Tính Luaân Lyù Cuûa Vieäc Taïo Sinh
Phoù Teá Nguyeãn Vaên Taâm, DCCT
Prepare for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Chöông I: Phaàn Môû Ñaàu
I. Döõ Kieän Veà Caùc Vaán Ñeà Taïo Sinh
1. Döõ kieän
Phöông phaùp thuï tinh nhaân taïo ñaõ coù töø naêm 1776 do tu só Lazzaro Spallanzani (1729 - 1799) aùp duïng cho thuù vaät vaø ñaõ thaønh coâng myõ maõn. Theá kyû 19 vaø 20 ñaõ aùp duïng roäng raõi phöông phaùp thuï tinh nhaân taïo. Ngaøy nay, ôû Myõ coù 95% suùc vaät ñöôïc thuï tinh nhaân taïo. Nhöng, coâng ngheä sinh saûn chæ thöïc söï baét ñaàu phaùt trieån töø naêm 1950 khi khoa hoïc thaønh coâng trong vieäc laøm ñoâng laïnh tinh dòch boø ñöïc ôû 79oC ñeå thuï tinh vôùi boø caùi. Roài ñeán ngaøy 26.7.1978, taïi Anh Quoác, khoa hoïc tieáp tuïc thaønh coâng khi cho ra ñôøi ñöùa beù ñaàu tieân cuûa theá giôùi mang teân Louise Brown töø phöông phaùp thuï tinh trong oáng nghieäm. Tôùi naêm 1990 ñaõ coù tôùi 15.000 treû ñöôïc sinh ra theo phöông phaùp naøy.
Taïi Vieät nam, ngaøy 19.8.1997, Boä Y teá Vieät Nam ñaõ coù quyeát ñònh chính thöùc cho pheùp beänh vieän Phuï Saûn Töø Duõ, phoái hôïp vôùi beänh vieän Archet 2 ôû Nice - Phaùp, thöïc hieän coâng ngheä thuï tinh trong oáng nghieäm cho nhöõng caëp vôï choàng hieám muoän. Luùc baáy giôø, tuy coù haøng ngaøn ngöôøi gôûi thö ñeán beänh vieän Phuï saûn vôùi söï mong moûi coù ñöôïc moät ñöùa con, nhöng Beänh vieän chæ môùi böôùc ñaàu nhaän khoaûng 100 caëp vôï choàng ñeå theo doõi vaø aùp duïng kyõ thuaät thuï tinh trong oáng nghieäm. Vaø 20 naêm sau khi ñöùa beù Louise Brown sinh ra, thì taïi Beänh vieän Töø Duõ, Saøi-goøn, ngaøy 30.4.1998, ba em beù ñaàu tieân cuõng ñaõ chaøo ñôøi theo phöông phaùp thuï tinh trong oáng nghieäm. Tính ñeán thaùng 11.2001, taïi Beänh vieän Phuï saûn Töø Duõ ñaõ coù 414 em beù ñöôïc sinh ra theo phöông phaùp naøy.
Nhöng, naêm 1997 laø moät coùät moác maø nghaønh y-sinh hoïc ñaõ gaây chaán ñoäng vaø laøm baøng hoaøng caû theá giôùi qua moät baûn tin, ñoù laø vaøo ngaøy 24.12.1997, tieán só Ian Wilmut cuûa Vieän Nghieân Cöùu Khoa Hoïc Roslin thuoäc Ai-len, coâng boá treân tôø baùo Nature moät baûn tin daät gaân: Moät con cöøu baûy thaùng tuoåi coù cô caáu sinh hoïc gioáng heät moät con cöøu khaùc, ñaõ ñöôïc taïo ra vaø nuoâi döôõng baèng phöông phaùp sinh saûn voâ tính (Cloning).
Phöông phaùp maø caùc khoa hoïc gia ñaõ thöïc hieän taïo sinh voâ tính ñöôïc tieán haønh qua 5 giai ñoaïn:
1. Laáy teá baøo töø tuyeán vuù cuûa moät con cöøu caùi coù teân laø Finn Dorset ñeå nuoâi soáng trong moät oáng nghieäm.
