Tieåu Daãn Thö Göûi Tín Höõu Ga-laùt
Ñöùc
Kitoâ Ñaáng Coâng Chính Hoùa 2
Muoán hieåu Thö Ga-laùt, caàn hieåu tình hình lòch söû caùc Giaùo ñoaøn T. Phao-loâ ñaõ vieát thö cho. Cuoäc khuûng hoaûng ñoøi T. Toâng ñoà phaûi can thieäp khoâng phaûi laø moät bieán coá coù taàm aûnh höôûng ñòa phöông. Ñoù laø moät thôøi ñieåm quan troïng trong ñaø tieán cuûa Giaùo Hoäi môùi phaùt sinh. Luùc baáy giôø Giaùo Hoäi caàn phaûi löïa choïn döùt khoaùt, ñeå trung thaønh vôùi chaân lyù Tin Möøng. Vaø baát cöù thôøi ñaïi naøo trong lòch söû mình, Giaùo Hoäi vaãn coøn phaûi nhaân danh cuøng moät söï trung thaønh aáy ñeå laøm laïi söï löïa choïn noùi ñaây.
Tröôùc heát, xin trình baøy nhöõng chi tieát ta bieát ñöôïc veà tình hình lòch söû, nhôø vaøo saùch Coäng vuï Toâng ñoà vaø chính böùc Thö, roài chöùng toû T. Toâng ñoà laøm sao ñeå beânh vöïc chaân lyù Tin Möøng bò toån thöông taïi Ga-laùt vaø neâu nhöõng giai ñoaïn Thaùnh nhaân ñaõ theo ñeå trình baøy. Sau heát seõ noùi vì sao Thö naøy coù tính hieän thôøi thöôøng tröïc.
Caùc hoaøn caûnh khuûng hoaûng Ga-laùt
Nhôø saùch Coâng vuï ta bieát vai troø cuûa T. Phao-loâ trong vieäc truyeàn baù Giaùo Hoäi. Ngaøi laø Toâng ñoà chö daân, ñöôïc bieät phaùi tôùi caùc daân ngoaïi (Cv 9,15; 22,21; 26,17). Nhöng söù maïng ngaøi ñuïng vaøo söï choáng ñoái lieân mieân cuûa moät moâi tröôøng goác Do-thaùi. T. Lu-ca löôïc toùm luaän ñeà cuûa nhoùm aáy theå naøy: "neáu khoâng chòu caét bì theo luaät Moâi-sen, thì khoâng ñöôïc ôn cöùu ñoä" (Cv 15,1). Theá laø nhoùm do-thaùi hoùa naøy muoán baét caùc tín ñoà goác chö daân phaûi mang aùch Leà luaät Moâi-sen. Theo saùch Coâng vuï, T. Pheâ-roâ khoâng theo phe aáy. Ñöôïc Thaùnh Linh soi saùng, ngaøi bieát laø Thieân Chuùa ban Thaùnh Linh cho ngöôøi daân ngoaïi cuõng nhö cho ngöôøi Do-thaùi, vì hoï tin vaøo Ñöùc Ki-toâ (Cv 10,17; 15,7-11). Coøn T. Gia-coâ-beâ thì chaáp nhaän cho daân ngoaïi vaøo Giaùo Hoäi; ngaøi chæ ñoøi hoï phaûi tuaân theo maáy qui luaät thöïc haønh ngaøi cho laø caàn thieát vaø seõ do Hoäi nghò Gieâ-ru-sa-lem coâng boá (Cv 15,19-21.28).
Saùch Coâng vuï cuõng cho ta bieát nhöõng laàn T. Phao-loâ ñaõ gheù qua Ga-laùt. trong cuoäc haønh trình truyeàn giaùo thöù nhaát cuûa ngaøi, T. Phao-loâ giaûng Tin Möøng cho caùc mieàn ôû phía nam tænh Ga-laùt, thuoäc ñòa Roâ-ma, laø Pi-si-ñi, Ly-cao-ni vaø Phy-gia (13,14-14,25). Roài trong cuoäc haønh trình truyeàn giaùo thöù hai vaø thöù ba, ngaøi ñaõ hai laàn (Cv 16,6; 18,23) gheù mieàn Ga-laùt phía Baéc; mieàn naøy bao haøm vuøng ñaát giöõa xöù Caùp-pa-ñoác vaø Bieån Cheát vaø traûi roäng xung quanh thaønh An-ky (nay laø An-ka-ra) vaø daân cö thì goác Xen-tích, laø nhöõng ngöôøi duy nhaát coù theå goïi laø "Ga-laùt" theo nghóa chaët.
