Tieåu Daãn Saùch Khaûi Huyeàn
Ñöùc
Kitoâ Laø Vua Toaøn Thaéng
Khaûi huyeàn nghóa laø toû ra nhöõng gì huyeàn nhieäm bí aån. Vaäy khaûi huyeàn thuoäc loaïi taäp truyeàn ngoân söù, laø hình thöùc rieâng cuûa taäp truyeàn naøy, ñaõ phaùt trieån vaø gaây aûnh höôûng nhaát laø trong vaên chöông Kinh Thaùnh vaø gaàn Kinh Thaùnh töø theá kyû 2 tröôùc Coâng Nguyeân (x. Ñn 7-12), nhöng ñaõ thaáy chuaån bò töø caùc ngoân söù EÂ-deâ-kieân, Gio-en, Da-ca-ri vaø I-sai 24-27.
Ñaëc tính chung loaïi vaên khaûi huyeàn
1. Hình thöùc maëc khaûi
Ñaëc tính loaïi vaên ngoân söù, caû khi coù dòp qui chieáu vaøo nhöõng thò kieán, chính yeáu laø lôøi Thieân Chuùa do ngoân söù löu truyeàn laïi, vì oâng ñaõ nghe thaáy tröôùc hay laø tröïc tieáp caûm nghieäm.
Trong khaûi huyeàn, ngöôøi cuûa Thieân Chuùa laø moät ngöôøi ñöôïc thò kieán: oâng ñaõ thaáy "trôøi môû ra" hay ñaõ nhö ñöôïc "caát leân" vaø daãn vaøo thieân giôùi, ñeå nhìn ngaém caùc thöïc taïi, maø bình thöôøng khoâng ai coù theå ñaït tôùi. Roài oâng thoâng truyeàn söù ñieäp döôùi hình thöùc baøi taû caûnh hay lôøi giaûi thích ñieàu oâng ñaõ xem thaáy. ÔÛ ñaây hình aûnh quan troïng hôn lôøi noùi. Lôøi noùi chæ duøng trong khuoân khoå daøn caûnh vaø thöôøng thöôøng ñeå nhaán maïnh hay boå tuùc theâm yù nghóa maø thoâi.
2. Duøng bieåu töôïng
Caùc thöïc taïi treân trôøi maø nhaø thò kieán ñöôïc nhìn ngaém ñaây voán tính laø thuoäc phaïm vi thieân giôùi, khoâng theå ño löôøng theo kieåu chung vôùi loaøi ngöôøi. Vaäy coá nhieân laø khoâng theå naøo moâ taû y nguyeân hoaëc ñònh nghóa cho chính xaùc ñöôïc. Muoán gôïi yù veà phaïm vi caùi Hoaøn toaøn khaùc vaø caùi Thaùnh Thieâng nôi oâng ñaõ ñöôïc daãn vaøo, taùc giaû khoâng coøn loái naøo khaùc hôn laø cöù mon men tôùi gaàn theâm maõi. OÂng dieãn taû baèng nhöõng neùt töông töï ñoäc ñaùo, caûm ñoäng, ñoâi khi coù veû nghòch thöôøng nöõa, nhö oâng ñaõ gaëp thaáy nhieàu kieåu maãu trong Kinh Thaùnh cuõng nhö trong caùch dieãn taû toâng giaùo cuûa theá giôùi hi-laïp ñoâng phöông hoaëc trong phuïng töï.
Bieåu töôïng coøn nhaém laøm noåi baät leân tính taâm giao cuûa söù ñieäp vaø neâu roõ vieäc truyeàn thoâng söù ñieäp naøy chính laø moät ñaëc aân. Vaên chöông khaûi huyeàn muoán duøng caùc nguï ngoân, aùm chæ baèng con soá hoaëc tuyeân ngoân bí hieåm, haàu noùi vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc khai taâm: chæ nhöõng ai ñaõ nhôø ôn keâu goïi môùi coù theå hieåu ñöôïc caùc ñieàu bí maät Thieân Chuùa. Nhö vaäy taùc giaû vöøa cho thaáy söù ñieäp oâng truyeàn thoâng laø quan troïng, vöøa khieán cho ñoäc giaû say meâ caøng toø moø muoán bieát.
3. Ñoái töôïng caùc thò kieán khaûi huyeàn
Loøng ñaïo ñöùc hi-laïp öa bieát caùc chaân lyù cao sieâu hay chieâm ngöôõng caùc thöïc taïi kieåu maãu. Coøn maëc khaûi Thaùnh Kinh, thì tuyeân boá yù ñònh cuûa Thieân Chuùa vaø hieän dieän taùc ñoäng cuûa Ngaøi giöõa loøng lòch söû. Lôøi tuyeân boá aáy ñoàng thôøi cuõng laø vieäc löïa choïn, laø tieáng keâu môøi ñaùp öùng taùc ñoäng Thieân Chuùa.
Trong loái ngoân ngöõ coå ñieån, thì khuyeân raên tröïc tieáp vaø thöôøng xuyeân roõ raøng. Khi nhaéc cho daân nhôù ôn keâu goïi vaø soá kieáp ñaëc aân cuûa mình, caùc ngoân söù coâng boá nhöõng ñoøi hoûi hieän thôøi cuûa Giao Öôùc. Vieäc töôûng nhôù caùc kyø coâng thôøi xöa laø caên cöù cho lôøi khuyeân phaûi trung thaønh. Vieäc loan baùo nhöõng phuùc laønh môùi hay nhöõng hình phaït nhaém muïc tieâu kích khôûi söï quyeát taâm caûi hoùa ngay töùc khaéc veà taâm linh hay veà luaân lyù.
Trong vaên chöông khaûi huyeàn, lôøi khuyeân trung thaønh hay aên naên trôû laïi cuõng laø caên baûn, nhöng khoâng thaáy hieån nhieân töùc thì. Caùc thò kieán ñöôïc coi laø truyeàn thoâng caùc bí maät veà lòch söû, toû ra dieãn tieán taát nhieân cuûa caùc giai ñoaïn lôùn cuoái cuøng trong yù ñònh Thieân Chuùa, loan baùo söï xuaát hieän moät kyû nguyeân môùi vaø nhöõng chuaån bò nhieäm maàu. Nhö theá laø caùc thò kieán soi saùng cho tín ñoà thaáy nhöõng muïc tieâu chaân chính cuûa nhöõng thaêng traàm hieän taïi. Nhöng maëc khaûi nhö theá, töï noù ñaõ laø lôøi caûnh caùo roài, ñaõ nuoâi döôõng nieàm caäy troâng cho ngöôøi chòu baét bôù, phuïc hoài loøng can ñaûm cho ngöôøi khoâ khan nguoäi laïnh, keâu môøi nhöõng keû laïc ñöôøng aên naên trôû veà.
