Thaùnh Coâng Ñoàng Chung Vaticanoâ II
Tuyeân Ngoân
veà Töï Do Toân Giaùo
Digitatis Humanae
Baûn dòch Vieät Ngöõ cuûa Giaùo Hoaøng Hoïc Vieän Pioâ X
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
I. Quan Ñieåm Toång Quaùt Veà Töï Do Toân Giaùo
2. Ñoái töôïng vaø neàn taûng cuûa töï do toân giaùo. Thaùnh Coâng Ñoàng Vaticanoâ naøy tuyeân boá con ngöôøi coù quyeàn töï do toân giaùo 4*. Quyeàn töï do naøy heä taïi con ngöôøi khoâng bò chi phoái vì söï cöôõng baùch 5* cuûa caù nhaân, ñoaøn theå xaõ hoäi hay baát cöù quyeàn bính traàn gian naøo khaùc. Vôùi yù nghóa ñoù, trong laõnh vöïc toân giaùo, khoâng ai bò eùp buoäc haønh ñoäng traùi vôùi löông taâm, cuõng khoâng ai bò ngaên caám haønh ñoäng theo löông taâm, duø cho ñoù laø haønh ñoäng rieâng tö hay coâng khai, moät mình hay cuøng vôùi ngöôøi khaùc, trong nhöõng giôùi haïn chính ñaùng. Hôn nöõa, Thaùnh Coâng Ñoàng coøn tuyeân boá raèng töï do toân giaùo thöïc söï ñöôïc xaây döïng treân phaåm giaù con ngöôøi 6*, moät phaåm giaù ñuùng nhö lôøi Thieân Chuùa maïc khaûi vaø chính lyù trí cho bieát ñöôïc 2. Quyeàn töï do toân giaùo cuûa con ngöôøi trong cô caáu phaùp lyù cuûa xaõ hoäi phaûi ñöôïc chaáp nhaän laø moät quyeàn lôïi daân söï.
Xeùt theo phaåm giaù, moïi ngöôøi, vì laø nhöõng nhaân vò nghóa laø coù trí khoân vaø yù chí töï do, neân phaûi chòu traùch nhieäm veà caù nhaân mình 7*. Vì theá, do baûn tính töï nhieân thuùc ñaåy, cuõng nhö do boån phaän luaân lyù ñoøi buoäc, con ngöôøi phaûi tìm kieám chaân lyù, nhaát laø chaân lyù lieân quan ñeán toân giaùo. Hoï cuõng phaûi tin theo chaân lyù ñaõ nhaän bieát, vaø höôùng daãn toaøn theå ñôøi soáng mình theo nhöõng ñoøi hoûi cuûa chaân lyù. Tuy nhieân, con ngöôøi khoâng theå chu toaøn boån phaän ñoù moät caùch thích hôïp neáu khoâng ñöôïc höôûng duïng söï töï do taâm lyù ñoàng thôøi ñöôïc ñaëc mieãn ñoái vôùi söùc cöôõng baùch beân ngoaøi 8*. Vaäy quyeàn töï do toân giaùo ñaët neàn taûng treân chính baûn tính con ngöôøi, chöù khoâng phaûi treân thaùi ñoä chuû quan cuûa con ngöôøi. Vì ngay caû nhöõng ngöôøi khoâng chu toaøn nhieäm vuï tìm kieám vaø tuaân theo chaân lyù, vaãn coøn quyeàn ñaëc mieãn naøy, vaø khoâng ai ñöôïc ngaên caûn vieäc haønh xöû quyeàn aáy neáu traät töï coâng coäng chính ñaùng vaãn ñöôïc baûo ñaûm.
3. Tö do toân giaùo vaø moái töông quan taát yeáu giöõa con ngöôøi vôùi Thieân Chuùa. Nhöõng ñieàu treân ñaây coøn saùng toû hôn nöõa ñoái vôùi nhöõng ai chaáp nhaän khuoân maãu toái thöôïng cuûa ñôøi soáng con ngöôøi laø chính luaät vónh cöûu, khaùch quan vaø phoå caäp cuûa Thieân Chuùa. Qua luaät naøy, Ngaøi xeáp ñaët, höôùng daãn vaø ñieàu khieån caû hoaøn vuõ cuõng nhö caùc höôùng ñi cuûa coäng ñoaøn nhaân loaïi trong yù ñònh ñaày khoân ngoan vaø thöông meán cuûa Ngaøi 9*. Ngaøi ñaõ cho con ngöôøi ñöôïc tham döï vaøo leà luaät cuûa Ngaøi, ñeå con ngöôøi, nhôø söï an baøi yeâu thöông cuûa Thieân Chuùa quan phoøng, ngaøy caøng coù theå nhaän bieát chaân lyù khoâng heà ñoåi thay 3. Vì theá, moãi ngöôøi ñeàu coù boån phaän, vaø do ñoù, coù quyeàn tìm kieám chaân lyù trong laõnh vöïc toân giaùo, ñeå hoï duøng nhöõng phöông tieän thích ñaùng maø phaùn ñoaùn ñuùng ñaén vaø chaân thaät theo löông taâm moät caùch khoân ngoan.
