Baøi giaûng treân nuùi noùi ra laø cho nhöõng ai chòu laáy Nöôùc Thieân Chuùa, hay noùi caùch khaùc, cho nhöõng ai ñaõ vaøo Giao öôùc môùi. Quaû thöïc, ta coù theå noùi raèng baát cöù giôùi luaät naøo nhö theá ñeàu tuøy vaøo moät tieàn ñeà laø "Nöôùc Thieân Chuùa ñaõ ñeán treân caùc oâng" Mt 12:28 Lc 10:9). Bôûi theá cho neân: "Haõy yeâu meán thuø ñòch... ngoõ haàu caùc ngöôi neân con caùi Cha caùc ngöôi ôû treân trôøi" (Mt 5:44-45) (ñòa vò con caùi trong gia ñình cuûa Thieân Chuùa laø moät phöông dieän cho Giao öôùc môùi). Bôûi theá cho neân"Chôù aùy naùy... Tieân vaøn moïi söï haõy tìm kieám Nöôùc, cuøng söï coâng chính cuûa Ngöôøi" (Mt 6:25-33). "Ñöøng xeùt ñoaùn, ñeå khoûi bò ñoaùn xeùt" (Mt 7:1), vì Nöôùc Thieân Chuùa cuõng ñeán nhö moät cuoäc phaùn xeùt.

2 - Caên cöù thöù nhaát cuûa Luaät Taân Öôùc laø Tin möøng

Vaäy caên cöù thöù nhaát cuûa luaân lyù Taân Öôùc laø chính tin möøng: töùc laø lôøi quaû quyeát veà ñieàu Thieân Chuùa ñaõ laøm trong Chuùa Kitoâ. Ñieàu coát töû cuûa Hi voïng, ñieàu Thieân Chuùa ñaõ gôïi leân trong loøng Daân cuûa Ngöôøi do lôøi loan baùo cuûa caùc tieân tri, nay ñaõ ñöôïc thöïc hieän. Thieân Chuùa ñaõ hieän dieän moät caùch môùi giöõa loaøi ngöôøi. Söï coâng chính vaø loøng thöông xoùt cuûa Ngöôøi ñaõ neân söï thöïc hôn bao giôø heát, bôûi nhöõng ñieàu Chuùa Kitoâ ñaõ laøm, söï cheát, söï soáng laïi cuûa Ngaøi. Maø Ngaøi khoâng nguyeân chæ coù baûn thaân Ngaøi. Ngaøi ñaõ neân ñoàng nhaát vôùi Hoäi thaùnh, vaø tín höõu ñöôïc "ôû trong Chuùa Kitoâ". Vaø bôûi ñoù, nhöõng ñoøi hoûi luaân lyù noùi ñöôïc laø voâ cuøng, nhöng nhöõng naêng löïc môùi cuõng voâ haïn: moät lyù töôûng voâ phöông ñaït thaáu ñem laïi nhöõng baét buoäc voâ cuøng. Nhöõng ñieàu troïn laønh hôn caû ta noã löïc laøm ñöôïc cuõng vaãn phaûi haïch saùch tröôùc söï phaùn xeùt cuûa Thieân Chuùa. Nhöng söï phaùn xeùt ñoù laïi mang theo ôn tha thöù, nghóa laø khoâng chæ laøm cho nheï nhoõm moät löông taâm aùy naùy, maø laø moät maõnh löïc canh taân "moät taïo thaønh môùi" (2C 5:17), moät söï "taùi sinh" (1P 1:3 2Yn 3), khieán cho tín höõu coù theå noi göông Chuùa Yeâsu (Yn 13:15 1P 2:21), noi göông Thieân Chuùa (Ep 5:2 Mt 5:48).

Maø Thieân Chuùa ñaõ ñöôïc maïc khaûi ra nhö loøng yeâu meán: "Thieân Chuùa laø loøng meán" (1Yn 4:8). Loøng meán ñoù ñaõ ñöôïc maïc khaûi ra trong vieäc Chuùa Kitoâ ñaõ töï yù hi sinh mình. Ñaët mình trong haäu quaû cuûa vieäc Thieân Chuùa ñaõ laøm, töùc laø thaáy "loøng meán cuûa Thieân Chuùa ñaõ ñöôïc ñoå xuoáng loøng ta nhôø bôûi Thaùnh Thaàn Ngöôøi ñaõ ban cho ta" (Rm 5:5). Hay noùi caùch khaùc: "Phaàn ta, ta haõy yeâu meán, vì Ngöôøi ñaõ yeâu meán ta tröôùc heát" (1Yn 4:10). Khoâng phaûi laø: "Ta haõy yeâu meán Ngöôøi, bôûi vì Ngöôøi ñaõ yeâu meán ta tröôùc heát". Chuùng ta chæ coù theå yeâu meán (khoâng phaûi nhö moät caûm tình töï mình laøm naûy ra ñöôïc nôi loøng mình, nhöng nhö moät yù muoán maïnh meõ, moät thieän chí, noã löïc möu ích cho nhöõng ai ta phaûi yeâu meán), ta chæ coù theå yeâu meán nhö theá vì ta ñaõ ñöôïc yeâu meán tröôùc. Nhö theá, loøng meán, "ñieàu raên môùi" bao quaùt caû luaân lyù Kitoâ Giaùo khoâng theå coù ngoaøi vieäc Thieân Chuùa ñaõ can thieäp, khoâng theå hieåu ñöôïc ngoaøi Tin möøng veà loøng Thieân Chuùa yeâu meán ta trong Chuùa Kitoâ. Ñeán ñaây ta thaáy ñöôïc raèng luaân lyù vaø toân giaùo khoâng coøn coù theå phaân taùch ra ñöôïc nöõa.

3 - Caên cöù thöù hai cuûa Luaät Taân Öôùc laø lôøi giaûng daïy cuûa Chuùa Yeâsu

Giaùo huaán veà luaân lyù Kitoâ giaùo chaúng nhöõng döïa treân bieán coá laø söï cheát, söï soáng laïi cuûa Chuùa Kitoâ, töùc laø noäi dung cuûa lôøi rao giaûng, maø coøn tröïc thuoäc vaøo lôøi giaûng daïy cuûa Chuùa Kitoâ.

Moät thí duï toû töôøng veà tính caùch quan troïng cuûa lôøi Chuùa ññang löu toàn trong Hoäi thaùnh laø thaùnh Phaoloâ. Trong haøng caùc ngöôøi truyeàn giaùo, ngaøi laø ngöôøi töï laäp hôn caû, coù moät ñaïo lyù ñaëc bieät, theá maø khi muoán giaûi quyeát vaán ñeà, ngaøi cuõng khoâng coù gì hôn laø tröng moät lôøi cuûa Chuùa. Vieát cho tín höõu Corinthoâ, khi baøn ñeán nhöõng vaán ñeàn hoân nhaân vaø gia ñình, ngaøi phaân bieät roõ giöõa ñieàu ngaøi daïy, vaø "luaät cuûa Chuùa" coù tính caùch tuyeät ñoái (IC 7 8-12 25 40 so vôùi Mt 5 31-32 19 3 Mc 10 2). Cuõng trong thö aáy, khi baøn ñeán vaán ñeà ñaøi thoï nhöõng keû truyeàn giaùo, ngaøi keát thuùc vaán ñeà "Chuùa ñaõ truyeàn raèng nhöõng keû rao giaûng Tin möøng thì cuõng ñöôïc soáng nhôø Tin möøng" (1C 9:14). Ngaøi aùm chæ ñeán moät lôøi cuûa Chuùa döôùi hai hình thöùc hôi khaùc nhau moät ít "laøm thôï thì ñaùng lónh coâng" (Lc 10 7) vaø "laøm thôï thì ñaùng cuûa nuoâi thaân" (Mt 10 10).

