Thaùnh Coâng Ñoàng Chung Vaticanoâ II
Saéc Leänh
veà Hoaït Ñoäng Truyeàn Giaùo
Cuûa Giaùo Hoäi
Ad Gentes
Baûn dòch Vieät Ngöõ cuûa Giaùo Hoaøng Hoïc Vieän Pioâ X
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Chöông II
Chính Coâng Vieäc Truyeàn Giaùo
10. Nhaäp ñeà. Giaùo Hoäi ñöôïc Chuùa Kitoâ sai ñi trình baøy vaø thoâng ban tình yeâu Thieân Chuùa cho heát moïi ngöôøi vaø moïi daân toäc, nhaän thöùc raèng mình coøn phaûi thöïc hieän coâng vieäc truyeàn giaùo bao la 18*. Thöïc vaäy, hai tyû ngöôøi, maø con soá caøng ngaøy caøng taêng, tuï hoïp thaønh nhöõng nhoùm lôùn lao vaø nhaát ñònh, do nhöõng moái lieân laïc beàn vöõng cuûa ñôøi soáng vaên hoùa, nhöõng truyeàn thoáng coå xöa cuûa toân giaùo, nhöõng moái lieân quan chaët cheõ cuûa tình giao teá xaõ hoäi; soá ngöôøi naøy coøn chöa nghe bieát, hoaëc chæ môùi nghe sô qua veà söù ñieäp Phuùc AÂm; trong soá ñoù coù ngöôøi ñang theo moät trong caùc toân giaùo lôn, coù ngöôøi coøn xa laï vôùi yù nieäm veà chính Thieân Chuùa, laïi coù ngöôøi ra maët phuû nhaän vaø ñoâi khi coøn ra maët ñaû kích söï hieän höõu cuûa Thieân Chuùa nöõa. Ñeå coù theå trình baøy cho moïi ngöôøi maàu nhieäm cöùu roãi vaø söï soáng maø Chuùa ñaõ thoâng ban, Giaùo Hoäi phaûi thaám nhaäp vaøo taát caû nhöõng nhoùm ngöôøi ñoù theo cuøng moät chieàu höôùng nhö chính Chuùa Kitoâ, Ñaáng ñaõ nhôø vieäc nhaäp theå maø lieân keát mình vôùi nhöõng hoaøn caûnh nhaát ñònh veà xaõ hoäi vaø vaên hoùa cuûa nhöõng ngöôøi maø Chuùa cuøng chung soáng.
Muïc 1
Chöùng Taù Cuûa Kitoâ Höõu
11. Chöùng taù baèng ñôøi soáng vaø vieäc ñoái thoaïi. Giaùo Hoäi phaûi hieän dieän trong caùc nhoùm ngöôøi ñoù nhôø con caùi mình laø nhöõng ngöôøi cuøng soáng chung vôùi hoï hay laø ñöôïc sai ñeán vôùi hoï 19*. Thaät vaäy moïi Kitoâ höõu, duø soáng ôû ñaâu, ñeàu phaûi laáy göông maãu ñôøi soáng vaø chöùng taù lôøi noùi ñeå bieåu döông con ngöôøi môùi maø hoï ñaõ maëc laáy nhôø pheùp Röûa, vaø bieåu döông söùc maïnh cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn maø hoï ñaõ ñöôïc cuûng coá nhôø pheùp Theâm Söùc, ñeå nhöõng ngöôøi khaùc nhìn thaáy nhöõng vieäc laønh cuûa hoï maø ngôïi khen Chuùa Cha 1, cuøng nhaän thöùc ñaày ñuû hôn yù nghóa ñích thöïc cuûa ñôøi soáng con ngöôøi vaø moái daây lieân keát toaøn theå coäng ñoàng nhaân loaïi.
Ñeå coù theå laøm chöùng veà Chuùa Kitoâ moät caùch höõu hieäu, chính caùc Kitoâ höõu phaûi laáy loøng kính troïng vaø tình baùc aùi maø lieân keát vôùi nhöõng ngöôøi aáy, phaûi bieát mình laø thaønh phaàn cuûa nhoùm ngöôøi mình chung soáng, vaø tham gia ñôøi soáng vaên hoùa, xaõ hoäi qua nhöõng giao tieáp vaø hoaït ñoäng khaùc nhau trong ñôøi soáng nhaân loaïi, laïi phaûi laøm quen vôùi nhöõng truyeàn thoáng daân toäc vaø toân giaùo cuûa nhöõng ngöôøi aáy; phaûi laáy laøm sung söôùng vaø kính caån maø khaùm phaù ra nhöõng haït gioáng Lôøi Chuùa ñang tieàm aån trong hoï. Ñoàng thôøi, caùc Kitoâ höõu phaûi chuù yù ñeán söï bieán ñoåi saâu xa nôi caùc daân toäc, vaø phaûi noã löïc laøm cho nhöõng ngöôøi thôøi nay coøn quaù chuù taâm ñeán khoa hoïc vaø kyõ thuaät cuûa theá giôùi hieän ñaïi ñöøng boû queân nhöõng vieäc linh thieâng, maø traùi laïi coøn nhôø ñoù maø khao khaùt maõnh lieät hôn chaân lyù vaø tình thöông Chuùa ñaõ maïc khaûi. Nhö chính Chuùa Kitoâ ñaõ doø xeùt taâm hoàn con ngöôøi vaø ñoái thoaïi vôùi hoï ñuùng theo kieåu loaøi ngöôøi ñeå daãn ñöa hoï ñeán aùnh saùng thaàn linh, thì caùc moân ñeä cuûa Ngöôøi ñaõ thaám nhuaàn tinh thaàn Chuùa Kitoâ, cuõng phaûi hieåu bieát ngöôøi hoï chung soáng, vaø phaûi ñaøm thoaïi vôùi hoï, ñeå nhôø chính vieäc ñoái thoaïi chaân thaønh vaø nhaãn naïi ñoù, caùc moân ñeä hoïc bieát nhöõng aân hueä phong phuù maø Thieân Chuùa ñaõ roäng ban cho caùc daân toäc; ñoàng thôøi caùc moân ñeä phaûi coá gaéng ñem aùnh saùng Phuùc AÂm chieáu soi nhöõng aân hueä ñoù, giaûi thoaùt chuùng vaø ñem chuùng veà quy phuïc Chuùa Cöùu Theá.