Tuy nhieân phaûi tìm kieám chaân lyù theo caùch theá xöùng hôïp vôùi phaåm giaù vaø baûn tính xaõ hoäi cuûa con ngöôøi, töùc laø baèng vieäc töï do tìm kieám, baèng lôøi giaûng daïy hay giaùo huaán, baèng trao ñoåi vaø ñoái thoaïi. Nhôø ñoù, con ngöôøi baøy toû cho nhau bieát chaân lyù maø mình tìm ñöôïc hay nghó laø ñaõ tìm ñöôïc, haàu giuùp ñôõ laãn nhau trong vieäc tìm kieám chaân lyù. Moät khi ñaõ tìm thaáy chaân lyù, moãi ngöôøi phaûi töï mình xaùc nhaän vaø vöõng maïnh tin theo.
Thöïc ra, nhôø löông taâm, con ngöôøi nhaän thöùc vaø hieåu bieát nhöõng meänh leänh cuûa leà luaät Chuùa. Hoï phaûi trung thaønh tuaân theo löông taâm aáy trong moïi hoaït ñoäng cuûa mình haàu tieán tôùi Thieân Chuùa laø cuøng ñích. Vì vaäy, khoâng ai bò cöôõng baùch haønh ñoäng traùi vôùi löông taâm, cuõng nhö khoâng ai bò ngaên caám haønh ñoäng theo tieáng löông taâm nhaát laø trong laõnh vöïc toân giaùo. Vì vieäc haønh ñaïo, töï baûn chaát, tröôùc heát ôû taïi nhöõng haønh vi yù chí vaø töï do beân trong, höôùng con ngöôøi thaúng tôùi Thieân Chuùa. Nhöõng haønh vi naøy khoâng theå bò moät quyeàn bính thuaàn nhaân loaïi naøo eùp buoäc hay ngaên caûn 4. Ñaøng khaùc, chính baûn tính xaõ hoäi cuûa con ngöôøi ñoøi hoûi phaûi dieãn taû nhöõng haønh vi toân giaùo beân trong ra beân ngoaøi, thoâng truyeàn cho nhau trong laõnh vöïc toân giaùo, tuyeân xöng ñaïo cuûa mình döôùi hình thöùc coäng ñoaøn.
Vaäy choái boû quyeàn töï do haønh ñaïo cuûa con ngöôøi nôi xaõ hoäi, trong tröôøng hôïp traät töï coâng coäng vaãn ñöôïc baûo ñaûm, töùc laø nhuïc maï con ngöôøi vaø traät töï maø Thieân Chuùa ñaõ aán ñònh cho con ngöôøi.
Hôn nöõa theo baûn chaát, nhöõng haønh vi toân giaùo naøo coøn giuùp con ngöôøi töï yù höôùng tôùi Thieân Chuùa moät caùch rieâng tö hay coâng khai ñeàu vöôït treân phaïm vi traàn theá vaø thôøi gian cuûa söï vaät. Bôûi vaäy, quyeàn bính daân söï, vì muïc ñích rieâng bieät laø phuïc vuï coâng ích traàn theá, neân phaûi nhìn nhaän vaø naâng ñôõ ñôøi soáng toân giaùo cuûa ngöôøi coâng daân. Nhöng neáu töï yù höôùng daãn hay ngaên caûn haønh vi toân giaùo, thì quyeàn bính naøy phaûi noùi laø ñaõ vöôït quaù nhöõng giôùi haïn cuûa mình.
4. Töï do cuûa coäng ñoaøn toân giaùo. Quyeàn töï do hay quyeàn ñaëc mieãn khoûi moïi cöôõng baùch trong laõnh vöïc toân giaùo ñöôïc nhìn nhaän cho moãi caù nhaân, thì cuõng phaûi ñöôïc chaáp nhaän trong khi hoï haønh ñoäng chung vôùi nhau 10* vì baûn tính xaõ hoäi cuûa con ngöôøi cuõng nhö baûn chaát cuûa toân giaùo ñeàu ñoøi phaûi coù nhöõng coäng ñoaøn toân giaùo.
