Thaùnh Coâng Ñoàng Chung Vaticanoâ II
Hieán Cheá Muïc Vuï
Veà
Giaùo Hoäi
Trong Theá Giôùi Ngaøy Nay
Gaudium Et Spes
Baûn dòch Vieät Ngöõ cuûa Giaùo Hoaøng Hoïc Vieän Pioâ X
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Phaàn Thöù Nhaát
Giaùo Hoäi Vaø Thieân Chöùc Con Ngöôøi 12*
11. Ñaùp öùng nhöõng thuùc baùch cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Daân Thieân Chuùa, nhôø ñöùc tin maø tin raèng mình ñöôïc Thaùnh Thaàn Thieân Chuùa laø Ñaáng bao phuû maët ñaát höôùng daãn, coá gaéng nhaän ñònh ñaâu laø nhöõng daáu chæ thöïc veà söï hieän dieän hoaëc yù ñònh cuûa Thieân Chuùa trong moïi bieán coá, moïi yeâu saùch vaø öôùc voïng maø hoï döï phaàn vôùi nhöõng ngöôøi ñöông thôøi. Thöïc vaäy, ñöùc tin laáy aùnh saùng môùi 13* maø chieáu soi moïi söï vaø bieåu loä yù ñònh cuûa Thieân Chuùa veà thieân chöùc toaøn veïn cuûa con ngöôøi vaø do ñoù höôùng daãn lyù trí tôùi nhöõng giaûi quyeát hoaøn toaøn nhaân baûn.
Tröôùc heát döôùi aùnh saùng naøy, Coâng Ñoàng muoán thaåm ñònh nhöõng giaù trò ngaøy naøy raát ñöôïc ñeà cao vaø ñöa chuùng veà tôùi nguoàn phaùt sinh laø Thieân Chuùa. Thöïc vaäy, nhöõng giaù trò naøy, vì phaùt sinh do taøi naêng cuûa con ngöôøi ñöôïc Thieân Chuùa ban cho, neân raát toát ñeïp. Nhöng vì loøng ngöôøi ñaõ hö hoûng neân nhieâàu khi nhöõng giaù trò aáy ñaõ bò sai leäch ngoaøi traät töï phaûi coù, bôûi vaäy chuùng caàn ñöôïc thanh loïc 14*.
Vaäy Giaùo Hoäi nghó gì veà con ngöôøi? Phaûi ñöa ra nhöõng ñieåm naøo ñeå xaây döïng xaõ hoäi ngaøy nay? Ñaâu laø yù nghóa cuoái cuøng cuûa hoaït ñoäng con ngöôøi trong vuõ truï? Ngöôøi ta ñang chôø moät giaûi ñaùp cho nhöõng caâu hoûi treân ñaây. Nhö theá seõ toû roõ raèng daân Chuùa vaø nhaân loaïi, trong ñoù daân Chuùa laø moät thaønh phaàn, phuïc vuï laãn nhau ñeán noãi söù meänh cuûa Giaùo Hoäi bieåu loä ñöôïc tính caùch toân giaùo vaø chính vì theá bieåu loä ñöôïc caû tính caùch hoaøn toaøn nhaân loaïi.
Chöông I
Phaåm Giaù Con Ngöôøi 15*
12. Con ngöôøi theo hình aûnh Thieân Chuùa. Nhöõng keû tin cuõng nhö nhöõng keû khoâng tin döôøng nhö ñoàng quan ñieåm laø moïi vaät treân ñòa caàu phaûi ñöôïc höôùng veà con ngöôøi nhö laø trung taâm vaø toät ñieåm cuûa chuùng.
Vaäy con ngöôøi laø gì? Con ngöôøi ñaõ vaø coøn ñang ñöa ra nhieàu quan nieäm veà chính mình, nhöõng quan nieäm khaùc nhau vaø ñoâi khi traùi ngöôïc nhau. Theo nhöõng quan nieäm ñoù, thöôøng con ngöôøi taùn döông mình nhö moät maãu möïc tuyeät ñoái hay laïi cheâ bai ñeán ñoä tuyeät voïng, töø ñoù con ngöôøi hoaøi nghi vaø lo laéng. Thoâng caûm saâu xa ñöôïc nhöõng khoù khaên naøy, Giaùo Hoäi, vì ñöôïc Thieân Chuùa laø Ñaáng maïc khaûi daïy doã, coù theå ñem laïi caâu giaûi ñaùp cho nhöõng khoù khaên aáy, nhôø ñoù dieãn taû ñöôïc thaân phaän ñích thöïc cuûa con ngöôøi, giaûi baøy nhöõng yeáu heøn, ñoàng thôøi coù theå nhìn nhaän xaùc ñaùng phaåm giaù vaø thieân chöùc cuûa con ngöôøi.
Thöïc vaäy, Thaùnh Kinh daïy raèng con ngöôøi ñaõ ñöôïc taïo döïng “theo hình aûnh cuûa Thieân Chuùa” coù khaû naêng nhaän bieát vaø yeâu meán Ñaáng Taïo Döïng mình, ñöôïc Ngaøi ñaët laøm chuû moïi taïo vaät treân traùi ñaát 1 ñeå cai trò vaø xöû duïng chuùng maø ngôïi khen Thieân Chuùa 2. Vì “theá nhaân laø chi ñeå Ngaøi nhôù ñeán? hay con ngöôøi laø gì ñeå Ngaøi phaûi baän taâm? So vôùi thieân thaàn Ngaøi coù ñeå cho thua maáy tí. Vinh döï huy hoaøng laø trieàu thieân Ngaøi ban taëng. Ngaøi cho thoáng trò caùc kieät taùc tay Ngaøi laøm, muoân söï Ngaøi ñaõ ñaët döôùi chaân” (Tv 8,5-7).
Nhöng Thieân Chuùa ñaõ khoâng döïng neân con ngöôøi coâ ñoäc: bôûi vì töø khôûi thuûy “Ngaøi ñaõ taïo döïng coù nam vaø coù nöõ” (Stk 1,2-7). Söï lieân keát giöõa hoï ñaõ taïo neân moät thöù coäng ñoaøn ñaàu tieân giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi. Thöïc vaäy, töï baûn tính thaâm saâu cuûa mình, con ngöôøi laø moät höõu theå coù xaõ hoäi tính vaø neáu khoâng lieân laïc vôùi nhöõng ngöôøi khaùc con ngöôøi seõ khoâng soáng vaø phaùt trieån taøi naêng mình.
Vì theá nhö ta laïi ñoïc thaáy ngay trang ñaàu cuûa Thaùnh Kinh: “Thieân Chuùa ñaõ thaáy taát caû nhöõng gì Ngaøi ñaõ laøm ñeàu raát toát ñeïp” (Stk 1,31).
13. Toäi loãi. Ñöôïc Thieân Chuùa thieát laäp trong söï coâng chính, tuy nhieân ngay töø ñaàu lòch söû, con ngöôøi nghe theo Thaàn Döõ neân ñaõ laïm duïng töï do cuûa mình khi noåi daäy choáng laïi Thieân Chuùa vaø muoán ñaït tôùi cöùu caùnh cuûa mình ngoaøi Thieân Chuùa. Duø hoï ñaõ nhaän bieát Thieân Chuùa nhöng hoï ñaõ chaúng toân vinh Ngaøi nhö Thieân Chuùa, traùi laïi taâm hoàn meâ muoäi cuûa hoï ñaõ ra toái taêm vaø hoï ñaõ phuïng söï taïo vaät hôn laø phuïng söï Ñaáng Taïo Hoùa 3. Ñieàu Thieân Chuùa maïc khaûi cho ta bieát cuõng phuø hôïp vôùi kinh nghieäm cuûa ta. Bôûi vì neáu nhìn saâu taän ñaùy loøng mình, con ngöôøi cuõng khaùm phaù ra raèng mình ñaõ höôùng veà söï döõ vaø ñaõ nguïp laën trong muoân vaøn söï döõ laø nhöõng ñieàu khoâng theå xuaát phaùt töø Ñaáng Taïo Hoùa toát laønh cuûa mình. Nhieàu khi töø choái khoâng nhìn nhaän Thieân Chuùa nhö nguyeân uûy cuûa mình, con ngöôøi cuõng phaù ñoå traät töï phaûi coù ñeå ñaït tôùi cuøng ñích cuûa mình vaø ñoàng thôøi phaù vôõ moïi hoøa hôïp nôi chính baûn thaân cuõng nhö ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khaùc vaø vôùi moïi loaøi thuï taïo.
Vaäy trong chính con ngöôøi ñaõ coù söï chia reõ 16*. Vì theá taát caû cuoäc soáng cuûa con ngöôøi, hoaëc rieâng reõ, hoaëc taäp theå, ñeàu bieåu hieän nhö moät cuoäc chieán, dó nhieân laø bi thaûm, giöõa toát vaø xaáu, giöõa aùnh saùng vaø toái taêm. Hôn nöõa, con ngöôøi thaáy mình khoâng ñuû söùc khi phaûi töï mình chieán thaéng höõu hieäu nhöõng taán coâng cuûa söï döõ ñeán noãi moãi ngöôøi caûm thaáy döôøng nhö bò xieàng xích troùi buoäc. Nhöng chính Chuùa ñaõ ñeán ñeå giaûi phoùng con ngöôøi vaø laøm cho con ngöôøi trôû neân maïnh meõ khi Ngaøi ñoåi môùi töï noäi taâm hoï vaø loaïi ra ngoaøi thuû laõnh cuûa theá gian naøy (xem Gio 12,31) laø keû ñaõ kìm giöõ hoï trong voøng noâ leä toäi loãi 4. Toäi loãi laøm suy giaûm chính con ngöôøi vaø ngaên caûn khoâng cho con ngöôøi ñaït tôùi söï vieân maõn 17*.