12. Söï hieän dieän cuûa ñöùc aùi. Söï hieän dieän cuûa caùc Kitoâ höõu giöõa caùc nhoùm ngöôøi phaûi ñöôïc soáng ñoäng baèng chính tình baùc aùi maø Thieân Chuùa ñaõ yeâu chuùng ta vaø muoán chuùng ta cuõng thöông yeâu nhau baèng tình baùc aùi ñoù 2. Baùc aùi Kitoâ giaùo thöïc söï lan traøn tôùi moïi ngöôøi khoâng phaân bieät chuûng toäc, hoaøn caûnh xaõ hoäi hay toân giaùo; baùc aùi khoâng caàu mong moät lôïi ích hay moät tri aân naøo. Nhö Thieân Chuùa ñaõ yeâu chuùng ta baèng moät tình yeâu voâ vò lôïi, thì caùc tín höõu cuõng phaûi laáy tình baùc aùi maø lo laéng cho con ngöôøi, baèng caùch yeâu meán hoï vôùi cuøng moät yù höôùng nhö khi Chuùa tìm kieám con ngöôøi. Do ñoù, nhö Chuùa Kitoâ ñaõ traûi qua khaép caùc thò thaønh vaø laøng maïc, chöõa laønh moïi keû taät nguyeàn, beänh hoaïn, laøm daáu chæ Nöôùc Chuùa ñaõ ñeán 3, thì Giaùo Hoäi cuõng nhôø con caùi mình maø lieân keát vôùi moïi ngöôøi thuoäc moïi hoaøn caûnh, nhaát laø vôùi nhöõng ngöôøi ngheøo heøn ñau khoå, vaø tình nguyeän hy sinh cho hoï 4. Thöïc vaäy, Giaùo Hoäi chia vui xeû buoàn vôùi hoï, nhaän bieát nhöõng öôùc voïng vaø nhöõng vaán ñeà nhaân sinh cuûa hoï, cuøng chòu khoå vôùi hoï trong nhöõng lo aâu veà söï cheát. Coøn ñoái vôùi nhöõng ai tìm kieám hoøa bình, Giaùo Hoäi ao öôùc ñaùp öùng trong ñoái thoaïi huynh ñeä, baèng caùch mang laïi cho hoï hoøa bình vaø aùnh saùng phaùt xuaát töï Phuùc AÂm.
Caùc Kitoâ höõu phaûi hoaït ñoäng vaø coäng taùc vôùi moïi ngöôøi khaùc ñeå toå chöùc ñöùng ñaén nhöõng coâng vieäc kinh teá xaõ hoäi. Hoï phaûi quan taâm ñaëc bieät ñeán vieäc giaùo duïc caùc thieáu nhi vaø thanh thieáu nieân baèng caùc loaïi tröôøng hoïc khaùc nhau: caùc tröôøng naøy khoâng nhöõng phaûi ñöôïc coi nhö phöông tieän tuyeät haûo ñeå huaán luyeän vaø naâng cao giôùi treû Kitoâ höõu, maø ñoàng thôøi coøn laø moät coâng cuoäc phuïc vuï nhaân loaïi heát söùc giaù trò - nhaát laø ñoái vôùi caùc quoác gia ñang phaùt trieån - ñeå naâng cao nhaân phaåm vaø chuaån bò nhöõng hoaøn caûnh hôïp nhaân baûn hôn. Ngoaøi ra, hoï coøn phaûi tham gia vaøo noã löïc cuûa caùc daân toäc ñang coá gaéng taïo ra nhöõng hoaøn caûnh soáng toát ñeïp hôn, vaø cuûng coá hoøa bình theá giôùi, baèng caùch khuaát phuïc ñoùi khaùt, doát naùt vaø beänh taät. Trong vieäc naøy giaùo höõu phaûi khao khaùt coäng taùc moät caùch khoân ngoan vôùi nhöõng coâng cuoäc ñaõ ñöôïc toå chöùc tö cuõng nhö coâng phaùt ñoäng, hoaëc ñaõ ñöôïc caùc chính phuû, caùc cô quan quoác teá, caùc coäng ñoaøn Kitoâ giaùo khaùc nhau, hay caùc toân giaùo ngoaøi Kitoâ giaùo khôûi xöôùng.
Tuy nhieân, Giaùo Hoäi khoâng heà muoán pha mình vaøo vieäc cai trò xaõ hoäi traàn gian. Giaùo Hoäi khoâng ñoøi cho mình moät quyeàn haønh naøo khaùc ngoaøi quyeàn phuïc vuï nhaân loaïi - vôùi ôn Chuùa giuùp - trong tình baùc aùi vaø trung thaønh phuïng söï 5.
Trong ñôøi soáng vaø hoaït ñoäng cuûa mình, caùc moân ñeä Chuùa Kitoâ, nhôø lieân keát chaët cheõ vôùi nhaân loaïi, hy voïng seõ mang laïi cho nhaân loaïi moät chöùng taù ñích thöïc veà Chuùa Kitoâ, vaø seõ hoaït ñoäng cho phaàn roãi cuûa nhaân loaïi, duø ôû nôi maø hoï khoâng theå rao giaûng veà Chuùa Kitoâ moät caùch ñaày ñuû. Thaät vaäy caùc moân ñeä aáy khoâng tìm tieán boä vaø thònh vöôïng thuaàn vaät chaát cho con ngöôøi nhöng laø naâng cao nhaân phaåm vaø söï hieäp nhaát huynh ñeä, baèng caùch daïy nhöõng chaân lyù toân giaùo vaø luaân lyù maø Chuùa Kitoâ ñaõ soi saùng baèng aùnh saùng cuûa Ngöôøi, vaø nhö theá, daàn daàn hoï môû roäng con ñöôøng hoaøn haûo hôn daãn veà Thieân Chuùa. Nhö vaäy con ngöôøi ñöôïc trôï giuùp ñeå ñaït tôùi phaàn roãi, nhôø yeâu meán Thieân Chuùa vaø caän nhaân; vaø nhö vaäy, baét ñaàu toûa saùng maàu nhieäm Chuùa Kitoâ, trong Ngöôøi xuaát hieän con ngöôøi môùi ñaõ taïo döïng theo hình aûnh Thieân Chuùa 6, vaø trong Ngöôøi tình thöông cuûa Thieân Chuùa 20* ñöôïc bieåu loä.
Muïc 2
Rao Giaûng Phuùc AÂm Vaø Quy Tuï Daân Chuùa
13. Rao giaûng Phuùc AÂm vaø vieäc trôû laïi ñaïo. Baát cöù nôi naøo Thieân Chuùa môû roäng cöûa cho vieäc rao giaûng maàu nhieäm Chuùa Kitoâ 7 thì ngöôøi ta phaûi tin töôûng vaø beàn chí 8 loan baùo 9 cho heát moïi ngöôøi 10 bieát Thieân Chuùa haèng soáng vaø bieát Ñaáng Thieân Chuùa sai ñeán cöùu chuoäc moïi ngöôøi laø Chuùa Kitoâ 11 ñeå nhöõng ngöôøi ngoaøi Kitoâ giaùo ñöôïc Chuùa Thaùnh Thaàn môû loøng 12 tin vaøo Chuùa maø töï do trôû laïi cuøng Ngöôøi, vaø trung thaønh gaén boù vôùi Ngöôøi; vì Ngöôøi laø “ñöôøng, laø söï thaät vaø laø söï soáng” (Gio 14,6), neân Ngöôøi cho hoï thoûa maõn moïi nguyeän voïng thieâng lieâng vaø coøn ban cho dö ñaày voâ taän.
