Trieát Lyù Vieät Trong Vaên Hoùa AÅm Thöïc
Gs. Traàn Vaên Ñoaøn
Ñaïi Hoïc Quoác Gia Ñaøi Loan
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
4. Keát Luaän
Ñaõ coù khaù nhieàu ngöôøi töøng vieát veà vaên hoùa aåm thöïc cuûa ngöôøi Vieät, vaø chuùng ta coù theå nhaän ra nhöõng ñieàu hay, thuù vò. Nhöõng baøi vieát cuûa Traàn Ngoïc Theâm laø moät thí duï. Cuõng coù khaù nhieàu ngöôøi vieát veà taät xaáu, nhaát laø tuïc leä "tham mieáng xoâi, mieáng oaûn." Töø nhöõng loái nhìn khaùc nhau, moãi taùc gæa ñeàu coù moät cô sôû. Toâi nghó, khoâng ai choái caõi söï kieän laø, ngöôøi Vieät khoâng chæ ca tuïng mieáng aên, hoï cuõng coâng nhaän mieáng aên laø mieáng nhuïc.
Töø baát cöù moât loái nhìn naøo, chuùng ta coù leõ ñeàu ñoàng yù nguyeân lyù "coù thöïc môùi vöïc ñöôïc ñaïo," "dó thöïc vi tieân," vaø "Trôøi ñaùnh coøn traùnh mieáng aên." Nguyeân lyù naøy noùi leân ñieåm toái quan troïng, ñoù laø aên uoáng khoâng chæ noùi leân taùc ñoäng, haønh vi, caùch theá, luaät leä aên uoáng maø thoâi, maø nhaát laø gaén lieàn aên uoáng vôùi cuoäc soáng. Toâi coi nguyeân lyù naøy nhö laø nguyeân lyù meï (maãu), hay nguyeân lyù caùi. Chính töø nguyeân lyù naøy, ngöôøi Vieät chuùng ta ñi tôùi nguyeân lyù cha (phuï), cuõng laø moät nguyeân lyù caùi. Hoï thaêng hoa cuoäc soáng baèng chính quaù trình thaêng hoa ngheä thuaät aên, kyõ thuaät naáu nöôùng, vaân vaân. Ñoù chính laø nguyeân lyù thöù hai: laøm theá naøo khieán cuoäc soáng töôi ñeïp, hoaøn thieän hôn. Töø hai nguyeân lyù caùi chính yeáu treân, ta thaáy coù nhöõng nguyeân lyù con nhö laø nguyeân lyù hoøa hôïp (vôùi Trôøi, ñaát vaø ngöôøi), coäng ñoàng (xaõ hoäi, gia ñình), tình caûm (thaåm myõ), vaø toång hôïp. Höôùng daãn bôûi nhöõng nhöõng nguyeân lyù meï vaø con, ngöôøi Vieät naáu nöôùng, toå chöùc aên uoáng, ñaët quy luaät aên uoáng. Loái toå chöùc, naáu nöôùng vaø quy luaät aên uoáng gaàn nhö töông haønh vôùi quy luaät, caùch soáng cuûa ngöôøi Vieät. Töø ñaây ta thaáy nhöõng ñaëc tính aên uoáng cuõng töông töï nhö nhöõng ñaëc tính cuûa neàn vaên hoùa Vieät: tình caûm gia ñình, xaõ hoäi, lieân keát, trung dung.
Noùi toùm laïi, ta coù theå noùi caùi ñaïo lyù soáng coù theå nhaän ra ñöôïc trong ñaïo lyù aên uoáng, vaø ngöôïc laïi, ñaïo lyù aên uoáng cuõng thaáy ñöôïc trong chính cuoäc soáng cuûa ngöôøi Vieät.
Taøi Lieäu Tham Khaûo:
Nhö trong caùc baøi vieát khaùc veà Vieät Trieát, ngöôøi vieát coá yù khoâng lieät keâ thö tòch do caùc hoïc gæa ngoaïi quoác bieân soaïn. Khoâng phaûi vì caùc taùc phaåm cuûa hoï khoâng coù gía trò, hay khoâng aûnh höôûng tôùi baøi vieát naøy. Ngöôïc laïi, trong quùa trình hoïc taäp, chuùng toâi ñaõ hoïc töø nhieàu ngöôøi, nhieàu nôi vaø nhieàu vaên hoùa khaùc nhau. Nhöõng nghieân cöùu cuûa Leùvi-Strauss (Le Cru et le cuit), cuûa Clifford Geertz (The Interpretation of Culture) vaø nhieàu nhaø khaûo coå, nhaân chuûng hoïc coù nhieàu ñieåm ñaùng chuù yù. Baïn ñoïc coù theå thaáy trong nhieàu chuù thích cuûa baøi vieát. Rieâng veà Nhaät Baûn vaø Trung Hoa, coù khaù nhieàu taùc phaåm baøn veà trieát lyù aên uoáng cuûa hoï, trong ñoù coù nhieàu ñieåm töông ñoàng vôùi loái aên Vieät. Vieäc trích caùc thö muïc hoïc gæa Vieät bieân soaïn laø do söï töï troïng, vaø loøng toân troïng cuõng nhö coå suùy hoï.
