Caùc
Nguïy Thö Taân Öôùc
Caùc saùch ñöôïc coi laø qui ñieån, ñaõ thaønh nhöõng baûn vaên thaùnh vaø ngay töø ngaøy ngöôøi ta chaáp nhaän, ñaõ höôûng thuï moät thöù ñaëc mieãn, khieán cho ñöôïc baûo toaøn trong tình traïng toát maõi cho tôùi thôøi phaùt trieån ngheà in. Coøn nhöõng saùch khoâng ñi vaøo qui ñieån, thì khoâng ñöôïc nhö theá. Tuy moät vaøi cuoán trong soá ñoù (saùch Ñañikeâ hoaëc thö Thaùnh Banabeâ) ñöôïc moïi ngöôøi quí troïng, vaø nhôø ñoù ñöôïc baûo toaøn haún hoi, maëc daàu bò loaïi ra ngoaøi qui ñieån, nhöng maáy cuoán khaùc thì traùi laïi, vì khoâng ñöôïc yeâu chuoäng baèng, neân ñaõ bò gaït ra ngoaøi voøng xöû duïng cuûa Giaùo Hoäi caùch taøn nhaãn hôn, vaø do ñoù raát deã bò thöông toån. Ñoù laø lyù do giaûi thích vì sao phaàn lôùn nhöõng saùch aáy chæ coøn löu laïi daáu veát maø thoâi.
Ngöôøi ta ñaõ daønh tieáng nguïy thö töùc laø saùch thieáu chính nghóa, cho moät soá saùch, tuy gioáng phaàn naøo vôùi caùc vaên thö qui ñieån trong Taân Öôùc, nhöng bò coi laø bao haøm nhöõng yù töôûng ngoaïi lai ñoái vôùi tö töôûng chính ñaøng hoaøng cuûa Giaùo Hoäi, vaø xeùt chung thì chæ daønh rieâng cho moâi tröôøng "phe ñaûng" naøo, vaø chæ moät mình hoï môùi coù theå duøng, haàu ñaït tôùi söï hieåu bieát thaät goïi laø "ngoä ñaïo" maø thoâi. Veà sau ngöôøi ta keå laø nguïy thö caùc saùch Giaùo Hoäi töø choái, khoâng caên cöù giaùo lyù vaø ñöùc tin cuûa mình vaøo ñoù, vaø vì vaäy khoâng ban pheùp ñoïc coâng khai trong giôø phuïng töï ngaøy Chuùa Nhaät. Caùc saùch naøy, caû khi ñöôïc khuyeân giaùo höõu ñoïc rieâng vì ñaëc tính xaây döïng cuûa noù, nhöng trong giôø phuïng töï coâng khai thì khoâng ñöôïc duøng. Ñoù laø yù nghóa thoâng thöôøng ngöôøi ta seõ hieåu veà nguïy thö, tröôùc khi tieáng naøy seõ duøng, vaøo luùc keát thuùc qui ñieån, ñeå goïi caùc saùch ñöôïc gaùn nguïy taïo cho caùc Toâng Ñoà. Töø ngaøy ñoù, tieáng nguïy thö haøm yù roõ raøng laø xaáu. Caùc nguïy thö bò coi laø truyeàn baù söï sai laàm.
Duø giaù trò vaên chöông cuûa noù theá naøo ñi nöõa, caùc nguïy thö Taân Öôùc vaãn laø saùch tuyeät vôøi quí baùu, giuùp nghieân cöùu ñaø tieán hoùa caùc tö töôûng toân giaùo trong theá kyû thöù 2 vaø thöù 3.
Coù theå phaân bieät raát thoâ sô trong phaïm vi caùc nguïy thö boán loaïi saùch, töông öùng vôùi caùc loaïi vaên thö qui ñieån. Nghóa laø coù nhöõng Phuùc AÂm, nhöõng Coâng Vuï Toâng Ñoà, nhöõng Thö vaø Khaûi Huyeàn nguïy taïo. ôû ñaây, chæ nhaéc ñeán ít nhieàu cuoán trong soá aáy maø thoâi.