Trong lôøi giaûng söù ngoân, söï aên naên trôû laïi vaø trung thaønh chæ tin laø ñieàu kieän duy trì Giao Öôùc. Coøn trong thò kieán khaûi huyeàn, thì maëc khaûi veà cuoäc toaøn thaéng cuoái cuøng cuûa Thieân Chuùa bao haøm lôøi khuyeân phaûi kieân taâm beàn chí vaø keâu môøi phaûi luoân luoân saün saøng.
4. Ñeà taøi khaån tröông, ñeà ngaøy thaùng tröôùc vaø bieät hieäu
Theo cuøng ñöôøng höôùng söù ngoân, nhöng duøng nhöõng phöông tieän khaùc, söù ñieäp khaûi huyeàn töï quaû quyeát laø khaån tröông, khieán ñoäc giaû tieân caûm thaáy laø "Ngaøy cuûa Chuùa" vaø ngaøy Phaùn xeùt saép ñeán roài!
Taùc giaû gôïi yù khaån tröông naøy baèng nhieàu phöông thöùc, maø thoâng thöôøng nhaát laø ñeà ngaøy thaùng tröôùc vaø duøng bieät hieäu cho caùc ñieàu maëc khaûi. Keå nhö laø nhöõng maëc khaûi ngaøy xöa ñaõ coù moät nhaân vaät thôøi danh ñoùn nhaän, roài töø ñaáy löu truyeàn qua moät chuoãi ngöôøi ñöôïc thuï giaùo hoaëc ñaõ tìm laïi ñöôïc caùch laï luøng (ví duï nhö Khaûi huyeàn Ba-ruùc, Moâng trieäu Moâi-sen, Bí maät Heâ-noùc, EÙt-ra quyeån 4). Nguoàn goác töï xöng laø thôøi coå vaø kyø laï aáy kieän chöùng cho taàm quan troïng cuûa nhöõng khaûi huyeàn, laïi khieán cho coù theå trình baøy moät tieán trình lòch söû nhö laø vieäc seõ xaûy ra, nhöng thöïc söï khi truyeàn baù söù ñieäp thì tieán trình aáy ñaõ xaûy ra roài. Vì nhöõng bieán coá môùi ñaây, döôùi nhöõng bieåu töôïng trong suoát moät caùch taøi tình, laïi vaøo soá nhöõng daáu chæ cuoái cuøng cuûa ngaøy Quang laâm taän theá, neân caùc ñoäc giaû naøo bieát tính ngaøy thaùng ñeàu coù theå ñoùn chôø vieäc tham döï nay mai vaøo cuoäc toaøn thaéng keû laønh vaø gia hình keû döõ.
Chuù yù vieäc loan baùo aáy ñaõ hieån nhieân: vì kyû nguyeân caùnh chung ñaõ gaàn neân laøm cho hieän taïi coù taàm quan troïng caùch rieâng, nhôø theá maø naâng ñôõ loøng soát saéng vaø khuyeán khích daán thaân töùc thì.
5. Giaûi thích vuõ truï vaø lòch söû
Trong khi lôøi giaûng söù ngoân nhìn dieãn tieán yù ñònh Thieân Chuùa trong doøng thôøi gian lieân tuïc vaø trong khuoân khoå soá kieáp lòch söû cuûa daân Chuùa choïn, thì vaên chöông khaûi huyeàn laïi giaû thieát laø coù giai ñoaïn trieät ñeå giöõa kyû nguyeân hieän taïi in daáu veát toäi loãi vaø söï thoáng trò cuûa caùc löïc löôïng aùc thaàn vôùi theá giôùi töông lai, nôi Thieân Chuùa vaø caùc tuyeån nhaân Ngaøi toaøn thaéng troïn veïn. Kyû nguyeân hieän taïi laø thôøi kyø tranh chaáp vaø thöû thaùch seõ ñöôïc thay theá baèng söï toû ra traät töï Thieân Chuùa caùch nhaát quyeát vaø chung cuoäc. Vieäc hoaøn taát naøy khoâng phaûi laø caùi baáp beânh, khoâng tuøy theo caùch vaän duïng cuûa nhöõng yù muoán loaøi ngöôøi. Caùc thôøi haïn thaûy ñeàu aán ñònh saün tröôùc, bình thöôøng ngöôøi ta khoâng bieát gì, vì Thieân Chuùa laø Ñaáng duy nhaát laøm Chuû teå vaø laøm Thaåm phaùn lòch söû.
Vieäc Quang laâm taän theá cuûa Trieàu ñaïi Thieân Chuùa laø caùi lieân heä tôùi toaøn vuõ truï: caùi nhìn veà ngaøy taän theá cuõng coù nhöõng chieàu kích bao la nhö caùi nhìn veà ngaøy saùng taïo.
Quan nieäm nhö theá vöøa bi quan laïi vöøa laïc quan: bi quan theo nghóa laø laøm noåi baät tính phuø vaân cuûa theá giôùi hieän thôøi vaø söï xaáu xa cuûa noù, nhöng laïc quan, vì quaû quyeát söï toaøn thaéng cuoái cuøng cuûa Thieân Chuùa, maëc duø nhöõng chieán thaéng beà ngoaøi cuûa aùc thaàn. Quan nieäm aáy ñaëc bieät aên saâu trong nhöõng thôøi kyø khuûng hoaûng, vì caùc baûn vaên khaûi huyeàn ñöôïc bieân soaïn trong chính nhöõng thôøi kyø baét bôù.
Vieãn aûnh rieâng cuûa khaûi huyeàn T. Gio-an
Tuy möôïn phaàn lôùn nhöõng phöông thöùc vaø caáu truùc cuûa loaïi vaên chöông khaûi huyeàn, nhöng saùch Khaûi huyeàn cuûa T. Gio-an khoâng theå toaøn dieän chæ coù theå maø thoâi.
Moät phaàn quan troïng trong saùch khoâng thaät söï thuoäc loái khaûi huyeàn: caùc Thö cho baûy Giaùo ñoaøn Tieåu AÙ (Kh 2-3) gioáng hôn vôùi lôøi giaûng söù ngoân thoâng thöôøng. Cuõng nhö trong lôøi söù ngoân, taùc giaû töï xöng teân mình vaø gôûi söù ñieäp cho nhöõng keû ñöông thôøi vôùi oâng.