Dó nhieân phaûi hieåu vieäc trôû laïi ñoù môùi chæ laø böôùc ñaàu, nhöng ñeå con ngöôøi nhaän thöùc raèng, moät khi ñaõ töø boû toäi loãi, con ngöôøi seõ ñöôïc daãn vaøo maàu nhieäm tình yeâu Thieân Chuùa, Ñaáng goïi hoï giao keát chính baûn thaân hoï vôùi Ngaøi trong Chuùa Kitoâ. Thaät vaäy, nhôø ôn Chuùa taùc ñoäng, caùc taân toøng quyeát khôûi söï cuoäc haønh trình thieâng lieâng: nhôø ñoù, khi ñaõ laáy ñöùc tin maø thoâng coâng maàu nhieäm Chuùa chòu cheát vaø soáng laïi, hoï töø ngöôøi cuõ ñoåi thaønh ngöôøi môùi, con ngöôøi ñöôïc neân hoaøn haûo trong Chuùa Kitoâ 13. Söï bieán ñoåi naøy ñoàng thôøi cuõng laøm cho taâm traïng vaø phaåm haïnh con ngöôøi daàn daàn thay ñoåi, neân ñaây phaûi laø moät cuoäc bieán ñoåi roõ raøng, vôùi nhöõng haäu quaû cuûa noù trong phaïm vi xaõ hoäi vaø phaûi tieán trieån daàn daàn trong thôøi gian döï toøng. Con ngöôøi taân toøng thöôøng gaëp phaûi nhöõng nöùt raïn vaø phaân caùch, vì Chuùa hoï tin laø daáu chæ cuûa söï choáng ñoái 14, nhöng hoï cuõng neám ñöôïc nhöõng vui möøng voâ taän cuûa Chuùa ban cho 15.
Giaùo Hoäi caám ngaët khoâng ai ñöôïc eùp buoäc hay duøng nhöõng maùnh lôùi baát xöùng ñeå duï doã hay loâi cuoán ngöôøi ta theo ñaïo, cuõng nhö Giaùo Hoäi cöông quyeát ñoøi cho con ngöôøi quyeàn khoâng bò haêm doïa ñeå boû ñaïo vì nhöõng baùch haïi baát coâng 16.
Theo thoùi quen raát laâu ñôøi cuûa Giaùo Hoäi, phaûi cöùu xeùt nhöõng ñoäng löïc toøng giaùo,vaø neáu caàn, phaûi thanh luyeän nhöõng ñoäng löïc ñoù nöõa.
14. Lôùp döï toøng vaø vieäc huaán luyeän ñôøi soáng Kitoâ höõu. Nhöõng ngöôøi nhôø Giaùo Hoäi ñöôïc Thieân Chuùa ban ôn tin Chuùa Kitoâ 17 phaûi ñöôïc nhaän vaøo lôùp döï toøng baèng nhöõng leã nghi phuïng vuï; lôùp döï toøng naøy khoâng phaûi chæ laø trình baøy tín lyù vaø caùc giôùi raên, nhöng laø huaán luyeän moät ñôøi soáng Kitoâ höõu ñaày ñuû vaø laø thôøi gian taäp söï ñöôïc keùo daøi thích ñaùng, ñeå nhôø ñoù moân ñeä lieân keát vôùi Chuùa Kitoâ laø Thaày mình. Vaäy caùc döï toøng phaûi ñöôïc khai taâm moät caùch thích hôïp veà maàu nhieäm cöùu roãi, taäp soáng theo Phuùc AÂm, vaø qua caùc nghi leã thaùnh ñöôïc cöû haønh theo töøng giai ñoaïn lieân tuïc 18 hoï ñöôïc ñöa vaøo ñôøi soáng ñöùc tin, phuïng vuï vaø baùc aùi cuûa Daân Chuùa.
Roài khi ñaõ chòu caùc bí tích gia nhaäp 21* Kitoâ giaùo, hoï ñöôïc giaûi thoaùt khoûi quyeàn löïc toái taêm 19, cuøng cheát, cuøng ñöôïc an taùng vaø soáng laïi vôùi Chuùa Kitoâ 20, hoï laõnh nhaän Chuùa Thaùnh Thaàn 21 Ñaáng laøm cho hoï thaønh nghóa töû, vaø cuøng vôùi toaøn theå Daân Chuùa hoï cöû haønh leã kính nhôù vieäc Chuùa chòu cheát vaø soáng laïi.
Thaùnh Coâng Ñoàng öôùc mong phuïng vuï muøa chay vaø muøa phuïc sinh ñöôïc caûi toå theá naøo ñeå chuaån bò taâm hoàn caùc taân toøng cho vieäc cöû haønh maàu nhieäm phuïc sinh, vaø trong khi cöû haønh nhöõng nghi leã long troïng naøy, hoï ñöôïc taùi sinh trong Chuùa Kitoâ nhôø pheùp Thaùnh Taåy.
Lôùp khai taâm Kitoâ giaùo trong thôøi gian döï toøng ñoù khoâng phaûi chæ laø vieäc rieâng cuûa caùc giaûng vieân giaùo lyù hay cuûa caùc linh muïc, maø coøn laø cuûa coäng ñoaøn tín höõu, nhaát laø cuûa nhöõng ngöôøi ñôõ ñaàu, ñeå nhôø ñoù ngay töø ñaàu, caùc döï toøng caûm thaáy mình thuoäc veà Daân Chuùa. Vaø vì ñôøi soáng cuûa Giaùo Hoäi laø ñôøi soáng toâng ñoà, neân caùc döï toøng cuõng phaûi hoïc bieát coäng taùc tích cöïc vaøo vieäc rao giaûng Phuùc AÂm vaø xaây döïng Giaùo Hoäi baèng chöùng taù ñôøi soáng vaø vieäc tuyeân xöng ñöùc tin.
Sau heát, tình traïng phaùp lyù cuûa döï toøng phaûi ñöôïc aán ñònh roõ raøng trong baûn Giaùo Luaät môùi 22*. Thöïc vaäy, hoï ñaõ ñöôïc keát hôïp vôùi Giaùo Hoäi 22, ñaõ thuoäc veà gia ñình Chuùa Kitoâ 23 vaø coù khi ñaõ soáng ñôøi soáng tin, caäy, meán roài.
Muïc 3
Vieäc Thaønh Laäp Coäng Ñoaøn Kitoâ Giaùo
15. Vieäc thaønh laäp coäng ñoaøn Kitoâ giaùo. Chuùa Thaùnh Thaàn laø Ñaáng keâu goïi moïi ngöôøi ñeán vôùi Chuùa Kitoâ, thuùc ñaåy taâm hoàn hoï vaâng phuïc ñöùc tin nhôø haït gioáng Lôøi Chuùa vaø vieäc rao giaûng Phuùc AÂm. Chính khi Ngaøi sinh nhöõng keû tin Chuùa Kitoâ trong loøng Gieáng Röûa Toäi ñeå soáng ñôøi soáng môùi, Ngaøi taäp hoïp hoï thaønh moät Daân Chuùa duy nhaát. Daân naøy laø “doøng gioáng ñöôïc tuyeån choïn, laø haøng tö teá vöông giaû, laø daân toäc thaùnh thieän, laø daân ñöôïc Thieân Chuùa thu phuïc” (1P 2,9) 24.