Ñoù laø khung caûnh, caàn saép vaøo ñaáy caùc söï kieän T. Phao-loâ keå laïi hay laø gôïi nhôù trong Thö Ga-laùt. Coù theå saép nhö vaäy ñöôïc chaêng? Neáu T. Phao-loâ, ngöôøi chöùng kieán caùc söï kieän naøy, coù trình baøy chuùng khaùc vôùi T. Lu-ca, thì coù neân coi lôøi chöùng cuûa T. Phao-loâ hay lôøi töôøng thuaät cuûa T. Lu-ca laø sai laàm? Neáu theo ñuùng nhöõng qui taéc cuûa khoa pheâ bình laønh maïnh, ta caàn töï hoûi caùc dò bieät naøy phaûi chaêng coù theå giaûi thích baèng nhöõng chuû yù khaùc nhau chi phoái hai loái trình baøy cuøng moät söï kieän.
T. Phao-loâ laø moät chöùng nhaân trung thaønh, nhöng ngaøi chæ nhaéc laïi nhöõng gì lieân quan tôùi muïc tieâu ngaøi theo ñuoåi. T. Lu-ca ñaõ thu thaäp nhöõng taøi lieäu chaéc chaén, nhöng ngaøi chuû taâm chöùng toû taùc ñoäng Thaùnh Linh trong vieäc phaùt trieån Giaùo Hoäi, chöù khoâng phaûi laø ghi nhaät kyù veà caùc thôøi kyø Giaùo Hoäi sô khai. Vì theá ngaøi coù theå gom goùp nhöõng taøi lieäu thuoäc nguoàn goác vaø ngaøy thaùng khaùc nhau vaø lieân keát chuùng vaøo cuøng moät söï kieän, nhö raát coù theå laø tröôøng hôïp Hoäi nghò Gieâ-ru-sa-lem. Ñoù laø lyù do giuùp ta hieåu vì sao Ga 2,1-10 vaø Cv 15 ñaõ trình baøy Hoäi nghò aáy caùch khaùc nhau.
Tuy nhieân ta coù theå duøng saùch Coâng vuï ñeå boå tuùc cho caùc söï kieän lòch söû trong Thö vaø tìm caùch ñònh vò trí cho cuoäc khuûng hoaûng Ga-laùt. T. Phao-loâ ñaõ vieát Thö cho ai? Vieát vaøo ngaøy thaùng naøo? Ngaøi coù yù nhaém nhöõng laïc thuyeát naøo vaø ai laø nhöõng ñoái phöông truyeàn baù nhöõng ñieàu laàm laïc aáy? Ngöôøi ta ñaõ ñöa ra nhieàu giaû thuyeát, döïa theo caùc lôøi T. Phao-loâ aùm chæ veà moät tình hình, nhöõng keû ñoïc thö ngaøi thì bieát roõ, coøn chuùng ta thì khoâng thaáy xaùc ñònh bao nhieâu. Moät soá trong caùc lôøi giaûi thích naøy ñaõ chi phoái caû moät loái caét nghóa lòch söû Ki-toâ giaùo nguyeân thuûy. Chuùng toâi chæ neâu maáy giaû thuyeát quan troïng hôn heát coù neàn taûng trong caùc baûn vaên.
Ai laø ngöôøi nhaän Thö ?
