Tieåu Daãn Thö 2 Göûi Tín Höõu Coâ-rin-toâ
Ñöùc
Kitoâ Söù Ñoà Thieân Chuùa
Trong caùc Thö T. Phao-loâ, Thö Co-rin-toâ thöù hai laø moät baûn vaên tranh ñaáu vaø thuyeát phuïc hôn laø baøi thuyeát trình theo heä thoáng nhö Thö Roâ-ma, T. Toâng ñoà Phao-loâ duøng trong ñoù moät loái vaên linh ñoäng vaø tha thieát, ñeå bieän hoä cho chöùc toâng ñoà cuûa ngaøi choáng laïi ñoái phöông vaø coù yù quaû quyeát ngaøi chæ leä thuoäc vaøo moät mình Ñöùc Ki-toâ. Trong caùc lôøi khuyeân nhuû, T. Toâng ñoà pha loän vôùi nhau moät caùch tuyeät taøi loøng yeâu thöông vôùi lôøi traùch maéng, côn thònh noä böøng böøng vôùi tình aâu yeâm thieát tha. Ngaøi muoán baûo toaøn vôùi baát luaän giaù naøo söï nhaát trí cuûa Giaùo ñoaøn Co-rin-toâ vaø goùp phaàn xaây döïng Giaùo ñoaøn aáy cho thaät saâu xa.
Moät baûn vaên thieát laäp haún hoi vaø naêng ñöôïc chuù giaûi
Chính baûn vaên Thö naøy ñaõ ñöôïc thieát laäp vöõng vaøng nhôø coù nhöõng thuû baûn töø theá kyû thöù ba, caùch rieâng laø caùc chæ caûo Seùt-tô Bít-ti (Chester Beatty). Coøn sôùm hôn nöõa, ngay töø theá kyû thöù hai, ta ñaõ gaëp nhöõng lôøi trích daãn trong caùc saùch cuûa T. I-nha-xi-oâ thaønh An-tieâu-kia. Theá laø ngay töø ñaàu, Thö naøy ñaõ coù maët trong boä Thö T. Phao-loâ. T. Gio-an Kim Khaåu, T. Toâ-ma A-qui-noâ, oâng Lô-pheâ-vô EÂ-taùp, oâng EÂ-raùt-mô, oâng Can-vanh vaø nhieàu ngöôøi khaùc ñaõ chuù giaûi Thö naøy.
Ví duï toát nhaát veà vaên theå T. Phao-loâ
Thö 2 Co-rin-toâ toû cho ta thaáy veà vaên theå vaø söï cöông quyeát cuûa lôøi noùi T. Phao-loâ caùch roõ reät hôn baøi thuyeát trình theo heä thoáng cuûa Thö Roâ-ma hay laø nhöõng lôøi giaûi ñaùp caùc vaán ñeà cuûa Thö Co-rin-toâ thöù nhaát. Caùc danh töø vaø tö töôûng ñoái laäp lieân tieáp (1,5.17-22.24-2,1.16; 3,3.6.9.13; 4,10-11.18; 5,15.17; 8,9; 9,5; 12,6-10). Moät soá caâu ñaõ ñaùng trôû thaønh thôøi danh "Luaät thaønh vaên chæ laøm cho cheát, coøn Thaùnh Linh môùi sinh söï soáng" (3,6); "Ñöùc Gieâ-su Ki-toâ Chuùa chuùng ta voán Ngöôøi giaøu coù, nhöng Ngöôøi ñaõ trôû neân khoù ngheøo, ñeå cho ta ñöôïc neân giaøu coù nhôø chính söï ngheøo khoù cuûa Ngöôøi" (8,9). Muoán taán coâng, thaäm chí coøn quyeát lieät leân aùn nhöõng söï yeáu ñuoái cuûa ngöôøi Co-rin-toâ, T. Toâng ñoà bieát xen khoâi haøi vôùi boàng boät. Chæ caàn ñoïc 2 Co-rin-toâ ch. 8 vaø 9 laø khaùm phaù ra ñöôïc hai tuyeät taùc vaên chöông nho nhoû. Ngöôøi ta traùch T. Toâng ñoà thieáu lôïi khaåu ö? Thöû coi xem ngaøi kheùo daønh laïi phaàn thaéng lôïi theá naøo: "Veà lôïi khaåu toâi khoâng ra hoàn, nhöng thoâng thaùi thì khoâng phaûi theá!" (11,6). Vì ñaõ duøng nhieàu phöông thöùc dieãn taû khaùc nhau, neân Thö 2 Co-rin-toâ thöôøng vöôït treân heát moïi Thö khaùc (v.d. 2C 4,7-10.16-17; 6,3-10).