Döôùi aùnh saùng maïc khaûi naøy, thieân chöùc cao caû vaø noãi thoáng khoå saâu xa maø con ngöôøi nghieäm thaáy ñeàu tìm ñöôïc yù nghóa cuoái cuøng cuûa chuùng.
14. Söï caáu taïo cuûa con ngöôøi. Con ngöôøi duy nhaát vôùi xaùc hoàn. Xeùt veà theå xaùc, con ngöôøi laø moät toång hôïp nhöõng yeáu toá thuoäc theá giôùi vaät chaát. Vì theá nhôø con ngöôøi maø nhöõng yeáu toá aáy ñaït tôùi tuyeät ñænh cuûa chuùng vaø töï do daâng lôøi ca tuïng Ñaáng Taïo Hoùa 5. Vaäy con ngöôøi khoâng ñöôïc khinh mieät ñôøi soáng theå xaùc. Nhöng traùi laïi con ngöôøi phaûi coi thaân xaùc mình laø toát ñeïp vaø ñaùng toân troïng vì thaân xaùc aáy do Chuùa taïo döïng vaø phaûi ñöôïc soáng laïi ngaøy sau heát. Tuy nhieân, mang thöông tích do toäi loãi gaây neân, con ngöôøi caûm nghieäm nôi chính mình nhöõng noåi loaïn cuûa thaân xaùc. Vaäy chính phaåm giaù con ngöôøi ñoøi hoûi con ngöôøi ca tuïng Thieân Chuùa nôi thaân xaùc cuûa mình 6 chöù ñöøng ñeå thaân xaùc aáy noâ leä cho nhöõng xu höôùng xaáu xa cuûa loøng mình 18*.
Thöïc vaäy, con ngöôøi khoâng laàm laãn khi hoï nhaän bieát mình cao caû hôn vuõ truï vaät chaát vaø khoâng coi mình chæ nhö moät maûnh vuïn cuûa thieân nhieân hay nhö moät phaàn töû voâ danh trong xaõ hoäi loaøi ngöôøi. Bôûi vì nhôø coù noäi giôùi 19*, con ngöôøi vöôït treân moïi vaät. Khi con ngöôøi quay veà vôùi loøng mình töùc laø hoï trôû veà vôùi noäi giôùi thaâm saâu naøy, ôû ñoù Thieân Chuùa, Ñaáng thaáu suoát taâm hoàn, ñang chôø ñôïi hoï 7, vaø cuõng nôi ñoù chính con ngöôøi töï ñònh ñoaït veà vaän meänh rieâng cuûa mình döôùi con maét cuûa Thieân Chuùa. Nhö vaäy, khi nhìn nhaän mình coù moät linh hoàn thieâng lieâng, baát töû, con ngöôøi khoâng phaûi laø bò meâ hoaëc bôûi moät thöù aûo töôûng phaùt sinh do nhöõng ñieàu kieän vaät lyù vaø xaõ hoäi. Traùi laïi, nhìn nhaän nhö theá laø con ngöôøi ñaõ ñaït tôùi chính chaân lyù saâu xa.
15. Phaåm giaù cuûa trí tueä, chaân lyù vaø söï hieåu bieát. Döï phaàn vaøo aùnh saùng cuûa trí tueä Thieân Chuùa, con ngöôøi coù lyù ñeå nhaän ñònh raèng nhôø trí tueä hoï vöôït treân moïi taïo vaät. Qua caùc thôøi ñaïi, nhôø chuyeân caàn trau doài taøi naêng cuûa mình, chính con ngöôøi ñaõ thöïc söï tieán boä trong nhöõng khoa hoïc thöïc nghieäm, nhöõng khoa kyõ thuaät vaø ngheä thuaät. Trong thôøi ñaïi chuùng ta, con ngöôøi ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh coâng phi thöôøng, nhaát laø trong vieäc khaùm phaù vaø cheá ngöï theá giôùi vaät chaát. Tuy nhieân con ngöôøi ñaõ luoân luoân tìm kieám vaø ñaõ khaùm phaù ra chaân lyù saâu xa hôn. Thöïc vaäy, trí khoân con ngöôøi khoâng haún chæ giôùi haïn trong nhöõng hieän töôïng maø thoâi, nhöng coøn coù theå thaáu trieät thöïc taïi sieâu hình moät caùch thöïc söï chaéc chaén, cho duø trí tueä phaàn naøo ñaõ bò môø toái vaø suy nhöôïc do haäu quaû cuûa toäi loãi.
Cuoái cuøng baûn chaát tri thöùc cuûa nhaân vò ñöôïc kieän toaøn vaø phaûi ñöôïc kieän toaøn nhôø söï “hieåu bieát” 20*. Chính söï hieåu bieát loâi keùo moät caùch dòu daøng taâm trí con ngöôøi tìm kieám vaø aùi moä nhöõng gì laø chaân, laø thieän. Roài nhôø thaám nhuaàn söï hieåu bieát maø con ngöôøi ñöôïc ñöa töø theá giôùi höõu hình tôùi theá giôùi voâ hình.
Hôn haún nhöõng theá kyû tröôùc, thôøi ñaïi chuùng ta caøng caàn ñeán söï hieåu bieát ñeå taát caû nhöõng khaùm phaù môùi cuûa con ngöôøi mang tính chaát nhaân baûn hôn. Bôûi vì vaän meänh töông lai cuûa theá giôùi seõ laâm nguy, neáu theá giôùi khoâng phaùt sinh ra nhöõng baäc thoâng thaùi loãi laïc. Hôn nöõa, phaûi löu yù raèng, nhieàu quoác gia tuy ngheøo naøn veà kinh teá, nhöng laïi giaøu coù veà phaàn hieåu bieát, neân vaãn coù theå trôï giuùp nhöõng quoác gia khaùc raát ñaéc löïc.
Nhôø hoàng aân cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, con ngöôøi, qua ñöùc tin, tieán tôùi söï chieâm ngöôõng vaø neám höôûng maàu nhieäm Thaùnh yù Thieân Chuùa 8.
16. Phaåm giaù cuûa löông taâm 21*. Con ngöôøi khaùm phaù ra taän ñaùy löông taâm moät leà luaät maø chính con ngöôøi khoâng ñaët ra cho mình, nhöng vaãn phaûi tuaân theo, vaø tieáng noùi cuûa löông taâm luoân luoân keâu goïi con ngöôøi phaûi yeâu meán vaø thi haønh ñieàu thieän cuõng nhö traùnh ñieàu aùc. Tieáng noùi aáy aâm vang ñuùng luùc trong taâm hoàn cuûa chính con ngöôøi: haõy laøm ñieàu naøy, haõy traùnh ñieàu kia. Quaû thaät con ngöôøi coù leà luaät ñöôïc Chuùa khaéc ghi trong taâm hoàn. Tuaân theo leà luaät aáy chính laø phaåm giaù cuûa con ngöôøi vaø chính con ngöôøi cuõng seõ bò xeùt xöû theo leà luaät aáy nöõa 9. Löông taâm laø taâm ñieåm saâu kín nhaát vaø laø cung thaùnh cuûa con ngöôøi, nôi ñaây con ngöôøi chæ hieän dieän moät mình vôùi Thieân Chuùa vaø tieáng noùi cuûa Ngaøi vang doäi trong thaâm taâm hoï 10. Nhôø löông taâm, leà luaät ñöôïc thöïc hieän trong söï yeâu meán Thieân Chuùa vaø anh em, vaø ñöôïc bieåu loä caùch kyø dieäu 11. Trung thaønh vôùi löông taâm, ngöôøi Kitoâ giaùo lieân keát vôùi nhöõng ngöôøi khaùc ñeå tìm kieám chaân lyù vaø giaûi quyeát trong chaân lyù bieát bao vaán ñeà luaân lyù ñöôïc ñaët ra trong ñôøi soáng caù nhaân cuõng nhö trong giao tieáp xaõ hoäi. Bôûi vaäy löông taâm ngay thaúng caøng thaéng theá thì nhöõng caù nhaân vaø coäng ñoaøn caøng traùnh ñöôïc ñoäc ñoaùn muø quaùng vaø caøng noã löïc tuaân phuïc nhöõng tieâu chuaån khaùch quan cuûa luaân lyù. Tuy nhieân, löông taâm nhieàu khi laàm laïc vì voâ tri baát khaû thaéng, nhöng cuõng khoâng vì theá maø maát heát phaåm giaù. Nhöng khoâng theå noùi nhö vaäy khi con ngöôøi ít lo laéng tìm kieám ñieàu chaân vaø ñieàu thieän cuõng nhö khi vì thoùi quen phaïm toäi maø löông taâm daàn daàn trôû neân muø quaùng.