Chuùng ta keát luaän raèng:

1 - Hoäi thaùnh tieân khôûi coù moät truyeàn thoáng veà caùc lôøi cuûa Chuùa (logia kyriaka) tröôùc khi caùc saùch Tin möøng ñöôïc soaïn ra.

2 - Truyeàn thoáng aáy ñaõ neân vöõng chaõi vaø toaøn theå Hoäi thaùnh ñeàu chòu laáy laøm nhö phaùn quyeát chung thaåm. Ñoù laø noùi veà yù. Coøn tieáng khoâng nhaát thieát ñoàng nhau. Truyeàn khaåu coøn keùo daøi ñeán maõi sau khi caùc saùch Tin möøng ñöôïc vieát ra.

Nhöng khi ta so saùnh caùc chæ thò keâ trong caùc thö vaø caùc lôøi cuûa Chuùa, ta thaáy caùc chæ thò kia coù theå tröïc tieáp ñem thi haønh, coøn caùc lôøi cuûa Chuùa laïi khoâng theå. Laøm sao aùp duïng moät caùch coù ích nhöõng lôøi nhö: "Neáu ngöôi daâng cuûa leã nôi baøn thôø, vaø ôû ñoù nhôù ra anh em coù ñieàu baát bình vôùi ngöôi, ngöôi haõy ñaët cuûa leã ñoù tröôùc baøn thôø, maø ñi laøm hoøa vôùi anh em ngöôi tröôùc ñaõ, roài baáy giôø haõy ñeán maø daâng leã vaät cuûa ngöôi" (Mt 5:23-24), hay "Coøn ta, ta baûo caùc ngöôi: ñöøng cöï laïi ngöôøi aùc; nhöng neáu ai vaû maù phaûi ngöôi, thì haõy giô maù kia nöõa; vaø keû muoán kieän ngöôi ñeå ñoaït aùo loùt, thì haõy boû caû aùo choaøng cho noù; vaø ai baét ngöôi laøm phu ñi moät daëm, thì haõy ñi vôùi noù hai daëm. Ai xin, ngöôi haõy cho; ngöôøi muoán vay, ngöôi chôù khöôùc töø" (Mt 5:39-42) hay "Khi ngöôi doïn ñieåm taâm hay böõa tieäc, thì ñöøng cöù môøi baïn beø ngöôi, anh em, thaân thuoäc ngöôi, hay laùng gieàng giaøu coù, keûo hoï seõ môøi ngöôøi ñaùp leã, thaønh thöû ngöôi ñöôïc baùo ñeàn. Nhöng khi naøo theát tieäc, ngöôi haõy môøi nhöõng keû aên maøy, taøn taät, queø quaët, ñui muø; vaø ngöôi seõ coù phuùc! vì hoï khoâng coù gì baùo ñeàn ngöôi laïi" (Lc 14:12-14).

Moät laàn nöõa, ta phaûi nhaän roõ Tin möøng cuûa Chuùa Kitoâ laø gì? Vôùi Chuùa Kitoâ, giôø quyeát ñònh cho lieân laïc giöõa Thieân Chuùa vaø loaøi ngöôøi ñaõ ñeán, luùc maø nhöõng quyeát ñònh cuøng taän veà luaân lyù khoâng coøn traùnh ñöôïc nöõa, nhöng cuõng laø luùc maø nhöõng khaû naêng cho sinh hoaït nhaân loaïi cuõng ñöôïc nôùi roäng ñeán cuøng toät. Noùi caùch khaùc: "Thôøi buoåi ñaõ maõn, vaø nöôùc Thieân Chuùa ñaõ gaàn beân roài" (Mc 1:15). Nhö vaäy caùc lôøi cuûa Chuùa Kitoâ kia khoâng coù muïc ñích cho ta moät cuoán soå tay daãn töøng nöôùc böôùc (chaúng vaäy caùc Toâng ñoà ñaõ khoâng coøn ra chæ thò laøm gì nöõa). Nhöng caùc lôøi ñoù laø maïc khaûi nhöõng nguyeân taéc tuyeät ñoái ñoäc nhaát coù giaù trò khi Nöôùc Thieân Chuùa ñaõ ñeán gaàn. Ñoù laø nhöõng ñoøi hoûi voâ haïn cuûa Thieân Chuùa. Ngöôøi ta khoâng côït nhaû ñöôïc vôùi Thieân Chuùa. Nhöõng nguyeân taéc phaûi chòu laáy caùch nghieâm chænh xöùng vôùi Ñaáng ñaõ yeâu meán chuùng ta, khoâng phaûi caùch hôøi hôït, nhöng laø ñaõ phoù noäp Con cho Ngöôøi. Caùc lôøi ñoù baét ta phaûi nhaän raèng ñieàu chuùng ta laøm troïn laønh hôn caû vaãn coøn xa vôïi ñoái vôùi nhöõng ñoøi hoûi cuûa Thieân Chuùa. Nhö theá ta bieát ñöôïc Thieân Chuùa nghó veà ta, xeùt veà ta theá naøo. Ñaønh loøng nhaän laáy söï phaùn xeùt cuûa Thieân Chuùa laø böôùc ñaàu treân con ñöôøng maø Taân Öôùc goïi laø hoái caûi.

Moät laàn nöõa hoái caûi thì ñöôïc tha thöù, töùc laø moät maõnh löïc taïo thaønh ñöôïc ban cho. Thaùnh vònh xöa cuõng ñaõ coù lôøi keâu xin "Laïy Chuùa, xin haõy taïo döïng neân trong toâi moät loøng trong saïch" (Tv 51:12). Maõnh löïc ñoù, Thieân Chuùa saün saøng ban cho nhöõng ai chòu laáy phaùn xeùt cuûa Ngöôøi, vaø hoái caûi, ñeå môû ra cho hoï nhöõng khaû naêng voâ haïn.

Coù nhö vaäy, caùc lôøi cuûa Chuùa môùi trôû neân moác treân con ñaøng ta phaûi noi theo ñeå thöïc thi yù ñònh cuûa Thieân Chuùa, trong nöôùc cuûa Thieân Chuùa.

(Luaät môùi)

Vaø nhö theá caùc giôùi luaät cuûa lôøi Chuùa neân thaønh phaàn cuûa ñieàu maø truyeàn thoáng goïi laø Luaät môùi. Nhöng veà ñieàu naøy ta phaûi coù moät yù töôûng raønh maïch hôn. Luaät môùi laø haäu keát cuûa Giao Öôùc môùi. Cuõng nhö Giao Öôùc cuõ coù keøm theo moät boä Luaät. Giao Öôùc môùi, theo lôøi Yeâreâmya (Yr 31:31-34), seõ ñem ñeán ôn tha thöù moïi toäi loãi, vaø ngöôøi ta seõ ñöôïc bieát Thieân Chuùa moät caùch hoaøn toaøn môùi, vì Thieân Chuùa seõ cho vieát luaät cuûa Ngöôøi trong loøng ngöôøi ta. Thaùnh Phaoloâ suy nghó ñeán ñieàu aáy, ñaõ vieát: "Anh em laø böùc thö cuûa Ñöùc Kitoâ, do tay chuùng toâi soaïn ra, vieát khoâng phaûi baèng möïc, nhöng laø baèng Thaàn khí cuûa Thieân Chuùa haèng soáng: khoâng phaûi treân nhöõng taám ñaù, maø laø treân nhöõng taám loøng, taám thòt!" (2C 3:3). Giao Öôùc cuõ laø phuïc vuï "vaên töï", coøn Giao Öôùc môùi laø phuïc vuï Thaàn khí. Vaø Ngaøi vaïch ra ñaëc tính cuûa hai Giao Öôùc raèng: "Vaên töï thì gieát gioùc, Thaàn khí môùi taùc sinh" (2C 3:6).