Caùc ngöôøi nhaän thö
Cuõng chính laø caùc ngöôøi ñaõ nhaän Thö thöù nhaát. Taát caû nhöõng gì ñaõ noùi treân veà Coäng ñoaøn Co-rin-toâ (x. Tieåu daãn 1C, muïc 1) vaãn coøn ñuùng. Traùi laïi, caùc hoaøn caûnh ñaõ ñoøi T. Phao-loâ göûi 1C (x. Tieåu daãn 1C muïc 2), thì nay khoâng coøn nöõa. Thö thöù hai xaùc ñònh ñaëc tính vaø taâm traïng caùc ngöôøi nhaän Thö theå naøy: phaûi chaêng moät trong caùc ñaëc tính cuûa hoï laø tinh thaàn choáng ñoái chöùc vuï Toâng ñoà cuûa T. Phao-loâ? Chuùng toâi seõ ñeà caäp tôùi ñieåm naøy döôùi ñaây ôû muïc 4. Hình nhö T. Toâng ñoà ñaõ coù nhieàu thöù ñoái phöông: vì caùc ngöôøi nhaän Thö vaø T. Phao-loâ ñaõ thaáy moái töông quan giöõa hai ñaøng traùi qua cuoäc khuûng hoaûng saâu xa. Ñaây ñoù thaáy hoï ghen gheùt, caõi loän, thaäm chí caû khuynh höôùng muoán lìa boû ñöùc tin. Sau heát, rieâng vieäc laïc quyeân giuùp haøng "thaùnh höõu" nhaéc tôùi ôû 1C 16, hai laù thö T. Phao-loâ daønh cho vieäc aáy ôû 2C 8 vaø 9 (x. muïc 5) chöùng toû raèng loøng quaûng ñaïi cuûa ngöôøi Co-rin-toâ chæ ngoaøi moâi ngoaøi mieäng hôn laø coù thöïc chaát vaø tinh thaàn toå chöùc cuûa hoï coát yù nhaát laø lieâu cho ngöôøi khaùc thoâng phaàn vaøo coâng trình quyeân goùp hieäp taâm do chính hoï saùng kieán. Vì laâu ñôøi tröôùc T. Phao-loâ, thieân haï laïi khoâng noùi raèng nhöõng ngöôøi Hi-laïp ñoù lieàu mình chæ laøm "khaùn giaû dieãn vaên vaø thính giaû haønh ñoäng"! Sao ngöôøi Co-rin-toâ laïi khoâng thöøa keá taâm linh ñoù phaàn naøo?
Caùc ñoái phöông T. Toâng ñoà
Thaät khoù bieát cho chính xaùc ñoái phöông T. Phao-loâ laø nhöõng ngöôøi naøo. Phaûi chaêng hoï thuoäc veà Giaùo ñoaøn vaø phaûi coi hoï vaøo soá caùc ngöôøi nhaän Thö hay laø ngöôøi Co-rin-toâ chæ bò hoï aûnh höôûng ít hay nhieàu? Phaûi chaêng hoï laø moät nhoùm ñoàng nhaát vôùi nhau? Hay laø hoï goàm nhieàu nhoùm maø chæ coù moät ñieåm chung laø choáng laïi T. Phao-loâ? Phaûi chaêng hoï cuõng laø chính nhöõng ngöôøi T. Toâng ñoà coù yù nhaém qua caùc lôøi ngaøi giaûi ñaùp trong Thö 1 Co-rin-toâ?
Toaøn theå Thö 2 Co-rin-toâ cung caáp cho ta maáy lôøi giaûi ñaùp moïi caâu hoûi treân ñaây.
Moät phaàn töû thuoäc coäng ñoàng Co-rin-toâ ñaõ laøm nhuïc T. Toâng ñoà raát naëng. Ñieàu nhuïc nhaõ aáy (2C 2,5) khoâng nhöõng moät mình T. Phao-loâ, maø laïi ña soá, thaäm chí toaøn theå coäng ñoàng ñeàu caûm thaáy. Haønh vi aáy coù theå laø do moät ngöôøi trong nhoùm ngoä ñaïo ôû Co-rin-toâ xuùc phaïm. Ñoái vôùi moät ngöôøi nhö theá, ôn cöùu ñoä tröôùc tieân ôû taïi tri thöùc, chôù khoâng ñoøi daán thaân toaøn theå cuoäc soáng con ngöôøi. Phaûi chaêng ñoù cuõng chính laø ngöôøi ôû 1C 5,1-13 ñaõ phaïm toäi loaïn luaân? Coù theå nhö vaäy. Haún laø T. Phao-loâ xeáp ngöôøi aáy vaøo haøng nhöõng "keû tröôùc ñaây phaïm toäi maø khoâng chòu aên naên hoái caûi ñieàu oâ ueá, gian daâm, phoùng tuùng ñaõ laøm" (2C 12,21). ÔÛ ñaây ta gaëp laïi khuynh höôùng ngoä ñaïo aáy rao giaûng chính mình (4,5) vaø hoï töôûng laø ngay töï baây giôø hoï ñaõ chieám höõu ôn cöùu ñoä sau naøy (5,10-13).
