Thaùnh Coâng Ñoàng Chung Vaticanoâ II
Hieán Cheá
Veà Phuïng Vuï Thaùnh
Sacrosanctum Concilium
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Lôøi Giôùi Thieäu
Caùc maàu nhieäm Phuïng Vuï laø "choùp ñænh" sinh hoaït cuûa Giaùo Hoäi ñoàng thôøi cuõng laø nguoàn maïch caùc nhaân ñöùc. Daàu Giaùo Hoäi luoân luoân soáng maät thieát vôùi caùc maàu nhieäm Phuïng Vuï, nhöng trong lòch söû, tröôùc Vaticanoâ II chöa coù Coâng Ñoàng naøo laïi daønh caû moät Hieán Cheá ñeå baøn tôùi Phuïng Vuï vôùi moät thôøi gian khaù laâu ñeå chuaån bò, thaûo luaän vaø bieåu quyeát.
Moät vaøi Coâng Ñoàng cuõng ñaõ ñaët vaán ñeà nhöng chæ chuù troïng ñaëc bieät tôùi ít nhieàu nguyeân taéc hoaëc leân aùn nhöõng sai laàm tín lyù.
Thöïc laø may maén, moät Phong Traøo Phuïng Vuï ñaõ naûy sinh trong thôøi chuùng ta. Ñaây laø "moät trong nhöõng hoàng aân lôùn lao Thieân Chuùa ñaõ ban cho kyû nguyeân naøy!" 1. Nhôø ñoù, ngöôøi ta ñaõ baét ñaàu suy luaän veà Phuïng Vuï moät caùch saâu xa vaø chín chaén, mang tính chaát thaàn hoïc vaø muïc vuï. Vaø vì vaäy, Daân Chuùa ngaøy moät yù thöùc veà vai troø quan troïng cuûa Phuïng Vuï trong ñôøi soáng Kitoâ höõu vaø Giaùo Hoäi.
Hieán Cheá veà "Phuïng Vuï Thaùnh" cuûa Coâng Ñoàng Vaticanoâ II höôùng daãn phong traøo naøy ñeán choã tuyeät ñænh vaø môû ra moät kyû nguyeân môùi cho ñôøi soáng caàu nguyeän cuûa Giaùo Hoäi.
Hoaøn caûnh lòch söû
Tröôùc Coâng Ñoàng Tridentinoâ (keát thuùc vaøo naêm 1563) neàn Phuïng Vuï theo nghi thöùc Roâma ñaõ bò coi laø quaù coå kính. Phuïng Vuï ñöôïc phaùt trieån vaø thay ñoåi nhöng chæ phaùt trieån ôû nhöõng yeáu toá beân ngoaøi theo saùng kieán nhaân loaïi baèng caùch theâm nhöõng cöû ñieäu vaø nghi thöùc trang troïng. Caùc nghi thöùc naøy chaéc chaén chæ thích hôïp vôùi thôøi ñaïi coøn nhieàu ngöôøi chöa bieát ñoïc bieát vieát vaø cho moät soá ít ngöôøi trí thöùc hieåu ñöôïc tieáng La tinh, moät ngoân ngöõ haàu nhö laø chính thöùc cuûa moät xaõ hoäi chòu quaù nhieàu aûnh höôûng cuûa giaùo só vaø Giaùo Hoäi.
Theá roài, theá giôùi ngaøy moät bieán ñoåi vôùi vieäc phaùt minh ngaønh baùo chí, vôùi thuyeát nhaân baûn, vôùi nhöõng traøo löu vaên hoùa, vôùi vaên chöông laõng maïn (do ñoù, tieáng Latinh suy yeáu daàn daàn), vôùi xaõ hoäi ngaøy moät bò traàn tuïc hoùa v.v... Theo ñaø tieán hoùa naøy, taâm thöùc con ngöôøi cuõng thay ñoåi saâu xa veà quan nieäm ñoái vôùi Giaùo Hoäi vaø vieäc phuïng töï. Do ñoù Phuïng Vuï trôû neân moät thöù kinh nguyeän ngaøy caøng xa laï vaø bí nhieäm ñoái vôùi daân chuùng. Hoï tham döï vôùi loøng tin töôûng nhöng thuï ñoäng vaø aâm thaàm chaúng khaùc gì chöùng kieán moät ñoäng taùc rieâng cuûa haøng giaùo só. Trong khi ñoù, hoï chæ nuoâi döôõng loøng ñaïo baèng caùch gia taêng nhieàu vieäc ñaïo ñöùc caù nhaân.