2. Laáy tröùng cuûa moät con cöøu caùi khaùc coù teân laø Blackface, ruùt boû nhieãm saéc theå di truyeàn (AND) ñeå bieán caùi tröùng ñoù thaønh moät tröùng troáng roãng.
3. Baèng xung ñieän keát hôïp teá baøo cuûa Finn Dorset vaø tröùng roãng cuûa Blackface ñeå thaønh moät phoâi thai.
4. Caáy phoâi thai naøy vaøo töû cung cuûa moät con cöøu caùi thöù ba.
5. Con cöøu caùi naøy mang thai vaø ñeû ra moät con cöøu con gioáng heät cöøu meï Finn Dorset.
Con cöøu con ñöôïc taïo sinh ra baèng phöông phaùp sinh saûn voâ tính coù teân laø Dolly, ñuùng laø teân cuûa coâ ca só nhaïc ñoàng queâ cuûa Myõ, Dolly Parton. Tieán só Wilmut cho bieát trong 23 naêm, vôùi 277 laàn thí nghieäm, oâng ñaõ taïo ñöôïc 29 phoâi soáng ñöôïc hôn saùu ngaøy roài bò cheát. Duy nhaát coù con cöøu Dolly ñöôïc sinh ra. OÂng noùi raèng neáu phaùp luaät cho pheùp, baèng baát cöù teá baøo naøo cuûa cô theå con ngöôøi nhö töø maùu, da, thòt, pheøo, phoåi, tim, gan... phöông phaùp sinh saûn voâ tính coù theå taïo ra nhöõng con ngöôøi nhö baûn sao cuûa chính mình, vaø coù khaû naêng taïo ra haøng loaït theo yù muoán. Nhöõng teá baøo coøn toát cuûa nhöõng xaùc öôùp coù theå ñöôïc nhaân baûn vaø laøm taùi xuaát hieän nhöõng vua chuùa tieàn nhaân.
Tieáp theo, ñieàu ñaùng chuù yù nhaát laø ngaøy 25.11.2001, moät coâng ty tö nhaân, goïi laø Advanced Cell Technology coù truï sôû ôû tieåu bang Massachusetts - Hoa Kyø, tuyeân boá treân truyeàn hình laø hoï môùi thöïc hieän phöông phaùp sinh saûn voâ tính moät phoâi ngöôøi ñaàu tieân (the first human embryo). Ñieàu naøy ñaõ gaây moät chaán ñoäng treân theá giôùi, goàm caû ñôøi laãn ñaïo. Ngay laäp töùc, Toøa Thaùnh Vatican, vaø Ñöùc Thaùnh Cha Gio-an Phao-loâ II ñaõ leân tieáng chæ trích vaø caûnh baùo vieäc laøm thieáu tính caùch ñaïo ñöùc cuûa coâng ty noùi treân. Taát caû caùc söù ñieäp treân ñöôïc ghi laïi ñaày ñuû trong baûn tin cuûa Zenith News, phaùt haønh hoâm 26.11.2001 - soá ZE01112602 vaø ZE01112606.
2. Nhöõng phaûn öùng cuûa theá giôùi
Khi con cöøu ra ñôøi baèng phöông phaùp voâ tính, theá giôùi ñaõ coù nhöõng phaûn öùng khi lo ngaïi ngöôøi ta seõ aùp duïng phöông phaùp sinh saûn voâ tính cho con ngöôøi. Ngaøy 11.3.1997, Hoäi Ñoàng AÂu Chaâu ñeà nghò caùc Boä tröôûng Ngoaïi Giao trong khoái sôùm ñöa ra vaên baûn caám sinh saûn voâ tính. Vaên baûn naøy laø phuï baûn keøm theo Coâng Öôùc AÂu Chaâu veà quyeàn con ngöôøi sinh-y-hoïc vaø ñöôïc kyù chính thöùc ngaøy 4.4.1997 taïi Taây Ban Nha.
Toå chöùc Y Teá Theá Giôùi WHO leân aùn vaø xem xeùt laïi vaán ñeà naøy vaøo ngaøy 25.4.1997 nhaân dòp hoïp taïi Geneøve.