Ñoïc 2C 10-13, ta coøn thaáy xuaát hieän nhoùm ñoái phöông khaùc nöõa. Ñaëc tính hoï laø caûm öùng theo ñaïo Do-thaùi. Caûm öùng naøy khoâng giuùp ta xaùc ñònh chaéc chaén caùc ngöôøi trong nhoùm laø toâi taù Ñöùc Ki-toâ töùc ki-toâ höõu goác Do-thaùi hay laø hoï vaãn coøn laø Do-thaùi hoaøn toaøn. ÔÛ 11,21.23, T. Toâng ñoà ñaët mình treân cuøng moät bình dieän vôùi hoï vaø caùc ñoái phöông ngaøi xem ra thuoäc veà Hoäi Thaùnh: "laø ngöôøi Hi-baù thuoäc doøng doõi oâng AÙp-ra-ham, laøm thöøa taùc vieân Ñöùc Ki-toâ". Tuy nhieân, ñoù chæ laø nhöõng toâng ñoà giaû, nguïy trang thaønh toâng ñoà cuûa Ñöùc Ki-toâ (11,13); hoï quaû tin caäy vaøo baûn thaân mình. Phaûi chaêng hoï cho laø chöa ñuû saéc leänh do hoäi nghò Gieâ-ru-sa-lem ñaõ coâng boá (Cv 1; Ga 2) vaø aán ñònh cho ngöôøi ngoaïi phaûi tuaân theo maáy ñieàu toái thieåu trong Luaät Moâi-sen? Phaûi chaêng hoï muoán baét ki-toâ höõu goác Do-thaùi phaûi tuaân toaøn theå caùc thöïc haønh trong ñaïo Do-thaùi? Coù theå ñuùng nhö vaäy. Caùc lôøi keâu goïi maïnh meõ ñaây khoâng nhaém vaøo caùc phaùi vieân cuûa T. Pheâ-roâ maø T. Phao-loâ vaãn luoân luoân toân troïng cuõng khoâng nhaém caùc phaùi vieân T. Gia-coâ-beâ töø Gieâ-ru-sa-lem tôùi, nhöng ñuùng hôn, chính laø nhaém vaøo caùc ngöôøi Do-thaùi theo khuynh höôùng aùi quoác (x. Cv 21,20-36) ñaõ theo ñöùc tin ki-toâ giaùo, laø ñieàu khoâng maâu thuaãn vôùi söï hoï thuoäc veà phe ñaûng aáy. T. Phao-loâ minh chöùng cho hoï thaáy Giao Öôùc môùi döùt khoaùt troãi vöôït hôn Giao Öôùc cuõ (2C 3,1-18). Ñaây laø laàn ñaàu tieân thaáy goïi toaøn theå caùc saùch coù tröôùc Taân Öôùc laø "Cöïu Öôùc" (3,14).
Hoaøn caûnh bieân soaïn
Muoán coù theå trình baøy hoaøn caûnh bieân soaïn vaø ngaøy thaùng göûi Thö 2 Co-rin-toâ, tieân vaøn phaûi kyù nhaän laø ôû 1C 5,9 cuõng nhö ôû 2C 2,3 vaø 7,8 coù nhaéc tôùi maáy Thö maát roài. Phaûi chaêng ñaõ hoaøn toaøn maát haún hay nhö moät ít nguøi cho laø phaûi tìm laïi chung trong caùc Thö qui ñieån?
Thö thöù hai phaûi chaêng laø moät böùc Thö duy nhaát? Hay phaûi coi ch. 10-13 laø moät trong hai Thö ñaõ maát roài? Vì trong ba ñoaïn (ch. 1-7; 8-9; 10-13) thì ñoaïn cuoái cuøng coù theå laøm thaønh moät khoái rieâng. Ñoù laø baøi bieän hoä gaàn nhö laø quyeát lieät cho chöùc toâng ñoà cuûa T. Phao-loâ. Neáu ngöôøi ta muoán caét thö thöù hai naøy ra, thì phaàn choùt naøy coù theå laø böùc Thö nghieâm khaéc ñaõ vieát laøm cho ngöôøi Co-rin-toâ buoàn phieàn vaø coù nhaéc tôùi ôû 2C 2,4-9 vaø 7,8-12. Nhöng ñoù chæ laø moät giaû thuyeát maø thoâi. Chæ coù moät ñieàu chaéc chaén laø T. Phao-loâ ñaõ gôûi ít nöõa laø boán böùc Thö cho Giaùo ñoaøn Co-rin-toâ.