Coâng Ñoàng Tridentinoâ cuõng nhìn thaáy roõ söï kieän naøy 2. Tuy nhieân Coâng Ñoàng chæ chuù troïng baûo veä giaù trò moät vaøi chaân lyù cuûa caùc bí tích bò phaùi Tin Laønh ñem ra moå xeû: nhö söï coâng hieäu cuûa bí tích, hieán teá taï ôn, söï hieän dieän thöïc söï cuûa Chuùa trong pheùp Thaùnh Theå, chöùc linh muïc thöøa taùc... Vôùi chuû ñích choáng laïi söï canh taân cuûa Tin Laønh, Coâng Ñoàng phaûi döøng laïi ôû laäp tröôøng baûo thuû vôùi nhöõng nguyeân taéc khaét khe. Thaùi ñoä naøy ñöông nhieân haïn cheá "vieäc caäp nhaät hoùa" Phuïng Vuï.
Töø khi caûi toå saùch Phuïng Vuï theo huaán thò Coâng Ñoàng Triñentinoâ ngöôøi ta noùi raèng Phuïng Vuï Roâma coù tính caùch baát ñoäng vaø coá ñònh vì nhöõng qui luaät döôøng nhö baát di baát dòch. Ngoân ngöõ duøng ôû ñoù laø ngoân ngöõ cheát vaø ñöôïc coi nhö khoâng theå thay theá ñöôïc nöõa. Caùc nghi thöùc coå truyeàn naøy phaûi ñöôïc duy ttrì vaø cöû haønh ñuùng nhö ñaõ ghi chuù tæ mæ trong saùch chöõ ñoû, cho duø nhieàu ngöôøi khoâng hieåu nguoàn goác vaø daáu hieäu töôïng tröng bí nhieäm cuûa chuùng.
Caùc qui taéc Phuïng Vuï naøy aùp duïng cho moïi nôi, caû caùc nôi truyeàn giaùo nöõa (vì sau Coâng Ñoàng Triñentinoâ laø thôøi kyø höng thònh cuûa coâng cuoäc tryeàn giaùo neân coù nhieàu xöù ñaïo môùi ñöôïc thaønh laäp). Khaép moïi nôi ñeàu aùp duïng nhö nhau: cuøng nhöõng qui taéc tæ mæ baát di baát dòch, cuøng moät ngoân ngöõ, moät taâm tình taây phöông nhö vaäy. Giaùo Hoäi khoâng ñeå yù tôùi taâm tình, thoùi quen vaø phong tuïc toân giaùo nôi caùc daân toäc ñöôïc chieáu giaõi aùnh saùng Phuùc AÂm.
Taïi AÙ Chaâu, moät vaøi ñeà nghò ñaõ ñöôïc ñem ra moå xeû ñeå giaûi quyeát vaán ñeà thích nghi Phuïng Vuï trong caùc xöù truyeàn giaùo. Vieäc thaûo luaän ñöa tôùi nhöõng cuoäc buùt chieán soâi ñoäng naåy löûa chung quanh caùc nghi thöùc (chaúng haïn nghi thöùc Trung Hoa). Keát cuïc, vaán ñeà khoâng ñi tôùi thaønh quaû naøo caû.
Maõi tôùi cuoái theá kyû vöøa qua, yù höôùng caûi tieán do Chuùa Quan Phoøng linh öùng môùi xuaát hieän trong Giaùo Hoäi vaø ñaõ ñem laïi keát quaû toát ñeïp cho neàn Phuïng Vuï. Chính yù höôùng naøy ñaõ doïn ñöôøng cho vieäc "caäp nhaät hoùa" cuûa Coâng Ñoàng Vaticanoâ II.