Hoài theá kyû thöù 19, ngöôøi ta ñaõ coá chöùng minh ñoù laø caùc Giaùo ñoaøn Ga-laùt phía Nam. trong tröôøng hôïp naøy, böùc Thö coù theå vieát ít laâu sau cuoäc haønh trình truyeàn giaùo thöù nhaát vaø seõ laø böùc thö ñaàu tieân cuûa T. Phao-loâ, gôûi töø thaønh An-tieâu-kia, khoaûng naêm 49. Cuõng coù theå lui ngaøy thaùng bieân soaïn laïi sau cuoäc haønh trình nhaéc ñeán ôû Cv 16,6. Nhöng ña soá taùc giaû kim thôøi hieän nay laïi duy trì chuû tröông nhaát trí cuûa ngöôøi xöa: T. Phao-loâ vieát thö cho caùc ngöôøi Ga-laùt mieàn Baéc (chæ coù mình hoï môùi coù theå goïi laø "Ga-laùt"), sau khi ngaøi gheù thaêm hoï laàn thöù hai (Ga 4,13), nhaéc ñeán ôû Cv 18,23. Chính vaøo cuoái thôøi kyø ngaøi löu truù taïi EÂ-pheâ-soâ (coù leõ vaøo muøa ñoâng naêm 56-57), ngaøi ñaõ bieân soaïn Thö naøy, chæ saùu thaùng tröôùc Thö Roâ-ma: nhö vaäy seõ giaûi thích ñuùng hôn nhöõng töông ñoàng giöõa hai böùc Thö.
Ai gaùnh traùch nhieäm cuoäc khuûng hoaûng vaø hoï giaûng daïy laïc thuyeát naøo?
Moät ñieåm xem ra roõ reät: ñoù laø nhöõng ngöôøi gaây roái loaïn maø T. Phao-loâ toá caùo ñaây, laïi muoán baét tín ñoà goác chö daân tuaân giöõ Luaät Moâi-sen (3,2; 4,21; 5,4) vaø caùch rieâng laø pheùp caét bì (2,3-4; 5,2; 6,12). Coù theå laø caùc ngöôøi do-thaùi hoùa ñeà caäp tôùi trong saùch Coâng vuï vaø luaän ñeà cuûa hoï ñaõ toùm taét ôû Cv 15,1. Nhöng phaûi chaêng chæ coù vaäy?
Vì böùc Thö daïy phaûi coi chöøng moät thöù quan nieäm veà töï do bieán thaønh luaân lyù buoâng tuoàng (5,13). Ñaõ theá thì phaûi chaêng T. Phao-loâ coù hai loaïi ñoái phöông? Ñoù laø giaû thuyeát neâu ra do nhöõng ngöôøi nghó laø khoâng theå ñoàng hoùa beø luaân lyù buoâng tuoàng vôùi beø do-thaùi hoùa ñoøi phaûi giöõ Luaät Moâi-sen. Nhöng khoâng coù gì chöùng minh laø T. Toâng ñoà phaûi tranh ñaáu treân hai maët traän.
Do ñoù ngöôøi ta laïi neâu leân giaû thuyeát khaùc. Caùc ngöôøi do-thaùi hoùa coù theå ñoøi giöõ luaät theo khía caïnh nghi thöùc maø thoâi, nhöng hoï laïi töôûng mình ñöôïc chuaån caùc ñoøi hoûi luaân lyù trong leà luaät. Neáu vaäy, thì ñoù laø phaûi hoãn hôïp töông töï nhö phaûi gôïi nhôù ñeán trong Thö Co-lo-xeâ (Co 2,16-23). Vì trong caû hai Thö ñeàu ñeà caäp tôùi vieäc phuïng thôø baét laøm toâi caùc nguyeân toá traàn gian (Ga 4,3.9; Co 2,20), hôn nöõa, T. Phao-loâ hình nhö noùi vôùi ngöôøi Ga-laùt raèng khi giaûng pheùp caét bì cho hoï, ngöôøi ta ñöa hoï veà loái phuïng thôø hoï ñaõ thöïc thi tröôùc khi aên naên trôû laïi (4,8-10). Ñaøng khaùc, T. Toâng ñoà nhaán maïnh tôùi söï kieän pheùp caét bì buoäc keû chòu pheùp aáy phaûi toaøn dieän trung thaønh vôùi leà luaät (5,3; x. 3,10). Haún laø taïi caùc ñoái phöông T. Phao-loâ rao giaûng ngöôïc laïi. Thöïc theá, ngaøi minh nhieân toá caùo hoï trong phaàn keát, vì hoï khoâng giöõ luaät maø laïi baét ngöôøi ta chòu pheùp caét bì (6,13).