Vaäy caùc nhaø truyeàn giaùo nhö nhöõng coäng söï vieân cuûa Thieân Chuùa 25, phaûi gaây döïng nhöõng coäng ñoaøn tín höõu sao cho hoï bieát soáng xöùng ñaùng ôn goïi cuûa mình 26, ñeå hoï coù theå thi haønh nhöõng chöùc vuï ñaõ ñöôïc Chuùa trao phoù cho hoï: ñoù laø chöùc vuï tö teá, tieân tri vaø vöông giaû. Nhôø caùch ñoù, coäng ñoaøn Kitoâ höõu trôû thaønh daáu chæ noùi leân söï hieän dieän cuûa Thieân Chuùa nôi traàn gian: thaät vaäy, nhôø Hieán Teá Thaùnh Theå, hoï luoân ñöôïc cuøng Chuùa Kitoâ vöôn leân Chuùa Cha 27, 23* vaø khi ñaõ ñöôïc nuoâi döôõng caån thaän baèng Lôøi Chuùa 28, hoï laøm chöùng veà Chuùa Kitoâ 29, vaø sau cuøng daán böôùc trong tình baùc aùi vaø ñöôïc hun ñuùc trong tinh thaàn toâng ñoà 30.
Do ñoù, ngay töø ñaàu, coäng ñoaøn Kitoâ höõu phaûi ñöôïc thieát laäp laøm sao ñeå töï mình coù theå cung caáp cho mình nhöõng gì caàn thieát, ñöôïc phaàn naøo hay phaàn naáy.
Coäng ñoaøn tín höõu naøy ñaõ coù saün nguoàn phong phuù veà vaên hoùa cuûa daân toäc, phaûi beùn reã saâu trong daân chuùng: caùc gia ñình ñaõ thaám nhuaàn tinh thaàn Phuùc AÂm phaûi phaùt trieån 31 vaø phaûi ñöôïc caùc tröôøng hoïc coù giaù trò naâng ñôõ; phaûi toå chöùc caùc hoäi ñoaøn vaø caùc nhoùm ngöôøi lo vieäc toâng ñoà giaùo daân, ñeå coù theå ñem tinh thaàn Phuùc AÂm thaám nhaäp toaøn theå xaõ hoäi. Sau heát, baùc aùi phaûi ñöôïc chieáu giaûi huy hoaøng giöõa nhöõng ngöôøi coâng giaùo thuoäc caùc Leã Cheá khaùc nhau 32.
Tinh thaàn hieäp nhaát cuõng phaûi ñöôïc nuoâi döôõng nôi caùc taân toøng, ñeå hoï nhaän thöùc roõ raøng raèng nhöõng anh em tin vaøo Chuùa Kitoâ cuõng laø moân ñeä Chuùa Kitoâ, cuõng ñöôïc taùi sinh nhôø pheùp Röûa, cuõng ñöôïc chia xeû raát nhieàu ôn laønh cuûa Daân Chuùa. Chöøng naøo hoaøn caûnh toân giaùo cho pheùp, phaûi tìm caùch phaùt ñoäng coâng vieäc hieäp nhaát, ñeå khi ñaõ gaït boû moïi hình thöùc döûng döng vaø laãn loän, cuõng nhö moïi ganh ñua baát chính, ngöôøi coâng giaùo seõ hôïp taùc huynh ñeä vôùi nhöõng anh em ly khai theo tieâu chuaån cuûa Saéc leänh veà Hieäp nhaát, ngoõ haàu cuøng nhau tuyeân xöng moät ñöùc tin vaøo Thieân Chuùa vaø Chuùa Gieâsu Kitoâ tröôùc maët Muoân Daân 24* tuøy theo möùc ñoä coù theå, vaø cuøng nhau coäng taùc trong laõnh vöïc xaõ hoäi vaø kyõ thuaät cuõng nhö vaán ñeà vaên hoùa vaø toân giaùo. Nhaát laø hoï phaûi coäng taùc vôùi nhau vì Chuùa Kitoâ, Chuùa chung cuûa mình: nguyeän Danh Ngöôøi lieân keát hoï laïi! Vieäc coäng taùc chaúng nhöõng phaûi ñöôïc theå hieän giöõa caùc caù nhaân vôùi nhau, nhöng coøn phaûi tuøy theo söï phaùn ñoaùn cuûa Ñaáng Baûn Quyeàn ñòa phöông maø thieát laäp söï coäng taùc giöõa caùc Giaùo Hoäi hoaëc nhöõng coäng ñoaøn giaùo hoäi 25* cuõng nhö trong nhöõng coâng cuoäc cuûa caùc giaùo ñoaøn ñoù.
Caùc Kitoâ höõu töø moïi Daân Toäc tuï hoïp vaøo Giaùo Hoäi, “khoâng vì cheá ñoä, khoâng vì ngoân ngöõ, cuõng khoâng vì toå chöùc xaõ hoäi traàn gian maø phaân caùch vôùi nhöõng ngöôøi khaùc”, 33 neân hoï phaûi soáng cho Thieân Chuùa vaø cho Chuùa Kitoâ trong neáp soáng laønh maïnh cuûa daân toäc mình; laø coâng daân toát, hoï phaûi thöïc söï vaø tích cöïc vun troàng loøng AÙi Quoác, tuy nhieân phaûi heát söùc traùnh söï kyø thò chuûng toäc vaø chuû nghóa quoác gia quaù khích, phaûi coå voõ tình yeâu thöông ñaïi ñoàng cuûa nhaân loaïi.
Ñeå ñaït tôùi nhöõng muïc tieâu treân, giaùo daân, nghóa laø caùc Kitoâ höõu ñaõ nhôø pheùp Röûa Toäi maø saùp nhaäp vaøo Chuùa Kitoâ vaø ñang soáng giöõa theá gian, giöõ moät vai troø raát quan troïng vaø ñaùng ñöôïc ñaëc bieät löu taâm. Thöïc vaäy boån phaän rieâng cuûa hoï laø: sau khi thaám nhuaàn tinh thaàn Chuùa Kitoâ, hoï phaûi laøm soáng ñoäng töø beân trong nhö men trong boät vaø saép ñaët coâng vieäc traàn theá ñeå chuùng luoân luoân ñöôïc thöïc hieän theo yù Chuùa Kitoâ 34.
Tuy nhieân, khoâng theå keå laø ñuû khi daân Kitoâ giaùo hieän dieän vaø ñöôïc thieát laäp trong moät daân toäc naøo ñoù, cuõng khoâng phaûi laø ñuû khi chæ laøm vieäc toâng ñoà baèng göông laønh, nhöng daân Kitoâ giaùo ñöôïc thieát laäp vaø hieän dieän chính laø ñeå duøng lôøi noùi vaø vieäc laøm maø loan baùo Chuùa Kitoâ cho nhöõng ngöôøi ñoàng höông ngoaøi Kitoâ giaùo, vaø giuùp hoï ñoùn nhaän Chuùa Kitoâ moät caùch ñaày ñuû.