Vaên töï laø gì? Phaoloâ coù yù noùi ñeán luaät Moâseâ nhö ñieån hình, nhöng yù cuûa Ngaøi ñi ñeán baát cöù luaät vieát saün naøo beân ngoaøi, ngay caû Luaät thaáy vieát trong Taân Öôùc cuõng vaäy, neáu chæ coi nhö moät boä luaät goàm coù nhöõng khoaûn leä vaø lònh truyeàn saün coù ñoù ñeå maø thi haønh cho ñuùng töøng neùt. Moät luaät nhö vaäy phaûi ñöôïc thay theá baèng thöù luaät "vieát trong loøng", hay laø Thaàn khí.

Thaàn khí taùc sinh ñoù laø gì? Khoâng phaûi laø gì khaùc ngoaøi ôn hueä caùnh chung maø lôøi rao giaûng ñaõ noùi laø haäu quaû cuûa söï cheát vaø söù soáng laïi cuûa Chuùa Kitoâ, töùc laø Chuùa Thaùnh Thaàn cuøng aân suûng Ngöôøi ñem ñeán nhö söùc soáng môùi nôi con caùi Chuùa "loøng meán cuûa Thieân Chuùa ñaõ ñöôïc ñoå xuoáng loøng ta nhôø bôûi Thaùnh Thaàn Ngöôøi ñaõ ban cho ta" (Rm 5:5). Loøng meán (agapeø) thaùnh Phaoloâ noùi ñaây tröôùc tieân khoâng phaûi laø loøng meán cuûa ta ñoái vôùi Thieân Chuùa maø laø loøng meán cuûa chính Thieân Chuùa ñoái vôùi ta. Loøng meán maø thaùnh Yoan ñaõ taû: "Thieân Chuùa ñaõ yeâu meán theá gian nhö theá ñoù, ñeán ñoãi ñaõ ban Con moät cuûa Ngöôøi, ngoõ haàu moïi keû tin vaøo Ngaøi thì khoâng phaûi hö ñi, nhöng ñöôïc söï soáng ñôøi ñôøi" (Yn 3:16). Trong lôøi naøy, ta coù vieäc Thieân Chuùa ñaõ laøm (ban Con moät cuûa Ngöôøi), muïc ñích cuûa vieäc Ngöôøi ñaõ laøm (keû tin khoûi phaûi hö ñi vaø ñöôïc söï soáng ñôøi ñôøi, nhöng ta haõy ñeå yù ñeán caùch thöùc Ngöôøi ñaõ laøm coâng vieäc ñoù: loøng meán (ñoù laø phaåm tính cuûa vieäc Ngöôøi laøm). Chính loøng meán ñoù cuõng laø ñieàu Thieân Chuùa ban vaø truyeàn daïy ngöôøi ta nöõa (Yn 13:15-34). Loøng meán laø ôn hueä, maø cuõng laø yeâu saùch caên baûn cuûa Giao öôùc môùi.

Theá thì chæ caàn phaûi noùi nhö thaùnh Augustinoâ "Dilige et quod vis fac" (haõy yeâu meán, vaø muoán gì thì haõy laøm) thoâi ö? Phaûi! Neáu ta ñöôïc loøng meán cuûa Thieân Chuùa thaáu nhaäp ñuû ñeå hoäi ra ñöôïc moïi ñoøi hoûi cuûa loøng meán. Caùc keû rao giaûng ñaàu tieân bieát roõ con ngöôøi, nhaän ra caùi nguy cô deã töï khi nôi con ngöôøi coøn trong xaùc thòt, coù theå ru nguû chính mình vôùi moät caûm tình suoâng. Thaùnh Yoan noùi: "Keû naøo coù cuûa caûi ñôøi naøy vaø thaáy anh em noù laâm phaûi tuùng thieáu, laïi khoùa loøng daï laïi vôùi noù, thì laøm sao loøng meán cuûa Thieân Chuùa löu laïi ñöôïc trong noù?" (1Yn 3:17). Neân caùc Ngaøi ñaõ ra nhieàu lònh truyeàn.

Vaø Chuùa Kitoâ cuõng theá. Nhöng coù ñieàu laø nhieàu lònh Ngaøi ra khoâng theå ñem aùp duïng ngay vaøo vieäc, nhö ta ñaõ thaáy treân kia. Ñöùng tröôùc nhöõng lôøi ñoù, ngöôøi ta thöôøng nghó laø quaù ñaùng, laø nghòch lyù. Neáu noùi theá, ta chæ muoán coi laø kieåu môùi laäp dò hoùm hænh, thì thaät laø nheï daï. Chaéc chaén raèng Chuùa Yeâsu muoán ngöôøi ta chòu laáy caùc giôùi luaät cuûa Ngaøi moät caùch nghieâm troïng.

Nghóa laø: Chuùa Yeâsu khoâng muoán taùi dieãn söï thaát baïi cuûa Luaät Moâseâ: ra moät loaït Leà luaät nhaát nhaát aùp duïng ñuùng theo chöõ laø yeân haøn. Thí duï nhö luaät thueá daâng ñeàn thôø moät phaàn möôøi cuûa caûi. Ngöôøi ta coù theå giöõ caën keõ luaät aáy, ñeán ñoãi coù muôøi coïng rau cuõng noäp moät, nhöng moät traät, ngöôøi ta coù theå nhaõng qua "daï chính tröïc, loøng yeâu meán Thieân Chuùa" (Lc 11:42 Mt 23:23 "daï chính tröïc, loøng nhaân nghóa, söï thaønh tín"). Vaäy caùc giôùi luaät Chuùa Yeâsu ra ñaõ ñöôïc taû nhö moät taán kòch nhoû veà moät caûnh huoáng naøo ñoù, (bò vaû maët, bò aùp böùc, luùc laøm tieäc) ñeå vaïch ra Phaåm Tính vaø caùi Höôùng maø haønh vi cuûa ta phaûi coù ñeå ñöôïc phuø hôïp vôùi göông maãu laø Loøng Meán cuûa Thieân Chuùa trong Chuùa Kitoâ. Phaåm tính vaø höôùng ñoù coù theå nhaän ra ñöôïc trong nhöõng cöû chæ raát taàm thöôøng, khuyeát ñieåm. Nhöng coù gaéng laøm theá, ngöôøi ta môùi noi theo giôùi raên cuûa Chuùa. Nhöng caùc giôùi raên aáy, ta seõ khoâng noùi ñöôïc laø ta ñaõ laøm troïn, vì caùc giôùi raên aáy môû ra moät chaân trôøi xa roäng vaø ñaøng troïn laønh maø ngöôøi ta khoâng bao giôø ñaït thaáu hay nghó ra ñöôïc. Nhöng söùc löïc cuûa söï soáng aân suûng Thaùnh Thaàn seõ môû daàn cho nhöõng ai ñeå Ngöôøi daãn daét.