Nhöng Khaûi huyeàn T. Gio-an phaân bieät vôùi phaàn lôùn nhöõng taùc phaåm trong loaïi vaên chöông khaûi huyeàn, nhaát laø baèng caùch giaûi thích toâng giaùo veà lòch söû vaø baèng nhöõng troïng taâm höùng thuù chaân thaät cuûa saùch naøy.
1. Giaûi thích Ki-toâ giaùo veà lòch söû
Caùi nhìn cuûa T. Gio-an veà ngaøy taän theá ñaõ ñoàng hoùa moät soá xaùc tín chuû yeáu trong thaàn khoa ki-toâ giaùo sô khai. Kyû nguyeân môùi do khaûi huyeàn do-thaùi baùo tin vaø troâng ñôïi, ñaõ khai maïc ngaøy Ñöùc Ki-toâ Phuïc sinh. Thôøi kyø choùt ñaõ baét ñaàu vaø nhöõng ôn laønh cuûa Ñaáng Thuï Haán ñaõ ñöôïc thoâng ban. Vì Thaùnh Linh ñaõ traøn xuoáng moïi xaùc phaøm (x. Cv2, 16-21) vaø ki-toâ höõu ñaõ cuøng phuïc sinh vôùi Ñöùc Ki-toâ (x. Co 3,1). Nhöng vieäc Nöôùc Chuùa ñeán naøy hoaøn taát trong huyeàn nhieäm. Vieäc aáy luoân luoân laø ñoái töôïng cho maëc khaûi vaø chæ ñöùc tin môùi coù theå ñoùn nhaän ñöôïc. Vieäc aáy luoân luoân höôùng tôùi choã theå hieän vieân toaøn vaø hieån hieän Vinh quang.
Theo vieãn aûnh ki-toâ giaùo naøy, "Ngaøy cuûa Chuùa" coù hai: moät laø chæ bieán coá Phuïc sinh cuûa Ñöùc Ki-toâ vaø vieäc toân vinh Ngöôøi laøm Chuùa Teå, hai laø coøn troâng ñôïi Ngaøy aáy xeùt laø Ngaøy Quang laâm, töùc laø toû ra caùch huy hoaøng cho ai naáy ñeàu bieát Trieàu ñaïi Thieân Chuùa nhôø Ñöùc Ki-toâ cuûa Ngaøi. Moãi giaây phuùt ñeàu coù söï truøng nhau giöõa "thôøi kyø hieän taïi" vaø "kyû nguyeân môùi". Giaùo Hoäi ôû trong thôøi kyø hieän taïi, nhöng veà kyû nguyeân töông lai: vì Giaùo Hoäi laø thöïc taïi caùnh chung, vöøa hoaøn taát caùc lôøi söù ngoân, vöøa laø cuûa ñaàu muøa tieân baùo ngaøy taän theá.
2. Ñoái töôïng caùc thò kieán
Vì Caùnh chung ñaõ baét ñaàu, neân söï giaùn ñoaïn coå ñieån giöõa kyû nguyeân hieän taïi vaø kyû nguyeân môùi khoâng coøn cuøng moät yù nghóa: khoâng coøn phaûi laø hai giai ñoaïn keá tieáp nhau cho baèng laø phaân bieät hai phaïm vi, hai traät töï: phaïm vi lòch söû vaø phaïm vi caùnh chung.
Vaäy caùc thò kieán khoâng coøn coù vai troø duy nhaát laø kheâu gôïi tieán trình taän theá haàu chuaån bò cho "Ngaøy Chuùa" ñeán. Chuùng coøn löu yù hôn nöõa tôùi caùc thöïc taïi huyeàn bí ñaõ khai maïc vaø thoâng ban roài. Thaàn hoïc veà Ñöùc Ki-toâ vaø Giaùo Hoäi coù taàm quan troïng hôn moâ taû khaûi huyeàn veà lòch söû. Nieàm caäy troâng ki-toâ höõu ñöôïc döôõng nuoâi khoâng nguyeân baèng vieãn aûnh ngaøy Quang laâm saép ñeán, nhöng cuõng baèng phaàn nhaéc nhôû vieäc thoâng phaàn hieän taïi vaøo cuoäc chieán thaéng cuûa Ñöùc Ki-toâ.
Do ñoù, ñeà taøi khaån tröông laø caùi thöôøng xuyeân cuûa loái vaên khaûi huyeàn, khoâng coøn ghi trong khuoân khoå vieäc tính ngaøy thaùng caùc thôøi haïn caùnh chung, nhöng caên cöù nhaát laø treân nieàm xaùc tín raèng giai ñoaïn quyeát lieät cuûa yù ñònh Thieân Chuùa ñaõ ñöôïc maëc khaûi vaø khai maïc trong bieán coá Phuïc sinh cuûa Ñöùc Ki-toâ. Thôøi kyø choùt hoøng ñeán, vì ñaõ baét ñaàu trong huyeàn nhieäm. Söï mong chôø cuûa ki-toâ höõu caøng trung kieân vaø hoaït ñoäng, vì lieân quan tôùi caùc ôn laønh maø ngay töï baây giôø ñaõ ban cho ta ñöôïc höôûng cuûa ñaàu muøa.
Vì daønh cho vieäc chieâm ngöôõng caùc bieán coá cöùu ñoä vaø vieäc ñaøo saâu soá phaän cuûa Giaùo Hoäi nhö theá, neân Khaûi huyeàn T. Gio-an gaàn vôùi caùc vieãn aûnh cuûa lôøi giaûng söù ngoân muoán phaùt ñoäng moät phong traøo thöùc tænh thieâng lieâng nhôø vieäc nhaéc nhôû caùc kyø coâng cuûa Giao Öôùc vaø nhìn xem ôn goïi cuûa I-ra-en. Söï löu yù tôùi chính huyeàn nhieäm "Nöôùc Chuùa ñang ñeán" hôn laø tôùi ngaøy thaùng Nöôùc aáy hieån hieän vinh quang, giaûi thích vì sao Khaûi huyeàn T. Gio-an khoâng duøng caùc phöông thöùc bieät hieäu vaø ñeà ngaøy thaùng tröôùc, laø nhöõng caùi trong loaïi khaûi huyeàn coå truyeàn, chuû yeáu nhaém tôùi vieäc giuùp ngöôøi ta tính toaùn veà söï gaàn "Ngaøy cuûa Chuùa".