17. Söï cao caû cuûa töï do 22*. Nhöng con ngöôøi chæ coù theå quay veà vôùi söï thieän moät caùch töï do. Söï töï do aáy nhöõng ngöôøi ñöông thôøi vôùi chuùng ta raát ngöôõng moä vaø haêng say theo ñuoåi, vaø hoï thöïc coù lyù. Tuy nhieân, laém luùc hoï coå voõ töï do moät caùch leäch laïc nhö coù theå laøm baát cöù ñieàu gì mình thích, caû ñieàu xaáu. Nhöng töï do ñích thöïc laø daáu chæ cao caû nhaát cuûa hình aûnh Thieân Chuùa trong con ngöôøi. Bôûi vì Thieân Chuùa ñaõ muoán ñeå con ngöôøi töï ñònh lieäu 12, haàu con ngöôøi töï mình ñi tìm Ñaáng Taïo Döïng vaø nhôø keát hôïp vôùi Ngaøi con ngöôøi tieán tôùi söï hoaøn thieän troïn veïn vaø haïnh phuùc. Vaäy phaåm giaù cuûa con ngöôøi ñoøi hoï phaûi haønh ñoäng theo söï choïn löïa yù thöùc vaø töï do, nghóa laø chính con ngöôøi ñöôïc thuùc ñaåy vaø höôùng daãn töï beân trong, chöù khoâng do baûn naêng muø quaùng hay cöôõng cheá hoaøn toaøn beân ngoaøi. Con ngöôøi seõ ñaït tôùi phaåm giaù aáy moät khi nhôø töï giaûi thoaùt khoûi moïi kieàm toûa cuûa ñam meâ, con ngöôøi theo ñuoåi cuøng ñích cuûa mình trong söï töï do choïn laáy ñieàu thieän vaø khoân kheùo cuõng nhö thöïc söï taïo cho mình nhöõng phöông tieän thích öùng. Töï do cuûa con ngöôøi vì bò toäi loãi laøm toån thöông neân chæ nhôø ôn Chuùa trôï löïc môùi coù theå thöïc hieän vieäc höôùng veà Thieân Chuùa caùch hoaøn toaøn soáng ñoäng. Vaäy tröôùc toøa aùn Thieân Chuùa, moãi ngöôøi seõ phaûi traû leõ veà ñôøi soáng cuûa mình tuøy theo chính hoï ñaõ laøm ñieàu thieän hay ñieàu aùc 13.
18. Maàu nhieäm söï cheát. Tröôùc caùi cheát, bí aån veà thaân phaän con ngöôøi leân cao tôùi toät ñoä. Con ngöôøi khoâng nhöõng bò haønh haï bôûi ñau khoå vaø söï tieán daàn ñeán tan raõ cuûa thaân xaùc, maø hôn theá nöõa, coøn bò daøy voø bôûi noãi lo sôï bò tieâu dieät ñôøi ñôøi. Theo baûn naêng cuûa loøng mình, con ngöôøi coù lyù ñeå gheâ sôï cuõng nhö töø choái söï huûy hoaïi hoaøn toaøn vaø söï tieâu dieät vónh vieãn cuûa baûn thaân. Maàm soáng vónh cöûu maø con ngöôøi mang trong mình khoâng theå giaûn löôïc vaøo nguyeân vaät chaát, neân noù noåi leân choáng laïi söï cheát. Moïi coá gaéng cuûa kyõ thuaät, duø raát höõu ích, cuõng khoâng theå laøm nguoâi ñöôïc noãi lo aâu cuûa con ngöôøi: bôûi vì ñôøi soáng sinh vaät, duø coù ñöôïc keùo daøi theâm ñi nöõa, cuõng khoâng theå thoûa maõn ñöôïc khaùt voïng moät cuoäc soáng mai haäu ñaõ ñöôïc in saâu trong loøng con ngöôøi.
Tröôùc caùi cheát, oùc töôûng töôïng cuûa con ngöôøi ñaønh baát löïc. Nhöng Giaùo Hoäi, ñöôïc Maïc Khaûi cuûa Thieân Chuùa daïy baûo, quaû quyeát raèng con ngöôøi ñöôïc Chuùa döïng neân ñeå ñaït tôùi cöùu caùnh haïnh phuùc sau nhöõng khoå cöïc traàn theá naøy. Hôn nöõa, ñöùc tin Kitoâ giaùo coøn daïy raèng giaû nhö con ngöôøi khoâng phaïm toäi, thì ñaõ khoâng phaûi cheát 14; söï cheát naøy seõ bò ñaùnh baïi khi Ñaáng Cöùu Theá toaøn naêng vaø nhaân aùi mang laïi cho con ngöôøi söï cöùu roãi maø vì toäi loãi, hoï ñaõ ñaùnh maát. Bôûi vì Thieân Chuùa ñaõ vaø ñang keâu goïi con ngöôøi ñem toaøn thaân keát hôïp vôùi Ngaøi trong söï thoâng hieäp vónh vieãn vaøo söï soáng baát dieät cuûa Thieân Chuùa. Chuùa Kitoâ ñaõ ñem laïi chieán thaéng aáy khi Ngöôøi soáng laïi vaø nhôø caùi cheát cuûa Ngöôøi, Ngöôøi ñaõ giaûi phoùng con ngöôøi khoûi söï cheát 15. Vaäy ñöùc tin vôùi nhöõng lyù chöùng vöõng chaéc ñem laïi giaûi ñaùp cho baát cöù ai khaéc khoaûi öu tö veà soá phaän töông lai cuûa mình. Ñoàng thôøi ñöùc tin coøn cho con ngöôøi khaû naêng hieäp thoâng vôùi nhöõng anh em thaân yeâu ñaõ cheát trong Chuùa Kitoâ, vaø laøm cho hoï hy voïng raèng nhöõng ngöôøi aáy ñaõ ñöôïc soáng thöïc söï nôi Thieân Chuùa.
19. Nhöõng hình thöùc vaø nguyeân nhaân voâ thaàn 23*. YÙ nghóa cao caû nhaát cuûa phaåm giaù con ngöôøi laø con ngöôøi ñöôïc keâu goïi tôùì keát hieäp vôùi Thieân Chuùa. Ngay töø luùc môùi sinh ra, con ngöôøi ñaõ ñöôïc môøi goïi ñoái thoaïi vôùi Thieân Chuùa: thöïc theá, con ngöôøi hieän höõu chæ laø do Thieân Chuùa ñaõ vì yeâu thöông neân taïo döïng neân con ngöôøi, vaø cuõng vì yeâu thöông maø luoân luoân baûo toàn con ngöôøi; hôn nöõa con ngöôøi chæ soáng hoaøn toaøn theo chaân lyù moät khi töï yù nhìn nhaän tình yeâu aáy vaø phoù thaùc cho Ñaáng taïo döïng mình. Tuy nhieân coù nhieàu ngöôøi ñöông thôøi vôùi chuùng ta khoâng nhaän ra hoaëc coâng khai gaït boû söï lieân keát maät thieát vaø soáng ñoäng giöõa con ngöôøi vôùi Thieân Chuùa. Vì theá thuyeát voâ thaàn phaûi ñöôïc keå laø moät trong nhöõng söï kieän quan troïng nhaát trong thôøi ñaïi naøy vaø caàn phaûi ñöôïc nghieân cöùu kyõ caøng hôn.
Danh töø voâ thaàn chæ nhöõng hieän töôïng raát khaùc nhau. Thöïc vaäy, coù ngöôøi phuû nhaän Thieân Chuùa caùch toû töôøng, coù ngöôøi laïi nghó raèng con ngöôøi hoaøn toaøn khoâng theå quaû quyeát gì veà Thieân Chuùa caû. Coù ngöôøi muoán cöùu xeùt vaán ñeà veà Thieân Chuùa theo moät phöông phaùp laøm cho vaán ñeà ñoù xem ra thieáu haún yù nghóa. Vöôït quaù phaïm vi khoa hoïc thöïc nghieäm moät caùch voâ lyù, nhieàu ngöôøi hoaëc chuû tröông giaûi thích moïi söï chæ baèng khoa hoïc naøy, hoaëc traùi laïi, hoaøn toaøn khoâng chaáp nhaän moät chaân lyù naøo laø tuyeät ñoái. Coù ngöôøi laïi quaù ñeà cao con ngöôøi ñeán noãi söï tin töôûng vaøo Thieân Chuùa trôû neân voâ nghóa; nhöõng ngöôøi naøy xem ra muoán ñeà cao con ngöôøi hôn laø muoán choái boû Thieân Chuùa. Coù ngöôøi hình dung ra cho mình moät Thieân Chuùa theo kieåu hoï töôûng ñeán noãi bieåu töôïng maø hoï baøi xích khoâng coøn ñieåm naøo laø Thieân Chuùa cuûa Phuùc AÂm caû. Caû vaán ñeà veà Thieân Chuùa cuõng khoâng heà ñöôïc ñaët ra bôûi vì xem ra hoï khoâng caûm thaáy aùy naùy gì veà toân giaùo cuõng nhö khoâng thaáy taïi sao laïi phaûi baän taâm veà vaán ñeà ñoù. Ngoaøi ra, chuû nghóa voâ thaàn nhieàu luùc phaùt sinh hoaëc do söï phaûn khaùng maõnh lieät choáng laïi söï döõ trong theá gian hoaëc do nhaän ñònh sai laàm cho moät soá giaù trò cuûa con ngöôøi laø tuyeät ñoái ñeán noãi laáy chuùng thay theá cho chính Thieân Chuùa. Ngay caû neàn vaên minh hieän ñaïi nhieàu luùc coù theå laøm cho khoù ñeán vôùi Thieân Chuùa hôn, khoâng phaûi töï noù, nhöng vì noù quaù baùm víu vaøo nhöõng thöïc taïi traàn gian.