Phong Traøo Phuïng Vuï
Nhöõng ngöôøi tieân phong cuûa phong traøo caûi tieán Phuïng Vuï cuoái theá kyû vöøa qua chính laø caùc tu só doøng Benedictoâ Solesmes, Beuron, Maria Laach v.v... Coâng lao cuûa hoï ñöôïc Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII ghi nhaän trong Thoâng Ñieäp Mediator Dei (soá 4).
Tuy nhieân ngöôøi tieân phong ñích thöïc cuûa phong traøo naøy chính laø Thaùnh Giaùo Hoaøng Pioâ X vò ñöôïc meänh danh laø Giaùo Hoaøng cuûa Bí Tích Thaùnh Theå. Trong Töï Saéc "Tra le sollicitudini", ngaøy 22-11-1903, Ngaøi mong muoán giaùo höõu tham gia tích cöïc vaøo caùc leã nghi Phuïng Vuï, nguoàn maïch thöù nhaát vaø caàn thieát ñeå nuoâi döôõng tinh thaàn Kitoâ höõu (soá 3).
Coá gaéng ñaàu tieân cuûa phong traøo naøy laø tìm hieåu vaø ñaøo saâu chính baûn chaát noäi taïi cuûa Phuïng Vuï. Nhöõng suy tö naøy mang ñaëc tính lòch söû, thaàn hoïc vaø muïc vuï.
Phong traøo ñaõ khôi laïi neùt phong phuù chöùa ñöïng trong caùc nghi thöùc cuõ, ñoàng thôøi ñem ra aùnh saùng nhöõng noã löïc lieân læ cuûa Giaùo Hoäi qua caùc thôøi ñaïi trong vieäc thích öùng nhöõng qui taéc noøng coát Phuïng Vuï cho moïi thôøi ñaïi vaø cho moïi daân toäc.
Töø trieàu ñaïi Thaùnh Giaùo Hoaøng Pioâ X cho ñeán trieàu ñaïi Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII, Giaùo Hoäi khoâng ngöøng tieáp tuïc vieäc caûi tieán. Luùc ban ñaàu, vieäc caûi tieán naøy coù veû doø daãm vaø deø daët roài maïnh baïo daàn theo ñaø tieán cuûa vieäc tra cöùu hoïc hoûi vaø hoaøn caûnh thuaän lôïi ñeå phoå bieán.
Ngöôøi coù coâng lôùn lao nhaát laø Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII. Vôùi Thoâng Ñieäp Mediator Dei (1947), Ngaøi ñeå laïi cho Giaùo Hoäi taøi lieäu giaùo huaán coù giaù trò ñaàu tieân veà Phuïng Vuï. Thoâng ñieäp Mediator Dei cho ñeán nay vaãn laø moät trong nhöõng nguoàn maïch cuûa Coâng Ñoàng Vaticanoâ II ñaõ thaâu nhaän vaø trích daãn doài daøo töø kho taøng naøy; ñoâi khi Coâng Ñoàng coøn ñoàng hoùa caùc tö töôûng, caùc lôøi noùi cuûa Thoâng ñieäp naøy nhö laø cuûa mình vaø ñaõ khoâng söû duïng tôùi daáu hieäu ñeå phaân bieät hay ghi xuaát xöù. Hieán Cheá chæ theâm vaøo ñoù caùc yeáu toá Thaùnh Kinh, coäng ñoaøn vaø muïc vuï cho thích hôïp vôùi thôøi ñaïi vaø tinh thaàn Coâng Ñoàng 3.