Taùc giaû
Saùch Khaûi huyeàn khoâng cho ta chi tieát naøo chính xaùc veà taùc giaû. Taùc giaû töï xöng teân laø Gio-an vaø töôùc hieäu laø ngoân söù (1,1-4.9; 22,8-9). Khoâng nôi naøo oâng töï xöng laø moät trong nhoùm Möôøi hai. Moät taäp truyeàn khaù vöõng, maø ngay töø theá kyû 2 ñaõ thaáy nhöõng daáu veát roài, coi taùc giaû saùch Khaûi huyeàn laø chính toâng ñoà Gio-an, cuõng laø taùc giaû Tin Möøng thöù tö nöõa. Nhöng taäp truyeàn nguyeân sô khoâng hoaøn toaøn ñoàng yù, vaø moät soá coäng ñoaøn ki-toâ höõu ñaõ nghi ngôø khoâng nhaän saùch Khaûi huyeàn laø cuûa T. Gio-an. Caùc nhaø chuù giaûi hieän thôøi cuõng chia thaønh hai nhoùm. Nhöõng ngöôøi naøy quaû quyeát laø nhöõng khaùc nhau veà lôøi vaên, baàu khí vaø thaàn hoïc khieán ta khoù gaùn saùch Khaûi huyeàn vaø Tin Möøng thöù tö cho cuøng moät taùc giaû. Nhöõng ngöôøi khaùc, traùi laïi, neâu roõ caùc töông töï veà ñeà taøi giaùo lyù cuõng nhö caùi neàn seâ-mít cuûa hai cuoán: hoï nghó laø saùch Khaûi huyeàn vôùi Tin Möøng thöù tö ñeàu lieân quan tôùi giaùo huaán cuûa Toâng ñoà Gio-an, haún nhôø qua söï trung gian cuûa nhöõng soaïn giaû thuoäc moâi tröôøng T. Gio-an taïi EÂ-pheâ-soâ.
Saùch Khaûi huyeàn ñöôïc gôûi cho "Baûy Giaùo ñoaøn Tieåu AÙ" (1,3.11; 2-3): thaät söï ñoù laø baûy coäng ñoaøn ki-toâ höõu ôû trong tænh Tieåu AÙ maø thuû ñoâ laø EÂ-pheâ-soâ. Vì con soá baûy gôïi söï vieân toaøn, neân coù theå nghó raèng taùc giaû khoâng nhöõng laø nhaém maáy coäng ñoaøn rieâng ngaøi quen bieát maø thoâi, nhöng coøn nhaém chung toaøn theå Giaùo Hoäi.
Hoaøn caûnh bieân soaïn
Coøn hoaøn caûnh bieân soaïn, thì saùch naøy cho ta hai chæ daãn chaéc chaén, nhöng khoâng giuùp ta ñeà ngaøy thaùng cho chính xaùc ñöôïc. Moät laø Giaùo Hoäi ñaõ kinh nghieäm qua côn baét bôù vaø hình nhö bò ñeá quoác Roâ-ma ñoái laäp coâng nhieân. Hai laø ngaøy Quang laâm tín ñoà hi voïng cöù phaûi chôø theâm maõi vaø söï keùo daøi thôøi haïn laøm cho keû thì daøn xeáp hay trôû neân nguoäi laïnh, ngöôøi thì chaùn naûn, ñaët vaán ñeà hay soát ruoät. Löu yù tôùi baáy nhieâu yeáu toá, ta coù theå xeùt nhaát laø hai giaû thuyeát: moät laø thôøi kyø sau côn baét bôù cuûa vua Neâ-roân vaø tröôùc khi phaù huûy thaønh Gieâ-ru-sa-lem (65-70), hai laø cuoái ñôøi vua Ño-mi-xieân (91-96). Ñeå beânh vöïc giaû thuyeát tröôùc, ngöôøi ta neâu nhaát laø lôøi aùm chæ Ñeàn thôø Gieâ-ru-sa-lem (11,1-2) vaø söï caùc vua keá tieáp nhau (17,10-11). Nhöng giaû thuyeát sau ñöôïc ña soá caùc nhaø chuù giaûi hieän thôøi cho laø coù theå ñuùng hôn; noù thích hôïp vôùi lôøi chöùng cuûa T. I-reâ-neâ thaønh Ly-oâng vaø, vì vua Ño-mi-xieân muoán coå ñoäng vieäc thôø hoaøng ñeá, neân giaûi thích vì sao saùch Khaûi huyeàn laïi nhaán maïnh tôùi söï töông phaûn khoâng sao dung hoøa giöõa Vöông trieàu Chuùa Gieâ-su vôùi vöông trieàu phaïm thöôïng cuûa hoaøng ñeá. Moät soá taùc giaû nghó raèng caùc hoaøn caûnh bieân soaïn phieàn phöùc hôn nhieàu, vì saùch Khaûi huyeàn khoâng phaûi laø moät taùc phaåm ñoàng nhaát, nhöng laø söï ñieàu hôïp vuïng veà nhieàu baûn vaên bieân soaïn vaø söûa chöõa vaøo caùc thaäp nieân cuoái theá kyû 1.
Caáu truùc saùch Khaûi huyeàn
Maëc daàu ñöa ra giaû thuyeát veà moät soá ñoaïn trong saùch Khaûi huyeàn ñaàu tieân ñaõ coù ñôøi soáng bieät laäp, baûn vaên löu truyeàn tôùi chuùng ta baây giôø toû ra moät caáu truùc thaät khoâng töông öùng vôùi thoùi quen bieân soaïn thôøi cuûa ta, nhöng cuõng cho ta thaáy moät tieán trình chung khaù ñoàng nhaát vaø nhöõng phöông thöùc coù phaàn khoâng thay ñoåi.
Ta coù theå phaân bieän ngay hai phaàn lôùn: phaàn söù ngoân döôùi hai hình thöùc "Thö gôûi caùc Giaùo ñoaøn" (1,9-3,22), vaø phaàn khaûi huyeàn theo ñuùng nghóa (4,1-22,5). Trong phaàn sau naøy ta gaëp laïi toång quaùt löôïc ñoà thöôøng xuyeân cuûa loái vaên moâ taû khaûi huyeàn: giaùo daân ngaøy taän theá (6,1-22,9), nhöõng côn thöû thaùch lieàn ngay vaø cuoäc ñöông ñaàu vó ñaïi (12,1-20,15), vieäc hoaøn taát vaø hieån hieän cuoái cuøng (21,1-22,5). trong Khaûi huyeàn T. Gio-an, löôïc ñoà theâm phong phuù vaø phieàn phöùc nhôø vaän duïng nhöõng "boä baûy" (baûy aán, baûy keøn, baûy cheùn) vaø nhöõng thò kieán trung gian giuùp ngoân söù theâm nhieàu aùm chæ, toùm nhieàu baûn vaên Cöïu Öôùc vaø trình baøy nhöõng ñieàu oâng suy ngaém veà huyeàn nhieäm cuûa Giaùo Hoäi vaø cuûa thôøi hieän taïi.