Giaû thuyeát naøy coù veû loâi cuoán, nhöng khoâng baét buoäc phaûi theo. Ta khoâng caàn nhôø noù cuõng hieåu ñöôïc böùc Thö. Lyù do daïy phaûi chöøng luaân lyù buoâng tuoàng, chính laø söï kieän Giaùo ñoaøn Ga-laùt thaønh bôûi caùc ngöôøi daân ngoaïi ñaõ aên naên trôû laïi maø naõo traïng vaø thoùi neát ñaõ khoâng ñöôïc bieán hoùa moät sôùm moät chieàu. Vì theá T. Phao-loâ caàn xaùc ñònh cho hoï thaáy theá naøo laø söï töï do cuûa con caùi Chuùa. Ñaøng khaùc, tuy T. Phao-loâ hình nhö saép caùc nghi thöùc cuûa luaät Moâi-sen vaø cuûa daân ngoaïi giaùo treân cuøng moät bình dieän nhö nhau, nhöng khoâng taát nhieân laø nhöõng ngöôøi do-thaùi hoùa ñaõ pha troän hai thöù ñoù vôùi nhau. Chính vì T. Phao-loâ muoán chöùng toû raèng caû hai thöù aáy ñeàu ñem ngöôøi Ga-laùt trôû veà hình thöùc noâ leä maø chính Ñöùc Ki-toâ ñaõ tôùi giaûi phoùng chuùng ta cho khoûi. Thaäm chí T. Phao-loâ coøn noùi raèng söï quay veà vôùi caùc nghi thöùc ngoaïi giaùo coøn nhaém xa hôn, vì khoâng nhöõng noù gieo roái loaïn trong Giaùo Hoäi bôûi laøm toån thöông Tin Möøng maø thoâi, noù coøn laøm cho ngöôøi ta ra xa Giaùo Hoäi (5,12).
YÙ nghóa cuoäc khuûng hoaûng: löïa choïn ñoái dieän vôùi Tin Möøng duy nhaát
Bò caùc ñoái phöông T. Phao-loâ aûnh höôûng, ngöôøi Ga-laùt khoâng thaáy raèng neáu caàn phaûi chòu caét bì môùi ñöôïc ôn cöùu ñoä, thì ñöùc tin hoï bò toån thöông maát roài. T. Toâng ñoà giuùp hoï nhaän thöùc laø caàn löïa choïn vaø löïa choïn naøy quan troïng laém. Khoâng phaûi vaán ñeà ngöôøi noï vôùi ngöôøi kia. T. Phao-loâ ñaâu coù phaøn naøn vì hoï laøm thieät haïi cho ngaøi, neáu hoï thích nhöõng nhaø giaûng thuyeát khaùc hôn (4,12). Ñaây laø chaân lyù cuûa Tin Möøng duy nhaát, ñaây laø söï töï do Tin Möøng aáy loan baùo cho ta, ñaây laø thaäp giaù cuûa Ñöùc Ki-toâ, nguoàn thoâng ban söï töï do ñaëc saéc trong ñôøi soáng môùi cuûa con caùi Chuùa.
Maø Tin Möøng seõ bò toån thöông, neáu huûy maát ñaëc tính phoå bieán vaø nhöng khoâng cuûa ôn cöùu ñoä do Tin Möøng aáy loan truyeàn, neáu con ngöôøi laïi chuû tröông nhôø caùc vieäc laøm ñeå ñöôïc cöùu thoaùt, chöù khoâng nhôø ñöùc tin ñeå ñoùn nhaän ôn cöùu thoaùt do Thieân Chuùa ban nhöng khoâng cho hoï trong Ñöùc Ki-toâ. Vì theá, caàn löïa choïn. T. Phao-loâ trình baøy söï löïa choïn do Tin Möøng baét heát moïi ngöôøi phaûi thöïc thi, nhôø ba caëp danh töø ñoái laäp.