Vaäy, neáu khoâng phöông haïi ñeán nhöõng ñoøi hoûi chính ñaùng cuûa traät töï coâng coäng, veà phaùp lyù caùc coäng ñoaøn naøy phaûi ñöôïc töï do 11* ñeå hoaït ñoäng theo nhöõng quy luaät rieâng, coâng khai phuïng thôø Ñaáng Toái Cao giuùp ñôõ caùc tín höõu trong vieäc thöïc thi ñôøi soáng toân giaùo, nuoâi döôõng hoï baèng giaùo lyù, phaùt trieån caùc tu hoäi, trong ñoù caùc phaàn töû coäng taùc vôùi nhau ñeå toå chöùc ñôøi soáng rieâng theo nhöõng nguyeân taéc toân giaùo cuûa hoï.
Caùc coäng ñoaøn toân giaùo cuõng coù quyeàn ñoøi caùc cô quan laäp phaùp, haønh phaùp daân söï khoâng coù quyeàn ngaên caûn vieäc choïn löïa, ñaøo taïo, boå nhieäm vaø thuyeân chuyeån caùc vieân chöùc rieâng cuûa mình, vieäc lieân laïc vôùi giaùo quyeàn vaø nhöõng coäng ñoaøn toân giaùo ôû nhöõng nôi khaùc treân hoaøn caàu, vieäc thieát laäp caùc cô sôû toân giaùo cuõng nhö thu hoaïch vaø quaûn trò nhöõng taøi saûn thích hôïp.
Caùc coäng ñoaøn toân giaùo cuõng coù quyeàn coâng khai giaûng daïy vaø minh chöùng ñöùc tin cuûa mình baèng lôøi noùi vaø baèng chöõ vieát maø khoâng bò caám caûn. Nhöng trong khi truyeàn baù vaø ñem thöïc haønh ñöùc tin toân giaùo, phaûi luoân luoân traùnh moïi haønh ñoäng coù tính caùch eùp buoäc, thuyeát phuïc baát chính hay keùm ngay thaúng, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi chaát phaùc vaø ngheøo tuùng. Haønh ñoäng nhö theá laø laïm duïng quyeàn lôïi cuûa mình vaø xaâm phaïm quyeàn lôïi cuûa ngöôøi khaùc.
Ngoaøi ra, töï do toân giaùo coøn coù nghóa laø caùc coäng ñoaøn toân giaùo khoâng bò ngaên caûn trong vieäc töï do bieåu loä caùc hieäu naêng rieâng cuûa giaùo thuyeát mình trong vieäc toå chöùc xaõ hoäi vaø laøm cho toaøn theå sinh hoaït nhaân loaïi ñöôïc soáng ñoäng. Sau heát, theo baûn tính xaõ hoäi cuûa con ngöôøi, cuõng nhö theo baûn chaát cuûa toân giaùo, con ngöôøi coù quyeàn töï do hoäi hoïp hay thaønh laäp nhöõng hieäp hoäi giaùo duïc, vaên hoùa, töø thieän vaø xaõ hoäi do caûm thöùc toân giaùo thuùc ñaåy.
5. Töï do toân giaùo cuûa gia ñình. Moãi gia ñình, vôùi tö caùch laø xaõ hoäi ñöôïc höôûng quyeàn lôïi rieâng bieät vaø tieân quyeát, coù quyeàn töï do toå chöùc ñôøi soáng toân giaùo trong gia ñình mình, döôùi söï höôùng daãn cuûa cha meï. Cha meï cuõng coù quyeàn aán ñònh vieäc giaùo duïc cho con caùi theo toân giaùo mình tin töôûng. Vì theá, quyeàn bính daân söï phaûi chaáp nhaän quyeàn töï do thöïc söï cuûa cha meï trong vieäc löïa choïn tröôøng hoïc vaø nhöõng phöông tieän giaùo duïc khaùc, vaø khoâng coù quyeàn vì leõ ñöôïc töï do löïa choïn maø baét hoï phaûi chòu ñöïng nhöõng gaùnh naëng baát coâng duø tröïc tieáp hay giaùn tieáp. Ngoaøi ra, quyeàn lôïi cuûa cha meï seõ bò xaâm phaïm, neáu con caùi hoï bò cöôõng baùch theo hoïc nhöõng moân hoïc khoâng ñaùp öùng vôùi nieàm xaùc tín veà toân giaùo cuûa hoï, hay baét phaûi theo moät leà loái giaùo duïc duy nhaát hoaøn toaøn loaïi boû vieäc giaùo duïc toân giaùo.