Loái giaûi thích
Vieäc thieát laäp löôïc ñoà chính xaùc haún laø baáp beânh, nhöng caùi khoù chính yeáu ôû taïi neân giaûi thích theá naøo chính vieäc caùc thò kieán keá tieáp nhau. Phaûi chaêng neân coi söï keá tieáp naøy laø moät gôïi yù ít nhieàu töôïng tröng cho tieán trình lòch söû ñi tôùi Ngaøy Quang laâm hoøng ñeán? Hay söï keá tieáp naøy chæ laø khung caûnh baøy ra trong ñoù taùc giaû muoán laàn löôït neâu leân, khoâng phaûi nhöõng giai ñoaïn khaùc nhau cuûa dieãn tieán caùnh chung, nhöng nhieàu khía caïnh cuûa vieäc Ñöùc ki-toâ toaøn thaéng khaûi hoaøn, cuûa soá phaän Hoäi Thaùnh vaø cuûa vieäc phaùn xeùt theá gian? Vieäc löïa choïn ôû ñaây thaät laø caên baûn, vì noù chi phoái caùch giaûi thích toaøn boä saùch naøy. Loái giaûi thích theo thôøi giôø, tuy theo ñuùng caùc thoùi quen cuûa vaên chöông khaûi huyeàn, nhöng laïi giaû thieát laø mình chaáp nhaän vieäc rôøi choã hay tính caùch ngaãu nhieân cuûa nhieàu thò kieán, thì môùi giaûi quyeát ñöôïc moät soá ñieåm khoù khaên. Moät traøo löu chuù giaûi quan troïng hieän thôøi, vì löu taâm tôùi tính song ñoái cuûa nhieàu phaàn saùch Khaûi huyeàn vaø caùch rieâng cuûa nhöõng boä baûy, neân coi söï caùc thò kieán keá tieáp nhau chæ laø moät kyõ thuaät haønh vaên: qua toaøn boä saùch naøy luoân luoân laø cuøng nhöõng xaùc tín, vaø cuøng moät söù ñieäp quaû quyeát ñi quaû quyeát laïi, nhöng khoâng ngöøng möôïn nhöõng hình aûnh khaùc vaø nhaém vaøo nhöõng aùp duïng hay nhöõng khai trieån môùi.
Söù ñieäp saùch Khaûi huyeàn
Cuõng nhö moïi lôøi söù ngoân, Khaûi huyeàn loan baùo cho ta tính hieän thôøi cuûa yù ñònh Thieân Chuùa vaø töông öùng theo laø tính khaån tröông cuûa vieäc ta daán thaân tích cöïc. Loan baùo baèng caùch cho ta hieåu yù nghóa sieâu nhieân cuûa thôøi kyø hieän taïi vaø söï hoaøn taát thôøi kyø aáy.
1. Hai loaïi ngöôøi
Coâng trình Thieân Chuùa ñaõ tôùi muïc tieâu, ta chæ coøn chôø ñôïi ngaøy coâng trình aáy hieån hieän (1,7; 22,20). Ñöùc Ki-toâ ñaõ toaøn thaéng roài vaø Nöôùc Ngöôøi ñaõ khai maïc, Ñöùc Gieâ-su laø Vò Cöùu Tinh duy nhaát vaø vì theá ñöôïc Thieân Chuùa phong laøm Chuùa Teå duy nhaát (5,5-14; 11,15-17; 12,10; 19,11-16). Chuùng ta ôû vaøo thôøi kyø choùt vaø ñang soáng trong tình traïng höôûng tröôùc ôn cöùu ñoä vaø giaùo ñaàu cho ngaøy phaùn xeùt. Ñoái vôùi bieán coá naøy, nhaân loaïi chia ra hai beø khoâng theå dung hoøa vôùi nhau:
- Nhöõng keû nhìn nhaän Ñöùc Ki-toâ thì ñöôïc thoâng phaàn vaøo cuoäc toaøn thaéng cuûa Ngöôøi vaø laäp thaønh daân Thieân Chuùa, theå hieän daân thuï haán (7,9-17; 14,1-5; 15,2-4; 17,14; 19,1-9; 20,4-6)
- Nhöõng keû, vì khoâng nhìn nhaän Ngöôøi, neân ôû laïi trong tình traïng choáng ñoái Thieân Chuùa; ñoù laø "daân cö ñòa caàu", ñoàng loõa vôùi söï tieám quyeàn cuûa teân voâ ñaïo, soáng döôùi quyeàn thoáng trò cuûa Sa-tan vaø bò daønh cho aùn phaït nhö noù (6,15-17; 9,20-21; 13,7-8.14-17; 14,9-11; 17,8-14; 18,9-19; 19,19-22; 20,7-9).
2. Giaùo Hoäi soáng huyeàn nhieäm Ñöùc Ki-toâ
Giaùo Hoäi trong thöïc taïi saâu xa cuûa mình, voán lieân hieäp chaët cheõ vôùi Baûn Thaân vaø Coâng trình cuûa Ñöùc Ki-toâ:
- Giaùo Hoäi laø coäng ñoaøn öu tuyeån, ñoái töôïng tình yeâu cuûa Ñöùc Ki-toâ (1,5; 3,9; 7,3-4; 12,6; 19,7-9).
- Giaùo Hoäi ñaõ ñöôïc chuoäc baèng maùu Ñöùc Ki-toâ (1,5; 5,9; 7,14; 14,3-4).
- Giaùo Hoäi laø vöông daân tö teá khai maïc Nöôùc Ñöùc Ki-toâ (1,6; 5,10; 7,15; 20,4-6).
Do söï lieân keát caáu thaønh Giaùo Hoäi naøy maø xuaát phaùt söï hieäp thoâng "sinh toàn"; taùc giaû nhìn soá meänh cuûa Giaùo Hoäi trong söï lieân keát vôùi söù meänh Ñöùc Ki-toâ:
- Ñöùc Ki-toâ laø Ngoân söù "Nhaân chöùng trung thaønh" (1,5; 3,14; 19,11). Giaùo Hoäi laø coäng ñoaøn thaùnh, thöïc thi vieäc laøm chöùng; ôû theá gian, Giaùo Hoäi ñöôïc sai laøm ngoân söù (11,3-6; 12,17; 19,10; 22,9).
- Ñöùc Ki-toâ ñaõ laøm chöùng tôùi möùc töû naïn, vì ñaõ gaëp söï choáng ñoái cuûa moät theá gian nghòch cuøng Thieân Chuùa (1,5; 5,6). Giaùo Hoäi cuõng hoaøn taát söù maïng mình trong thöû thaùch; Giaùo Hoäi traûi qua chieán ñaáu vaø töû ñaïo (6,9; 7,14; 11,7-10; 17,2.4.11; 16,6; 18,24; 20,4).