Tröôùc heát laø caëp ñöùc tin vaø leà luaät ñoái laäp hai giai ñoaïn lòch söû ôn cöùu ñoä, hai "cheá ñoä" toâng giaùo: cheá ñoä leà luaät taùch rôøi Do-thaùi vôùi daân ngoaïi, voán chæ coù vai troø chuaån bò cho cheá ñoä thöù hai, laø cheá ñoä ñöùc tin. Ñöùc tin ñeán ñeå chaám döùt cheá ñoä tröôùc maø thieát laäp cheá ñoä sau. Hai cheá ñoä aáy coát taïi nhöõng gì? Hai caëp danh töø sau seõ xaùc ñònh ñieàu aáy.
Hai laø caëp Thaùnh Linh vaø xaùc thòt neâu cho thaáy ñieàu con ngöôøi coi laø nguoàn soáng trong moãi cheá ñoä treân. Hoaëc nguoàn soáng ñoù laø Thaùnh Linh thì con ngöôøi nhôø ñöùc tin ñeå môû loøng ñoùn nhaän; hoaëc chính con ngöôøi töï ñaéc mình laø nguoàn ñoù vaø coù theå chu toaøn caùc coâng vieäc theo leà luaät, thì khi aáy hoï laø con ngöôøi xaùc thòt. Vì ñieàu T. Phao-loâ goïi laø "xaùc thòt", chính laø tình traïng con ngöôøi töï ñaët mình vaøo theá töï tuùc vaø töï ñoùng kín vaøo baûn thaân mình. Taùc ñoäng cuûa Thaùnh Linh maø xaùc thòt khoâng theå ñoùn nhaän, seõ giaûi phoùng con ngöôøi, khieán cho hoï thaønh "con caùi" Chuùa, trong khi neáu hoï theo xaùc thòt thì phaûi laøm noâ leä toäi loãi maø khoâng theå töï giaûi phoùng mình. Theá laø caëp Thaùnh linh vaø xaùc thòt lieân quan maät thieát vôùi caëp töï do vaø noâ leä, laø caëp danh töø thöù ba T. Phao-loâ trình baøy vôùi ngöôøi Ga-laùt, ñeå höôùng daãn vieäc löïa choïn hoï phaûi laøm.
Vaäy ta thaáy roõ caùc laàm laïc cuûa nhoùm do-thaùi hoùa, vì thaùi ñoä hoï theo laø thaùi ñoä con ngöôøi xaùc thòt. Tin Möøng giaûi phoùng khoûi thaùi ñoä aáy, nhôø maëc khaûi cho con ngöôøi bieát mình ñöôïc ôn keâu goïi laøm "con caùi" Chuùa, nhôø keâu môøi hoï laáy thaùi ñoä ñöùc tin giuùp hoï ñoùn nhaän Thaùnh Linh, ñeå nhôø Ngaøi maø soáng ñôøi soáng cuûa chính Con Thieân Chuùa.
Cô caáu vaø vaên theå
T. Phao-loâ bieát raèng caùc "con moïn" cuûa ngaøi laâm nguy (4,19). Ngaøi khoâng ñi chöùng minh cho hoï moät luaän ñeà. Chaân lyù ngaøi ñaõ loan truyeàn cho hoï vaø töø ñaáy ñaõ soi saùng con ñöôøng hoï ñaõ chaïy theo (5,7) chính laø chaân lyù cuûa moät bieán coá: töùc laø vieäc Thieân Chuùa can thieäp trong Ñöùc Gieâ-su Ki-toâ, ñeå giaûi thoaùt loaøi ngöôøi khoûi toäi. T. Phao-loâ seõ laïi ñaët ngöôøi Ga-laùt ra tröôùc bieán coá treân, ra tröôùc Chuùa Ki-toâ chòu ñoùng ñinh Thaäp giaù.
Trong giai ñoaïn thöù nhaát (ch. 1 vaø 2), T. Toâng ñoà nhaéc cho hoï nhôù Chuùa Gieâ-su Ki-toâ laø nguoàn goác söù maïng ngaøi, laø trung taâm söù ñieäp ngaøi rao giaûng.
Sang giai ñoaïn thöù hai (ch. 3 ñeán 6), T. Phaoloâ chöùng toû Chuùa Gieâ-su Ki-toâ hoaøn taát ôn cöùu ñoä, chính laø laøm cho lòch söû coù yù nghóa: nhôø Ngaøi vaø ôû trong Ngaøi, caùc ngöôøi ñöôïc taùi sinh laïi tìm thaáy söï duy nhaát cuûa mình vaø taïo vaät ñöôïc ñoåi môùi seõ tôùi söï vieân maõn cuûa noù.