Trong tôø Nouvel Observateur ra ngaøy 12.3.1997, Giaùo sö Jean Fz. Mattei laø nhaø di truyeàn hoïc thuoäc UÛy Ban Ñaïo Ñöùc cuûa Phaùp ñaõ phaùt bieåu raèng: “Ñieàu kyø dieäu laø moät khi ngöôøi ta caøng ñi saâu vaøo laõnh vöïc nguyeân töû, sinh hoïc, di truyeàn hoïc cuûa loaøi ngöôøi, thì laïi caøng saùng toû hôn moät chaân lyù raèng con ngöôøi khoâng phaûi laø moät heä thoáng maùy moùc. Khi ngöôøi ta thay ñoåi moät quaû tim, moät ñoâi maét, boä ngöïc,... thì vaãn khoâng ñuïng chaïm ñeán nhaân tính. Nhaân tính kyõ thuaät khoâng theå daäp taét, thay ñoåi hay nhaân ra haøng loaït ñöôïc. Nhaân loaïi laø caùi gì coøn laïi sau khi ñaõ loaïi boû heát nhöõng gì thaáy ñöôïc, thay ñoåi ñöôïc”
Traû lôøi caâu hoûi: “Vì ñaâu con ngöôøi sôï haõi nhöõng baûn sao?”, giaùo sö Mattei noùi: “Toâi nghó raèng khoâng theå caám ñoaùn moät kyõ thuaät nhö vaäy. Caùc boä luaät laøm ra vì muïc ñích laâu daøi, coøn kyõ thuaät thì phaùt trieån khoâng ngöøng. Cho ra ñôøi caùc ñieàu luaät chæ ñeå chöõa chaùy thì khoâng caàn thieát. Ñieàu caàn laøm ngay laø ngaên chaën nhöõng nguy cô laïm duïng coâng ngheä. Nhaân baûn ra haøng loaït hoaøn toaøn traùi vôùi quan nieäm cuûa toâi vaø vaán ñeà nhaân caùch”. Haõng tin CNN ñaõ thaêm doø yù kieán trong soá 1005 ngöôøi thì chæ coù 7% ñoàng yù cho aùp duïng sinh saûn voâ tính cho con ngöôøi; 91% khoâng ñoàng yù; 19% cho raèng phöông phaùp naøy khoâng traùi yù Chuùa; 74% cho laø traùi yù Chuùa.
Tôø Time, soá phaùt haønh ngaøy 19.2.2001 noùi raèng hieän nay, yù kieán chung ôû Hoa kyø khoâng taùn thaønh vieäc phaùt trieån doøng voâ tính. Môùi ñaây, moät cuoäc tröng caàu daân yù cho thaáy raèng 90% nhöõng ngöôøi traû lôøi cho raèng phaùt trieån doøng voâ tính laø moät yù kieán sai laàm. Theo thoâng taán AFP, ngaøy 12.3.1997 ñaõ xaûy ra cuoäc tranh caõi veà vieäc sinh trai hay gaùi theo yù muoán, do baùc só Rainsbusy chuû tröông, baûo ñaûm 100% vôùi giaù caû 16.000 USD. Ngöôøi ta ñaõ leân aùn baùc só naøy laø haïng ngöôøi voâ ñaïo ñöùc, haïng ngöôøi ñoát nhaø thôø, laøm maát söï quaân bình phaùi tính vaø cöôùp quyeàn cuûa Ñaáng Taïo Hoaù.
Tôø New York Times cuõng nghieân cöùu vaán ñeà naøy trong soá ra ngaøy 25.3.2001 vaø theo baùc só Brigid Hogan, moät giaùo sö veà sinh hoïc teá baøo thuoäc Trung Taâm Y Khoa Ñaïi Hoïc Vanderbilt ôû Nashville, bang Tennessee vaø laø moät ñieàu tra vieân cuûa Vieän Y teá Howard Hughes thuoäc Hoa Kyø, thì "ñöùng veà phöông dieän ñaïo ñöùc hoïc, chuùng ta khoâng theå naøo beânh vöïc ñöôïc cho phaùt trieån doøng voâ tính con ngöôøi trong hoaøn caûnh hieän nay."