- Ñöùc Ki-toâ ñaõ toaøn thaéng vaø phuïc sinh (1,5.18; 5,5; 12,5; 17,14; 19,11-21). Giaùo Hoäi ñaõ thoâng phaàn vaøo söï toaøn thaéng ñoù, khoâng phaûi Giaùo Hoäi ñöôïc öu tuyeån maø thoâi, nhöõng ñaõ ñöôïc cöùu thoaùt vaø ñang soáng cuûa ñaàu muøa cuûa ôn Phuïc sinh (6,11; 7,16-17; 11,11-12; 12,11; 17,14; 20,4-6).
- Ñöùc Ki-toâ ñaõ ñöôïc toân vinh, ñöôïc toân laøm Chuùa (1,5.12-16; 19,16). Giaùo Hoäi ñaõ laø Nöôùc tö teá; ngay töï baây giôø Giaùo Hoäi thi haønh trong phuïng töï caùc chöùc naêng thieân quoác cuûa mình vaø cuoäc toaøn thaéng cuûa Giaùo Hoäi saép ñöôïc toû ra (7,9-12.15; 14,3; 20,4.6).
3. Thaùi ñoä Giaùo Hoäi: trung thaønh, trì chí, caäy troâng
Nhö theá, trong thôøi kyø hieän taïi Giaùo Hoäi soáng nhöõng khía caïnh khaùc nhau trong huyeàn nhieäm Ñöùc Ki-toâ: vì Chieân Non ñi ñaâu, Giaùo Hoäi theo ñi ñaáy (14,4). Söï neân gioáng naøy bao haøm nhöõng thaùi ñoä luaân lyù vaø linh thieâng:
- Vì phaûi laøm chöùng trong moät theá gian khoâng nhìn nhaän Thieân Chuùa, neân Giaùo Hoäi caàn phaûi trung thaønh (1,3; 2,10.13.26; 3,8; 14,12; 22,7.9).
ÔÛ döôùi ñaát naøy laø nôi löu ñaøy, Giaùo Hoäi chòu baét bôù, nhöng cuõng ñöôïc Thieân Chuùa giöõ gìn vaø nuoâi döôõng baèng cuûa ñaàu muøa ôn Phuïc sinh. Thaùi ñoä töông öùng vôùi traïng thaùi thöû thaùch nhöng chaéc chaén ñöôïc Vinh quang naøy laø söï kieân taâm beàn chí, moät hình thöùc rieâng cuûa söï trung thaønh, cuõng nhö töû ñaïo laø moät hình thöùc rieâng cuûa vieäc laøm chöùng (1,9; 2,2.3.10; 3,10-11; 13,10; 14,12).
- Giaùo Hoäi cuõng ñang xuaát haønh, ñang tieán böôùc tôùi choã maëc khaûi Gieâ-ru-sa-lem treân trôøi, laø queâ thaät, vaø chuaån bò ñeå soáng trong söï hieån linh vieân toaøn cuûa Chuùa mình. Vieãn aûnh Vinh quang sau naøy ôû giöõa côn thöû thaùch hieän thôøi ñoù, döôõng nuoâi trong Giaùo Hoäi moät söï caêng thaúng traøn ñaày caäy troâng: "Laïy Chuùa Gieâ-su, xin Chuùa ñeán! (6,10; 10,7; 11,17-18; 12,10-12; 15,3-4; 19,7-9; 20,3-4; 22,17.20).
Tính hieän thôøi cuûa saùch Khaûi huyeàn
Söù ñieäp aáy lieân heä ñeán chuùng ta. Khoâng phaûi nguyeân loan baùo cuoäc Quang laâm sau naøy, maø thôøi haïn vaø theå thöùc coøn baáp beânh. Cuõng khoâng phaûi nhaém duy trì tín höõu trong nieàm nhôù nhung hoà ñoà, haàu yeân uûi hoï, vì nhöõng thaát voïng traàn gian vaø keâu môøi hoï ñöøng daán thaân laøm gì.
Vöông trieàu Ñöùc Ki-toâ khoâng phaûi laø moät bieán coá töông lai, nhöng laø moät thöïc taïi hieän thôøi. Caûnh Quang laâm vinh hieån vaø Phaùn xeùt chung chaúng qua chæ laø phoùng vaøo aùnh saùng Thieân Chuùa vaø vaøo söï ñoàng thôøi cuûa vónh cöûu, nhöõng gì ñang hoaøn taát hoâm nay trong huyeàn nhieäm vaø trong thôøi gian lòch söû. Baát cöù luùc naøo, con ngöôøi cuõng dieãn taû söï mình thuoäc veà ai vaø xaùc ñònh soá meänh cuûa mình. Baát cöù luùc naøo cuõng laøm chöùng veà söï trung thöïc cuûa nieàm tin nôi hoï vaø hoaøn taát vieäc phaùn xeùt hoï. Chung quanh vaø beân trong hoï luoân luoân theå hieän caùi töông phaûn khoâng theå dung hoøa giöõa söï thôø ngaãu töôïng döôùi ñaát vaø vieäc nhìn nhaän moät mình Ñöùc Ki-toâ. Lôøi söù ngoân keâu goïi tín ñoà löôïng giaù tính nghieâm troïng muoân ñôøi cuûa töøng giaây phuùt, khoâng dung thöù cho hoï chia loøng chia trí, nheï daï hay laø daøn xeáp, nhöng thuùc ñaåy hoï daán thaân ngay laäp töùc vaø troïn veïn. Nhôø ñaët ñôøi soáng hieän taïi vaøo trong vieãn aûnh ngaøy Quang laâm, neân saùch Khaûi huyeàn nhaéc laïi cho ta nhôù Chuùa Gieâ-su vöøa ôû cuoái cuøng vöøa ôû ñaàu heát lòch söû vaø ngoaøi daùng veû beân ngoaøi, caùc thöïc taïi traàn gian coøn lieân heä vôùi yù ñònh Thieân Chuùa. Nhöng vì coù nhieàu qui chieáu vaøo tính töôïng tröng cuûa phuïng töï, neân saùch naøy cuõng môøi coäng ñoaøn tín höõu soáng phuïng töï nhö cuoäc gaëp gôõ hieän thôøi vôùi Ñöùc Ki-toâ, nhö tieáng keâu goïi ta neân gioáng cuoäc Vöôït qua cuûa Chuùa, nhö lôøi coâng boá vaø nieàm ñôïi troâng ngaøy Hieån hieän cuûa Gieâ-ru-sa-lem treân trôøi maø saùch naøy vöøa noùi tröôùc vöøa laøm daáu hieäu.