Caùc giai ñoaïn thoáng nhaát vôùi nhau nhôø vieäc quaõng dieãn ba caëp danh töø chöùng toû cho ngöôøi Ga-laùt thaáy nhöõng khía caïnh khaùc nhau cuûa söï löïa choïn caên baûn do Tin Möøng ñeà nghò cho moïi ngöôøi phaûi laøm.
A. Giai ñoaïn thöù nhaát: 1,1-2,21
a) Môû ñaàu (1,10)
1,1-5: Lôøi gôûi loan baùo hai ñeà taøi cuûa giai ñoaïn thöù nhaát: söù maïng T. Phao-loâ (c. 1-2); Tin Möøng ngaøi rao giaûng (c. 3-4). 1,6-10: Tình traïng: Tin Möøng duy nhaát bò toån thöông.
b) Söù maïng T. Phao-loâ (1,11-2,10)
1,11-24: T. Phao-loâ ñaõ nhaän söù maïng Ñöùc Ki-toâ Phuïc sinh sai ngaøi ñi loan baùo Tin Möøng cho daân ngoaïi: chính vì theá maø Thieân Chuùa ñaõ choïn ngaøi vaø ban ôn keâu goïi ngaøi.
2,1-10: Chuùa ban ôn cöùu ñoä cho moïi ngöôøi caùch nhöng khoâng: daân ngoaïi khoâng caàn chòu pheùp caét bì: Ñoù laø chaân lyù Tin Möøng maø T. Pheâ-roâ vaø Giaùo ñoaøn Gieâ-ru-sa-lem vaø Giaùo huaán Gieâ-ru-sa-lem ñaõ coâng khai nhìn nhaän.
c) Tin Möøng T. Phao-loâ rao giaûng (2,11-21)
Tuy nhieân vì aùp löïc nhoùm do-thaùi hoùa, chính aùp löïc maø ngöôøi Ga-laùt phaûi chòu, T. Pheâ-roâ ñaõ khoâng trung thaønh vôùi chaân lyù, vôùi söï löïa choïn do chaân lyù ñoøi hoûi. T. Phao-loâ duy trì chaân lyù aáy vaø xaùc ñònh söï löïa choïn caên baûn nhôø caëp danh töø ñöùc tin vaø leà luaät. Phaûi löïa choïn, vì Ñöùc Ki-toâ chòu ñoùng ñinh Thaäp giaù ñaõ hy sinh maïng soáng Ngaøi cho chuùng ta. Ai löïa choïn cho mình neân coâng chính nhôø caùc vieäc laøm, thì laøm cho caùi cheát cuûa Ñöùc Ki-toâ thaønh ra voâ ích cho hoï. Ai chaáp nhaän neân coâng chính nhôø Ñöùc Ki-toâ vaø töø choái moïi chuû tröông töï cöùu laáy mình, thì hoï chöùng toû laø caùi cheát cuûa Ñöùc Ki-toâ sinh hoa traùi cho hoï: töùc laø hoï soáng ñôøi soáng tình yeâu cuûa Con Thieân Chuùa.
B. Giai ñoaïn thöù hai: 3,1-6,18
a) Môû ñaàu: (3,1-5)
Ñoái dieän vôùi Ñöùc Ki-toâ ñoùng ñinh Thaäp giaù laø Ñaáng ñaõ ban Thaùnh Linh cho hoï, T. Phao-loâ keâu goïi ngöôøi Ga-laùt: söï löïa choïn ngu si cuûa hoï khieán hoï quay veà vôùi xaùc thòt.
b) Cheá ñoä ñöc tin vaø cheá ñoä leà luaät trong lòch söû cöùu ñoä (3,6-4,7)
3,6-14:Trong yù ñònh Thieân Chuùa, lôøi höùa vôùi oâng AÙp-ra-ham laø keû tin, coù lieân heä vôùi Ñöùc Ki-toâ, vaø qua Ngöôøi lieân heä tôùi moïi keû tin khoâng phaân bieät ai heát. Ôn cöùu ñoä Chuùa höùa ñöôïc theå hieän trong vieäc ban phaùt Thaùnh Linh.