Quaû thöïc, nhöõng ngöôøi khoâng nghe theo tieáng noùi cuûa löông taâm, coá tình loaïi tröø Thieân Chuùa ra khoûi loøng mình vaø traùnh neù nhöõng vaán ñeà toân giaùo, chaéc chaén hoï maéc loãi. Song chính nhöõng tín höõu nhieàu luùc cuõng coù moät phaàn traùch nhieäm veà vaán ñeà naøy. Bôûi vì chuû nghóa voâ thaàn noùi chung khoâng phaûi do moät nguyeân nhaân duy nhaát, nhöng traùi laïi noù phaùt sinh do nhieàu nguyeân nhaân. Trong nhöõng nguyeân nhaân aáy coøn phaûi keå tôùi phaûn öùng chæ trích choáng laïi caùc toân giaùo, hôn nöõa ôû moät vaøi nôi, coøn choáng laïi caû Kitoâ giaùo. Tín höõu coù theå chòu phaàn traùch nhieäm khoâng phaûi laø nhoû trong vieäc khai sinh voâ thaàn, hoaëc bôûi xao laõng vieäc giaùo duïc ñöùc tin, hoaëc trình baøy sai laïc veà giaùo lyù, hoaëc do nhöõng thieáu soùt trong ñôøi soáng toân giaùo, luaân lyù vaø xaõ hoäi. Phaûi noùi raèng hoï che giaáu hôn laø baøy toû boä maët ñích thöïc cuûa Thieân Chuùa vaø toân giaùo.
20. Voâ thaàn coù heä thoáng. Voâ thaàn hieän nay nhieàu khi cuõng ñöôïc trình baøy nhö moät heä thoáng; khoâng keå tôùi nhöõng nguyeân nhaân khaùc, heä thoáng naøy quaù nhaán maïnh ñeán khaùt voïng ñöôïc töï laäp cuûa con ngöôøi ñeán ñoä laøm cho noù khoù chaáp nhaän baát cöù söï leä thuoäc naøo vaøo Thieân Chuùa. Nhöõng ngöôøi chuû tröông thuyeát voâ thaàn nhö vaäy cho raèng töï do heä taïi ôû con ngöôøi laø chính cuøng ñích cho mình, laø ngöôøi taïo neân vaø ñieàu khieån 24* lòch söû rieâng cuûa mình. Hoï töôûng raèng quan nieäm treân khoâng theå ñi ñoâi vôùi söï nhìn nhaän Thieân Chuùa laø Ñaáng taùc thaønh vaø laø cuøng ñích cuûa moïi söï, hay ít ra quan nieäm nhö theá thì quaû quyeát coù Thieân Chuùa cuõng baèng thöøa. Chuû thuyeát naøy coù theå ñöôïc coå voõ theâm vì söï tieán trieån veà kyõ thuaät hieän nay ñem laïi cho con ngöôøi caûm töôûng mình ñaày theá löïc.
Trong soá nhöõng hình thöùc voâ thaàn hieän nay, khoâng theå boû qua moät hình thöùc voâ thaàn mong giaûi phoùng con ngöôøi, nhaát laø giaûi phoùng con ngöôøi veà phöông dieän kinh teá vaø xaõ hoäi. Hình thöùc voâ thaàn naøy cho raèng töï baûn chaát, toân giaùo vaãn ngaên caûn söï giaûi phoùng treân, vì khi gaây cho con ngöôøi nieàm hy voïng vaøo cuoäc soáng mai haäu vaø haõo huyeàn, toân giaùo ñaõ laøm cho hoï xao laõng vieäc xaây döïng xaõ hoäi döông theá naøy. Bôûi vaäy, nhöõng ngöôøi chuû tröông lyù thuyeát aáy, moät khi leân naém chính quyeàn, hoï kòch lieät choáng laïi toân giaùo, duøng caû nhöõng bieän phaùp cöôõng baùch cuûa chính quyeàn ñeå truyeàn baù thuyeát voâ thaàn nhaát laø trong phaïm vi giaùo duïc thanh thieáu nieân.
21. Thaùi ñoä cuûa Giaùo Hoäi ñoái vôùi chuû nghóa voâ thaàn. Trung thaønh vôùi Thieân Chuùa cuõng nhö vôùi con ngöôøi, Giaùo Hoäi khoâng theå khoâng tieáp tuïc leân aùn vôùi noãi ñau buoàn vaø vôùi taát caû söï cöông quyeát, nhö ñaõ töøng leân aùn 16, nhöõng chuû thuyeát voâ thaàn vaø nhöõng haønh ñoäng nguy haïi ñi ngöôïc laïi lyù trí vaø kinh nghieäm chung cuûa con ngöôøi cuõng nhö laøm cho con ngöôøi maát ñi söï cao caû baåm sinh cuûa mình.
Tuy nhieân Giaùo Hoäi vaãn coá gaéng tìm hieåu nhöõng nguyeân nhaân choái töø Thieân Chuùa tieàm aån trong taâm trí nhöõng ngöôøi voâ thaàn vaø yù thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa nhöõng vaán ñeà do voâ thaàn khôi leân vaø vì yeâu thöông moïi ngöôøi, neân Giaùo Hoäi thaáy caàn phaûi cöùu xeùt nhöõng nguyeân nhaân aáy kyõ löôõng vaø saâu xa hôn.
Giaùo Hoäi cho raèng nhìn nhaän Thieân Chuùa khoâng coù gì nghòch laïi vôùi phaåm giaù con ngöôøi, vì phaåm giaù aáy ñaët neàn taûng vaø neân hoaøn haûo trong chính Thieân Chuùa: bôûi vì con ngöôøi coù trí tueä vaø töï do ñöôïc Thieân Chuùa, Ñaáng taïo döïng ñaët ñeå trong xaõ hoäi, nhöng nhaát laø vì con ngöôøi ñöôïc goïi ñeán thoâng hieäp vôùi chính Thieân Chuùa vaø tham döï vaøo haïnh phuùc cuûa Ngaøi nhö con caùi. Ngoaøi ra, Giaùo Hoäi coøn daïy raèng hy voïng vaøo ñôøi soáng mai sau khoâng laøm giaûm taàm quan troïng nhöõng boån phaän ôû traàn gian naøy maø traùi laïi coøn theâm nhöõng ñoäng löïc môùi giuùp hoaøn taát nhöõng boån phaän aáy. Vaû laïi, neáu thieáu caên baûn laø Thieân Chuùa vaø thieáu nieàm hy voïng vaøo ñôøi soáng tröôøng cöûu thì phaåm giaù con ngöôøi seõ bò toån thöông caùch traàm troïng nhö thöôøng thaáy ngaøy nay, vaø nhöõng bí aån veà söï soáng, söï cheát, veà toäi loãi vaø ñau khoå vaãn khoâng giaûi ñaùp ñöôïc, nhö theá con ngöôøi nhieàu khi rôi vaøo tuyeät voïng.
Trong khi ñoù, moãi ngöôøi vaãn coøn laø moät caâu hoûi chöa giaûi ñaùp cho chính mình, moät caâu hoûi chæ thaáy lôø môø. Bôûi vì coù nhöõng luùc, nhaát laø trong nhöõng bieán coá lôùn lao cuûa cuoäc soáng, khoâng ai coù theå hoaøn toaøn traùnh ñöôïc caâu hoûi noùi treân. Chæ moät mình Thieân Chuùa laø Ñaáng keâu goïi con ngöôøi suy nghó saâu xa hôn vaø tìm hieåu khieâm toán hôn môùi ñem laïi ñöôïc caâu giaûi ñaùp hoaøn toaøn vaø heát söùc chaéc chaén.
Ñeå ñem laïi phöông thuoác chöõa trò voâ thaàn, ngöôøi ta phaûi caäy nhôø vaøo giaùo lyù ñöôïc trình baøy moät caùch thích hôïp vaø nhôø ñoù vaøo ñôøi soáng thanh khieát cuûa Giaùo Hoäi cuõng nhö cuûa caùc chi theå cuûa Giaùo Hoäi. Bôûi vì nhieäm vuï cuûa Giaùo Hoäi laø laøm sao cho Thieân Chuùa Cha vaø Chuùa Con nhaäp theå trôû neân hieän dieän vaø nhö theå thaáy ñöôïc baèng caùch chính Giaùo Hoäi töï ñoåi môùi vaø khoâng ngöøng tinh luyeän chính mình 17 döôùi söï höôùng daãn cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Ñieàu ñoù tröôùc heát nhôø chöùng taù cuûa moät ñöùc tin soáng ñoäng vaø tröôûng thaønh, nghóa laø moät ñöùc tin ñaõ ñöôïc huaán luyeän ñeå coù theå saùng suoát nhaän ñònh vaø thaéng vöôït nhöõng khoù khaên aáy. Raát nhieàu vò töû ñaïo ñaõ vaø coøn ñang huøng hoàn laøm chöùng cho ñöùc tin aáy. Ñöùc tin ñoù phaûi bieåu loä söï phong phuù cuûa mình baèng caùch thaám nhaäp vaøo toaøn theå ñôøi soáng cuûa caùc tín höõu, keå caû ñôøi soáng theá tuïc, vaø thuùc ñaåy hoï soáng coâng baèng, baùc aùi nhaát laø ñoái vôùi ngöôøi ngheøo khoå. Sau heát, ñieàu coù theå laøm chöùng veà söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa hôn caû laø ñöùc aùi huynh ñeä cuûa caùc tín höõu nhö hoï ñoàng taâm nhaát trí coäng taùc cho ñöùc tin Phuùc AÂm 18 vaø toû ra hoï laø daáu chæ hieäp nhaát.