Ñöùng tröôùc nhöõng giôùi luaät aáy, khoâng bao giôø ngöôøi ta noùi ñöôïc nhö ngöôøi thanh nieân giaøu coù trong Tin möøng: "Moïi ñieàu aáy toâi ñaõ giöõ töø thuôû beù" (Mc 10:20). Caùc giôùi luaät aáy muoán ñaû phaù taän tuyeät söï töï maõn trong ñôøi soáng ñaïo ñöùc, thaùi ñoä Bieät phaùi, maø ta thaáy Chuùa kòch lieät chæ trích trong Tin möøng. Thaùi ñoä cuûa keû tin theo lôøi Chuùa vaø gaéng ñi theo caùc luaät cuûa Thieân Chuùa, laø thaùi ñoä thaùnh Phaoloâ ñaõ taû: "Phaàn toâi, toâi chöa keå mình laø ñaõ chieám ñoaït ñöôïc roài, nhöng ñieàu duy nhaát laø: queân phía sau maø lao mình tôùi tröôùc, nhaém ñích, toâi chaïy ñeán giaûi thöôûng cuûa ôn keâu goïi töø treân cao Thieân Chuùa ñaõ ban boá trong Ñöùc Kitoâ Yeâsu" (Ph 3:12-14).

IV. Söï Kieän Yeâsu Nazaret

YÙ Nghóa Laø Söï Kieän Ñoù Trong Thaùnh Söû

Ta ñaõ duyeät qua nhöõng ñieàu coát yeáu laøm neân dung maïo Kitoâ giaùo nhö thaáy trong caùc saùch Taân Öôùc: lôøi Rao giaûng hay Tin möøng veà Chuùa Kitoâ - vaø luaät cuûa Chuùa Kitoâ. Hai ñieàu aáy, chuùng ta ñaõ thaáy, laø neàn moùng cho caùc saùch Tin möøng cuõng nhö caùc vaên thö khaùc. Caû hai cuoái cuøng chæ coù nghóa trong lieân laïc ñoái vôùi moät dung maïo lòch söû laø Yeâsu Nazaret. Lôøi Rao giaûng cuûa Tin möøng coù trung taâm nôi söï nghieäp cuûa Ngaøi. Luaät döïa treân uy quyeàn cuûa giaùo huaán Ngaøi. Vaäy ta caàn phaûi phaùc hoïa laïi giai ñoaïn lòch söû ñôøi Ngaøi.

1 - Hoaøn caûnh lòch söû

Thôøi aáy, daân Do Thaùi laïi phaûi mang aùch ñoâ hoä cuûa ngoïai bang. Ñeá quoác Roâma ñaõ lieân minh vôùi daân Do Thaùi vaøo thôøi Macabeâ, roài daàn daàn chuyeån thaønh moät quyeàn baûo hoä, vaø naêm thöù saùu sau kyû nguyeân, xöù Yuñeâ ñaõ thaønh moät tænh cuûa ñeá quoác, tröïc thuoäc Hoaøng ñeá, coøn caùc xöù khaùc trong vuøng Phaleâtin, thì phaân ra cho caùc quaän vöông quaûn trò, nhöng chòu traùch nhieäm tröôùc maët Hoaøng ñeá.

Ñöùng tröôùc tình theá aáy, ta thaáy daân Do Thaùi phaân chia theo ba laäp tröôøng:

Coäng taùc: Ñoù laø laäp tröôøng cuûa caùc gia ñình quí phaùi tö teá. Hoï tìm caùch vôùt vaùt ñöôïc ñoâi chuùt töï laäp. Quyeàn cuûa hoï coát thieát laø giöõ chöùc thöôïng teá vaø quaûn trò Ñeàn thôø. Caùc thöôïng teá vaø beø Sañoác noùi trong Tin möøng laø chính nhoùm naøy.

Ñoái laäp: Goàm coù caùc nhaø aùi quoác baát maõn. Khi Chuùa Yeâsu coøn thô beù, hoï ñaõ khôûi loaïn, coù Yuña ngöôøi Galileâ caàm ñaàu. Cuoäc khôûi loaïn bò ñaøn aùp moät caùch taøn nhaãn, haøng traêm ngöôøi bò ñoùng ñinh thaäp giaù. Ñoái laäp töø ñoù hoaït ñoäng trong boùng toái vaø töï meänh danh laø Nhieät thaønh.

Haøng phuïc thuï ñoäng: Haøng lónh ñaïo toân giaùo ngaû theo phía naøy. Veà toân giaùo hoï laø Bieät phaùi. Caùc kyù luïc cuûa hoï lo baûo toàn leà luaät, ñeà xöôùng moät kyû luaät khaéc khoå, chôø Thieân Chuùa can thieäp maø thieát laäp Nöôùc cuûa Ngöôøi. Baø Esseâni cuõng ñoàng höôùng, nhöng hoï ruùt vaøo hoang vaéng maø tu thaân ñeå doïn tröïc tieáp vaøo vieäc can thieäp cuûa Thieân Chuùa.

Trong hoaøn caûnh soâi boûng aáy, daân chuùng ñöôïc ñoân ñoác trong loøng ñaïo vaø loøng aùi quoác bôûi thö vaên chöông tieâu bieåu trong Taân Öôùc baèng saùch Khaûi huyeàn. Caùc saùch naøy taû tröôùc söï suïp ñoå cuûa caùc ñòch thuø Israel, vaø vaän thaùi lai cuûa daân Chuùa choïn. Keû thì xen laãn vaøo ñoù nhöõng caûnh taän theá; keû khaùc tieân ñoaùn moät cuoäc toaøn thaéng laï luøng do tay moät vò laõnh ñaïo Thieân Chuùa choïn, Ñöùc Meâsia. Ngaøi seõ thoáng trò treân moät Ñeá quoác thuoäc quyeàn Do Thaùi. Tröôùc nhöõng vieãn töôïng huyeãn hoaëc ñoù, thaùi ñoä cuûa nhöõng ngöôøi lónh ñaïo tinh thaàn theå naøo, chuùng ta khoâng bieát roõ. Nhöng ñieàu chaéc laø hi voïng veà "Meâsia" cöùu tinh laøm cho loøng trí daân chuùng luoân luoân xoân xao. Caùc kyù luïc coù theå khuyeân haõy khieâm toán chôø thôøi Thieân Chuùa ñaõ ñònh, nhöng ñoái vôùi daân ñen, thì ñoù chaúng qua laø laøm chaäm treã vieäc thöïc hieän nhöõng hoaøi baõo to taùt cuûa daân toäc vaø caùi moái thuø suøng suïc maø beø "Nhieät thaønh"luoân luoân ñoå daàu theâm, quaû quyeát laáy haønh ñoäng maø thanh toaùn ngay ñi.