Neáu goïi boán Thö aáy laø A, B, C, D thì A laø Thö thöù nhaát ñaõ maát roài vaø coù nhaéc ñeán ôû 1C 5,9. B laø böùc Thö thöù hai, chính laø Thö qui ñieån thöù nhaát cuûa ta baây giôø. C töùc Thö thöù ba cuõng ñaõ maát roài, tröø khi ta coi 2C 10-13 laø moät phaàn hay taát caû böùc Thö "ñaõ vöøa vieát vöøa khoùc" ñoù. Coøn D töùc Thö thöù boán, thì thaønh bôûi hoaëc 2C 1-13 hoaëc bôûi 2C 1-9 (tuøy theo caùch löïa choïn ôû C).
Ngaøy thaùng gôûi Thö
Coøn ngaøy thaùng gôûi Thö thì xaùc ñònh laøm sao? Thö Roâ-ma ñaõ bieân soaïn naêm 57 hoaëc 58 vaøo ñaàu muøa xuaân, khi T. Toâng ñoà löu truù ngaén haïn ôû Co-rin-toâ. Vaäy toaøn theå caùc thö trao ñoåi giöõa T. Toâng ñoà vaø Giaùo ñoaøn Co-rin-toâ ñeàu xaûy ra tröôùc ngaøy thaùng ñoù. Neáu löu yù tôùi thôøi kyø löu truù caàn thieát ñeå bieân soaïn Thö Roâ-ma, tôùi khoaûng thôøi gian caàn ñeå böùc Thö choùt kòp tôùi Co-rin-toâ vaø gaây neân nhöõng keát quaû mong muoán, thì phaûi xeáp thö naøy (D) vaøo ít nöõa laø boán naêm thaùng tröôùc, hoaëc taïi Troâ-aùt, hoaëc taïi Ma-keâ-ñoan, khi T. Toâng ñoà haønh trình höôùng tôùi Co-rin-toâ, töùc laø cuoái naêm 56 (hay cuoái naêm 57).
Ñaøng khaùc, ta neân nhôù T. Phao-loâ ñaõ boû Co-rin-toâ vaøo muøa heø 52; ngaøi ñaõ ñeán EÂ-pheâ-soâ moät naêm sau ñoù töùc laø naêm 53; caùc tin töùc nguy ngaäp veà tình caûnh Giaùo ñoaøn Co-rin-toâ chæ ñeán tai ngaøi vaøo maáy tuaàn hoaëc maáy thaùng sau ñoù töùc laø naêm 54. Vaäy ngaøi ñaõ vieát toaøn theå caùc Thö vaøo khoaûng sôùm nhaát laø naêm 54 vaø treã nhaát laø cuoái naêm 56 (57).
Caùc bieán coá dieãn tieán theá naøy: trong khi löu truù taïi EÂ-pheâ-soâ, T. Toâng ñoà nghe tin nhöõng roái loaïn naëng neà xaûy ra trong Giaùo ñoaøn Co-rin-toâ, baáy giôø ngaøi vieát Thö thöù nhaát A (Thö tieàn qui ñieån ñaõ maát roài vaø coù nhaéc tôùi ôû 1C 5,9) vaø ñoøi tín höõu Co-rin-toâ khoâng ñöôïc giao tieáp vôùi caùc ngöôøi aên ôû xaáu neát toû töôøng. Thö thöù nhaát naøy khoâng gaây keát quaû bao nhieâu, neân khoûi ít laâu, T. Phao-loâ sai oâng Ti-moâ-theâu (1C 4,17) ñeán ñeå nhaéc laïi lôøi giaûng daïy vaø giaùo lyù ngaøi.
Baáy giôø coù nhöõng vaán ñeà ngöôøi ta vieát giaáy hoûi T. Toâng ñoà (1C 7,1). Ngaøi traû lôøi töøng ñieåm khi gôûi Thö 1 Co-rin-toâ (B), coù leõ vaøo naêm 55.