*
* * *
*
Nhöõng trang sau ñaây chuùng toâi trích trong cuoán Khaûi huyeàn do giaùo sö Vinh sôn ñaõ bieân soaïn chung vôùi l.m. Phaïm Quan Ñieän naêm 1958 nhöng chöa coù dòp xuaát baûn. Moät vò Giaùo sö Kinh Thaùnh ñöôïc bieát loái giaûi thích cuûa giaùo sö Vinh sôn Mo-ra ñaõ noùi leân caûm nghó cuûa oâng raèng: "Vous avez trouveù l'interpreùtation", yù noùi laø taùc giaû ñaõ tìm ra loái giaûi thích chaân chính cho saùch Khaûi huyeàn.
Trong phaàn chuù giaûi saùch Khaûi huyeàn, chuùng toâi seõ trích nhieàu trong saùch noùi treân vôùi ghi chuù (vñ).
Phuï theâm
Loái giaûi thích cuûa Giaùo sö Vinh sôn Mo-ra
Ngaøy Thieân Chuùa
Ñeà taøi saùch Khaûi huyeàn laø vieäc "Chuùa ñeán" (1,7; 2,5.16; 3,3; 11,17; 16,5; 22,7.12.20). Vaø trong Cöïu Öôùc cuõng nhö ôû ñaây, vieäc "Chuùa ñeán" ñoàng nghóa vôùi vieäc "Nöôùc Chuùa trò ñeán" theá gian. Cuï theå hôn chính laø vieäc thieát laäp Daân Chuùa trong Cöïu Öôùc vaø thieát laäp Giaùo Hoäi Ngaøi trong Taân Öôùc. Theo caùc saùch ngoân söù vaø Khaûi huyeàn, ngaøy "Nöôùc Chuùa trò ñeán" coøn goïi laø "Ngaøy Chuùa ñeán" vaø cuõng laø "Ngaøy caû theå, Ngaøy Nghóa noä cuûa Ngaøi" (Kh 6,17; 16,14).
Trong Kinh Thaùnh, Ngaøy ñoù coù hai phöông dieän raát khaùc nhau. Moät ñaøng ngaøy ñoù ñe doïa caùc nöôùc thuø ñòch cuûa I-ra-en, Daân Chuùa, nhö Ai-caäp A-sy-ri, Ty-roâ, Mo-aùp, EÂ-ñoâm, ñaëc bieät laø Ba-by-lon (Gr 50-51; Is 47 v.v.) vaø Sy-ri ñôøi vua An-ti-oâ-coâ EÂ-pi-phan (Ñn 7-12), coù khi laïi ñe chung caû caùc nöôùc (Ed 38-39). Noùi taét, ngaøy ñoù laø ngaøy I-ra-en phuïc thuø boïn ngöôøi aùp böùc.
Nhöng ñaøng khaùc, "Ngaøy Thieân Chuùa" trong saùch söù ngoân laïi coøn moät nghóa laï kyø hôn vaø baát ngôø laø ñe doïa chính I-ra-en baát trung, khoâng giöõ lôøi Chuùa (x. Am 5,18; So 1,15; nhaát laø Ed 4,7; 9; 10 v.v.). Vaø chính Chuùa Gieâ-su cuõng ñaõ tieân baùo vieäc Ñeàn thôø suïp ñoå (x. Mt 24; Mc 13; Lc 21).
Tuy nhieân ta caàn kyù nhaän: Ngaøy ñoù ñoái vôùi I-ra-en khoâng phaûi laø ngaøy tieâu dieät hoaøn toaøn, nhöng chæ laø ngaøy gaïn loïc, choïn laáy "phaàn trung thaønh coøn laïi".
AÙp duïng vaøo saùch Khaûi huyeàn
Hai yù nghóa treân ñaây veà "Ngaøy Thieân Chuùa", theo thieån yù chuùng toâi, laïi thaáy roõ raøng trong saùch Khaûi huyeàn cuûa T. Gio-an.
Caùc chöông 4-11 taû "Ngaøy Thieân Chuùa", treân I-ra-en (6,17), hay ñuùng hôn, taû cuoäc tieán trieån cuûa Giaùo Hoäi Chuùa Ki-toâ trong phoái caûnh I-ra-en, laáy caûnh Ñeàn thôø suïp ñoå laøm trung taâm ñieåm. ÔÛ ñaây thaáy roõ raøng laø nhaø tieân kieán phoûng theo ngoân söù EÂ-deâ-kieân vaø lôøi Chuùa Gieâ-su tieân baùo.
Caùc chöông 12-20 taû "Ngaøy Thieân Chuùa" treân caùc nöôùc (16, 14) hay ñuùng hôn, taû cuoäc tieán trieån cuûa Giaùo Hoäi Chuùa Ki-toâ trong phoái caûnh I-ra-en, laáy caûnh Ñeàn thôø suïp ñoå laøm trung taâm ñieåm. ÔÛ ñaây thaáy roõ raøng laø nhaø tieân kieán phoûng theo ngoân söù EÂ-deâ-kieân vaø lôøi Chuùa Gieâ-su tieân baùo.
Caùc chöông 12-20 taû "Ngaøy Thieân Chuùa" treân caùc nöôùc (16,14) hay ñuùng hôn taû cuoäc khueách tröông cuûa Giaùo Hoäi trong phoái caûnh chö daân, laáy vieäc tan hoang cuûa nhöõng ñeá quoác baùch haïi laøm trung taâm ñieåm. Phaàn naøy cuõng hieån nhieân laø taùc giaû döïa theo ngoân söù Ña-nieân ch. 7-12 vaø nhöõng lôøi tieân baùo choáng Ba-by-lon.
Caû hai phoái caûnh cuøng chung keát trong caûnh huy hoaøng Gieâ-ru-sa-lem Thieân quoác, Giaùo Hoäi cuûa Chuùa Gieâ-su. Leân ñoù, caùc ki-toâ höõu trong I-ra-en vaø ngoaøi chö daân ñöôïc chung höôûng Ngai vaøng Thieân Chuùa laïi ñöôïc qui tuï nôi Ngaøi (4,11), nhôø Ñöùc Ki-toâ toaøn thaéng ñaõ ñöôïc "ñem tröôùc leân taän Ngai Ngaøi" (12,6).