6. Caàn quan taâm ñeán töï do toân giaùo. Lôïi ích chung cuûa xaõ hoäi 12* bao goàm taát caû nhöõng ñieàu kieän cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi nhaèm giuùp con ngöôøi coù theå tieán tôùi söï hoaøn bò cuûa chính mình moät caùch ñaày ñuû vaø deã daøng hôn. Lôïi ích aáy heä taïi ñaëc bieät vaøo vieäc beânh vöïc nhöõng quyeàn lôïi vaø boån phaän cuûa con ngöôøi 5. Vì theá, tuøy caùch theá rieâng, caùc coâng daân, ñoaøn theå xaõ hoäi, quyeàn bính daân söï cuõng nhö Giaùo Hoäi vaø caùc coäng ñoaøn toân giaùo khaùc ñeàu coù nhieäm vuï lo laéng ñeán quyeàn töï do toân giaùo theo nhö nhieäm vuï cuûa mình ñoái vôùi coâng ích.
Nhieäm vuï thieát yeáu cuûa quyeàn bính daân söï laø baûo veä vaø phaùt huy nhöõng quyeàn lôïi baát khaû xaâm phaïm cuûa con ngöôøi 6. Do ñoù, quyeàn bính daân söï phaûi baûo veä caùch höõu hieäu quyeàn töï do toân giaùo cuûa moïi coâng daân baèng nhöõng ñaïo luaät chính ñaùng vaø nhöõng phöông tieän thích hôïp khaùc, phaûi taïo neân nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi giuùp phaùt trieån ñôøi soáng toân giaùo. Nhôø ñoù, caùc coâng daân coù theå thöïc söï höôûng duïng nhöõng quyeàn lôïi vaø chu toaøn nhöõng nhieäm vuï ñoái vôùi toân giaùo, ñoàng thôøi xaõ hoäi seõ ñöôïc höôûng nhôø nhöõng lôïi ích cuûa coâng lyù vaø hoøa bình, phaùt sinh do loøng trung thaønh con ngöôøi ñoái vôùi Thieân Chuùa vaø thaùnh yù Ngaøi 7.
Ñoái vôùi nhöõng daân toäc, vì hoaøn caûnh rieâng, maø ñaëc bieät chæ chaáp nhaän moät coäng ñoaøn toân giaùo naøo ñoù theo theå cheá phaùp lyù cuûa quoác gia 13*, thì ñoàng thôøi cuõng phaûi nhìn nhaän vaø toân troïng quyeàn töï do tín ngöôõng ñoái vôùi taát caû caùc coâng daân vaø coäng ñoaøn toân giaùo.
Sau heát, quyeàn bính daân söï phaûi lo lieäu sao cho quyeàn ñöôïc bình ñaúng treân phöông dieän phaùp lyù cuûa caùc coâng daân, laø quyeàn lieân quan ñeán coâng ích xaõ hoäi, khoâng bao giôø bò xaâm phaïm duø caùch coâng khai hay kín ñaùo vì nhöõng lyù do toân giaùo, cuõng nhö phaûi traùnh moïi söï chia reõ giöõa caùc coâng daân.
Do ñoù, coâng quyeàn khoâng ñöôïc pheùp duøng baïo löïc, ñe doïa hay nhöõng phöông tieän khaùc ñeå baét buoäc ngöôøi daân phaûi tuyeân xöng hay choái boû moät toân giaùo naøo, hoaëc ngaên caûn khoâng cho hoï gia nhaäp hay rôøi boû moät coäng ñoaøn toân giaùo. Coâng quyeàn seõ ñi ngöôïc vôùi yù ñònh cuûa Thieân Chuùa vaø nhöõng quyeàn lôïi thieâng lieâng cuûa caù nhaân cuõng nhö cuûa gia ñình caùc daân toäc, neáu duøng baïo löïc döôùi baát cöù hình thöùc naøo ñeå tieâu dieät hay caám ñoaùn moät toân giaùo trong toaøn theå nhaân loaïi, trong moät mieàn hay moät nhoùm ngöôøi naøo ñoù.