- Ñaøo Duy Anh, Vieät Nam Vaên Hoùa Söû Cöông. Taùi baûn. Saøi Goøn: Nxb Boán Phöông, 1951.
- Toan AÙnh, Phong Tuïc Vieät Nam. Taùi baûn. TphHoà Chí Minh: Nxb Ñoàng Thaùp. 1998.
- Vuõ Baèng, Mieáng Ngon Haø Noäi. Nam Chi Tuøng Thö, 1966.
- Phan Keá Bính, Vieät Nam Phong Tuïc (Ñoâng Döông Taïp Chí, 1914-1915). Taùi baûn: Phong Tuïc Vieät Nam. Saøi Goøn 1957 (?).
- Xuaân Huy (söu taàm vaø giôùi thieäu), Vaên Hoùa AÅm Thöïc vaø Moùn AÊn Vieät Nam, baûn thöù hai. Tph HCM: Nxb Treû, 2004.
- Vuõ Ngoïc Khaùnh, Haønh Trình vaøo Theá Giôùi Folklore Vieät Nam, Haø Noäi: Nxb Thanh Nieân, 2003.
- Thaïch Lam, Haø Noäi Ba Saùu Phoá Phöôøng. Saøi Goøn: Phöôïng Giang, 1959.
- Hoàng Kim Linh, Ngöôøi Nhaät Döôùi Maét Ngöôøi Vieät. Tokyo-Paris, 1995.
- Hoàng Kim Linh, Ngöôøi Vieät. California: Hoàng Lónh, 1997.
- Phan Ngoïc, Moät Caùch Tieáp Caän Vaên Hoùa. Haø Noäi: nxb Thanh Nieân, 2000.
- Vöông Hoàng Seån, Thuù AÊn Chôi. Saøi Goøn, 1967 (?)
- Traàn Ngoïc Theâm, Cô Sôû Vaên Hoùa Vieät Nam. Tph HCM: Nxb Ñaïi Hoïc Toång Hôïp, 1995.
- Traàn Ngoïc Theâm, Tìm Veà Baûn saéc Vaên Hoùa Vieät Nam. Baûn thöù ba. Tph HCM: Nxb Tph HCH, 2003.
- Traàn Quoác Vöôïng, Tieáp Caän Vaên Hoùa Vieät Nam - Tìm Toøi vaø Suy Gaãm. Haø Noäi: Nxb Vaên Hoùa Daân Toäc, 2000.
Ngoaøi ra caùc baøi vieát tuyeån choïn trong:
- Xuaân Huy, Vaên Hoùa AÅm Thöïc vaø Caùc Moùn AÊn Vieät Nam. Sau ñaây: Xuaân Huy.
- Ñaøo Duy Anh, "Phong Tuïc AÊn Uoáng cuûa Ngöôøi Vieät." Trong Vieät Nam Vaên Hoùa Söû Cöông. Nxb Boán Phöông, 1961. Xuaân Huy, ctr. 13-15.
- Phan Keá Bính, "Caùch AÅm Thöïc cuûa Ngöôøi Vieät." Trong Vieät Nam Phong Tuïc. Xuaân Huy, ctr. 16-18.
- Tröông Chính, "Ñaëc Ñieåm AÊn Uoáng cuûa Ngöôøi Vieät." Trong Soå Tay Vaên Hoùa Vieät Nam. Nxb Vaên Hoùa, 1978. Xuaân Huy, ctr. 26-29.
- Traàn Vaên Kheâ, "Baøn Veà Ngheä Thuaät Naáu Beáp vaø AÊn Uoáng cuûa Ngöôøi Vieät." Trong Taïp chí Du Lòch Tph HCM, soá 88 (10.1998). Xuaân Huy, ctr. 19-25.
- Ñaëng Nghieâm Vaïn, "Söï Tinh Teá trong Cheá Bieán Moùn AÊn cuûa Ngöôøi Vieät." Trong Taïp Chí Vaên Hoaù Ngheä Thuaät AÊn Uoáng, soá 4 (2. 1998). Xuaân Huy, ctr. 45-49.
- Löu Vaên, "Quan Nieäm veà Mieáng AÊn qua Ca Dao Tuïc Ngöõ." Trong Taïp chí Tieán Thuû, soá 15 (Xuaân Nhaâm Daàn, 1963). Xuaân Huy, ctr. 58-73.
Gs. Traàn Vaên Ñoaøn
Ñaïi Hoïc Quoác Gia Ñaøi Loan