Löôïc trình Hieán Cheá
Löôïc ñoà cuûa Hieán Cheá veà Phuïng Vuï Thaùnh ñöôïc moät UÛy Ban tieàn Coâng Ñoàng soaïn thaûo döôùi söï höôùng daãn cuûa Ñöùc Hoàng Y Gaetano Cicognani. Sau khi Ngaøi töø traàn, löôïc ñoà ñöôïc chuyeån sang Ñöùc Hoàng Y Arcadio Larraona 4. "Ñaây laø löôïc ñoà ñöôïc cöùu xeùt ñaàu tieân ôû Coâng Ñoàng vaø cuõng coù theå laø löôïc ñoà giaù trò nhaát theo taàm quan troïng cuûa noù trong ñôøi soáng Giaùo Hoäi" 5.
Ngaøy 14-11-1962, trong moät phieân hoïp khoaùng ñaïi, löôïc ñoà ñaõ ñöôïc caùc Nghò Phuï boû phieáu chaáp thuaän treân nguyeân taéc. Keát quaû coù 2,162 phieáu thuaän vaø 46 phieáu choáng. Sau ñoù caùc chuyeân vieân Coâng Ñoàng baét tay vaøo vieäc cöùu xeùt nhöõng ñieåm ñeà nghò tu chænh. Coâng vieäc keùo daøi töø 17-11 ñeán 6-12-1962 vaø ñaàu kyø hoïp II naêm 1963.
Ngaøy 4-12-1963 Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI, tröôùc kia khi coøn laø Hoàng Y, ñaõ tích cöïc uûng hoä löôïc ñoà, baây giôø long troïng coâng boá Hieán Cheá vôùi tö caùch thuû laõnh cuûa Giaùo Hoäi.
Noäi dung giaùo lyù
Hieán Cheá ñöôïc chia thaønh 7 chöông haøm chöùa nhieàu nguyeân taéc thaàn hoïc vaø nhöõng tieâu chuaån höôùng daãn vieäc canh taân vaø phaùt trieån höõu hieäu neàn Phuïng Vuï.
1. Tröôùc heát chöông I phaùc hoïa neàn taûng thaàn hoïc cuûa Phuïng Vuï.
Phuïng Vuï laø coâng cuoäc cöùu roãi cuûa Chuùa Kitoâ (soá 5). Coâng cuoäc naøy coøn ñöôïc tieáp tuïc vaø toàn taïi maõi trong Giaùo Hoäi, nhaát laø qua leã nghi hieán teá taï ôn vaø caùc bí tích (soá 6).
Chính Chuùa Kitoâ, Ñaáng hieän dieän trong Giaùo Hoäi, duøng caùc daáu chæ bí tích daâng leân Thieân Chuùa leã vaät toaøn thieän vaø thaùnh hoùa nhaân loaïi. Laø thuû laõnh toái cao cuûa Giaùo Hoäi, Ngöôøi caàu nguyeän vôùi daân Ngöôøi vaø ban phaùt nguoàn ôn cöùu chuoäc.
Do ñoù, nhöõng ñoäng taùc Phuïng Vuï chæ laø söï thöïc thi cuï theå chöùc vuï tö teá cuûa Chuùa Kitoâ trong Giaùo Hoäi: chöùc tö teá luoân luoân hieän dieän vaø hoaït ñoäng, noù töï bieåu loä qua caùc nghi thöùc khaû giaùc vaø höõu hieäu (soá 7).
Ñoàng thôøi, Phuïng Vuï laø söï chôø ñôïi, laø söï neám tröôùc Phuïng Vuï treân trôøi, nôi maø taát caû chuùng ta ñang tieán veà nhö nhöõng löõ haønh (soá 8).
Nhö theá, Phuïng Vuï laø "choùp ñænh" caùc sinh hoaït Giaùo Hoäi (soá 10) tuy khoâng phaûi laø sinh hoaït ñoäc nhaát cuûa Giaùo Hoäi. Thöïc vaäy, söù meänh tieân quyeát cuûa Giaùo Hoäi laø môøi goïi nhaân loaïi trôû veà vôùi nguoàn ôn cöùu roãi qua vieäc rao giaûng Phuùc AÂm (soá 9) vaø chuaån bò taâm hoàn moïi ngöôøi saün saøng tieán tôùi caùc maàu nhieäm thaùnh qua nhöõng vieäc ñaïo ñöùc (nhö caàu nguyeän rieâng, nguyeän ngaém, vieäc suøng kính, saùm hoái v.v...) (soá 11).