Tôø Guardian töôøng thuaät hoâm 29.3.2001 raèng moät khoa hoïc gia khaùc, oâng Ivan Wilmut, nhaân vaät haäu thuaãn cho cuoäc phaùt sinh con cöøu Dolly baèng doøng voâ tính, ñaõ leân aùn vieäc aùp duïng doøng voâ tính treân con ngöôøi vì tyû soá thaát baïi raát cao khi aùp duïng treân suùc vaät. OÂng Wilmut noùi: “Thaät laø voâ cuøng thoâ baïo ñoái vôùi caùc baø meï vaø con cuûa hoï”. Trong moät baøi ñaêng treân taäp san Science ôû Hoa-kyø, OÂng Welmut toá caùo döï ñònh öùng duïng phaùt trieån doøng voâ tính treân con ngöôøi cuûa nhöõng chuyeân gia veà hieám muoän YÙ laø Antinori vaø Hoa-kyø laø Zavos. OÂng Wilmut caûnh caùo raèng, boán naêm thöû nghieäm treân suùc vaät ñaõ cho thaáy kyõ thuaät phaùt trieån doøng voâ tính coøn coù nhieàu thieáu soùt gaây neân moät soá saåy thai vaø taät baåm sinh khoång loà vaø khoâng coù lyù do naøo ñeå tin raèng haäu quaû cuûa phaùt trieån doøng voâ tính treân con ngöôøi seõ khaù hôn.
OÂng Daniel Callahan, saùng laäp vieân Trung Taâm Sinh Ñaïo Ñöùc Hoïc ñaàu tieân ôû New York vaøo thaäp nieân 1960, ñaõ khuyeán caùo: “Moïi kyõ thuaät can thieäp vaøo vi töû ñeàu lieân heä ñeán luaân lyù ñaïo ñöùc. Vieäc saûn sinh voâ tính teá baøo goác laáy töø baøo thai xem nhö laø quaû bom nguyeân töû... Vì theá, nghieân cöùu trong voøng luaân lyù ñaïo ñöùc ñaùng ñöôïc kính troïng. Nhöng, nhöõng cuoäc nghieân cöùu tìm caùch traùnh neù khía caùnh ñaïo ñöùc luaân lyù, höùa suoâng nhöõng ñieàu toát ñeïp, thì khoâng ñaùng cho chuùng ta kính troïng. Moïi nghieân cöùu veà con ngöôøi duø laø ôû giai ñoaïn naøo, baøo thai, sô sinh hay ngöôøi lôùn, baét buoäc chuùng ta phaûi xem xeùt vaø ñoái xöû con ngöôøi nhö moät nhaân vò, toân troïng phaåm giaù vaø nhaân quyeàn cuûa noù”
Taïi nöôùc Ñöùc, ngaøy 30.11.2001, nhieàu ñaïi dieän chính phuû Ñöùc ñaõ leân tieáng phaûn ñoái vieäc thöû nghieäm taïo phoâi thai ngöôøi baèng nhaân baûn voâ tính cuûa Vieän Coâng Ngheä Sinh Hoïc ACT cuûa Myõ, ñöùng ñaàu laø baø Edelgard Bulmahn, Boä tröôûng boä nghieân cöùu lieân bang Ñöùc. Hieän nay, ôû Ñöùc ñaõ coù ñaïo luaät caám taát caû caùc hình thöùc nhaân baûn teá baøo phoâi, keå caû vieäc nhaäp caùc teá baøo phoâi thai phuïc vuï y hoïc vaø nghieân cöùu khoa hoïc.
Taïi Ca-na-ña, ngaøy 4.2.2002, Vieän nghieân cöùu y teá Ca-na-ña ñaõ coâng boá nhöõng qui ñònh môùi caám nhaân baûn voâ tính phoâi ngöôøi. Qui ñònh môùi cuõng caám caùc nhaø khoa hoïc Ca-na-ña nhaân baûn phoâi ngöôøi hoaëc taïo ra caùc phoâi trong phoøng thí nghieäm vôùi muïc ñích nghieân cöùu. Tuy nhieân, qui ñònh môùi laïi cho pheùp söû duïng nhöõng teá baøo phoâi ngöôøi ñaõ coù saün vaø nhöõng phoâi bò loaïi boû ñeå nghieân cöùu teá baøo maàm, nhöng vôùi ñieàu kieän laø phaûi ñöôïc söï ñoàng yù cuûa cha meï phoâi thai.