Ngoaøi ra, ñeå gieo troàng Giaùo Hoäi vaø phaùt trieån coäng ñoaøn Kitoâ giaùo, caàn phaûi coù nhieàu thöøa taùc vuï khaùc nhau; nhöõng thöøa taùc vuï naøy moät khi ñöôïc ôn Chuùa goïi maø naûy sinh töø chính coäng ñoaøn tín höõu, phaûi ñöôïc moïi ngöôøi ñaëc bieät chaêm lo coå voõ vaø vun troàng; trong nhöõng thöøa taùc vuï ñoù, coù chöùc linh muïc, phoù teá vaø giaûng vieân giaùo lyù cuõng nhö coâng giaùo tieán haønh. Cuõng theá, baèng lôøi caàu nguyeän hay baèng nhöõng coâng taùc hoaït ñoäng, caùc nam nöõ tu só cuõng phaûi thöïc thi nhieäm vuï thieát yeáu ñeå Nöôùc Chuùa Kitoâ beùn reã vaø vöõng maïnh trong caùc taâm hoàn vaø ñöôïc phaùt trieån theâm maõi.
16. Thieát laäp haøng giaùo só baûn xöù. Giaùo Hoäi raát vui möøng caûm taï Thieân Chuùa vì Ngaøi ñaõ roäng ban moät ôn voâ giaù laø ôn goïi laøm linh muïc cho bieát bao thanh nieân trong caùc Daân Toäc môùi quay veà vôùi Chuùa Kitoâ. Thöïc vaäy, Giaùo Hoäi caøng beùn reã vöõng chaéc hôn trong moãi moät nhoùm ngöôøi, khi chính caùc coäng ñoaøn tín höõu coù nhöõng phaàn töû rieâng cuûa mình laøm thöøa taùc vieân cöùu roãi ñang phuïc vuï anh em mình trong haøng Giaùo Muïc, Linh Muïc vaø Phoù Teá ñeå daàn daàn caùc Giaùo Hoäi treû trung taïo ñöôïc cô caáu giaùo phaän vôùi haøng giaùo só rieâng.
Nhöõng ñieàu maø Coâng Ñoàng naøy ñaõ aán ñònh veà ôn keâu goïi vaø vieäc ñaøo taïo linh muïc, phaûi ñöôïc kính caån tuaân giöõ ôû nhöõng nôi Giaùo Hoäi môùi ñöôïc gieo troàng cuõng nhö ôû nhöõng Giaùo Hoäi treû trung. Phaûi heát söùc chuù troïng ñeán nhöõng gì ñaõ ñöôïc ñeà caäp veà vieäc phaûi lieân keát chaët cheõ coâng vieäc huaán luyeän thieâng lieâng vôùi vieäc huaán luyeän giaùo thuyeát vaø muïc vuï; vieäc soáng theo tieâu chuaån Phuùc AÂm maø khoâng nhaèm lôïi ích caù nhaân hay gia ñình; vieäc ñaøo saâu yù nghóa thaâm thuùy cuûa maàu nhieäm Giaùo Hoäi. Nhö theá, hoï seõ hoïc bieát moät caùch kyø dieäu vieäc taän hieán toaøn thaân ñeå phuïc vuï Thaân Theå Chuùa Kitoâ vaø coâng vieäc rao giaûng Phuùc AÂm, bieát lieân keát vôùi Giaùm Muïc cuûa hoï nhö nhöõng coäng söï vieân trung thaønh, ñoàng thôøi coäng taùc vôùi caùc anh em linh muïc khaùc 35.
Ñeå ñaït tôùi muïc ñích toång quaùt naøy, toaøn theå vieäc giaùo duïc chuûng sinh phaûi ñöôïc toå chöùc döôùi aùnh saùng cuûa maàu nhieäm cöùu roãi nhö ñaõ ñöôïc trình baøy trong Thaùnh Kinh. Hoï phaûi khaùm phaù vaø soáng maàu nhieäm Chuùa Kitoâ, cuõng nhö maàu nhieäm cöùu roãi nhaân loaïi 36 ñöôïc theå hieän trong Phuïng Vuï.
Nhöõng ñoøi hoûi chung ñoái vôùi vieäc huaán luyeän linh muïc veà phöông dieän muïc vuï vaø thöïc haønh, theo nhö tieâu chuaån cuûa Coâng Ñoàng 37, phaûi ñöôïc phoái hôïp vôùi loøng haêng say tìm kieám loái suy tö vaø haønh ñoäng rieâng bieät cuûa daân toäc mình. Vì theá, taâm trí chuûng sinh phaûi ñöôïc môû roäng vaø maøi giuõa ñeå hieåu bieát ñuùng vaø coù theå phaùn ñoaùn veà neàn vaên hoùa cuûa daân toäc mình; trong caùc moân trieát hoïc vaø thaàn hoïc, chuûng sinh phaûi thaáu trieät nhöõng lieân laïc giöõa truyeàn thoáng vaø toân giaùo daân toäc vôùi Kitoâ giaùo 38. Cuõng theá, vieäc huaán luyeän linh muïc phaûi nhaèm vaøo nhöõng nhu caàu muïc vuï cuûa töøng mieàn: chuûng sinh phaûi hoïc bieát lòch söû, muïc ñích vaø phöông phaùp hoaït ñoäng cuûa Giaùo Hoäi, nhöõng hoaøn caûnh ñaëc bieät veà xaõ hoäi, kinh teá vaø vaên hoùa cuûa daân toäc mình. Hoï phaûi ñöôïc giaùo duïc trong tinh thaàn hieäp nhaát vaø phaûi ñöôïc chuaån bò ñöùng ñaén ñeå ñoái thoaïi trong tình huynh ñeä vôùi nhöõng ngöôøi ngoaøi Kitoâ giaùo 39. Taát caû ñieàu ñoù ñoøi hoûi nhöõng moân hoïc ñeå laøm linh muïc phaûi ñöôïc thöïc hieän trong neáp soáng vaø trong söï giao tieáp vôùi daân toäc mình bao nhieâu coù theå 40. Sau heát, phaûi chuù yù huaán luyeän cho bieát ñieàu haønh ñöùng ñaén nhöõng vieäc lieân quan ñeán Giaùo Hoäi cuõng nhö huaán luyeän veà phöông dieän kinh teá nöõa.
Hôn nöõa phaûi choïn moät soá linh muïc coù khaû naêng, sau khi ñaõ coù moät soá kinh nghieäm muïc vuï, ñi hoïc theâm caùc moân hoïc cao hôn ôû caùc Ñaïi Hoïc, keå caû ôû caùc Ñaïi Hoïc ngoaïi quoác, nhaát laø ôû Kinh Thaønh Roma, vaø ôû caùc Hoïc Vieän khoa hoïc khaùc, ñeå caùc Giaùo Hoäi treû trung coù saün trong haøng giaùo só ñòa phöông nhöõng linh muïc coù kieán thöùc vaø kinh nghieäm thích ñaùng haàu hoaøn thaønh nhöõng coâng vieäc khoù khaên hôn cuûa Giaùo Hoäi.