Tình hình luoân luoân caêng thaúng. Nhöõng caêm hôøn chính trò vaø toân giaùo xaâu xeù caû xöù. Caùc traán thuû Roâma thöû moïi phöông keá, khi thì ñaáu dòu, khi laïi thò uy, nhöng caû hai loái cuõng khoâng khaùc nhau maáy tí. Loøng thuø gheùt "ngoaïi bang" aên saâu vaøo sinh hoaït Do Thaùi. Cuõng nhö Yeâreâmya ñaõ thaáy cuoäc chinh phuïc cuûa Babylon xöa laø ñieàu khoâng theå traùnh thoaùt, thì Chuùa Yeâsu cuõng ñaõ thaáy moái ñe doïa treân daân cuûa Ngaøi bôûi göôm Roâma. "Neáu caùc ngöôøi khoâng hoái caûi, thì caùc ngöôøi heát thaûy cuõng seõ bò tieâu dieät nhö theá" (Lc 13:4-5) (trong maïch laïc thì phaûi hieåu veà moái ñe doïa cuûa ñeá quoác Roâma). Lôøi caûnh caùo ñoøi hoûi moät söï thay ñoåi toaøn dieän veà taâm hoàn. Nhöng ñieàu ñoù, khoâng ai chòu nghe. Moät theá heä sau, nhöõng xung ñoät lieân mieân tieáp dieãn ñaõ ñi ñeán daáy loaïn vaø haäu quaû ñaõ baùo tröôùc: Yeârusalem bò phaù huûy. Nöôùc Do Thaùi bieán maát khoûi lòch söû gaàn hai ngaøn naêm. Boái caûnh lòch söû cuûa caùc saùch Tin möøng laø theá. Ta phaûi nhaän raèng ñaèng sau nhöõng cuoäc tranh chaáp baån thæu ñoù, coù söï xung ñoät thöïc söï veà lyù töôûng. Roâma coù baøn tay saét treân nhöõng daân böôùng bænh giaùc loaïn, nhöng hoøa bình cuûa ñeá quoác ñaõ laø moät moái lôïi ích cho moät phaàn lôùn nhaân loaïi. Nhöõng nhaø tö töôûng Do Thaùi cuõng coù lyù maø tin raèng hoï coù nôi truyeàn thoáng daân toäc moät caùi gì cao caû hôn laø vaên minh phaøm tuïc. Roài haïng Nhieät thaønh, cuoàng tín, cuõng khoâng phaûi laø khoâng coù moät chính nghóa ñeå tranh ñaáu, vaø ñaõ thi thoá moät göông cam ñaûm voâ tö lôïi trong moät thôøi thieáu haún nhueä khí anh huøng. Söï heïp hoøi vaø cöùng coûi cuûa tinh thaàn Bieät phaùi chaúng qua cuõng laø bieän phaùp ñeà phoøng trong nhöõng hoaøn caûnh raát eùo le, coát laøm sao chöøa laïi ñöôïc moät khu vöïc, trong ñoù moät toân giaùo cao sieâu coù theå toàn taïi moät caùch veïn tuyeàn. Roài ngay caû beø Sañoác cuõng coù theå vieän lyù chính ñaùng ñeå baøu chöõa cho laäp tröôøng "chuû hoøa" cuûa hoï. Nhöng tuy theá, tình caûnh ñaõ öùa daãy nhöõng tai cuøng hoïa.

2. Thaùi ñoä cuûa Chuùa Yeâsu trong hoaøn caûnh lòch söû ñoù

Trong hoaøn caûnh aáy, Chuùa Yeâsu ñaõ xuaát hieän. Trình thuaät tin möøng cho ta thaáy Ngaøi phaûi ñoái choïi vôùi nhieáu phe, vaø caøng ngaøy Ngaøi caøng bò coâ laäp. Khoâng phaûi laø Ngaøi coá chuoác laáy thuø gheùt. Ngaøi giao dòch vôùi moïi nhoùm. Bieät phaùi coù (Lc 7:36 14:1), thu thueá cuõng coù (Mc 2:44-47 Lc 19:1-10), tuy hoï bò coi nhö tay sai cuûa ngoaïi bang. Hình nhö trong haøng moân ñoà cuûa Ngaøi cuõng coù ngöôøi thuoäc beø quaù khích nhieät thaønh (Lc 6:15 Mt 10 Mc 3:18). Ngöôøi thieát nghóa nhaát cuûa Ngaøi laïi quen bieát vôùi haøng thöôïng teá (Yn 18:15). Chuùng ta cuõng thaáy Ngaøi nieàm nôû ñoùn tieáp moät coâng chöùc Roâma vaø ñem lôøi khen ngôïi caùch xöû theá ñôn moäc theo pheùp nhaø binh cuûa oâng aáy (Mt 8:5-13 Lc 7:4-10). Nhöng ñaøng khaùc phía naøo cuõng baát maõn ñoái vôùi Ngaøi. Haøng tö teá thuø oaùn, vì Ngaøi ñaõ daùm can thieäp vaøo nôi maø hoï coi laø khu vöïc cuûa hoï: Ñeàn thôø vôùi caùch buoân baùn ñoåi chaùc trong ñoù, taát nhieân laø moät moái lôïi khoâng phaûi laø nhoû. Phe aùi quoác Nhieät thaønh khoâng hieåu gì veà vieäc hoái caûi Ngaøi rao giaûng. Ñaùng leõ Ngaøi phaûi choáng ñoái vieäc noäp thueá cho Hoaøng ñeá ngoaïi ñaïo, nhöng khoâng! Hình nhö Ngaøi y chuaån thueá maù vaø quyeàn haønh cuûa vua ngoaïi ñaïo, trong khi Israel chæ coù moät Vua laø Thieân Chuùa. Nhöõng haïng ngöôøi thaân vôùi Roâma nhö beø Heâroâñeâ cuõng coù dòp ñeå caùo toäi Ngaøi vôùi Roâma: lôøi rao giaûng cuûa Ngaøi laøm cho loøng troâng ñôïi Meâsia ñöôïc dòp soâi noåi; Ngaøi ñaõ ñeå daân chuùng hoan hoâ Ngaøi nhö vò cöùu tinh (Mc 11:8-10).

Nhöng haïng ngöôøi choáng ñoái Ngaøi hôn caû laïi laø beø coù tính caùch hôn caû vaø coù uy theá ñaëc bieät treân loøng ñaïo cuûa daân: Bieät phaùi. Hoï phaät loøng khi thaáy Ngaøi choïn nhöõng keû Amhaares, (daân queâ muøa gaàn nhö ngoaïi ñaïo) laøm moân ñoà ñi theo Ngaøi. Roài nhöõng lôøi Ngaøi chæ trích veà caùi toân giaùo phieàn phöùc vaø töï maõn cuûa hoï. Daàn daàn hoï coi Ngaøi nhö ngöôøi laïc ñaïo, nghòch vôùi leà luaät. Uy tín cuûa Ngaøi treân daân chuùng bò caùc kyù luïc coâng kích gaét gao (Mc 1:21-22 2:7.23-3:6).

Nhö vaäy laø caùc phe choáng ñoái nhau heát thaûy ñeàu ñoàng taâm hieäp löïc ñeå laøm sao thuû tieâu Ngaøi ñi nhö keû thuø chung, tröôùc khi hoï laïi trôû veà vôùi nhöõng luûng cuûng cuûa hoï vôùi nhau.

3. Chuùa Yeâsu rao giaûng Nöôùc Thieân Chuùa

Nhöõng söï choáng ñoái aáy khoâng phaûi do moät vaøi baän xung ñoät maø caét nghóa ñöôïc. Ngaøi cuõng nhö hoï ñeàu xaây döïng laäp tröôøng treân moät quan nieäm cuûa Cöïu Öôùc ñeå laïi: Nöôùc Thieân Chuùa.

Caùc keû nghe Ngaøi noùi ñeán ñieàu ñoù ñaõ quen nghó veà Nöôùc Thieân Chuùa nhö moät caùi gì seõ phaûi ñeán luùc sau cuøng, khi maø heát thaûy caùc vieãn töôïng cao caû nhaát cuûa loaøi ngöôøi ñaõ ñöôïc vieân maõn, vaø yù ñònh cuûa Thieân Chuùa treân ngöôøi ta ñöôïc thöïc hieän. Söï hoaøn thaønh ñoù, hoï quan nieäm moät caùch cuïc mòch nhieàu hay ít, maäp môø nhieàu hay ít, xöùng ñaùng nhieàu hay ít, tuøy vaøo nhöõng söï khaùc bieät veà trí naõo, tính tình vaø hoïc thöùc. Theo nghóa cao sieâu hôn caû, thì coù nghóa ít laø theá naøy: Sau cuøng Thieân Chuùa seõ toû mình ra trong vinh quang quyeàn pheùp maø uoán sinh hoaït nhaân loaïi theo yù muoán cuûa Ngöôøi, bieán ñoåi nhaân laoïi bôûi söï hieän dieän saùng laùng cuûa Ngöôøi. Kyø dö: "maét ñaõ khoâng heà thaáy, tai khoâng heà nghe, vaø ñaõ khoâng heà naûy leân nôi loøng moät ngöôøi phaøm" (1C 2:9).