7. Nhöõng giôùi haïn cuûa töï do toân giaùo. Vì quyeàn töï do trong laõnh vöïc toân giaùo ñöôïc thi haønh trong xaõ hoäi loaøi ngöôøi, neân vieächöôûng duïng quyeàn naøy caàn phaûi döïa theo moät vaøi quy taéc höôùng daãn 14*.
Trong khi höôûng duïng moïi quyeàn töï do, nguyeân taéc luaân lyù phaûi tuaân giöõ laø traùch nhieäm caù nhaân vaø ñoaøn theå: khi haønh xöû nhöõng quyeàn lôïi cuûa mình, caù nhaân cuõng nhö ñoaøn theå, phaûi tuaân giöõ luaân lyù nghóa laø phaûi quan taâm ñeán quyeàn lôïi cuûa ngöôì khaùc, cuõng nhö nhöõng boån phaän cuûa mình ñoái vôùi tha nhaân vaø lôïi ích chung cuûa moïi ngöôøi. Phaûi ñoái xöû vôùi moïi ngöôøi theo leõ coâng bình vaø tình nhaân loaïi.
Ngoaøi ra, xaõ hoäi daân söï coù quyeàn töï veä choáng laïi nhöõng laïm duïng coù theå naåy sinh döôùi chieâu baøi töï do toân giaùo. Ñaëc bieät, quyeàn bính daân söï phaûi baûo laõnh vieäc töï veä naøy. Tuy nhieân, quyeàn bính daân söï cuõng khoâng ñöôïc thi haønh caùch ñoäc ñoaùn hay thieân vò moät phe phaùi naøo, nhöng phaûi döïa theo nhöõng quy taéc phaùp lyù, phuø hôïp vôùi traät töï luaân lyù khaùch quan. Nhöõng quy taéc aáy caàn phaûi coù, ñeå baûo veä höõu hieäu vaø dung hoøa ñöôïc quyeàn lôïi cuûa moïi coâng daân, baûo ñaûm ñuùng möùc neàn an ninh coâng coäng ñích thöïc khaû dó giuùp moïi ngöôøi soáng chung trong coâng baèng chaân chính, vaø baûo veä ñöôïc neàn luaân lyù chung. Taát caû nhöõng ñieàu ñoù taïo neân phaàn chính yeáu cuûa lôïi ích chung vaø ñöôïc goïi laø traät töï coâng coäng 15*. Ngoaøi ra, caàn phaûi duy trì taäp quaùn veà töï do troïn veïn trong xaõ hoäi, theo ñoù, con ngöôøi phaûi ñöôïc töï do ñeán möùc toái ña vaø chæ bò haïn cheá trong tröôøng hôïp khaån thieát maø thoâi.
8. Huaán luyeän con ngöôøi bieát thöïc thi töï do toân giaùo. Con ngöôøi thôøi ñaïi chuùng ta thöôøng bò nhieàu aùp löïc khaùc nhau doàn eùp vaø bò ñe doïa maát quyeàn töï do phaùn ñoaùn theo quan ñieåm caù nhaân. Ñaøng khaùc, nhieàu ngöôøi döôøng nhö coù khuynh höôùng döïa vaøo töï do maø choái boû moïi söï leä thuoäc vaø coi nheï vieäc vaâng lôøi phaûi leõ.
Vì theá, Thaùnh Coâng Ñoàng Vaticanoâ naøy khuyeán khích moïi ngöôøi, nhaát laø nhöõng ai coù söù maïng giaùo duïc keû khaùc, haõy coá gaéng ñaøo taïo neân nhöõng con ngöôøi bieát vaâng phuïc quyeàn bính hôïp phaùp vaø yeâu chuoäng söï töï do ñích thöïc trong khi tuaân giöõ traät töï luaân lyù. Haõy coá gaéng ñaøo taïo neân nhöõng con ngöôøi bieát töï phaùn ñoaùn caùc söï vieäc döôùi aùnh saùng chaân lyù, bieát haønh ñoäng vôùi tinh thaàn traùch nhieäm vaø coá gaéng theo ñuoåi nhöõng ñieàu chaân thaät vaø coâng baèng, baèng cach töï yù coäng taùc vôùi ngöôøi khaùc.
Vaäy töï do toân giaùo cuõng phaûi giuùp ñôõ vaø höôùng daãn con ngöôøi ñeå khi chu toaøn nhieäm vuï cuûa mình trong ñôøi soáng xaõ hoäi, con ngöôøi seõ haønh ñoäng vôùi nhieàu yù thöùc traùch nhieäm hôn.