Roài oâng Ti-toâ boû EÂ-pheâ-soâ ñi Co-rin-toâ: oâng muoán chuaån bò taïi ñoù vieäc thi haønh cuoäc laïc quyeân döï tính ôû 1C 16,1-4; nhöng tình caûnh oâng gaëp thaáy, khi tôùi nôi, thaät laø tuyeät voïng: hai böùc Thö A vaø B cuõng nhö vieäc thaêm vieáng cuûa oâng Ti-moâ-theâu ñaõ khoâng gaây ñöôïc nhöõng keát quaû mong muoán.
Baáy giôø T. Phao-loâ quyeát ñònh thaân haønh ñeán Co-rin-toâ trong cuoäc haønh trình chôùp nhoaùng: ñoù laø cuoäc haønh trình thöù hai, (cuoäc thöù nhaát laø haønh trình saùng laäp Giaùo ñoaøn, 2C 12,14 vaø 13,1). Ngaøi ñaõ quyeát ñònh thaät mau, vì theo 2C 2,1, ban ñaàu ngaøi ñaõ khoâng döï tính nhö vaäy. Moät cuoäc ñuïng ñoä raát quyeát lieät ñaõ xaûy ra khieán T. Phao-loâ ñaõ boû ñi ñoät ngoät, ñeå veà EÂ-pheâ-soâ. Tôùi nôi, ngaøi vieát Thö thöù ba (C) hoaëc laø Thö nghieâm khaéc, vöøa vieát vöøa khoùc (coù nhaéc tôùi ôû 2C 2,3-4).
Muoán thaéng söï thaát baïi aáy, T. Phao-loâ uûy cho oâng Ti-toâ laø ngöôøi kheùo thöông löôïng, laø nhaø ngoaïi giao taøi tình, ñi gaëp gôõ laïi caùc tín ñoà Co-rin-toâ. OÂng Ti-toâ coù ñem theo laù thö thöù ba naøy hay laø T. Phao-loâ ñaõ vieát vaø gôûi lieàn sau khi oâng ñaõ ñi? Ta khoâng bieát ñöôïc T. Phao-loâ soát ruoät muoán roõ thaùi ñoä ngöôøi Co-rin-toâ laøm sao, hoï phaûn öùng theá naøo sau böùc Thö ngaøi vieát vaø söù maïng oâng Ti-toâ keát cuïc laøm sao. Nhöng hoaøn caûnh buoäc ngaøi boû EÂ-pheâ-soâ ñi Troâ-aùt, roài sang Ma-keâ-ñoan. Vaø chính taïi ñoù, cuoái cuøng oâng Ti-toâ ñaõ ñeán ñem nhöõng tin möøng (2C 7,13).
T. Phao-loâ phaán khôûi neân vieát baøi bieän hoä oân hoøa cho chöùc toâng ñoà cuûa ngaøi, vaø theâm vaøo ñoù lôøi keâu môøi uûng hoä cuoäc laïc quyeân (ch. 8 vaø 9 maø ch. 9 coù theå laø moät laù Thö rieâng bieät laäp vôùi ch. 8). Ñoù laø böùc Thö Co-rin-toâ thöù hai cuûa ta baây giôø (D). OÂng Ti-toâ laïi ñi Coâ-rin-toâ chuaån bò cho T. Phao-loâ ñeán. Chaúng bao laâu T. Toâng ñoà laïi gaëp oâng Ti-toâ ôû ñaáy. Baáy giôø laø cuoái naêm 56 (hay 57). Chính trong laàn löu truù thöù ba taïi Co-rin-toâ naøy taâm hoàn T. Phao-loâ seõ ñöôïc hoaøn toaøn saùng suoát ñeå bieân soaïn Thö Roâ-ma.
Cô caáu
Trong Thö naøy thaáy roõ ba phaàn lôùn:
1. T. Phaoloâ vaø nhöõng moái töông quan giöõa ngaøi vôùi coäng ñoaøn Co-rin-toâ: 1,1-7,16.
T. Toâng ñoà xuyùt cheát taïi A-si-a (1,8), khoâng vì nheï daï maø trieån haïn cuoäc haønh trình ñaõ höùa, nhöng chính vì muoán thöù tha (1,11-2,13). Töø 2,14 tôùi 7,4, T. Phaoloâ gôïi nhôù söï cao caû cuûa söù vuï toâng ñoà: ngaøi neâu roõ söù vuï Taân Öôùc troãi vöôït hôn söù vuï Cöïu Öôùc (2,14-4,6), roài chöùng toû nhöõng gian truaân vaø nieàm hi voïng chaéc chaén cuûa söù vuï Taân Öôùc (4,7-5,10). Söù vuï aáy hieän thôøi roõ raøng laø nhö laøm söù thaàn cho Ñöùc Ki-toâ vaø giao hoøa vôùi theá gian (5,11-21). Nhöõng khoù khaên nhö muõi nhoïn thuùc ñaåy T. Toâng ñoà môû roäng taâm hoàn cho ngöôøi Co-rin-toâ (6,1-7,4). Töø 7,4 ñeán 7,16, T. Phao-loâ nhaéc laïi vieäc oâng Ti-toâ ñaõ gaëp ngaøi ôû Ma-keâ-ñoan theá naøo sau khi ñaõ giaûi quyeát cuoäc khuûng hoaûng moät caùch may maén.