Trong khi hoï noã löïc ñeå ñem nöôùc Thieân Chuùa ñeán, vaø ngoùng troâng nhöõng söï laï luøng hoï töôûng töôïng ra ñöôïc, thì Chuùa Yeâsu ñeán noùi vôùi hoï: "Nöôùc Thieân Chuùa ñaõ gaàn beân roài" (Mc 1:15 Lc 10:9-11), "Nöôùc Thieân Chuùa ñaõ ñeán treân caùc oâng" (Mt 12:28) - Ngay ñoù roài! "Phuùc cho nhöõng maét thaáy ñöôïc moïi ñieàu caùc oâng thaáy! Quaû vaäy, toâi baûo caùc oâng, coù nhieàu vò tieân tri vaø nhieàu vua chuùa ñaõ muoán ñöôïc thaáy ñieàu caùc oâng thaáy maø ñaõ khoâng ñöôïc thaáy, nghe caùc ñieàu caùc oâng nghe, maø ñaõ khoâng ñöôïc nghe!" (Lc 10:23-24).

Nhöng thaát voïng! Nöôùc Thieân Chuùa Ngaøi rao giaûng khoâng daãn ra ñöôïc moät chöùng naøo khaéc phuïc ñöôïc daân chuùng: khoâng caùch maïng lôùn lao ñeå caûi toå laïi nhaân loaïi, khoâng gieo tai öông treân thuø ñòch cuûa Israel, maø cuõng khoâng coù moät canh taân töùc khaéc vaø ba caäp xa roäng veà luaân thöôøng ñaïo haïnh.

Chuùa Yeâsu laïi khoâng heà ñònh nghóa roõ reät Nöôùc Thieân Chuùa laø gì? Ñoù laø maàu nhieäm daønh cho moät soá ngöôøi raát ít (Mc 4:11). Ngaøi duøng ví duï ñeå noùi ñeán Nöôùc ñoù töông tôï laøm sao vôùi nhöõng kinh nghieäm cuûa ngöôøi ñôøi. Caùc ví duï laø phaàn Tin möøng maø caùc nhaø bình luaän coi nhö ñaëc bieät nhaát cuûa tính tình vaø giaùo huaán cuûa Chuùa Yeâsu.

Nöôùc Thieân Chuùa nhö haït gioáng, nhö muøa gaët, nhö chuû nhaø traåy ñi phöông xa vaø trôû veà maø khoâng ai ngôø tröôùc, nhö kho taøng giaáu kín boãng coù ngöôøi may maén khaùm phaù ra,#... vaø Chuùa Yeâsu duyeät ngang qua caû loaït hình aûnh sinh hoaït cuï theå ñöông thôøi ñoù ñeå taû Nöôùc Thieân Chuùa.

Thöôøng thöôøng bieán coá ñem so saùnh vôùi Nöôùc Thieân Chuùa xaûy ñeán vôùi tính caùch ñoät ngoät laøm ngöôøi ta töng höûng. Nhöng luoân luoân bieán coá ñoù ñoøi ngöôøi ta phaûi quyeát ñònh tra tay. Ngöôøi laøm ruoäng coù theå nguû nghæ, chôø ñôïi qua ñeâm qua ngaøy. Nhöng khi muøa ñeán ngöôøi aáy phaûi saün lieàm, saün haùi, tra tay gaët, khoâng thì muøa hoûng maát. Ngöôøi buoân ngoïc phaûi saün saøng baùn ngay caû gia tö mình, khoâng thì hoûng dòp chæ coù moät khoâng hai. Ngöôøi quaûn gia man traù phaûi khoân kheùo baøy möu khoâng thì cheát ñoùi.

"Giôø ñeán" ñoái vôùi ít ngöôøi laø moät ñaïi hoïa, nhö teân ñaày tôù quaù sôï seät vaø so ño, ñaõ ñem giaáu voán laøm giaøu trong moät taám khaên; nhö ngöôøi quaûn gia lô ñeãnh chæ bieát "tra tay ñaùnh ñaäp tôù trai tôù gaùi vaø aên uoáng say söa" (Lc 12:15).

Nhöng "Giôø ñeán" thöôøng ñem ñeán maõn nguyeän: Coù phuùc ñöôïc tænh thöùc gaëp chuû veà; coù phuùc ñaõ taäu ñöôïc vieân ngoïc quyù giaù; coù phuùc ñöôïc chuû khen thöôûng"haõy vaøo trong hoan laïc cuûa chuû ngöôi" (Mt 25:21).

"Giôø" maø caùc ví duï ñeàu nguï yù ñeán laø gì? "Nöôùc Thieân Chuùa ñaõ ñeán": ñoù laø ñieàu maø moïi ngöôøi troâng ñôïi, nhö ngöôøi laøm ruoäng troâng muøa gaët, nhö toâi tôù troâng chuû veà, vöøa möøng vöøa lo. Caùc keû nghe Chuùa Yeâsu giaûng ñang ôû trong tình traïng cuûa nhöõng nhaân vaät ví duï noùi ñeán. Bôûi vieäc Ngaøi ñaõ ñeán, bôûi caùc vieäc Ngaøi laøm, caùc lôøi Ngaøi noùi, bôûi heát caùc bieán coá keát thuùc nôi söï cheát vaø soáng laïi cuûa Ngaøi, ngöôøi ta ñaõ ñöùng tröôùc nöôùc Thieân Chuùa, töùc laø gaëp chính Thieân Chuùa vôùi vöông quyeàn, pheùp taéc, vinh quang cuûa Ngöôøi. Bôûi ñoù coù lôøi keâu goïi: "Haõy hoái caûi vaø tin vaøo Tin möøng" (Lc 1:15).

Caùc pheùp laï thuaät laïi cuõng minh chöùng ñieàu aáy. Bôûi ñoù Tin möøng thaùnh Yoan goïi caùc pheùp laï laø "daáu", nghóa laø: nhöõng vieäc coù yù nghóa saâu hôn laø nhöõng haäu quaû baøy ra tröôùc maét. Thí duï: vieäc cho daân chuùng coù baùnh aên, khoâng chæ laø moät vieäc laøm dieäu caùi ñoùi cuûa moät ñaùm daân chuùng ñoâng ñaûo vôùi moät soá baùnh chaúng thaám vaøo ñaâu, maø coøn chæ vieäc laøm thoûa maõn caùc thieáu thoán thieâng lieâng veà "baùnh söï soáng" (Yn 6:26-27). Nhôø lôøi chæ daãn ñoù, ta coù theå thaáy ñaïi khaùi caùc truyeän pheùp laï muoán noùi ñích xaùc ñieàu naøy: ôû ñaâu Yeâsu coù maët, thì ñoù coù moät maõnh löïc khoâng ño löôøng ñöôïc, khoâng caét nghóa ñöôïc ñaõ thi thoá ra ñeå khöû tröø nhöõng maõnh löïc söï döõ vaø ñeå canh taân ñoåi môùi hoaøn toaøn söï soáng nhaân loaïi; vaø ñieàu aáy khoâng phaûi laø gì khaùc laø maõnh löïc taïo thaønh cuûa Thieân Chuùa haèng soáng. Khoâng theå ño löôøng ñöôïc, khoâng theå caét nghóa ñöôïc, vì trình thuaät cho thaáy luoân luoân ngöôøi ta bôõ ngôõ ngaïc nhieân; nhöng khoâng phaûi laø ma thuaät, hay nghòch lyù, vì caùc trình thuaät aáy phuø hôïp vôùi ñieàu Chuùa Yeâsu noùi veà tính caùch cuûa Thieân Chuùa: Cha ôû treân trôøi nhaân laønh ñi quaù söï coâng baèng (Mc 10:18 Mt 5:45 Lc 6:35 Mt 20:1-15), vaø coù quyeàn naêng ñuû (Mc 10:27 14:36); Ñaáng luoân luoân saùng kieán ñeå ban nhöõng ôn hueä toát laønh cho caùc taïo vaät cuûa Ngöôøi (Mt 6:25-33).