Vieäc toång thoáng Myõ, George W. Bush, baèng loøng thoûa thuaän cho pheùp söû duïng ngaân quyõ lieân bang ñeå taøi trôï cho vieäc nghieân cöùu hôn 60 kieåu teá baøo goác khaùc nhau ñaõ ñöôïc thaâu hoaïch töø caùc phoâi (embryos), do phöông phaùp thuï tinh trong oáng nghieäm (IVF). Muïc ñích nguyeân thuûy cuûa caùc chuyeân gia khi taïo neân caùc phoâi naøy, laø nhaèm ñeå caáy cho caùc caëp vôï choàng hieám muoän muoán coù con, nhöng vì coøn soá phoâi saûn xuaát quaù nhieàu neân ñaõ trôû thaønh thaëng dö, vaø ñaõ ñöôïc ñoâng laïnh trong moät thôøi gian laâu daøi, do ñoù ñaõ ñöôïc caùc chuyeân gia nôi phoøng thí nghieäm quyeát ñònh söû duïng ñeå laáy caùc teá baøo goác, thuoäc nhieàu loaïi khaùc nhau. Nhöng quyeát ñònh cuûa toång thoáng Bush ñaõ gaây neân moät söï baát bình traàm troïng giöõa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Hoa Kyø vaø Vò Nguyeân thuû quoác gia, ñöôïc caùc cöû tri Coâng Giaùo phaàn ñoâng uûng hoä tröôùc ñi ñaéc cöû. Ñaïi dieän cho Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Hoa Kyø, Ñöùc giaùm muïc Joseph Fiorenza, thuoäc Toång Giaùo Phaän Galveston-Houston, Chuû tòch Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Hoa Kyø, ñaõ phaùt bieåu nhö sau:
"Laàn ñaàu tieân trong lòch söû cuûa ñaát nöôùc Hoa Kyø, chính phuû lieân bang ñoàng yù uûng hoä vieäc nghieân cöùu, maø heä quaû cuûa noù laø vieäc huûy dieät nhöõng con ngöôøi voâ phöông khaùng cöï, nhaèm muïc ñích ñem laïi lôïi ích cho keû khaùc. Quyeát ñònh naøy cho pheùp caùc coâng ty, caùc dòch vuï nghieân cöùu tö nhaân taïi quoác gia cuûa chuùng ta, gia taêng phaùt trieån söï baát kính ñoái vôùi söï soáng con ngöôøi. Cho neân, chuùng toâi caàu nguyeän vaø hy voïng raèng toång thoáng Bush seõ trôû veà laïi vôùi nguyeân taéc chính tröïc, nhaèm choáng laïi nhöõng caùch thöùc haønh xöû coi söï soáng con ngöôøi khoâng hôn gì nhöõng vaät theå, coù theå ñöôïc taän duïng cho caùc muïc ñích nghieân cöùu vaø sau ñoù thì bò huûy dieät".