Sau phaàn daãn nhaäp, Coâng Ñoàng böôùc sang nhöõng chæ daãn toång quaùt cho vieäc caûi tieán Phuïng Vuï.
Ñeå tín höõu xaùc tín ñaày ñuû vaø tham gia troïn veïn caùc nghi leã moät caùch yù thöùc vaø chuû ñoäng, tröôùc heát phaûi huaán luyeän caùc chuû chaên (soá 14-18), roài ñeán löôït caùc ngaøi seõ huaán luyeän laïi cho tín höõu (soá 19).
Ngoaøi ra, coøn phaûi tieáp tuïc coá gaéng ñeå caûi tieán caùch toát ñeïp toaøn boä Phuïng Vuï theo nhöõng qui taéc sau ñaây (soá 21):
A. Qui taéc toång quaùt lieân quan tröïc tieáp tôùi nhöõng vò ñieàu haønh Phuïng Vuï trong Giaùo Hoäi (soá 22-25).
B. Qui taéc döïa treân tính coäng ñoaøn cuûa Phuïng Vuï (soá 26-32).
C. Qui taéc döïa treân baûn chaát giaùo duïc vaø muïc vuï cuûa Phuïng Vuï (soá 33-36). Chaúng haïn ñeà caäp tôùi ngoân ngöõ ñöôïc söû duïng trong caùc nghi leã (soá 35).
D. Qui taéc thích nghi Phuïng Vuï vôùi taâm tính vaø hoaøn caûnh daân toäc, ñòa phöông (soá 37-40).
Cuoái cuøng Hieán Cheá phaân tích ñôøi soáng phuïng vuï trong phaïm vi caùc giaùo phaän (soá 41, 45-46), giaùo xöù (42-43) vaø quoác gia (44).
2. Chöông II laø nhöõng chæ daãn ñeå caûi tieán caùc nghi thöùc trong Thaùnh Leã. Moät vaøi chi tieát ñaëc bieät vaø môùi meõ ñaùng keå nhö: lôøi nguyeän giaùo daân (soá 53), tieáng baûn xöù (soá 54), röôùc leã hai hình (soá 55), leã ñoàng teá (soá 57).
3. Chöông III ñeà caäp tôùi caùc Bí Tích khaùc vaø caùc AÙ Bí Tích. Vôùi nhöõng lôøi dieãn nghóa thaàn hoïc giaù trò (soá 59-61).
4. Chöông IV baøn ñaëc bieät veà Kinh Nhaät Tuïng, moät phaàn vuï quan troïng khaùc ñeå thi haønh söù meänh tö teá cuûa Chuùa Kitoâ vaø Giaùo Hoäi. Ñoù laø vieäc daâng leân Thieân Chuùa "baøi ca chuùc tuïng" vaø lôøi caàu khaån cho theá gian ñöôïc ôn cöù roãi (soá 83).
5. Chöông V cuûa Hieán Cheá trình baøy veà Naêm Phuïng Vuï: sau phaàn nhaäp ñeà thaàn hoïc saâu xa (soá 102-105), Coâng Ñoàng neâu ra moät soá qui taéc nhaèm naâng cao giaù trò cuûa ngaøy Chuùa Nhaät (106), duyeät laïi chu kyø phuïng vuï vôùi yù höôùng nhaán maïnh ñaëc bieät maàu nhieäm Phuïc Sinh (107-108), Muøa Chay (109-110) vaø caùc ngaøy leã möøng caùc Thaùnh (111).
6. Chöông VI vaø VII daønh cho thaùnh nhaïc vaø thaùnh ngheä, laø moät rong nhöõng phaàn noøng coát cuûa Phuïng Vuï. Soá 119 ñaëc bieät noùi veà vieäc aùp duïng thaùnh nhaïc trong caùc xöù truyeàn giaùo.