Nhö theá Nöôùc Thieân Chuùa khoâng coøn laø moät aûo töôûng hay laø moät caùi ñích xa vôøi. Nöôùc aáy ñaõ phaùt xuaát trong lòch söû ñeå thieát laäp moät trung taâm ñaày maõnh löïc taïo thaønh, theå hoùa trong hoaït ñoäng cuûa chính Chuùa Yeâsu. Quaû thaät, chính nôi Ngaøi, Thieân Chuùa ñaõ ñaët ngöôøi ta ñöùng tröôùc lôøi keâu goïi cuûa Ngöôøi.

Nhöng phaàn ñoâng thieân haï ñaõ khöôùc töø lôøi keâu goïi ñoù. Söï döõ ñaõ ñaàu ñoäc caû hoaøn caûnh daáy leân cöï laïi söï hieän dieän cuûa loøng nhaân töø voâ bieân. Caùc nhaân ñöùc maø treân kia ta thaáy laø caùc phe ñeàu coù theå khoe laø phaàn cuûa mình, ñaõ bò pha troän vôùi nhöõng taät xaáu heøn haï nhaát cuûa tính loaøi ngöôøi chuùng ta: tham lam, thuø oaùn, ghen tuoâng, heøn nhaùt, boäi tín, taøn baïo... Chuùa Yeâsu ngang qua saân khaáu ñoù, thì caùc söï xaáu xa kia loä dieän. Ngang qua taát caû trình thuaät Tin möøng, ta thaáy ñöôïc raèng ngöôøi ta bò ñieäu ra tröôùc toøa phaùn xeùt tröôùc maët Ngaøi. Khoâng ñaâu roõ reät baèng trong truyeän Ngaøi bò baét, bò xöû, bò haønh hình nhö moät toäi nhaân, moät teân phaûn loaïn! Moät caûnh raát möïc mæa mai: tröôùc maét ta, keû bò xeùt xöû tröôùc Coâng nghò, vua chuùa, quan quyeàn laø chính Chuùa Yeâsu, nhöng toäi nhaân ñích thöïc ñaùng phaûi xöû toäi laïi laø Caipha, Heâroâñeâ, Philatoâ, haøng tö teá, daân chuùng muø quaùng, cuõng nhö teân phaûn boäi Yuña, caùc moân ñoà thaát trung ñaõ töø choái, ñaõ troán boû Thaày. Neáu phaùn xeùt laø loät traàn ra, ñaâu laø toäi, ñaâu laø chính, thì coøn ñaâu thaáy ñöôïc toäi aùc bò loät traàn ra cho baèng choã naøy.

4. YÙ nghóa cuûa söï nghieäp Chuùa Yeâsu trong thaùnh söû

Noùi ñeán phaùn xeùt, ta caàn phaûi trôû laïi vôùi caùch giaûi thích lòch söû cuûa caùc tieân tri. YÙ nghóa lòch söû cuoái cuøng laø Thieân Chuùa ñeán vôùi ngöôøi ta baèng lôøi cuûa Ngöôøi. Lôøi ñoù vöøa laø haïch toäi (phaùn xeùt), vöøa laø taùi taïo (tha thöù); bôûi ñoù lôøi kia cuõng laø lôøi keâu goïi vaø ñoøi ngöôøi ta phaûi öùng ñaùp.

Caùc ñieàu aáy dieãn laïi trong cuoäc Thöông khoù cuûa Chuùa Yeâsu, nhöng moät caùch nghòch lyù. Leõ ra caùc keû toäi loãi bò haïch toäi, bò phaùn xeùt, vaø phaûi chòu hình phaït laø tai öông ñaïi bieán. Nhöng ôû ñaây Ñaáng voâ toäi coù quyeàn phaùn xeùt keû toäi loãi laïi laø ngöôøi bò xeùt xöû vaø chòu hình païht, chòu thoáng khoå. Nhö theá laø nghóa laøm sao?

Trong quaù khöù, caùc thaønh phaàn cuûa bieán coá maïc khaûi ñöôïc nhöõng nhaân vaät khaùc nhau ñaûm nhieäm. Lôøi Thieân Chuùa voâ hình ñöôïc ban boá ra do caùc tieân tri ñeå khuaáy ñoäng lay tænh daân cöùng coå öông ngaïch. Nhöng sau cuøng: Lôøi ñaõ thaønh xaùc phaøm vaø ñaõ löu truù nôi chuùng toâi (Yn 1:14).

a) Chuùa Kitoâ ñaõ tuyeân boá lôøi Thieân Chuùa vôùi uy quyeàn toái haäu. Trong Cöïu öôùc, caùc tieân tri noùi: "Naøy lôøi Yaveâ phaùn...". Nhöng Chuùa Kitoâ phaùn daïy: "Quaû thaät Ta baûo caùc ngöôi...". Lôøi giaûng daïy cuûa Ngaøi laø qui ñònh tuyeät ñoái do ñoù ta bò xeùt xöû, vaø do ñoù ta cuõng coù moät kieåu soáng môùi phuø hôïp vôùi thaåm tính (yeâu meán: agapeø) ñuùng vôùi höôùng (ôn cöùu thoaùt) cuûa haønh vi Thieân Chuùa. Khoâng nhöõng theá, ngay chính vieäc Chuùa Kitoâ hieän dieän giöõa ngöôøi ta, thaùi ñoä cuûa Ngaøi ñoái vôùi hoï, vieäc Ngaøi laøm trong nhöõng tình caûnh gaây caán cuûa ngöôøi ta cuõng laø lôøi cuûa Thieân Chuùa ngoû vôùi ngöôøi ta, khoâng keùm gì caùc tuyeân ngoân cuûa Ngaøi, vì caùc vieäc ñoù theå hoùa moät caùch cuï theå ñieàu Ngaøi daïy veà Thieân Chuùa, tính caùch, thaùi ñoä vaø haønh vi cuûa Thieân Chuùa, Chuùa Kitoâ laø Lôøi vaø ñaõ tuyeân boá Lôøi ñoù ra.

b) Lôøi Thieân Chuùa noùi ra ñoøi nôi keû nghe phaûi öùng ñaùp. Nhöng caùc keû nghe, naøo ai ñaõ ñaùp öùng laïi; vaø noùi chung ra, trong thieân haï, ai öùng ñaùp laïi töông xöùng ñöôïc. Vaäy neân chính Chuùa Kitoâ ñaïi dieän cho caû nhaân loaïi ñaõ öùng ñaùp laïi ñoøi hoûi cuûa Thieân Chuùa; vaø Ngaøi ñaõ öùng ñaùp laïi moät caùch töông xöùng. Trong luùc ñònh ñoaït soá vaän cuûa Ngaøi, Ngaøi ñaõ noùi: "Ñöøng theo yù Con, maø laø theo yù Cha" (Lc 22:42). Ngaøi ñaõ ñaùp laïi lôøi Thieân Chuùa thay cho chuùng ta heát thaûy, vaøo moät luùc maø khoâng coù moät ngöôøi naøo khaùc coù theå laøm ñöôïc, vaø Ngaøi ñaõ laøm moät caùch troïn laønh. Caùc taùc giaû Taân Öôùc ñoàng thanh nhaän raèng, chính vieäc Chuùa Kitoâ vaâng phuïc ñoù laø ñieàu coát töû Ngaøi laøm cho chuùng ta. "Vì söï vaâng phuïc cuûa moät ngöôøi, nhieàu ngöôøi seõ ñöôïc lieät haøng coâng chính" (Rm 5:10). Coøn caùc taùc giaû thö cho tín höõu Hipri laïi ñaët nôi mieäng Chuùa Kitoâ lôøi Thaùnh vònh:

Hi sinh cuøng leã vaät Ngöôøi ñaõ chaúng maøng,

Nhöng Ngöôøi ñaõ naén neân thaân xaùc cho con,

Caùc leã toaøn thieâu cuøng taï toäi, Ngöôøi ñaõ chaúng ñoaùi.