Taïi Nöôùc Anh, ngaøy 20.6.2001, Hoäi Khoa Hoïc Hoaøng Gia Anh Quoác ñaõ ñöa ra lôøi keâu goïi raèng chæ coù saùch löôïc baõi boû hoaøn toaøn doøng sinh voâ tính (cloning) treân khaép theá giôùi môùi ngaên caûn ñöôïc vieäc taïo sinh ra treû em theo doøng voâ tính maø thoâi. Döïa vaøo nhöõng thí nghieäm ñöôïc trình baøy cho UÛy Ban Thöôïng Vieän Quyù Toäc House Of Lords veà nghieân cöùu teá baøo, Hoäi Hoaøng Gia noùi raèng: “Caàn coù söï baøi tröø caám caûn treân bình dieän quoác teá môùi laø caùch giaûm thieåu cô hoäi cho nhöõng cuoäc thí nghieäm taïo sinh doøng voâ tính taïi caùc quoác gia khaùc”.Tuy nhieân, Hoäi Hoaøng Gia cuõng noùi trong baûn töôøng trình raèng vieäc caám ñoaùn naøy daønh ñaëc quyeàn mieãn tröø cho pheùp thí nghieäm nghieân cöùu trò lieäu goïi laø “therapeutic cloning”, coù nghóa laø taïo sinh doøng voâ tính nhöõng phoâi thai, roài gieát ñi tröôùc khi phoâi thai hoaøn toaøn phaùt trieån, nhaèm laáy teá baøo goác ñoù duøng cho vieäc trò lieäu thay boä phaän. Veà ñieåm naøy, caùc toå chöùc phoø söï soáng nhö caùc nhoùm Coâng Giaùo cuõng kòch lieät leân aùn vaø choáng ñoái.
Giaùo sö Richard Gardner, laø ngöôøi ñöùng ñaàu Hoäi Hoaøng Gia Royal Society soaïn baûn töôøng trình neâu treân, noùi raèng: “Kinh nghieäm cuûa chuùng toâi vôùi loaøi vaät cho thaáy hieän roõ raøng coù nguy cô traàm troïng taïo neân nhöõng caù nhaân taøn taät baát toaøn neáu coù ai ñoù muoán caáy baøo thai doøng sinh voâ tính vaøo trong loøng baø meï cho phaùt trieån”. Vaø oâng coøn caûnh caùo raèng: “Tieán trình thuï thai theo doøng sinh voâ tính thì thöïc laø nieàm mong ñôïi khoâng thöïc teá chuùt naøo... Thaønh quaû cuûa taïo sinh voâ tính khoâng bao giôø coù theå thay theá con ngöôøi ñöôïc cöu mang trong tình yeâu töï nhieân ñöôïc caû”. Baùc só noùi theâm: “Ñang khi taïo vaät do doøng sinh voâ tính veà theå lyù coù theå raát gioáng vôùi baûn maãu, theá nhöng hai ñöông söï naøy seõ khaùc bieät ít nhaát laø khoâng nhö hai ngöôøi sinh ñoâi ñoàng daïng, treân bình dieän caù nhaân vaø nhöõng ñaëc tính veà taâm thaàn”
Cuõng taïi Anh Quoác, ngaøy 22.11.2001, Boä tröôûng Y teá Anh, Alan Milburn, ñaõ coâng boá döï luaät mang teân “Ñaïo luaät sinh saûn voâ tính ngöôøi, caám vieäc caáy gheùp vaøo cô theå ngöôøi phuï nöõ nhöõng teá baøo phoâi ñöôïc taïo bôûi caùc phöông phaùp ngoaøi thuï tinh. Ngöôøi naøo vi phaïm coù theå chòu möùc aùn cao nhaát tôùi 10 naêm tuø giam”.
Muïc sö Tin Laønh Allen Verhey quan ngaïi raèng roài ra cha meï coù caûm giaùc con caùi hoï laø nhöõng saûn phaåm ñöôïc cheá taïo ra nhö haøng hoaù. Quan heä cha meï vaø con caùi seõ maát ñi tính thieâng lieâng.
Hoïc giaû Donald Lopez Phaät Giaùo ñaët ra nghi vaán veà aûnh höôûng cuûa sinh saûn voâ tính trong töông quan vôùi thuyeát luaân hoài. Bôûi vì, con ngöôøi kieáp tröôùc vaø con ngöôøi kieáp sau gioáng heät nhau thì heát ñaàu thai vaø thöôûng phaït cuûa Thöôïng Ñeá ra sao?
Hoïc giaû Sachedia, Hoài Giaùo, lo ngaïi veà söï sinh saûn naøy taùch rôøi khoûi quan heä giôùi tính thì khoâng caàn hoân nhaân nöõa maø vaãn coù cho ra ñôøi haøng loaït ngöôøi gioáng nhau nhö ñuùc.
Phoù Teá Nguyeãn Vaên Taâm, DCCT
(Trích daãn töø Ephata Vieät Nam soá 77 naêm 2002)