Chuù Thích:
4* Ñaây laø xaùc quyeát quan heä vaø long troïng nhaát cuûa toaøn vaên kieän. Ñoaïn naøy toång hôïp nhöõng yeáu toá noøng coát cuûa vaên kieän. (Trôû laïi ñaàu trang)
5* Ñoái töôïng cuûa quyeàn töï do toân giaùo khoâng caáu taïo bôûi noäi dung cuûa nhöõng nieàm tin toân giaùo; lyù do laø vì neáu moät nieàm tin toân giaùo chöùa ñöïng nhöõng yeáu toá sai laàm, thì nhö vaäy coù nghóa laø coâng nhaän quyeàn tuyeân xöng ñieàu laàm laïc vaø quyeàn laøm ñieàu xaáu. Ñoái töôïng naøy cuõng khoâng theå ñònh nghóa theo chieàu höôùng cuûa moät khaû naêng luaân lyù ñeå laøm moät ñieàu gì. Baûn vaên muoán traùnh yù nghóa aáy ñeå khoûi ñeà caäp tôùi lyù thuyeát veà quyeàn cuûa löông taâm sai laàm.
Vaäy ñoái töôïng cuûa quyeàn töï do toân giaùo ñöôïc ñònh nghóa caùch tieâu cöïc nhö laø moät ñaëc mieãn. Söï ñaëc mieãn khoûi aùp löïc laø moät ñoái töôïng chính ñaùng hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi phaåm giaù con ngöôøi. Töø laâu, giaùo thuyeát coâng giaùo luoân chaáp nhaän quyeàn khoâng bò söï cöôõng baùch chi phoái. Coøn quyeàn khoâng bò ngaên caûn thì môùi ñöôïc chaáp nhaän ôû thôøi ñaïi hieän taïi. (Trôû laïi ñaàu trang)
6* Coù moät soá Nghò Phuï quan nieäm quyeàn töï do toân giaùo nhö moät quyeàn coâng daân thoâng thöôøng ñöôïc pheùp chaáp nhaän tuøy theo coâng ích vaø ñaët neàn taûng trong moät hoaøn caûnh lòch söû xaùc ñònh naøo ñoù. Neáu hoaøn caûnh lòch söû ñoåi thay, quyeàn töï do naøy coù theå maát theo. (Trôû laïi ñaàu trang)
2 Xem Gioan XXIII, Tñ Pacem in terris, 11-4-1963: AAS 55 (1963), trg 260-261. - Pioâ XII, Nuntius radiophonicus, 24-12-1942, AAS 35 (1943), trg 19. - Pioâ XI, Tñ, Mit brennender Sorge, 14-3-1937: AAS 29 (1937), trg 160. - Leoâ XIII, Tñ Libertas praestantissimum, 20-6-1888; Acta Leonis XIII, 8 (1888), trg 237-238. (Trôû laïi ñaàu trang)
7* Lyù trí, yù chí töï do, traùch nhieäm luaân lyù laø nhöõng yeáu toá caáu taïo cuûa con ngöôøi: chuùng laø neàn taûng vaø caên nguyeân cuûa töï do toân giaùo. Ñoaïn naøy nhaán maïnh veà baûn tính con ngöôøi caùch toång quaùt ngay tröôùc khi ñi tìm chaân lyù. Theo ñoù, quyeàn ñaëc mieãn naøy toàn taïi trong moïi ngöôøi, ngay caû nôi nhöõng ngöôøi khoâng chu toaøn boån phaän tìm kieám chaân lyù, vì chöng, hoï vaãn giöõ nguyeân veïn baûn tính coù khaû naêng theo ñuoåi muïc ñích naøy, vaø laø moät baûn tính ñöôïc taïo döïng vì muïc ñích aáy.