Nôi naøo Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc xeùt laø thích hôïp, thì phaûi thieát laäp laïi chöùc phoù teá nhö moät baäc soáng thöôøng xuyeân theo tieâu chuaån cuûa Hieán Cheá “veà Giaùo Hoäi” 41. Thöïc vaäy thaät laø höõu ích neáu nhöõng ngöôøi ñang ñaûm nhaän thöïc söï chöùc vuï phoù teá, hoaëc ñang giaûng lôøi Chuùa nhö caùc giaûng vieân giaùo lyù, hoaëc nhaân danh cha sôû vaø Giaùm Muïc ñieàu khieån nhöõng coäng ñoaøn Kitoâ giaùo xa xoâi, hoaëc thöïc thi baùc aùi trong nhöõng coâng cuoäc xaõ hoäi hay töø thieän, ñöôïc theâm maïnh meõ nhôø vieäc ñaët tay 26* löu truyeàn töø caùc Toâng Ñoà vaø ñöôïc keát hôïp chaët cheõ vôùi baøn thaùnh hôn, ñeå hoï chu toaøn thöøa taùc vuï cuûa mình moät caùch höõu hieäu hôn nhôø ôn bí tích cuûa chöùc phoù teá.
17. Huaán luyeän giaûng vieân giaùo lyù. Cuõng theá, coù moät ñaïo binh thöïc söï ñaùng khen vaø raát ñaùng thöôûng coâng nhôø vieäc truyeàn giaùo nôi Muoân Daân, ñoù laø ñaïo binh caùc giaûng vieân giaùo lyù nam cuõng nhö nöõ; laø nhöõng ngöôøi ñaõ thaám nhuaàn tinh thaàn toâng ñoà, hoï vaát vaû raát nhieàu ñeå mang laïi söï trôï giuùp ñaëc bieät vaø hoaøn toaøn caàn thieát cho vieäc baønh tröôùng ñöùc tin vaø Giaùo Hoäi.
Trong thôøi ñaïi chuùng ta, chöùc vuï cuûa caùc giaûng vieân giaùo lyù raát quan troïng vì soá giaùo só ít oi khoâng ñuû ñeå rao giaûng Phuùc AÂm cho quaàn chuùng quaù ñoâng ñuùc cuõng nhö ñeå thi haønh muïc vuï. Vì theá, vieäc huaán luyeän nhöõng giaûng vieân naøy phaûi ñöôïc kieän toaøn vaø thích nghi vôùi tieán boä vaên hoùa, ñeå nhö nhöõng coäng taùc vieân ñaéc löïc cuûa chöùc linh muïc, hoï coù theå hoaøn thaønh ñeán möùc toái ña nhieäm vuï cuûa hoï, nhieäm vuï ñang ñaët naëng treân vai hoï nhöõng troïng traùch môùi meû vaø roäng lôùn hôn.
Bôûi vaäy phaûi taêng theâm nhieàu tröôøng hoïc thuoäc giaùo phaän vaø mieàn, ñeå caùc giaûng vieân giaùo lyù töông lai vöøa ñöôïc hoïc hoûi veà giaùo lyù coâng giaùo, nhaát laø veà moân Thaùnh Kinh vaø Phuïng Vuï, vöøa ñöôïc hoïc hoûi veà phöông phaùp daïy Giaùo lyù vaø thöïc haønh muïc vuï, laïi ñöôïc töï luyeän theo luaân lyù Kitoâ giaùo 42 trong khi khoâng ngöøng coá gaéng trau doài ñôøi soáng ñaïo ñöùc vaø thaùnh thieän. Ngoaøi ra coøn phaûi coù nhöõng buoåi hoäi thaûo hay nhöõng khoùa hoïc taäp ñònh kyø, ñeå caùc giaûng vieân giaùo lyù ñöôïc caûi tieán trong nhöõng moân hoïc hay ngheä thuaät höõu ích cho thöøa taùc vuï cuõng nhö ñeå nuoâi döôõng vaø cuûng coá ñôøi soáng thieâng lieâng cuûa mình nöõa. Theâm vaøo ñoù, ñoái vôùi nhöõng ai hoaøn toaøn taän hieán cho coâng cuoäc naøy, phaûi cung caáp cho hoï moät khoaûn thuø lao caân xöùng ñeå hoï coù moät möùc soáng xöùng ñaùng vaø ñöôïc baûo ñaûm veà maët xaõ hoäi 43.
Öôùc mong raèng Thaùnh Boä Truyeàn Baù Ñöùc Tin ñaëc bieät trôï caáp caùch thích ñaùng cho coâng cuoäc ñaøo taïo vaø naâng ñôõ caùc giaûng vieân giaùo lyù. Neáu thaáy caàn vaø thích hôïp, phaûi thaønh laäp moät Toå Chöùc giuùp caùc giaûng vieân naøy.
Ngoaøi ra caùc Giaùo Hoäi cuõng neân bieát ôn nhìn nhaän coâng vieäc quaûng ñaïi cuûa caùc giaûng vieân giaùo lyù trôï taù maø Giaùo Hoäi ñang caàn hoï giuùp ñôõ. Chính caùc giaûng vieân giaùo lyù chuû söï caùc buoåi ñoïc kinh chung trong coäng ñoaøn vaø giaûng daïy giaùo lyù. Cuõng phaûi ñaëc bieät lo cho hoï ñöôïc huaán luyeän veà giaùo lyù vaø ñöôøng thieâng lieân. Hôn nöõa, öôùc mong raèng nôi naøo thaáy thuaän lôïi, neân coâng khai cöû haønh moät nghi leã phuïng vuï ñeå uûy thaùc söù meänh phaùp lyù 27* cho caùc giaûng vieân giaùo lyù ñaõ ñöôïc huaán luyeän ñaày ñuû, ngoõ haàu hoï ñöôïc theâm uy tín vôùi daân chuùng maø phuïc vuï ñöùc tin.
18. Coå voõ ñôøi soáng tu trì. Ngay töø thôøi kyø gieo troàng Giaùo Hoäi, phaûi taän taâm coå voõ ñôøi soáng tu trì, moät ñôøi soáng khoâng nhöõng ñem laïi söï trôï löïc quí baùu vaø hoaøn toaøn caàn thieát cho hoaït ñoäng truyeàn giaùo, maø nhôø taän hieán maät thieát hôn cho Thieân Chuùa trong Giaùo Hoäi, ñôøi soáng ñoù coøn baøy toû vaø bieåu thò roõ raøng baûn tính saâu xa cuûa ôn goïi Kitoâ giaùo 44.
Trong khi taän tuïy hoaït ñoäng ñeå gieo troàng Giaùo Hoäi vaø hoaøn toaøn thaám nhuaàn nhöõng ôn phöôùc huyeàn nhieäm ñaõ töøng laøm veû vang truyeàn thoáng tu trì cuûa Giaùo Hoäi, caùc Hoäi Doøng phaûi coá gaéng dieãn taû vaø thoâng ban nhöõng ôn phöôùc ñoù tuøy theo tinh thaàn vaø ñaëc tính cuûa moãi daân toäc. Caùc Hoäi Doøng ñoù phaûi caån thaän suy xeùt xem ñôøi soáng tu trì Kitoâ giaùo coù theå ñoùn nhaän nhöõng truyeàn thoáng khoå haïnh vaø chieâm nieäm maø ñoâi khi Thieân Chuùa ñaõ gieo maàm trong caùc neàn vaên hoùa coå xöa tröôùc khi Phuùc AÂm ñöôïc rao giaûng khoâng?