Maáy Phuùc AÂm Nadareùt, Hi Baù vaø Ai Caäp, thì ta chæ bieát nhöõng caâu trích daãn cuûa caùc Giaùo Phuï Giaùo Hoäi maø thoâi. Theo nhö ta coù theå nhaän xeùt, ñoù laø maáy cuoán coù hoï khaù gaàn vôùi nhöõng Phuùc AÂm qui ñieån. Phuùc AÂm Thaùnh Pheâroâ, maø ta môùi tìm thaáy moät khuùc vaøo cuoái theá kyû vöøa roài, ñaõ bao haøm nhöõng daáu veát cuûa thuyeát "ngoä ñaïo" seõ xuaát hieän hoaøn toaøn ñaày ñuû trong nhöõng saùch ta bieát roõ hôn, töø ngaøy gaàn ñaây môùi tìm thaáy, vaãn ôû beân Ai Caäp, nhöõng saùch nhö Phuùc AÂm Chaân Lyù, Phuùc AÂm Thaùnh Philíp vaø Toâma, cuoán choùt naøy coù nhieàu ñieåm chung vôùi maáy Phuùc AÂm Nhaát Laõm. Tuy nhieân, caùc saùch naøy roõ reät laø khaùc vôùi nhöõng Phuùc AÂm qui ñieån, vì thöïc teá noù khoâng bao haøm nguyeân toá keå truyeän naøo. Cuoán saùch teân laø Tieàn Phuùc AÂm Thaùnh Giacoâbeâ coù moät töôøng thuaät quaûng dieãn veà nhöõng tin möøng lieân quan tôùi Chuùa Haøi Nhi, löu yù ñaëc bieät veà tieåu söû Ñöùc Maria vaø caùc bieán coá chung quanh vieäc Giaùng Sinh cuûa Ñöùc Gieâsu.
Nhöõng coâng vuï nguïy thö, xeùt chung, laø nhöõng taùc phaåm xaây döïng cho ngöôøi bình daân, caûm öùng theo saùch Coâng Vuï qui ñieån moät caùch xa xa vaäy. Maáy saùch aáy öa quaûng dieãn caùch rieâng nhöõng yeáu toá laï luøng, trong ñôøi soáng caùc Toâng Ñoà maø taùc giaû muoán toân vinh. Duø sao, ñoù cuõng laø caûm töôûng, sau khi ñoïc Coâng Vuï Thaùnh Gioan, Thaùnh Phaoloâ, Thaùnh Anreâ.
Ñöøng keå tröôøng hôïp Thö caùc Toâng Ñoà, vieát vaøo khoaûng naêm 150, vaø thuoäc loaïi khaûi huyeàn, thì khoâng coù chi ñaùng noùi veà caùc Thö nguïy taïo. Nhöõng taùc phaåm naøy thöïc khoâng theå saùnh ñöôïc vôùi nhöõng Thö qui ñieån: chuùng khoâng gioáng nhöõng böùc thö cho baèng nhöõng khaûo luaän vaén veà thaàn hoïc, vaø chæ coù giaù trò taàm thöôøng.
Coøn nhöõng khaûi huyeàn nguïy thö, thì ngoaøi saùch Chuû Chaên cuûa oâng Heùcmaùt, coù theå noùi tôùi khaûi huyeàn Thaùnh Pheâroâ (moät lyù thuyeát veà ñôøi sau, thieân ñaøng vaø hoûa nguïc) vaø khaûi huyeàn Thaùnh Phaoloâ, muoán keå chi tieát veà thò kieán thôøi danh nhaéc laïi ôû 2C 12, trong ñoù Thaùnh Phaoloâ ñöôïc caát leân taän taàng trôøi thöù ba.
Moïi saùch naøy ñeàu vieát sau caùc vaên thö qui ñieån, maø thöôøng chuùng chæ baét chöôùc theo. Xeùt chung, chuùng khoâng ghi laïi moät taäp truyeàn coå söû naøo, vì theá khoâng giuùp bao nhieâu cho vieäc nghieân cöùu Taân Öôùc, maëc daàu ñaøng khaùc chuùng coù lôïi cho lòch söû tö töôûng Kitoâ Giaùo thôøi kyø sau.