Lyù chöùng naøy cuûa Thaùnh Coâng Ñoàng coù theå ñöôïc moïi ngöôøi chaáp nhaän, ngay caû nhöõng ngöôøi voâ tín ngöôõng. (Trôû laïi ñaàu trang)
8* Khoâng nhöõng khoâng coù maâu thuaãn giöõa töï do toân giaùo vaø boån phaän ñi tìm chaân lyù, maø hôn theá töï do toân giaùo laïi ñaët neàn taûng treân boån phaän ñi tìm chaân lyù. Ñaøng khaùc chính boån phaän naøy ñoøi hoûi phaûi coù töï do toân giaùo. (Trôû laïi ñaàu trang)
9* Lyù chöùng cuûa soá 7 ñöôïc Thaùnh Coâng Ñoàng nhaéc laïi caùch döùt khoaùt hôn, Ñoàng thôøi, caùc Nghò Phuï nhaán maïnh tôùi töông quan giöõa con ngöôøi vôùi Thieân Chuùa laø Chaân Lyù haèng höõu. Chuùng ta ñaït ñöôïc söï hieåu bieát veà Thieân Chuùa vaø veà leà luaät cuûa Ngaøi nhôø vieäc tìm kieám rieâng (soá 3a), nhôø lôøi daïy baûo vaø ñoái thoaïi (soá 3b), nhaát laø nhôø meänh leänh cuûa löông taâm (soá 3c). (Trôû laïi ñaàu trang)
3 Xem T. Toâma, Summa theologica, I-II, q. 91, a. 1; q. 93, a. 1-2. (Trôû laïi ñaàu trang)
4 Xem Gioan XXIII, Tñ Pacem in terris, 11-4-1963: AAS 55 (1963), trg 270. - Phaoloâ VI, Nuntius radiophonicus, 22-12-1964: AAS 57 (1965), trg 181-182. - T. Toâma, Summa theologica, I-II, q. 91, a. 4c. (Trôû laïi ñaàu trang)
10* ÔÛ ñaây, Thaùnh Coâng Ñoàng ñeà caäp tôùi laõnh vöïc chuû theå xaõ hoäi. Ngoaøi caù nhaân, chuû theå ñöôïc höôûng quyeàn töï do naøy coøn laø nhöõng taäp theå toân giaùo, ñöôïc xem nhö nhöõng chuû theå ñích thöïc vaø tröïc tieáp theo luaät (soá 4). Caùc gia ñình cuõng laø nhöõng chuû theå xaõ hoäi höôûng quyeàn naøy. (Trôû laïi ñaàu trang)
11* Vì theá, neáu khoâng coù phöông haïi ñeán ñoøi hoûi chính ñaùng cuûa traät töï coâng coäng, quyeàn töï do toân giaùo phaûi ñöôïc baûo veä nôi caùc coäng ñoaøn. ÔÛ nhöõng soá keá tieáp, caùc Nghò Phuï aán ñònh taàm möùc roäng raõi cuûa quyeàn töï do toân giaùo. Quyeàn naøy bao goàm: 1) ñôøi soáng noäi taâm (soá 4b,c). - 2) quyeàn tuyeân xöng ñöùc tin caùch coâng khai (soá 4d). - 3) quyeàn ñieàu haønh nhöõng hoaït ñoäng vaø qui cheá thuoäc laõnh vöïc traàn theá theo aùnh saùng giaùo lyù rieâng. (Trôû laïi ñaàu trang)
12* Giöõa nhöõng quyeàn lôïi cuûa con ngöôøi maø Quoác gia daân chuû hieän ñaïi coù traùch nhieäm phaûi baûo veä, baèng caùch taïo neân nhöõng ñieàu kieän xaõ hoäi thích hôïp cho vieäc thi haønh nhöõng quyeàn lôïi ñoù, phaûi keå caû quyeàn töï do toân giaùo hieåu theo yù nghóa cuûa baûn Tuyeân Ngoân. Nhö vaäy, Quoác gia töï caên baûn, coù cuøng nhöõng nhieäm vuï trong laõnh vöïc toân giaùo cuõng nhö ñaõ coù ñoái vôùi caùc quyeàn lôïi khaùc cuûa con ngöôøi.
Do ñoù, Quoác gia phaûi: 1) coâng nhaän vaø toân troïng quyeàn naøy (soá 6c). - 2) baûo veä baèng phaùp luaät (soá 6b). - 3) phaùt huy (soá 6b). - 4) haïn cheá söï thi haønh quyeàn doù trong tröôøng hôïp nhöõng yeáu toá caên baûn cuûa coâng ích bò xuùc phaïm (soá 7).