3,15-29: Khoâng ban leà luaät nhö ñieàu kieän cho vieäc ban phaùt Thaùnh Linh; baét toäi nhaân giöõ leà luaät, coù yù toû cho hoï bieát mình noâ leä toäi loãi vaø chöùng toû cho hoï thaáy ôn cöùu ñoä ôû taïi tin vaøo Ñöùc Ki-toâ. Nhôø Ñöùc Gieâ-su Ki-toâ vaø trong Ngöôøi hoï seõ ñöôïc giaûi phoùng vaø hieäp nhaát vôùi nhau, vì hoï seõ laø con caùi Chuùa.
4,1-7:Lòch söû cöùu ñoä neân hoaøn taát trong Ñöùc Gieâ-su Ki-toâ Ñaáng laøm cho loaøi ngöôøi khoûi noâ leä theá gian vaø ñöôïc söï töï do cuûa con caùi Chuùa, nhôø laõnh nhaän Thaùnh Linh.
c) Khuyeân nhuû ñöøng quay veà laøm noâ leä (4,8-5,12).
4,8-20: T. Phao-loâ lo sôï cho con caùi ngaøi: Tin Möøng ñaõ giaûi phoùng hoï, maø nay ngöôøi ta laïi coá baét hoï laøm noâ leä nöõa.
4,21-31: Muoán ñöôïc töï do, phaûi laø con caùi oâng AÙp-ra-ham, khoâng phaûi theo xaùc thòt, nhöng theo Thaùnh Linh.
5,1-12: Ngöôøi Ga-laùt haõy kieân trì soáng töï do baèng caùch luoân luoân môû loøng ñoùn nhaän ôn nhöng khoâng Ñöùc Ki-toâ ban cho, ñoùn nhaän Thaùnh Linh Ñaáng ban cho hoï ñöôïc tin, yeâu vaø troâng caäy. Ñoù laø caùch T. Phao-loâ xaùc ñònh ñôøi soáng môùi trong Ñöùc Gieâ-su Ki-toâ.
d) Töï do thaät laø hoa traùi Thaùnh Linh Ñaáng giaûi phoùng con ngöôøi khoûi laøm toâi xaùc thòt (3,13-6,10).
5,13-25: ñoái laäp trieät ñeå giöõa xaùc thòt vaø Thaùnh Linh.
5,26-6,10: Thaùnh Linh giaûi phoùng khoûi aùn xöû, vì laøm cho ta trung thaønh vôùi leà luaät Ñöùc Ki-toâ.
e) Keát luaän (6,11-18)
T. Phao-loâ laïi ñaët ngöôøi Ga-laùt ñöùng tröôùc Thaäp giaù Ñöùc Ki-toâ. Thaäp giaù naøy ñaõ chaám döùt theá gian cuõ kyû vaø xaáu xa, ñeà caäp ñeán nôi phaàn môû (1,4). Ôn cöùu ñoä do Ñöùc Ki-toâ chòu ñoùng ñinh thaäp giaù hoaùn thaønh ñaõ khai sinh taïo vaät môùi laø cheá ñoä con ngöôøi ñöôïc böôùc vaøo nhôø ñöùc tin vaø trong ñoù hoï ñöôïc giaûi phoùng khoûi aùch leà luaät, vì ñöôïc soáng theo Thaùnh Linh.
Ñoù laø cô caáu böùc Thö. Cô caáu naøy nhaát trí nhôø muïc tieâu T. Phao-loâ theo ñuoåi khi quaûng dieãn caùc ñeà taøi boå tuùc nhau chuùng toâi vöøa ñan cöû treân ñaây. Muïc tieâu aáy laø: giuùp khaùm phaù nôi Thaäp giaù Ñöùc Ki-toâ chính coâng trình Thieân Chuùa can thieäp, ñeå thoâng yù nghóa cho lòch söû vaø theå hieän yù ñònh Ngaøi muoán cöùu ñoä moïi ngöôøi moät caùch nhöng khoâng.