Thöïc vaäy, Giaùo Hoäi duø hoaøn toaøn baùc boû thuyeát voâ thaàn, nhöng vaãn thaønh thöïc tuyeân boá raèng moïi ngöôøi, duø tin hay khoâng tin, cuõng ñeàu phaûi trôï löïc cho vieäc xaây döïng theá giôùi naøy ñöôïc hôïp lyù, laø nôi hoï ñang chung soáng: ñieàu aáy chaéc chaén khoâng theå coù ñöôïc neáu thieáu cuoäc ñoái thoaïi thaønh thöïc vaø khoân ngoan. Bôûi vaäy Giaùo Hoäi phaøn naøn veà söï kyø thò giöõa nhöõng ngöôøi tin vaø khoâng tin do moät soá nhaø laõnh ñaïo quoác gia gaây ra moät caùch baát coâng khi khoâng nhìn nhaän nhöõng quyeàn lôïi caên baûn cuûa con ngöôøi. Rieâng ñoái vôùi caùc tín höõu, Giaùo Hoäi ñoøi cho hoï phaûi ñöôïc töï do ñích thöïc ñeå hoï coù theå xaây döïng ñeàn thôø Thieân Chuùa ngay taïi traàn gian naøy. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi voâ thaàn, Giaùo Hoäi nhaân aùi môøi goïi hoï haõy nghieân cöùu Phuùc AÂm Chuùa Kitoâ vôùi moät taâm hoàn côûi môû.
Bôûi vaäy, Giaùo Hoäi ñaõ bieát roõ söù ñieäp cuûa mình phuø hôïp vôùi nhöõng khaùt voïng thaàm kín nhaát cuûa loøng ngöôøi, khi Giaùo Hoäi beânh vöïc thieân chöùc con ngöôøi vaø do ñoù ñem laïi nieàm hy voïng cho nhöõng ai ñaõ thaát voïng veà vaän maïng cao caû cuûa mình. Söù ñieäp cuûa Giaùo Hoäi chaúng nhöõng khoâng laøm suy giaûm con ngöôøi maø traùi laïi coøn ñoå traøn aùnh saùng, söï soáng vaø töï do ñeå giuùp con ngöôøi tieán boä. Ngoaøi söù ñieäp ñoù khoâng coøn gì khaùc coù theå thoûa maõn ñöôïc loøng ngöôøi. “Laïy Chuùa, Chuùa ñaõ döïng neân chuùng con ñeå chuùng con ñeán vôùi Chuùa, vaø taâm hoàn chuùng con coøn thao thöùc cho tôùi khi ñöôïc an nghæ trong Chuùa” 19.
22. Chuùa Kitoâ, Con Ngöôøi Môùi. Thöïc vaäy, maàu nhieäm veà con ngöôøi chæ thöïc söï ñöôïc saùng toû trong maàu nhieäm Ngoâi Lôøi nhaäp theå. Bôûi vì Adam con ngöôøi ñaàu tieân ñaõ laø hình boùng cuûa Adam seõ ñeán 20, laø Chuùa Kitoâ. Chuùa Kitoâ, Adam môùi, trong khi maïc khaûi veà Chuùa Cha vaø tình yeâu cuûa Ngaøi, ñaõ cho con ngöôøi bieát roõ veà chính con ngöôøi vaø toû cho hoï bieát thieân chöùc raát cao caû cuûa hoï. Bôûi vaäy khoâng laï gì khi nhöõng chaân lyù ñaõ noùi ôû treân ñeàu tìm thaáy nguoàn goác cuûa chuùng vaø ñaït tôùi toät ñieåm nôi Ngöôøi.
Laø “hình aûnh cuûa Thieân Chuùa voâ hình” (Col 1,15) 21, chính Ngöôøi laø con ngöôøi hoaøn haûo ñaõ traû laïi cho con chaùu cuûa Adam hình aûnh Thieân Chuùa ñaõ bò toäi nguyeân toå laøm sai leäch. Bôûi vì nôi Ngöôøi baûn tính nhaân loaïi ñaõ ñöôïc maëc laáy chöù khoâng bò tieâu dieät 22, do ñoù chính nôi chuùng ta nöõa baûn tính aáy cuõng ñöôïc naâng leân tôùi moät phaåm giaù sieâu vieät. Bôûi vì, chính Con Thieân Chuùa khi nhaäp theå, moät caùch naøo ñoù ñaõ keát hôïp vôùi taát caû moïi ngöôøi. Ngöôøi ñaõ laøm vieäc vôùi baøn tay con ngöôøi, ñaõ suy nghó baèng trí oùc con ngöôøi, ñaõ haønh ñoäng vôùi yù chí con ngöôøi 23, ñaõ yeâu meán baèng quaû tim con ngöôøi. Sinh bôûi trinh nöõ Maria, Ngöôøi ñaõ thöïc söï trôû neân moät ngöôøi giöõa chuùng ta, gioáng chuùng ta moïi söï, ngoaïi tröø toäi loãi 24.
Laø Chieân voâ toäi Ngöôøi töï yù ñoå maùu ra ñeå cho chuùng ta ñöôïc soáng, vaø chính trong Ngöôøi Thieân Chuùa ñaõ hoøa giaûi chuùng ta vôùi Thieân Chuùa vaø hoøa giaûi giöõa chuùng ta vôùi nhau 25 cuõng nhö ñem chuùng ta ra khoûi aùch noâ leä cuûa ma quæ vaø toäi loãi, do ñoù moãi ngöôøi chuùng ta ñeàu coù theå noùi nhö Thaùnh Toâng Ñoà raèng: Con Thieân Chuùa “ñaõ yeâu thöông toâi, laïi hieán thaân cho toâi nöõa” (Gal 2,20). Chòu ñau khoå cho chuùng ta, khoâng nhöõng Ngöôøi neâu göông ñeå chuùng ta theo veát chaân Ngöôøi 26, nhöng Ngöôøi coøn môû ra con ñöôøng môùi ñeå neáu chuùng ta theo Ngöôøi thì söï soáng vaø caùi cheát seõ ñöôïc thaùnh hoùa vaø coù moät yù nghóa môùi.
Con ngöôøi Kitoâ höõu khi trôû neân gioáng hình aûnh Chuùa Con laø Tröôûng Töû trong ñoaøn anh em ñoâng ñuùc 27, hoï nhaän ñöôïc “nhöõng hoa traùi ñaàu muøa cuûa Thaùnh Thaàn” (Rm 8,23), nhôø ñoù hoï coù theå chu toaøn leà luaät yeâu thöông môùi 28. Nhôø Thaùnh Thaàn laøm “baûo chöùng cho quyeàn thöøa töï” (Eph 1,14), toaøn theå con ngöôøi ñöôïc canh taân töø noäi taâm cho tôùi khi “thaân xaùc ñöôïc cöùu roãi” (Rm 8,23): “Neáu Thaùnh Thaàn Chuùa laø Ñaáng ñaõ khieán Chuùa Gieâsu töø keû cheát soáng laïi cö nguï trong anh em, chính Ñaáng ñaõ khieán Chuùa Gieâsu Kitoâ töø keû cheát soáng laïi ñoù cuõng seõ laøm soáng ñoäng thaân theå hay hö naùt cuûa anh em nhôø Thaùnh Thaàn Ngaøi ôû cuøng anh em”, (Rm8,11) 29. Ngöôøi Kitoâ höõu chaéc chaén caàn thieát vaø coù boån phaän chieán ñaáu choáng söï döõ khi phaûi traûi qua nhieàu gian nan cuõng nhö phaûi cheát nöõa. Nhöng vì ñöôïc döï phaàn vaøo maàu nhieäm phuïc sinh, 25* ñöôïc ñoàng hoùa vôùi caùi cheát cuûa Chuùa Kitoâ, ñöôïc maïnh meõ nhôø ñöùc caäy, hoï seõ ñöôïc soáng laïi 30.
Ñieàu noùi treân khoâng phaûi chæ coù giaù trò cho caùc tín höõu nhöng cho taát caû nhöõng ai coù thieän chí ñöôïc ôn thaùnh hoaït ñoäng moät caùch voâ hình trong taâm hoàn 31. Thöïc vaäy, vì Chuùa Kitoâ ñaõ cheát cho moïi ngöôøi 32 vaø vì ôn goïi cuoái cuøng cuûa con ngöôøi thöïc ra laø duy nhaát, nghóa laø do Thieân Chuùa, cho neân ta phaûi tin chaéc raèng Chuùa Thaùnh Thaàn ban cho moïi ngöôøi khaû naêng tham döï vaøo maàu nhieäm Phuïc Sinh aáy, caùch naøo ñoù chæ coù Chuùa bieát thoâi.