Vaên kieän phaùc hoïa moät maãu Quoác gia; dó nhieân Quoác gia aáy khoâng ñöôïc coi nhö laø quoác gia trung laäp hay "ngoaïi ñaïo". Ñuùng ra ñoù laø moät maãu quoác gia maø ngöôøi ta goïi laø "traàn theá", theo nghóa khoâng coù quyeàn thaåm ñònh veà nhöõng giaù trò tinh thaàn hay veà noäi dung caùc tín ngöôõng. Tuy nhieân, Quoác gia ñoù coù boån phaän phaûi thöøa nhaän vaø toân troïng caùc giaù trò naøy; vaø vì theá cuõng phaûi gaéng söùc lo lieäu cho moïi coâng daân khoûi thieáu caùc phöông tieän ñeå vun troàng vaø thaám nhieãm caùc giaù trò aáy. (Trôû laïi ñaàu trang)
5 Xem Gioan XXIII, Tñ Mater et Magistra, 15-5-1961: AAS 53 (1961), trg 417; n.t, Tñ Pacem in terris, 11-4-1963: AAS 55 (1963), trg 273. (Trôû laïi ñaàu trang)
6 Xem Gioan XXIII, Tñ, Pacem in terris, 11-3-1963: AAS 55 (1963), trg 273-274, Pioâ XII, Nuntius radiophonicus, 1-6-1941: AAS 33 (1941), trg 200. (Trôû laïi ñaàu trang)
7 Xem Leoâ XIII, Tñ Immortale Dei, 1-11-1885: AAS 18 (1885), trg 161. (Trôû laïi ñaàu trang)
13* ÔÛ ñaây, Thaùnh Coâng Ñoàng aùm chæ ñeán nhöõng quoác gia theo quoác giaùo. Caùc Nghò Phuï coâng nhaän tính chaát baát hôïp phaùp cuûa caùc quoác gia nhö theá.
Tuy nhieân, caùch noùi "veà hoaøn caûnh rieâng" cuûa Coâng Ñoàng cho chuùng ta hieåu raèng quoác giaùo chæ laø tình traïng phaùp lyù do moät hoaøn caûnh lòch söû xaõ hoäi nhaát ñònh vaø caù bieät taïo ra. Vì vaäy, caùc quoác gia ñoù phaûi nhaän bieát nhöõng giôùi haïn caàn thieát cuûa mình. (Trôû laïi ñaàu trang)
14* Caùc Nghò Phuï ñeà caäp tôùi boån phaän vaø giôùi haïn cuûa quyeàn bính ôû caùc quoác gia theo quoác giaùo. Ñoaïn naøy raát teá nhò do nhöõng laïm duïng coù theå xaûy ra vì quyeàn giôùi haïn naøy.
Thaùnh Coâng Ñoàng ñöa ra hai qui luaät: qui luaät luaân lyù (soá 7b) vaø qui luaät phaùp lyù (soá 7c). (Trôû laïi ñaàu trang)
15* Do nhieàu Hieán phaùp cuûa caùc quoác gia taân tieán, vaø nhöõng vaên kieän quoác teá gôïi yù, Thaùnh Coâng Ñoàng nhìn nhaän raèng yù nieäm "traät töï coâng coäng" seõ ñöôïc xem nhö laø tieâu chuaån khaùch quan cho nhöõng can thieäp cuûa quyeàn bính quoác gia. Traät töï coâng coäng maø hình luaät qui chieáu, laø phaàn chính yeáu cuûa lôïi ích chung, phaûi ñöôïc ñaûm baûo sao cho ñôøi soáng xaõ hoäi xöùng ñaùng vôùi phaåm giaù con ngöôøi.
Coâng quyeàn coù quyeàn vaø boån phaän baûo veä traät töï ñoù baèng caùch caám ñoaùn vaø ngaên caûn moïi haønh vi phöông haïi nhieàu ñeán coâng ích.
Dó nhieân, caùc Nghò Phuï khoâng muoán noùi ñeán baát cöù moät loaïi traät töï coâng coäng naøo, nhöng laø moät traät töï xaõ hoäi thích hôïp vôùi traät töï luaân lyù khaùch quan vaø ñaët neàn taûng treân söï coâng bình chaân thöïc.
Nhö theá, chuùng ta nhaän thaáy raèng, khi noùi tôùi vieäc ñeà cao vaø baûo veä quyeàn töï do toân giaùo (soá 6), coâng ích phaûi ñöôïc quan nieäm roäng raõi heát söùc. Theá nhöng, khi phaûi haïn cheá quyeàn töï do ñoù, Thaùnh Coâng Ñoàng laïi ñaén ño vaø ñeå yù tôùi nhöõng yeáu toá caên baûn cuûa lôïi ích chung ñoù. Bôûi vì, vieäc ñaûm baûo vaø duy trì nhöõng yeáu toá aáy raát caàn thieát cho ñôøi soáng xaõ hoäi. Caùch cuï theå, chuùng ta nhaän thaáy chính hình luaät ñöôïc soaïn thaûo döïa theo traät töï coâng coäng. (Trôû laïi ñaàu trang)