2. Hai baøi huaán duï veà vieäc laïc quyeân giuùp Giaùo ñoaøn Gieâ-ru-sa-lem: ch. 8 vaø 9.
3. Caùc ch. 10-13 laøm thaønh moät ñoaïn daøi, vaên theå thieát tha, ñoâi khi chua chaùt, nhöng vaãn luoân luoân traøn ñaày söï ñoøi hoûi chaân lyù vaø ñöùc tin, trong ñoù T. Phao-loâ bieän hoä cho tính chính toâng cuûa söù vuï ngaøi. Chæ caàn ñoïc 11,22-32 vaø 12,1-10, laø xaùc tín ñöôïc quyeàn naêng cuûa Tin Möøng qua ñôøi soáng cuûa T. Phao-loâ.
Toâng ñoà cuûa Ñöùc Gieâ-su Ki-toâ
Caùi höùng thuù saâu xa cuûa Thö 2 Co-rin-toâ laø dung hoøa chaët cheõ vôùi nhau nhöõng bieán coá loaøi ngöôøi vaø söï hieän dieän taùc ñoäng cuûa Chuùa. Khoâng phaûi moät beân laø baøi trình baøy giaùo lyù, coøn beân kia laø baøi suy ngaém veà cuoäc soáng, nhöng laø cuøng moät caùi ñaø raát maïnh meõ, cuøng moät ñoäng löïc saâu xa lieân keát chaët cheõ baûn thaân Ñöùc Ki-toâ vaø Taùc ñoäng hieän thôøi cuûa Ngöôøi vôùi ñôøi soáng hieän taïi caùc ki-toâ höõu trong Giaùo ñoaøn Co-rin-toâ vaø nhaát laø vôùi ñôøi soáng hieän taïi cuûa T. Toâng ñoà.
Naêng thaáy lieân keát Taùc ñoäng cuûa Thaùnh Linh vôùi Taùc ñoäng cuûa Ñöùc Ki-toâ (1,21; 3,18). Ñoâi khi laïi theâm taùc ñoäng cuûa Ñöùc Chuùa Cha nhö ôû 1,21-22. Nhö theá, Ñöùc Ki-toâ, Thaùnh Linh, Ñöùc Chuùa Cha töông quan raát chaët cheõ vôùi nhau nhö ôû 3,3 vaø 13,13. Maáy ñònh thöùc naøy phaùc hoïa ra ñieàu caùc theá kyû sau ngöôøi ta seõ goïi laø Ba Ngoâi, nhöng phaùc hoïa maø nhaán maïnh tôùi söï khaùc nhau vaø söï nhaát trí cuûa taùc ñoäng caùc Ngaøi: Ñöùc Ki-toâ, Ñöùc Chuùa Cha, Thaùnh Linh can thieäp vaøo ñôøi soáng cuûa caù nhaân tín höõu vaø ñôøi soáng cuûa coäng ñoaøn haàu theå hieän coâng trình cöùu ñoä.
Moät söï kieän ñaùng ta löu yù: T. Toâng ñoà nhaán maïnh tôùi Ñöùc Ki-toâ. Vieäc duøng raát nhieàu töø ngöõ "trong Ñöùc Ki-toâ" neâu roõ moái töông quan hieäp thoâng hieän thôøi vaø ñònh thöùc "vôùi Ñöùc Ki-toâ" quaû quyeát söï hieäp thoâng sau naøy chaët cheõ hôn khi ta seõ soáng laïi töø trong coõi cheát. T. Toâng ñoà tìm ñöôïc loái dieãn taû lôøi tuyeân xöng ñöùc tin vaøo Ñöùc Ki-toâ moät caùch thaät laø vieân maõn tuyeät vôøi: ñoù laø caâu "Ñöùc Ki-toâ hình aûnh Thieân Chuùa" ôû 4,4. Baèng ñònh thöùc "hình aûnh Thieân Chuùa" T. Toâng ñoà dieãn taû ñaëc tính rieâng cuûa Thaân Theå Ñöùc Ki-toâ. Ñöùc Ki-toâ laø Ngöôøi thaät nhö oâng A-ñam, hình aûnh Thieân Chuùa. Ñöùc Ki-toâ laø Ñaáng maëc khaûi Thieân Chuùa ôû döôùi ñaát naøy: Ngöôøi laø hình aûnh Thieân Chuùa nghóa laø Ñaáng maø moïi ngöôøi ñeàu coù theå gaëp ñöôïc Thieân Chuùa nôi Ngöôøi.