Ñoù laø tính chaát vaø söï cao caû cuûa maàu nhieäm con ngöôøi, maàu nhieäm ñöôïc Maïc Khaûi Kitoâ giaùo soi saùng cho caùc tín höõu. Vaäy nhôø Chuùa Kitoâ vaø trong Chuùa Kitoâ bí aån veà ñau khoå vaø söï cheát ñöôïc saùng toû, bí aån ñoù ñeø beïp chuùng ta neáu chuùng ta khoâng bieát ñeán Phuùc AÂm. Chuùa Kitoâ ñaõ soáng laïi nhôø söï cheát cuûa mình. Ngöôøi ñaõ huûy dieät söï cheát vaø Ngöôøi ñaõ ban cho ta doài daøo söï soáng 33 ñeå laø con caùi trong Chuùa Con chuùng ta keâu leân trong Thaùnh Thaàn: Abba, laïy Cha! 34.
Chuù Thích:
12* Trong phaàn thöù nhaát naøy Coâng Ñoàng tìm hieåu veà con ngöôøi döôùi aùnh saùng ñöùc tin ñeå roài trong phaàn thöù hai coù theå ñeà caäp tôùi moät soá vaán ñeà cuï theå. Chöông I noùi veà con ngöôøi trong theá giôùi: phaåm giaù cuûa con ngöôøi. Chöông II: veà con ngöôøi theo tính caùch xaõ hoäi. Chöông III: veà yù nghóa vaø giaù trò sinh hoaït cuûa con ngöôøi. Chöông IV: con ngöôøi vaø Giaùo Hoäi. (Trôû laïi ñaàu trang)
13* Soáng theo ñöùc tin khoâng phaûi laø quay löng traùnh neù tröôùc caùc vaán ñeà nhaân loaïi. Traùi laïi, chæ nhôø ñöùc tin chuùng ta môùi coù ñöôïc quan ñieåm toaøn dieän veà con ngöôøi (khoâng bieát ôn keâu goïi sieâu nhieân cuûa con ngöôøi laøm sao coù theå bieát chính con ngöôøi ñöôïc!). Neân, chæ nhôø ñöùc tin chuùng ta môùi coù theå tìm thaáy nhöõng giaûi ñaùp thöïc söï coù tính caùch nhaân loaïi bôûi vì ñöùc tin giuùp ta coi troïng con ngöôøi veà moïi phöông dieän. Dó nhieân ôû ñaây khoâng noùi tôùi moät ñöùc tin trong lyù thuyeát, chaúng aûnh höôûng gì ñeán caùc vieäc thöôøng nhaät. (Trôû laïi ñaàu trang)
14* Caùc giaù trò nhaân baûn, caùc nhaân baûn chuû nghóa (xem chuù thích veà soá 7) ñeàu mang yù nghóa mô hoà. Caû veà khía caïnh toát ñeïp nhaát cuûa chuùng, chuùng vaãn chöa hoaøn toaøn vaø khoâng ñuû ñeå “cöùu roãi” con ngöôøi - theo nhö yù muoán cuûa Thieân Chuùa! (Trôû laïi ñaàu trang)
15* Phaåm giaù con ngöôøi raát cao caû vì con ngöôøi laø hình aûnh cuûa Thieân Chuùa (soá 12) - daàu bò toäi loãi laøm maát veû trong saùng (soá 13) -, vì giaù trò baûn tính theå xaùc laãn linh hoàn cuûa mình (soá 14), ñaëc bieät cuûa lyù trí (soá 15), cuûa löông taâm luaân lyù (soá 16) cuûa quyeàn töï do (soá 17) vaø cuûa tính baát dieät (soá 18). Phaåm giaù ñoù bò hieän töôïng voâ thaàn laøm thieät haïi khoâng ít: Coâng Ñoàng moâ taû hieän töôïng vaø nguyeân nhaân cuûa noù roài neâu roõ thaùi ñoä cuûa Giaùo Hoäi (soá 19-21). Phaåm giaù cuûa con ngöôøi ñöôïc bieåu loä moät caùch hoaøn toaøn nôi Chuùa Kitoâ (soá 22). (Trôû laïi ñaàu trang)
1 Xem Stk 1,26; Kn 2,23. (Trôû laïi ñaàu trang)
2 Xem Hñ 17,3-10. (Trôû laïi ñaàu trang)
3 Xem Rm 1,21-25. (Trôû laïi ñaàu trang)
16* Ñaây laø moät trong nhöõng kinh nghieäm ñau ñôùn nhaát cuûa con ngöôøi. Con ngöôøi khoâng phaûi chæ laø khaùn giaû cuõng khoâng phaûi chæ coù vai troø taùc ñoäng trong cuoäc tranh ñaáu giöõa söï thieän vaø söï aùc. Cuoäc tranh ñaáu aáy ngay ôû giöõa taâm hoàn con ngöôøi. Nhöõng söï döõ vaät chaát (voâ tri, yeáu ñuoái, beänh taät...) ñeàu ñaët giôùihaïn bi thaûm cho loøng khaùt khao söï hoaøn haûo vaø toaøn veïn. Nhaát laø toäi aùc loâi cuoán con ngöôøi töø beân trong ñi ngöôïc vôùi nguyeän voïng saâu xa veà söï thieän (xem treân, soá 10). (Trôû laïi ñaàu trang)
4 Xem Gio 8,34. (Trôû laïi ñaàu trang)
17* Toäi loãi khoâng chæ coù nghóa laø töø choái laøm con Thieân Chuùa vaø do ñoù ngaên caûn khoâng cho con ngöôøi phaùt trieån troïn veïn, noù coøn laøm toån thöông chính baûn tính töï nhieân cuûa con ngöôøi: traùi ngöôïc vôùi lyù trí, ñe doïa yù chí, laøm cho söï töï do bò sai laïc... hình aûnh cuûa Thieân Chuùa laø con ngöôøi taát nhieân bò hö hoûng raát nhieàu. (Trôû laïi ñaàu trang)
5 Xem Ñn 3,57-90. (Trôû laïi ñaàu trang)
6 Xem 1Cor 6,13-20. (Trôû laïi ñaàu trang)
18* ÔÛ ñaây Coâng Ñoàng nhaéc laïi moät soá nhaän xeùt veà thaân xaùc theo thaàn hoïc coâng giaùo:
1) Thaân xaùc laø phaàn baûn theå cuûa thöïc taïi duy nhaát laø con ngöôøi. Con ngöôøi khoâng goàm coù hai phaàn: xaùc vaø hoàn, nhöng con ngöôøi laø xaùc vaø hoàn. Ta coøn coù theå noùi con ngöôøi laø thaân xaùc naøy: bôûi vì neáu chöa coù hoàn thì cuõng chöa phaûi laø thaân xaùc naøy, maø chæ laø moät ñoáng vaät chaát chöa thaønh theå.
2) Thaân theå vaät chaát keát tuï caùc yeáu toá toát cuûa giôùi voâ cô, cuûa giôùi thöïc vaät vaø ñoäng vaät. Nôi con ngöôøi, taát caû caùc nguyeân toá ñoù ñöôïc theâm yù thöùc vaø khaû naêng ñeå ngôïi khen Ñaáng Taïo Hoùa.
3) Ñöôïc Thieân Chuùa taïo neân, khoâng chæ vì Chuùa ñaõ taïo neân vaät chaát sô khai maø coøn do vieäc coäng taùc caàn thieát vaø heä troïng nhaát cuûa Thieân Chuùa vôùi ñoâi cha meï (x. 2Mac 7,22-23).
4) Thaân theå hay cheát cuoái cuøng seõ soáng laïi. Soáng laïi veû vang theo yù muoán cuûa Chuùa, gioáng nhö thaân theå cuûa Chuùa Kitoâ Anh Caû cuûa loaøi ngöôøi (ñaëc bieät cuûa tín höõu) (x. 1Cor 15,20-22.42-49).
5) Do ñoù ta phaûi kính troïng thaân theå.
6) Ñaøng khaùc toäi loãi - khoâng chæ nguyeân toäi maø coøn caùc toäi loãi khaùc, nhaát laø toäi loãi cuûa rieâng töøng ngöôøi - ñaõ laøm toån thöông noù. Caùc duïc voïng (söï sôï haõi, söï noåi giaän, tính löôøi bieáng, söï daâm duïc, v.v...) deã daøng thuùc ñaåy nguõ quan vaø taâm hoàn tìm kieám nhöõng ñoái töôïng baát chaáp tính caùch luaân lyù, hôn nöõa traùi ngöôïc vôùi lyù trí. Nhö theá con ngöôøi caûm thaáy thaân xaùc ñeø naëng mình, giôùi haïn mình vaø trôû neân chöôùng ngaïi vaät giöõa chính mình vaø tha nhaân... (x. Rm 7,24).