Phaàn Phuï Theâm: Tuyeân ngoân veà vieäc tu chính nieân lòch
Trong phaàn phuï theâm cuûa Hieán Cheá, caùc Nghò Phuï muoán xaùc ñònh thaùi ñoä veà vieäc söûa laïi nieân lòch daân söï cho chính xaùc 6.
Töø hôn moät theá kyû nay, trong phaïm vi khoa hoïc, thöông maïi vaø chính trò, nhieàu ngöôøi ñaõ nghieân cöùu vieäc tu chænh nieân lòch daân söï. Ñaõ hai laàn, Toøa Thaùnh ñöôïc hoûi yù kieán veà vaán ñeà naøy, nhöng Ñöùc Leâoâ XIII, naêm 1897, Ñöùc Pioâ XI, naêm 1921, ñeàu traû lôøi raèng: ñeå giaûi quyeát moät vaán ñeà quaù teá nhò nhö vaäy coù leõ phaûi caàn tôùi thaàm quyeàn cuûa Coâng Ñoàng chung 7.
Trong khi soaïn thaûo löôïc ñoà Hieán Cheá veà Phuïng Vuï Thaùnh, moät vaøi Nghò Phuï leân tieáng muoán raèng Coâng Ñoàng neân ñi böôùc ñaàu trong vieäc tu chính moät nieân lòch chính xaùc vaø coá ñònh. Nhöng vaán ñeà chöa ngaõ nguû hoaøn toaøn, neân caùc Nghò Phuï daønh quyeàn quyeát ñònh cho Toøa Thaùnh, ñeå töï do haønh ñoäng, nhaát laø ñoái vôùi saùng kieán söûa ñoåi cuûa xaõ hoäi daân söï (chaúng haïn nhö Lieân Hieäp Quoác).
Tuy nhieân Coâng Ñoàng cuõng neâu ra vaøi quy taéc quan troïng nhaéc Toøa Thaùnh löu taâm khi coù vieäc thay ñoåi:
a. Phaûi thaän troïng trong vieäc thay ñoåi leã Phuïc Sinh neáu coù, vì trong quaù khöù vaán ñeà ñoù ñaõ laø lyù do chia reõ giöõa caùc kitoâ höõu.
b. Coá gaéng duy trì tuaàn leã baøy ngaøy vôùi ngaøy Chuùa Nhaät, vaø thao nguyeân taéc khoâng theâm moät ngaøy naøo khaùc ngoaøi tuaàn leã.
Chuù Thích:
1 Yves Congar O.P. Unam Sanctam 66, trg 14.
2 Xem Dz 946 (1749) v.v... Nhöõng ngöôøi "Caûi Caùch" ñaõ baøn luaän soâi noåi moät vaøi vaán ñeà Phuïng Vuï: nhö vaán ñeà ngoân ngöõ trong Phuïng Vuï, röôùc leã hai hình v.v... nhöng tieác thay, hoï baøn luaän theo nhöõng chieàu höôùng sai laïc.
3 Xem Pierre-Marie Gy. O.P. Unam sanctam 66, trg 117.
4 Cha Annibale Bugnini, linh muïc thöøa sai, chuû nhieäm tôø "Ephemerides Liturgicae", laø thö kyù vaø chuyeân vieân cuûa Hieán Cheá.
5 Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI coâng boá Hieán Cheá veà Phuïng Vuï Thaùnh ngaøy 4-12-1963.
6 Chaúng haïn naêm 1922. Hoäi Nghò Lieân Hieäp Khoâng Gian nhoùm hoïp taïi Roâma ñeå thaûo luaän veà vaán ñeà naøy. Beân Myõ chaâu coù "World Calender Association" ñaõ phoå bieán moät heä thoáng nieân lòch coá ñònh, khaù phöùc taïp. Coù leõ trong moät thôøi gian gaàn ñaây Lieân Hieäp Quoác seõ coù saùng kieán veà vaán ñeà naøy.
7 Veà caùc taøi lieäu naøy, xin xem chauver Berrand, La question de la Paâque et du Calendrier, Paris 1936, trg. 213-214.