Nhö vaäy caùi cheát vaø söï soáng laïi cuûa Ñöùc Ki-toâ vaãn luoân luoân giao tieáp vôùi T. Toâng ñoà, vôùi coäng ñoàng hay vôùi caù nhaân ki-toâ höõu laøm moät vôùi nhöõng coâng hieäu hieän thôøi cuûa caùi cheát vaø söï soáng aáy.
2 Co-rin-toâ laø böùc Thö tuyeät vôøi baøn tôùi söù vuï toâng ñoà. T. Toâng ñoà tieán böôùc trong ñoaøn röôùc khaûi hoaøn cuûa Ñöùc Ki-toâ vaø raûi höông thôm söï hieåu bieát Ngöôøi, muøi thôm laøm cho ñöôïc soáng (2,14-17). Theá laø T. Toâng ñoà tham döï vaøo soá meänh cuûa Ñöùc Ki-toâ, mang laáy trong thaân theå mình caùi cheát cuûa Ñöùc Gieâ-su, ñeå cho söï soáng cuûa Ñöùc Gieâ-su cuõng toû baøy ra trong ñoù. Söù ñieäp Toâng ñoà cuûa T. Phao-loâ laø böùc Thö soáng ñoäng: ñoù laø coäng ñoàng Co-rin-toâ; T. Phao-loâ tuyeân boá vôùi ngöôøi Co-rin-toâ raèng: "Böùc thö cuûa chuùng toâi, chính laø anh em ñoù!" (3,2). T. Phao-loâ ñaõ tìm ñöôïc kieåu noùi ñuùng, ñeå moâ taû söï cao troïng vaø gioøn moûng cuûa söù vuï ngaøi: "mang kho taøng quí baùu trong nhöõng bình saønh" (4,7). Vaø phaàn ñan cöû maïnh meõ vaø teá nhò ôû 6,4-10, neâu ñuùng quyeàn naêng vaø söù vuï ngaøi. Ñaëc tính nhaân loaïi cuûa söù vuï aáy hieän leân roõ raøng nhôø moïi chi tieát T. Toâng ñoà noùi veà ñôøi quaù khöù ngaøi chuyeân phuïc vuï Ñöùc Ki-toâ (11,22-31) vaø toû cho ta bieát xieát bao caûnh gian nguy, cöïc khoå vaø khoán naïn, thaät laø kinh khuûng baûn thaân ngaøi ñaõ laàn löôït gaùnh chòu! Nhöng laø gaùnh chòu nhö laø moät ngöôøi ñaõ ñöôïc nghe lôøi Chuùa daïy raèng: "Ôn Ta ñaõ ñuû cho con; vì quyeàn naêng Ta caøng toû roõ khi con yeáu ñuoái" (12,9). Ngaøi laøm söù thaàn cho Ñöùc Ki-toâ (5,20). Ngaøi thaáy Chuùa giao cho söù vuï giao hoøa (5,18). Vì Chuùa ñaõ ban cho ngaøi coù khaû naêng laøm thöøa taùc cho Giao Öôùc môùi (3,6).
Cöïu Öôùc
Khi quaû quyeát raèng ngöôøi Co-rin-toâ ñaõ trôû neân böùc thö cuûa Ñöùc Ki-toâ kyù thaùc cho söù vuï ngaøi, T. Phao-loâ cho laø ñaõ theå hieän Giao öôùc môùi do ngoân söù Gieâ-reâ-mia ñaõ loan baùo xöa (31,31-33). Khoâng phaûi laø boå tuùc hay hoaøn thieän hoùa giöõa Giao öôùc cuõ, vì tuy ngöôøi chaïm troå vôùi hình chaïm troå cuõng laø moät, nhöng ñaõ chuyeån ñi töø baèng ñaù sang baèng thòt, töø saùch vieát sang taâm hoàn. Giao öôùc môùi naøy khoâng giôùi haïn vaøo moät mình I-ra-en, vì môû roäng ra cho heát thaûy nhöõng ai ñoùn tieáp taùc ñoäng Thaùnh Linh trong mình. Muoán chöùng toû laøm sao Giao Öôùc naøy thaät laø Giaùo Öôùc môùi, T. Phao-loâ ñöa ra caâu so saùnh caûm ñoäng giöõa Giao Öôùc xöa kyù vôùi oâng Moâi-sen vaø Giao Öôùc môùi. Ñaây laø laàn ñaàu tieân goïi Giaùo Öôùc Moâi-sen laø Giao Öôùc cuõ vaø ñaët teân cho saùch Thaùnh trong ñaïo Do-thaùi laø Cöïu Öôùc (3,14). Töø ñaây Thieân Chuùa taùc ñoäng trong moïi taâm hoàn, kyû nguyeân cuûa Thaùnh Linh ñaõ khôûi söï. Giao Öôùc môùi khoâng theå coá ñònh vaøo chöõ vieát nhö tröôøng hôïp Giao Öôùc cuõ khi xöa, vì Thaùnh Linh chính laø Ñaáng thoâng ban söï soáng (3,6).