7) Vieäc laøm saùng danh Thieân Chuùa nôi thaân theå (x. 1Cor 6,20) ñoøi hoûi ta phaûi gaéng söùc tranh ñaáu vôùi nhöõng xu höôùng xaáu nôi thaân xaùc. Phaåm giaù cuûa con ngöôøi cuõng ñoøi hoûi nhö vaäy. “Nhôø thaân xaùc, con ngöôøi lieân laïc vôùi vuõ truï ñeå caûi thieän noù; vôùi tha nhaân, ñeå caûm thoâng (nôi hoân nhaân, thaân xaùc ñaït tôùi toät ñænh cuûa noù nhö khí cuï ñeå bieåu loä vaø phuïc vuï tình yeâu); vôùi Thieân Chuùa, ñeå trung thaønh phuïc vuï Chuùa heát loøng...” (Vatican II, Gaudium et Spes, x.b. l'Action populaire, ghi chuù 28). (Trôû laïi ñaàu trang)
19* Caâu naøy muoán noùi raèng con ngöôøi cao vöôït hôn vaø coù giaù trò hôn caû vuõ truï vì con ngöôøi coù lyù trí. Nhôø lyù trí con ngöôøi coù theå suy luaän, nhö quay veà noäi taïi cuûa mình ñeå tìm trong ñoù yù nghóa cuûa moïi söï vaø tìm caùch chæ huy khoâng nhöõng chính ñôøi mình maø coøn caùc thöïc taïi khaùc nöõa. (Trôû laïi ñaàu trang)
7 Xem 1V 16, 7; Gier 17,10. (Trôû laïi ñaàu trang)
20* Sapientia bôûi Sapere töùc laø neám muøi coù nghóa roäng hôn vaø saâu xa hôn danh töø hieåu bieát. Ñoù laø moät thöù hieåu bieát cuûa ngöôøi saùng suoát, cuûa ngöôøi khoâng phaûi chæ hieåu bieát chaân lyù maø coøn thöôûng thöùc yù nghóa thaâm saâu cuûa chaân lyù, duø chaân lyù ñoù laø nhöõng nhaän xeùt veà thieân nhieân, veà baûn tính con ngöôøi hay veà theá giôùi voâ hình. Ngöôøi hoïc thöùc chöa chaéc ñaõ coù thöù hieåu bieát naøy, traùi laïi keû voâ hoïc, muø chöõ, raát coù theå laïi ñöôïc thöù hieåu bieát ñoù. Ñaàu oùc khoa hoïc vaø kyõ thuaät cuûa thôøi ñaïi ít giuùp ta chieám ñöôïc thöù hieåu bieát aáy. (Trôû laïi ñaàu trang)
8 Xem Hñ 17,7-8. (Trôû laïi ñaàu trang)
21* Coâng Ñoàng ñaõ xaùc nhaän chieàu höôùng hieän nay ñang ñeà cao giaù trò vaø vai troø cuûa löông taâm. Khoâng laäp neân moät thuyeát naøo, nhöng Coâng Ñoàng nhaéc laïi nhöõng ñieåm chính trong thaàn hoïc Coâng Giaùo. Soá naøy dieãn taû löông taâm luaân lyù theo phöông phaùp hieän töôïng thuyeát: 1) löông taâm nhö tieáng noùi trong noäi taâm töøng ngöôøi, 2) chæ daãn veà ñieàu laønh ñieàu döõ, 3) vaø ñoøi hoûi phaûi traùnh ñieàu aùc, laøm ñieàu thieän, 4) ñoøi hoûi nhö ra leänh, 5) gioáng nhö moät leà luaät ñaõ ñöôïc khaéc ghi vaøo thaâm taâm, 6) khoâng phaûi do chính mình laäp ra.
Hieän töôïng ñoù ñaày yù nghóa. Theo Coâng Ñoàng: 7) Phaåm giaù con ngöôøi heä taïi vieäc vaâng theo tieáng noùi ñoù, 8) bôûi vì ñoù laø leà luaät cuoái cuøng ñoái vôùi töøng ngöôøi: theo ñoù con ngöôøi seõ bò xeùt xöû, 9) do ñaáy löông taâm cuõng laø nôi saâu kín nhaát trong ñoù con ngöôøi gaëp Chuùa moät mình, 10) vaø ôû ñoù con ngöôøi tìm thaáy luaät sinh hoaït laø luaät ñöôïc thöïc hieän trong giôùi raên meán Chuùa yeâu ngöôøi, 11) vì moïi ngöôøi ñeàu coù löông taâm neân tín höõu vaø moïi ngöôøi khaùc coù theå gaëp nhau vaø hieåu nhau trong khi tìm chaân lyù.
Coâng Ñoàng noùi, 12) veà löông taâm ngay thaúng (cuûa ngöôøi coá gaéng trung thaønh vôùi tieáng noùi ñoù) giuùp ta hoaït ñoäng theo qui taéc khaùch quan chöù khoâng töï yù muø quaùng. 13) Söï sai laàm khoâng laøm cho löông taâm aáy heát giaù trò: thöïc söï vì ngay thaúng nghó raèng hoaït ñoäng nhö theá hôïp vôùi yù Chuùa, ñöôïc Chuùa baèng loøng. 14) Chæ khi naøo coá yù töø boû chaân lyù vaø yù muoán cuûa Chuùa, hay laø khi löông taâm trôû neân lu môø vì toäi loãi, luùc aáy giaù trò cuûa noù môùi bò toån thöông. (Trôû laïi ñaàu trang)
9 Xem Rm 2,14-16. (Trôû laïi ñaàu trang)
10 Xem Pioâ XII, Thoâng ñieäp truyeàn thanh de conscientia christiana in juvenibus recte efformando, 23-3-1952: AAS 44 (1952), trg 271. (Trôû laïi ñaàu trang)
11 Xem Mt 22,37-40; Gal 5,14. (Trôû laïi ñaàu trang)
22* Quyeàn töï do laø moät thöù quyeàn ñaùng sôï, nhöng ñoàng thôøi laø nguyeân nhaân khieán con ngöôøi neân cao quí thaät söï. Do ñoù con ngöôøi coù theå laáy tình yeâu ñaùp öùng laïi tình yeâu Thieân Chuùa, nhöng cuõng coù theå phaûn nghòch. Con ngöôøi cao caû khoâng phaûi vì coù theå theo sôû thích, vì coù theå phaûn nghòch hay vì coù theå chieàu theo nhöõng xu höôùng muø quaùng cuûa duïc voïng traùi vôùi lyù trí vaø ñöùc tin, nhöng chính laø vì coù theå töï yù ñoùn nhaän yù muoán cuûa Thieân Chuùa. Ñöôïc taïo neân gioáng nhö hình aûnh cuûa Thieân Chuùa, con ngöôøi thaät cao troïng khi töï yù coá gaéng tôùi gaàn vaø gioáng nhö Thieân Chuùa hôn.
Ñieàu ñoù khoâng phaûi laø deã daøng. Quyeàn töï do bò aûnh höôûng bôûi nhieàu söùc löïc thuùc ñaåy, khoâng nhöõng söùc löïc beân ngoaøi (nhö giaùo duïc - hay laø vieäc thieáu giaùo duïc - khung caûnh soáng, dö luaän, hoaøn caûnh xaõ hoäi v.v...) maø coøn caû söùc löïc beân trong (nhö tính tình, söùc khoûe, duïc voïng, maëc caûm vaø xu höôùng tieàm thöùc).
Neáu con ngöôøi khoâng ñöôïc ñaøo taïo vaø giaùo duïc ñeå bieát xöû duïng quyeàn töï do thì con ngöôøi coù theå soáng laâu maø ít khi hoaït ñoäng töï do thaät söï, nghóa laø ít khi ñaït tôùi möùc ñoä cao caû cuûa mình theo nhö yù Chuùa.
Veà quan nieäm cuûa Coâng Ñoàng ñoái vôùi quyeàn töï do xin xem baûng phaân tích. (Trôû laïi ñaàu trang)
12 Xem Hñ 15,14. (Trôû laïi ñaàu trang)
13 Xem 2Cor 5,10. (Trôû laïi ñaàu trang)
14 Xem Kn 1,13; 2,23-24; Rm 5,21; 6,23; Giac 1,15. (Trôû laïi ñaàu trang)
15 Xem 1Cor 15,56-57. (Trôû laïi ñaàu trang)
23* Coâng Ñoàng nhaéc laïi raát vaén taét nhieàu khía caïnh cuûa hieän töôïng ñi ngöôïc laïi vôùi phaåm giaù cuûa con ngöôøi hôn caû: ñoù laø voâ thaàn. Nhieàu Nghò Phuï ñaõ muoán leân aùn voâ thaàn moät laàn nöõa, nhaát laø voâ thaàn coäng saûn. Nhöng tinh thaàn môùi (x. lôøi giôùi thieäu) ñaõ thaéng theá.
1) Hình thöùc (soá 19b): Coâng Ñoàng nhaéc laïi nhieàu hình thöùc khaùc nhau do moät soá lyù do: a) vì trieát thuyeát (phuû nhaän Thieân Chuùa; quaû quyeát con ngöôøi khoâng theå bieát gì veà Chuùa; ñaët vaán ñeà veà Thieân Chuùa moät caùch leäch laïc voâ nghóa); b) vì ñaàu oùc khoa hoïc (muoán aùp duïng khoa hoïc vaøo phaïm vi ôû ngoaøi phaïm vi cuûa noù; do ñoù khoâng nhaän chaân lyù tuyeät ñoái); c) vì chuû nghóa nhaân baûn (quaù ñeà cao con ngöôøi; Thieân Chuùa khoâng quan troïng; coi giaù trò nhaân baûn nhö tuyeät ñoái; hai hình thöùc trong soá 20 cuõng coù tính caùch nhaân baûn: con ngöôøi phaûi hoaøn toaøn töï trò khoâng caàn ñeán Chuùa; hay laø phaûi hoaøn toaøn töï laäp veà kinh teá xaõ hoäi khoâng bò toân giaùo raøng buoäc); d) vì quan nieäm sai laàm veà Chuùa (töø choái moät Thieân Chuùa khoâng phaûi laø do Phuùc AÂm cho bieát; tin nôi Thieân Chuùa ñeå laøm gì?); e) vì vaán naïn veà söï döõ; f) vì ñaàu oùc phaøm traàn (do vaên minh hieän ñaïi deã gaây neân).