Muoán coâng boá huyeàn nhieäm "gaây vaáp phaïm" naøy, T. Phao-loâ duøng nhöõng ñònh thöùc tuyeät vôøi naëng yù nghóa vaø taùo baïo khieán ta coù theå coi ñoù laø noùi quaù theo ñaø buùt chieán vaø caàn giaûi thích cho dòu bôùt ñi. Nhöng traùi laïi, caàn phaûi coi chöøng nhöõng töø ngöõ aáy laø kieåu noùi vöøa duøng vöøa maïnh dieãn taû caùc tröïc giaùc do Thaùnh Linh thoâng ban cho T. Phao-loâ bieát vaø loan truyeàn Huyeàn nhieäm Ñöùc Ki-toâ.
Lôøi vaên vaø tö töôûng ñeàu laø nhöõng neùt ñoäc ñaùo cuûa T. Phao-loâ, neân hoïa laém môùi coù ngöôøi hoà nghi veà ñaëc tính chính toâng cuûa Thö naøy, vaø hieän nay, xem ra khoâng coøn ai choái caõi. Taát caû caù tính T. Phao-loâ ñeàu ôû ñoù, laøm moät vôùi loøng yeâu thöông tha thieát con caùi ngaøi, söï ngaøi taän hieán toaøn thaân thi haønh söù maïng Chuùa trao cho ngaøi, söï ngaøi cöông quyeát toaøn thaéng moïi trôû löïc theá gian ñem ra choáng ñoái chaân lyù cuûa Tin Möøng.
Tính caùch hieän thôøi cuûa thö
Thö Ga-laùt caät vaán ki-toâ höõu thuoäc baát cöù thôøi ñaïi naøo. Thö aáy laïi caät vaán Giaùo Hoäi nöõa. Phaûi chaêng ki-toâ höõu laø tín ñoà chaân chính, laø moät ngöôøi ñöôïc nieàm tin giaûi phoùng khoûi moïi ñieàu lo sôï. Phaûi chaêng Giaùo Hoäi vaãn coøn trong tình hình lòch söû cuûa ngöôøi Ga-laùt? Coá nhieân nhoùm do-thaùi hoùa ngaøy nay khoâng coøn vaø ki-toâ höõu khoâng sôï soáng chung aên chung vôùi ngöôøi daân ngoaïi. Nhöng maáy theå cheá Giaùo Hoäi haù laïi khoâng laøm cho ki-toâ höõu thöôøng bò nhoát vaøo nhöõng giôùi haïn, trong ñoù hoï chaéc chaén mình ñöôïc cöùu thoaùt vaø töï haøo mình thöïc thi leà luaät Ñöùc Ki-toâ, maø hoï coi luaät aáy laø moät caùch ñeå soáng hôïp leä vôùi Thieân Chuùa? Giaùo Hoäi ñaõ baét ñaàu ngaøy Linh Giaùng nhôø Thaùnh Linh, khoâng theå töï ñaéc laø mình hoaøn thieän nhôø caùc vieäc laøm vaø nhôø nhöõng cô caáu ngöôøi phaøm, cô caáu "xaùc thòt"; chaúng vaäy Giaùo Hoäi seõ noâ leä hoùa loaøi ngöôøi, thay vì giaùo duïc ñöùc tin vaø söï töï do cuûa con caùi Chuùa.
Vaäy Thö naøy keâu môøi Giaùo Hoäi töï hoûi xem, nhöõng theå cheá Giaùo Hoäi coù nhaém tôùi vieäc thaønh hình moät coäng ñoàng nhaát thoáng nhôø aên reã saâu vaøo Tin Möøng duy nhaát, moät coäng ñoàng ñöôïc Thaùnh Linh môû roäng cho moïi ngöôøi vaø khieán phuïc vuï moïi ngöôøi, moät coäng ñoàng huynh ñeä phoå theå. Ñoù laø caâu hoûi luoân luoân hieän thôøi. Ñoù laø tieáng keâu môøi lieân læ canh taân ñieàu chænh nhôø naêng löïc cuûa Tin Möøng maø Giaùo Hoäi vaãn khoâng ngöøng lo khaùm phaù laïi cho chính xaùc hôn.