Chæ moät Hoäi Thaùnh maø thoâi
Vaøo khoaûng naêm 55 töùc laø moät theá heä sau khi Ñöùc Gieâ-su Töû naïn Phuïc sinh, moái nguy lôùn laø moãi coäng ñoàng ñòa phöông nhaán maïnh tôùi caùc ñaëc tính rieâng cuûa mình, maø laøm thieät haïi cho söï hieäp thoâng giöõa moïi Giaùo ñoaøn heát thaûy. Ñoài vôùi T. Toâng ñoà Phao-loâ, thôøi kyø Ñaáng Thuï Haán ñaõ baét ñaàu (x. Is 60-62); neân ngaøi ñeà nghò moät cuoäc laïc quyeân, maø coù ít ngöôøi ñaõ taëng cho phaåm tính laø "hieäp taâm", vì coát yù laøm noåi baät moái lieân keát giöõa caùc Giaùo ñoaøn xuaát phaùt töø cuoäc truyeàn giaùo vaø haøng thaùnh höõu taïi Gieâ-ru-sa-lem ñang bò ñoùi khaùt tuùng cöïc! Ngöôøi Co-rin-toâ nhieät thaønh uûng hoä cuoäc laïc quyeân aáy. Hoï laø nhöõng keû ñaàu tieân ñeà nghò toå chöùc roäng raõi nôi caùc Giaùo ñoaøn khaùc nöõa. Ñeà nghò cho ngöôøi khaùc roäng tay quyeân goùp thì deã daøng hôn chính mình soáng quaûng taâm: vì ngöôøi Co-rin-toâ ñaõ chaäm treã laøm vieäc aáy (9,4). Ñoái vôùi T. Toâng ñoà, vieäc töông trôï laø daáu chæ söï hieäp thoâng thaâm traàm: vì chæ coù Moät Giaùo Hoäi Thieân Chuùa ôû taïi Co-rin-toâ, cuõng nhö ôû taïi caùc nôi khaùc nöõa. Cuoäc laïc quyeân phaûi toû ra söï hieäp thoâng qua nhöõng neùt dò bieät vaø neâu roõ söï duy nhaát cuûa daân môùi, thaønh bôûi ngöôøi Do-thaùi cuõng nhö ngöôøi ngoaøi Do-thaùi.
Tính hieän thôøi
Thôøi ñaïi chuùng ta öa caùc chæ daãn chính xaùc vaø caùc söï kieän tieåu söû: Thö 2 Co-rin-toâ ñaùp öùng laïi söï mong chôø aáy vaø cung caáp cho ta nhieàu chi tieát veà ñôøi soáng cuûa T. Toâng ñoà. Thö naøy coù theå gaây höùng thuù cho nhaø taâm lyù, thaäm chí caû cho nhaø phaân taâm hoïc, cho nhaø chuù giaûi, cho thaàn hoïc gia, cho söû gia hay cho ñoäc giaû thöôøng: ai naáy ñeàu khaùm phaù ñöôïc ngay trong ñôøi soáng, moät con ngöôøi, moät vò chuû chaên, moät vò toâng ñoà ñuïng ñaàu vôùi nhöõng vaán ñeà môùi meû vaø gay go. Sau heát trong thôøi ñaàu Giaùo Hoäi naøy, taát caû ñeàu ôû trong tình traïng tìm toøi, vì taát caû ñeàu laø caùi phaûi tìm cho ra. Veà ñieåm aáy, Thö 2 Co-rin-toâ coù theå cung caáp cho nhieàu chæ daãn vaø phaùc hoïa veà nhöõng giaûi phaùp caàn cho caùc Giaùo ñoaøn, vì phaûi soáng trong hoaøn caûnh môùi, neân caàn tìm ra nhöõng hình thöùc môùi ñeå soáng trung thaønh vôùi Tin Möøng vónh cöûu.