Nhöõng hình thöùc ñôøi soáng tu trì khaùc nhau phaûi ñöôïc vun troàng trong nhöõng Giaùo Hoäi treû trung ñeå bieåu döông nhöõng khía caïnh khaùc nhau cuûa söù meänh Chuùa Kitoâ vaø ñôøi soáng Giaùo Hoäi, ñeå taän hieán cho nhöõng coâng cuoäc muïc vuï khaùc nhau, vaø ñeå chuaån bò ñöùng ñaén nhöõng phaàn töû seõ thöïc thi caùc coâng vieäc ñoù. Tuy nhieân, caùc Giaùm Muïc trong Hoäi Ñoàng phaûi xem xeùt ñeå caùc Tu Hoäi theo ñuoåi cuøng moät muïc ñích toâng ñoà ñöøng taêng theâm nhieàu, keûo gaây thieät haïi cho ñôøi soáng tu trì vaø coâng vieäc toâng ñoà.
Cuõng ñaùng ñaëc bieät nhaéc tôùi nhöõng toå chöùc nhaèm ñaët ñònh ñôøi soáng chieâm nieäm: coù ngöôøi chuû tröông duy trì nhöõng yeáu toá caên baûn cuûa toå chöùc Ñan Vieän, nhöng vaãn coá gaéng xen vaøo ñoù nhöõng truyeàn thoáng raát phong phuù cuûa Doøng mình; coù ngöôøi laïi trôû veà vôùi nhöõng hình thöùc ñôn sô hôn cuûa baäc ñan tu ñôøi tröôùc. Tuy nhieân, moïi ngöôøi phaûi coá gaéng tìm caùch ñeå thöïc söï thích nghi vôùi nhöõng hoaøn caûnh ñòa phöông. Thöïc vaäy, vì ñôøi soáng chieâm nieäm thuoäc veà söï hieän dieän troïn veïn cuûa Giaùo Hoäi, neân phaûi ñöôïc thieát laäp khaép nôi trong caùc Giaùo Hoäi treû trung.
Chuù Thích:
18* Phaàn môû ñaàu chöông hai naøy nhaán maïnh tính caùch vó ñaïi vaø caáp baùch cuûa hoaït ñoäng toâng ñoà. Toaøn chöông, qua ba tieåu muïc, quaûng dieãn nhöõng giai ñoaïn taêng tröôûng cuûa Giaùo Hoäi trong xöù truyeàn giaùo. Coù theå dieãn taû caùc giai ñoaïn ñoù nhö sau: bieåu döông ñöùc tin Kitoâ giaùo qua cuoäc ñoái thoaïi vaø söï hieän dieän cuûa tình baùc aùi; rao giaûng Phuùc AÂm ñeå quy tuï Daân Chuùa; thaønh laäp moät coäng ñoaøn Kitoâ höõu giöõa moät daân toäc hay moät nöôùc. Löôïc ñoà naøy coù theå aùp duïng cho moïi nhoùm ngöôøi soáng ngoaøi ñöùc tin ôû nhöõng nôi chöa bao giôø nghe rao giaûng Phuùc AÂm hay nhöõng nöôùc Kitoâ giaùo nhöng coøn bò aûnh höôûng ngoaïi giaùo. (Trôû laïi ñaàu trang)
19* Vì Phuùc AÂm ñaõ ñöôïc loan baùo trong haàu heát caùc quoác gia, neân Coâng Ñoàng ít nhaán maïnh ñeán söï baønh tröôùng ñòa lyù cuûa hoaït ñoäng truyeàn giaùo cho baèng Giaùo Hoäi phaûi beùn reã trong moïi vaên hoùa dò bieät cuûa nhöõng daân toäc ngoaøi Kitoâ giaùo. Khoâng neân huûy boû vaên hoùa daân toäc, nhöng phaûi laøm cho vaên hoùa thaám nhuaàn Kitoâ giaùo. (Trôû laïi ñaàu trang)
1 Xem Mt 5,16. (Trôû laïi ñaàu trang)
2 Xem 1Gio 4,11. (Trôû laïi ñaàu trang)
3 Xem Mt 9,35 tt. ; CvTñ 10,38. (Trôû laïi ñaàu trang)
4 Xem 2Cor 12,15. (Trôû laïi ñaàu trang)
5 Xem Mt 20,26; 23,11. - Xem Phaoloâ VI, dieãn töø ñoïc taïi Coâng Ñoàng 21-11-1964: AAS 56 (1964) trg 1013. (Trôû laïi ñaàu trang)
6 Xem Eph 4,24. (Trôû laïi ñaàu trang)
20* Ñaây laø moät vaøi caùch bieåu döông ñöùc tin ngöôøi Kitoâ höõu qua söï hieän dieän cuûa hoï: vôùi tö caùch Kitoâ höõu, hoï coù theå toû ra loøng haâm moä, thích nghi vôùi vaên hoùa, tieáp xuùc, baùc aùi voâ vò lôïi, coäng taùc trong laõnh vöïc kinh teá, phaùt trieån xaõ hoäi, giaùo duïc; lieâm chính trong phaïm vi coâng daân vaø chính trò duø khoâng can döï vieäc cai trò, phaùt huy tình ñoaøn keát huynh ñeä. (Trôû laïi ñaàu trang)
7 Xem Col 4,13. (Trôû laïi ñaàu trang)
8 Xem CvTñ 4,13. 29. 31; 9,27-28; 13,46; 14,3; 19,8; 26,26; 28,31; 1Th 2,2; 2Cor 3,12; 7,4; Ph 1,20; Eph 3,12; 6,19-20. (Trôû laïi ñaàu trang)
9 Xem 1Cor 9,15; Rm 10,14. (Trôû laïi ñaàu trang)
10 Xem Mc 16,15. (Trôû laïi ñaàu trang)
11 Xem 1Th 1,9-10; 1Cor 1,18-21; Gal 1,31; CvTñ 14,15-17; 17,22-31. (Trôû laïi ñaàu trang)
12 Xem CvTñ 16,14. (Trôû laïi ñaàu trang)
13 Xem Col 3,5-10; Eph 4,20-24. (Trôû laïi ñaàu trang)
14 Xem Lc 2,34; Mt 10,34-39. (Trôû laïi ñaàu trang)
15 Xem 1Th 1,6. (Trôû laïi ñaàu trang)
16 Xem CÑ Vat II, Tuyeân ngoân veà Töï Do Toân Giaùo, soá 2,4,10. - CÑ Vat. II, Hieán cheá muïc vuï veà Giaùo Hoäi trong theá giôùi ngaøy nay, soá 21. (Trôû laïi ñaàu trang)
17 Xem CÑ Vat II, Hieán cheá tín lyù veà Giaùo Hoäi, soá 17: AAS 57 (1965), trg 20-21. (Trôû laïi ñaàu trang)
18 Xem CÑ Vat II, Hieán cheá veà Phuïng Vuï Thaùnh, soá 64-65: AAS 56 (1964), trg 117. (Trôû laïi ñaàu trang)