2) Nguyeân nhaân: Ngoaøi lyù do vöøa keå, voâ thaàn coù theå coù: a) do toäi cuûa caù nhaân; b) nhöng moät phaàn cuõng coù theå vì caùc tín höõu chöa ñöôïc ñöùc tin ñaøo taïo, vì nhieàu khi trình baøy ñöùc tin caùch khôø khaïo, vì ñôøi soáng khoâng hôïp vôùi ñöùc tin, ñaëc bieät laø sinh hoaït xaõ hoäi (soá 19c).
3) Thöïc taïi cuûa Giaùo Hoäi: Voâ thaàn laø traùi vôùi lyù trí, vôùi kinh nghieäm chung cuûa nhaân loaïi, vôùi phaåm giaù cuûa con ngöôøi, a) thì Giaùo Hoäi khoâng theå khoâng leân aùn noù; b) nhöng ñaøng khaùc Giaùo Hoäi muoán ñoái thoaïi vôùi ngöôøi voâ thaàn, trình baøy vôùi hoï raèng voâ thaàn thieáu neàn taûng vöõng chaéc (phaåm giaù con ngöôøi ñoøi hoûi phaûi tuøng phuïc Thieân Chuùa, vaø loøng tin nôi Thieân Chuùa khoâng ngaên caûn con ngöôøi lo cho coâng vieäc phaûi laøm ñeå xaây döïng theá giôùi, caùc thaéc maéc caên baûn, tröôùc heát veà yù nghóa chính con ngöôøi, khoâng giaûi thích ñöôïc; c) Giaùo Hoäi muoán caùc tín höõu daán thaân vaøo coâng vieäc chung ñoù; d) mong ñôïi ngöôøi voâ thaàn seõ toân troïng quyeàn töï do cuûa hoï vaø hôn nöõa seõ thaønh thaät tìm hieåu tinh thaàn Phuùc AÂm; e) coøn tính höõu khoâng nhöõng phaûi bieát trình baøy ñöùc tin, maø nhaát laø phaûi soáng vôùi ñöùc tin soáng ñoäng vaø vôùi ñöùc meán noàng naøn ñeå moïi ngöôøi coù theå nhaän thaáy Chuùa qua Giaùo Hoäi.
Veà voâ thaàn coäng saûn, Coâng Ñoàng chæ nhaéc laïi hai tính caùch, duø chöa ñuû ñeå dieãn taû noù hoaøn toaøn, nhöng cuõng quan troïng: a) tính caùch nhaân baûn nhaèm giaûi thoaùt con ngöôøi trong laõnh vöïc kinh teá, xaõ hoäi; b) tính caùch ñoäc taøi vaø khoâng chòu ñieàu ñình khi chieám quyeàn chính trò.
Maùc xít chuû nghóa laø moät khaùi nieäm cho raèng theá giôùi töï noù laø hoaøn toaøn vaø mang ñaày ñuû yù nghóa, vì theá noù loaïi tröø moïi tín ngöôõng toân giaùo. Lòch söû, con ngöôøi, xaõ hoäi v.v... ñeàu coù yù nghóa vaø phaùt trieån theo ñoøi hoûi bieän chöùng phaùp. Noù mang tính caùch tín ngöôõng hôn laø khoa hoïc vì muïc ñích cuoái cuøng laø giaûi thoaùt (cöùu chuoäc) con ngöôøi khoûi caùc söï maát nhaân caùch, cuõng nhö vì ñem laïi moät nieàm hy voïng (thay theá ñöùc caäy) vaøo söï giaûi thoaùt ñoù trong töông lai.
Cuõng nhö Giaùo Hoäi, caùc tín höõu phaûi loaïi boû thaùi ñoä thuø haèn, tranh ñaáu, nghi ngôø... maø trong khi leân aùn voâ thaàn (hôn nöõa chính vì theá) phaûi tìm hieåu taâm traïng cuûa ngöôøi voâ thaàn ñeå cuøng nhau xaây döïng theá giôùi, vaø neáu coù theå ñöôïc, ñeå ñoái thoaïi vôùi hoï. Ñoái thoaïi moät caùch thaønh thöïc vaø khoân ngoan, khoâng giaáu gieám ñöùc tin mình maø traùi laïi, vì khoâng theå ñoái thoaïi thöïc söï khi khoâng bieát minh chöùng baèng ñôøi soáng mình tröôùc heát vaø baèng vieäc trình baøy giaùo lyù moät caùch ñaày ñuû vaø thích hôïp (x. theâm soá 28b).
Ñoái thoaïi nhö vaäy phaûi chaêng laø môùi laï? Nhöng Coâng Ñoàng ñaõ nhaéc cho chuùng ta raèng chuùng ta ñang soáng giai ñoaïn môùi (x. soá 4b). (Trôû laïi ñaàu trang)
24* Coâng Ñoàng duøng danh töø Hy Laïp demiurgus. Moät soá trieát gia xöa goïi demiurgus laø moät thaàn taïo döïng vuõ truï maëc daàu khoâng phaûi laø Ñaáng Toái Cao. (Trôû laïi ñaàu trang)
16 Xem Pioâ XI, Tñ. Divini Redemptoris, 19-3-1937: AAS 29 (1937), trg 65-106. - Pioâ XII, Tñ. Ad Apostolorum principio, 20-6-1958: AAS 50 (1958), trg 601-614. - Gioan XXIII, Tñ. Mater et Magistra, 15-5-1961: AAS 53 (1961), trg 451-453. - Phaoloâ VI, Tñ. Ecclesiam Suam, 6-8-1964: AAS 56 (1964), trg 651-653. (Trôû laïi ñaàu trang)
17 Xem CÑ Vat. II, Hieán cheá tín lyù veà Giaùo Hoäi Lumen Gentium, Ch. 1, soá 8: AAS (1965), trg 12. (Trôû laïi ñaàu trang)
18 Xem Ph 1,27. (Trôû laïi ñaàu trang)
19 T. Augustinoâ, Confes. I, 1: PL 32,661. (Trôû laïi ñaàu trang)
20 Xem Rm 5,14. - Xem Tertullianoâ, De Carnis resurr. 6: “Vì vaäy, baát cöù ñieàu gì maø buøn ñaát ñaõ bieåu thò ñeàu nhaém veà Chuùa Kitoâ, Ñaáng seõ ñeán”: PL 2,802 (848); CSEL, 47 trg 33, haøng 12-13. (Trôû laïi ñaàu trang)
21 Xem 2 Cor 4,4. (Trôû laïi ñaàu trang)
22 Xem CÑ Constantinopla II, ñ.th. 7: “Ngoâi Lôøi khoâng bieán ñoåi vaøo trong baûn tính xaùc theå, xaùc theå cuõng khoâng chuyeån vaøo baûn tính cuûa Ngoâi Lôøi”: Dz 219 (428). - Xem theâm CÑ Constantinopla III: “Bôûi vì, cuõng nhö theá theå xaùc Ngöôøi hoaøn toaøn thaùnh thieän, khoâng tì veát vaø soáng ñoäng, ñaõ khoâng bò thaàn hoùa laøm maát ñi, nhöng ñaõ ôû laïi trong traïng thaùi vaø theo caùch theá cuûa Ngöôøi”: Dz 291 (556). - Xem CÑ Calcedonia: “Phaûi nhaän bieát raèng trong hai baûn tính khoâng laãn loän, khoâng thay ñoåi, khoâng phaân chia, khoâng taùch bieät”: Dz 148 (302). (Trôû laïi ñaàu trang)
23 Xem CÑ Const. I I I: “Cuõng vaäy, yù chí nhaân loaïi cuûa Ngöôøi duø ñöôïc thaàn hoùa vaãn khoâng bò maát ñi”: Dz 291 (556). (Trôû laïi ñaàu trang)
24 Xem Dth 4,15. (Trôû laïi ñaàu trang)
25 Xem 2Cor 5,18-19; Col 1,20-22. (Trôû laïi ñaàu trang)
26 Xem 1P 2,21; Mt 16,24; Lc 14,27. (Trôû laïi ñaàu trang)
27 Xem Rm 8,29; Col 1,18. (Trôû laïi ñaàu trang)
28 Xem Rm 8,1-11. (Trôû laïi ñaàu trang)
29 Xem 2Cor 4,14. (Trôû laïi ñaàu trang)
25* Taát caû moïi ngöôøi coù theå tham döï vaøo maàu nhieäm phuïc sinh (xem them GH 13, 16; MK 6-7, 14; TG 3, 7...). (Trôû laïi ñaàu trang)
30 Xem Ph 3,10; Rm 8,17. (Trôû laïi ñaàu trang)
31 Xem CÑ Vat II, Hieán cheá tín lyù veà Giaùo Hoäi Lumen gentium, ch.II, soá 16: A AS 57 (1965), trg 20. (Trôû laïi ñaàu trang)
32 Xem Rm 8,32. (Trôû laïi ñaàu trang)
33 Xem Liturgia Paschalis Byzantina. (Trôû laïi ñaàu trang)
34 Xem Rm 8,15; Gal 4,6; Gio 1, 12 vaø 1Gio 3,1. (Trôû laïi ñaàu trang)