Baáy giôø, Con noùi: Naøy Con ñeán... ñeå thi haønh yù muoán Ngöôøi, laïy Thieân Chuùa.

- ñoaïn taùc giaû chuù thích theâm - "Chính trong yù muoán aáy maø ta ñaõ ñöôïc taùc thaùnh, nhôø vieäc Ñöùc Yeâsu Kitoâ ñaõ hieán daâng mình Ngaøi - duy chæ moät laàn" (Hr 10:5+10). Söï vaâng phuïc aáy ñaõ daãn Ngaøi ñeán noãi thoáng khoå, ñeán söï cheát: Ñaáng khoâng heà bieát toäi, thì vì ta Thieân Chuùa ñaõ cho laøm thaønh söï toäi, ngoõ haàu trong Ngaøi. Ta ñöôïc trôû thaønh söï coâng chính cuûa Thieân Chuùa" (2C 5:21), "Laø ñoà chuùc döõ phaøm ai bò treo caây goã!" (Ga 3:13).

Nhöng ñieàu aáy ñaõ ñöôïc thöïc hieän lôøi tieân tri Ysaya: Ngaøi ñaõ phaûi ñaâm thaâu vì toäi loãi ta (Ys 53:4-5). Caû ñoaïn Ysaya naøy laø moät lôøi tieân tri, Taân öôùc ñaõ laáy laøm chìa khoùa ñeå môû yù nghóa cuoäc Thöông khoù, khieán caùc Giaùo phuï ñaõ coi Ysaya nhö thaùnh söû thöù naêm.

Nhöng söï vaâng phuïc aáy laøm cho söï cheát cuûa Chuùa Yeâsu coù giaù trò cöùu chuoäc. Cheát coù giaù trò, khoâng phaûi nguyeân vì caùi cheát cuûa Ngaøi, nhöng vì Ngaøi ñaõ vaâng phuïc troïn haûo cho ñeán ñaønh loøng chòu cheát. Lôøi öùng ñaùp hoaøn haûo aáy ñaõ khai thoâng cho taát caû maõnh löïc taïo thaønh cuûa yù Thieân Chuùa trong lòch söû ñöôïc lan toûa ra neân nguoàn cöùu thoaùt nhaân loaïi; söï cöùu thoaùt ñaõ toû hieän röïc rôõ ngay sau ñoù: "Vaø ngaøy thöù ba, Ngaøi ñaõ soáng laïi" (1C 15:4).

Söï cheát cuûa Chuùa Kitoâ laø choùp ñænh cuûa söï vaâng phuïc troïn haûo cuûa Ngaøi. Nhöng moät traät ñoù cuõng laø choùp ñænh cuûa coâng vieäc maïc khaûi cuûa Ngaøi veà thöïc höõu vaø baûn lónh cuûa Thieân Chuùa: töùc laø loøng yeâu meán tuyeät ñoái. Vaø bôûi ñoù, theo thaùnh Yoan, chính trong söï cheát cuûa Chuùa Kitoâ maø vinh quang Thieân Chuùa ñöôïc maïc khaûi caùch ñaày ñuû hôn heát, hay noùi caùch khaùc:

"Lôøi ñaõ thaønh xaùc phaøm" moät caùch troïn haûo hôn caû.

Thaäp giaù laø nôi Thieân Chuùa vaø ngöôøi ta gaëp nhau caùch troïn haûo, söï gaëp gôõ laøm cuøng ñích cuûa caû lòch söû. Vaø ñieàu aáy ñaõ ñöôïc thöïc hieän trong moät ngöôøi, vaø duy chæ coù moät ngöôøi aáy, neân töø ñoù: "Con ngöôøi" aáy ñaõ thaønh trung taâm cho lòch söû, laøm cho lòch söû coù yù nghóa, coù cuøng ñích. "Ñöùc Yeâsu Kitoâ: hoâm qua vaø hoâm nay vaãn laø moät, vaø cho ñeán muoân ñôøi" (Hr 13:8).

Vaø nhö vaäy Hoäi thaùnh ñaõ xuaát hieän, haäu quaû tröïc tieáp cuûa bieán coá coù hai maët laø söï cheát vaø söï soáng laïi cuûa Chuùa Kitoâ. Ñoù laø vieäc Thieân Chuùa ñaõ laøm ñeå thieát laäp Giao öôùc môùi, nhôø ñoù daân cuûa Ngöôøi ñöôïc vaøo moät ñôøi soáng môùi.

Caùc toâng ñoà ñaõ ra ñi rao giaûng. Hoï nhôù laïi Chuùa ñaõ noùi gì trong böõa cuoái cuøng hoï ñöôïc aên uoáng vôùi Ngaøi: Ñeâm tröôùc ngaøy Ngaøi chòu naïn, Ngaøi ñaõ caàm laáy baùnh, beû ra vaø chia cho hoï, vôùi nhöõng lôøi ñaùng kinh ngaïc: "Naøy laø mình Ta, vì caùc ngöôi; haõy laøm söï naøy maø nhôù ñeán Ta". Cuõng vaäy veà cheùn, sau khi ñaõ duøng böõa toái xong, maø raèng: "Cheùn naøy laø Giao öôùc môùi trong Maùu Ta, caùc ngöôi haõy laøm söï naøy moãi khi uoáng, maø nhôù ñeán Ta" (1C 11:23-25). Vaø baây giôø hoï hieåu hôn yù Ngaøi muoán noùi. Vaø ñeå laøm nhö chöùng chæ vónh toàn cho söï thöïc Thieân Chuùa ñaõ laøm trong Chuùa Kitoâ, hoï laäp laïi trong böõa aên thaân maät cuûa hoï ñieàu Ngaøi ñaõ noùi vaø ñaõ laøm. "Vì moãi laàn anh em aên baùnh aáy, vaø uoáng cheùn aáy, anh em loan baùo söï cheát cuûa Chuùa, cho tôùi luùc Ngaøi ñeán" (1C 11:26). Ñoù laø kyù öùc tieân khôûi veà söï kieän Yeâsu Nazaret, vaø ñoù cuõng laø ñieàu Hoäi thaùnh vaãn coøn laøm laïi luoân, ñeå luoân luoân soáng laïi kyù öùc veà bieán coá vaø mong raèng "Ñöôïc neân ñoàng hình, ñoàng daïng vôøi söï cheát cuûa Ngaøi, thì troâng ñöôïc bieát Ngaøi vaø quyeàn naêng soáng laïi cuûa Ngaøi" (Ph 3:10).

Trôû veà Muïc Luïc Kinh Thaùnh Taân Öôùc

Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page