21* Bí tích gia nhaäp laø nhöõng bí tích laøm cho ngöôøi laõnh nhaän gia nhaäp vaøo coäng ñoaøn Kitoâ höõu: ñoù laø pheùp Röûa Toäi, Theâm Söùc vaø Thaùnh Theå. (Trôû laïi ñaàu trang)
19 Xem Col 1,13. - Veà vieäc giaûi thoaùt khoûi noâ leä ma quæ vaø toái taêm: trong Phuùc AÂm xem Mt 12,28; Gio 8,44; 12,31 (Xem 1Gio 3,8; Eph 2,1-2.): trong Phuïng vuï veà pheùp Röûa toäi, xem saùch Nghi Leã Roâma. (Trôû laïi ñaàu trang)
20 Xem Rm 6,4-11; Col 2,12-13; 1P 3,21-22; Mc 16,16. (Trôû laïi ñaàu trang)
21 Xem 1Th 3,5-7; CvTñ 8,14-17. (Trôû laïi ñaàu trang)
22* Ñaây laø boä giaùo luaät, moät söu taàm chính thöùc caùc luaät phaùp cuûa Giaùo Hoäi. Moät uûy ban chuyeân bieät hieän ñaûm traùch vieäc xuaát baûn boä luaät môùi. (Trôû laïi ñaàu trang)
22 Xem CÑ Vat II, Hieán cheá tín lyù veà Giaùo Hoäi, soá 14: AAS 57 (1965), trg 19. (Trôû laïi ñaàu trang)
23 Xem T. Augustinoâ, Tract. in Joan., 11,4: PL 35, 1476. (Trôû laïi ñaàu trang)
24 Xem CÑ Vat II, Hieán cheá tín lyù veà Giaùo Hoäi, soá 9: AAS 57 (1965), trg 13. (Trôû laïi ñaàu trang)
25 Xem 1Cor 3,9. (Trôû laïi ñaàu trang)
26 Xem Eph 4,1. (Trôû laïi ñaàu trang)
27 Xem CÑ Vat II, Hieán cheá tín lyù veà Giaùo Hoäi, soá 10, 11, 34: AAS 57 (1965), trg 10-17; 39-40. (Trôû laïi ñaàu trang)
23* Caâu naøy coù nghóa laø coäng ñoaøn tín höõu luoân luoân ôû vôùi Chuùa Kitoâ treân ñöôøng veà cuøng Chuùa Cha cho tôùi ngaøy theá maït. (Trôû laïi ñaàu trang)
28 Xem CÑ Vat II, Hieán cheá tín lyù veà Maïc Khaûi Thieân Chuùa, soá 21 : AAS 57 (1965), trg 24. (Trôû laïi ñaàu trang)
29 Xem CÑ Vat II, Hieán cheá tín lyù veà Giaùo Hoäi, soá 12, 35: AAS 57 (1965) trg 16, 40-41. (Trôû laïi ñaàu trang)
30 Xem CÑ Vat II, Hieán cheá tín lyù veà Giaùo Hoäi, soá 23, 36 : A AS 57 (1965) trg 28, 41-42. (Trôû laïi ñaàu trang)
31 Xem CÑ Vat II, Hieán cheá tín lyù veà Giaùo Hoäi, soá 11, 35, 41 : AAS 57 (1965), trg 15-16, 40-41, 47. (Trôû laïi ñaàu trang)
32 Xem CÑ Vat II, Saéc leänh veà caùc Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Ñoâng Phöông, soá 4 : AAS 57 (1965), trg 77-78. (Trôû laïi ñaàu trang)
24* Muoân daân theo nghóa Thaùnh Kinh laø ngöôøi ngoaïi giaùo. (Trôû laïi ñaàu trang)
25* Nhöõng coäng ñoaøn giaùo hoäi laø nhöõng nhoùm Kitoâ höõu khoâng coâng giaùo, nhaát laø nhöõng nhoùm Tin Laønh (xem tieáng naày trong HN, ch. III). (Trôû laïi ñaàu trang)
33 Xem Epist. ad Diognetum, 5 : PG 2, 1173. -Xem CÑ Vat II, Hieán cheá tín lyù veà Giaùo Hoäi, soá 38: AAS 57 (1965), trg 43. (Trôû laïi ñaàu trang)
34 Xem CÑ Vat II, Hieán cheá tín lyù veà Giaùo Hoäi, soá 32: AAS 57 (1965), trg 38. - N.t., Saéc leänh veà Toâng Ñoà Giaùo Daân, soá 5-7. (Trôû laïi ñaàu trang)
35 Xem CÑ Vat. II, Saéc leänh veà vieäc ñaøo taïo Linh Muïc, soá 4, 8, 9. (Trôû laïi ñaàu trang)
36 Xem CÑ Vat. II, Hieán cheá veà Phuïng Vuï Thaùnh, soá 17: AAS 56 (1964), trg 105. (Trôû laïi ñaàu trang)
37 Xem CÑ Vat. II,, Saéc leänh veà vieäc ñaøo taïo Linh Muïc, soá 1. (Trôû laïi ñaàu trang)
38 Xem Gioan XXIII, Tñ. Princeps Pastorum, 28-11-1959: AAS 51 (1959), trg 843-844. (Trôû laïi ñaàu trang)
39 Xem CÑ Vat. II, Saéc leänh veà Hieäp Nhaát, soá 4: AAS 57 (1965), trg 94-96. (Trôû laïi ñaàu trang)
40 Xem Gioan XXIII, Tñ. Princeps Pastorum, 28-11-1959: AAS 51 (1959), trg 842. (Trôû laïi ñaàu trang)
41 Xem CÑ Vat II, Hieán cheá tín lyù veà Giaùo Hoäi, soá 29: AAS 57 (1965), trg 36. (Trôû laïi ñaàu trang)
26* Ñaët tay laø moät nghi leã thaùnh thieän. Chính vieäc ñaët tay naøy ban bí tích phoù teá. (Trôû laïi ñaàu trang)
42 Xem Gioan XXIII, Tñ. Princeps Pastorum, 28-11-1959 : AAS 51 (1959), trg 855. (Trôû laïi ñaàu trang)
43 ÔÛ ñaây noùi nhöõng ngöôøi vaãn ñöôïc goïi laø “cateùchistes aø plein temps”, “full time catechists” (nhöõng thaày giaûng, keû giaûng). (Trôû laïi ñaàu trang)
27* Söù meänh phaùp lyù theo giaùo luaät laø quyeàn haønh do Giaùo Quyeàn coù thaåm quyeàn ban cho, nhö quyeàn daïy doã, quyeàn cöû haønh caùc nghi thöùc ñeå phuïc vuï Giaùo Hoäi. (Trôû laïi ñaàu trang)
44 Xem CÑ Vat. II, Hieán cheá tín lyù veà Giaùo Hoäi, soá 31, 44 : AAS 57 (1965), trg 37, 50-51. (Trôû laïi ñaàu trang)