Giaù trò toâng giaùo
Theo ñoù ta coù theå cho raèng saùch Khaûi huyeàn, ñaàu tieân laø vieát cho Giaùo ñoaøn non nôùt ôû AÙ chaâu, ñang phaûi ñöông ñaàu vôùi hai bieán coá vó ñaïi: Gieâ-ru-sa-lem tan taønh vaø nhöõng côn baùch haïi ñaãm maùu.
Troâng thaáy Ñeàn thôø suïp ñoå, naêm 70 sau Coâng Nguyeân, caùc ki-toâ höõu sinh quaùn I-ra-en sao khoûi nghi ngôø söùc toaøn naêng, ñöùc coâng bình vaø loøng trung tín cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi nhöõng lôøi Ngaøi höùa.
Roài tröôùc nhöõng cuoäc ñeá quoác Roâ-ma baùch haïi, lung laïc caû caùi soáng coøn cuûa Giaùo Hoäi, caùc ki-toâ höõu sao cho khoûi nghi ngôø lôøi Chuùa Gieâ-su: "Ta ñaõ thaéng theá gian", "Ta seõ ôû laïi vôùi caùc con heát moïi ngaøy tôùi khi taän theá" (G 16,33; Mt 28,20).
Nhöõng ki-toâ höõu laâm caûnh naøy, nhöõng ngöôøi ñang bò loâi cuoán ruùt lui hoaëc baét tay vôùi theá tuïc, T. Gio-an phaûi cho thaáy chính caûnh Ñeàn thôø ñoå naùt laïi laø dòp bieåu döông Vöông quyeàn Thieân Chuùa vaø Ñöùc Ki-toâ Phuïc sinh (ch. 4-5) vaø cuõng laø ñieàu kieän cho Giaùo Hoäi phaùt trieån khaép nôi. Vì "Ngaøy Thieân Chuùa" ñoå xuoáng Gieâ-ru-sa-lem laø ngaøy baùo oaùn cho caùc söù giaû Thieân Chuùa sai ñeán vôùi I-ra-en (7 aán: 6,9) vaø oaùn phaït nhöõng toäi vi phaïm giao öôùc (7 keøn: 9,1-21) nhö lôøi Chuùa ñaõ haêm ñe (Tl 28,60).
Nhöng keá hoaïch Thieân Chuùa khoâng leõ tan taønh: seõ coù moät "phaàn soùt laïi" laøm maàm soáng nôû sinh Giaùo Hoäi bao la (7,1-17). Töø ñoáng tro taøn Ñeàn Thôø ñoå naùt, Tin Möøng seõ phaùt trieån treân khaép caùc daân, vì ñaõ ñeán "Thôøi kyø" cuûa hoï... (ch. 10).
Tuy nhieân, vaãn moät nieàm yeâu thöông baát dieät, Thieân Chuùa coøn giöõ chöùng nhaân cho ñaùm I-ra-en bò loaïi ra ngoaøi "Nöôùc Chuùa" (11,2 vaø Lc 21,24)... Kòp khi vöøa heát "Thôøi ñaïi chö daân", Ngaøi seõ phaù tan traän choùt cuûa quaân thuø (11,7-12) vaø I-ra-en seõ trôû laïi nhaø CHA (11,13) môû ñaàu cho cuoäc taäp trung vónh vieãn cuûa toaøn "Daân Thieân Chuùa" (11,14-19).
Qua phaàn thöù hai (ch. 12-20), döôùi khung caûnh ñeá quoác Roâ-ma baùch haïi, taùc giaû tuyeân xöng Ñöùc Ki-toâ vaø caùc vò Töû ñaïo chieán thaéng Sa-tan. Ngay ch. 12, sau cuoäc Thieáu phuï (I-ra-en) tranh chieán vôùi con AÙc Long (Sa-tan), ta ñaõ thaáy tieáp dieãn cuoäc ñaáu tranh cuûa caùc Giaùo ñoaøn chö daân, "con caùi khaùc cuûa Baø". Roài nhaø tieân kieán laïi laät maët naï Sa-tan naáp sau nhöõng uy löïc chính trò, toâng giaùo cuûa Ñeá quoác (ch. 13).
Bôûi theá, caùc tín ñoà khoâng neân lo sôï: Ñöùc Ki-toâ, vôùi caùc ñoaøn thieân söù, caùc thaùnh I-ra-en ñang ñöùng ôû treân trôøi chöùng kieán vaø chuyeân caàu cho hoï (14,1-5), Thieân Chuùa ñaõ ñònh nhö theá cho taát caû nhöõng ai ñöôïc choïn (14,6-15,4). Coøn nhöõng tín ñoà Maõnh thuù, ngoan coá trong toäi (7 cheùn), "Ngaøy Thieân Chuùa" seõ ñeán baét ñem ñi vôùi Ñeá quoác Roâ-ma vaø caùc nöôùc phaûn giaùo vôùi nhöõng ki-toâ giaû, ngoân söù giaû cuûa hoï (16 vaø 17-19). Luùc ñoù, caùc vò Töû ñaïo treân trôøi seõ cuøng vôùi Ñöùc Gieâ-su hieån trò moät Giaùo Hoäi thaûnh thôi phaùt trieån treân khaép muoân daân (20,1-6) cho tôùi Ngaøy Thieân Chuùa daäp tan traän choùt Quaân thuø (20,7-10) vaø quaêng ra xa taát caû nhöõng aùc löïc Sa-tan vôùi boïn traàm luaân, Thaàn Cheát vôùi trôøi cao ñaát daøy ñaõ bò dô nhôùp vì toäi (20,11-15). Thaùnh ñoâ Gieâ-ru-sa-lem vaø Ñaïi ñoâ Roâ-ma roài cuõng ñieâu taøn: caùc ki-toâ höõu chæ ñôïi chôø Kinh Thaønh chính thoáng Gieâ-ru-sa-lem ñích thöïc, ñaõ höùa ban cho I-ra-en (21,1-8), ñang ngöï xuoáng töø nôi Thieân Chuùa treân trôøi, veû yeâu kieàu ñieåm toâ loäng laãy, nhö theå taân nöông trang söùc chôø Ñöùc Lang Quaân, töùc laø Giaùo Hoäi cuûa Chuùa Gieâ-su môû cöûa ñoùn muoân ngöôøi ôû taän muoân phöông.
Sau cuøng cuoán saùch ñaày nhöõng hình loäng laãy gaáp laïi vôùi lôøi daën doø then choát: "Phaûi, ta saép ñeán ngay ñaây" vôùi tieáng van naøi tha thieát töï ñaùy loøng Giaùo Hoäi ñang nhoùm hoïp; "Amen! Laïy Chuùa Gieâ-su, xin Chuùa ñeán!".