Back
to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home PageVeà haønh ñoäng trong töông quan vôùi neân thaùnh, chuùng ta ñaõ noùi ñeán "Söï chaêm soùc caùc linh hoàn" (cura animarum). Giaùo hoäi (vaø Kytoâ-höõu trong ñoù) coøn coù theâm moät söù maïng nöõa, söù maïng ñöùc AÙi hay töø thieän (mission caritative) maø ngay töø ñaàu, Giaùo hoäi ñaõ nhaän laáy vaø goïi laø Diakonia, Phuïc vuï. Vaâng, tieáng Diakonia ñöôïc duøng ngay trong maáy naêm ñaàu tieân ñeå chæ vieäc "haàu aên" beân vieäc "haàu lôøi" (Tñcv. 6. 2-4). Laïi chæ maáy vò haàu aên môùi mang danh hieäu Diakonos thoâi. Söï phuïc vuï naøy cuõng coù theå goïi laø "Chaêm soùc xaùc thaân" (cura corporum), ñoái laäp vôùi "Chaêm soùc linh hoàn". Noù nhaém tröïc tieáp thaân xaùc vaø caùc lôïi ích traàn theá.
Thieân Chuùa thaønh ngöôøi ñeå bieán con ngöôøi thaønh thaàn. Vaäy töø ñaây, chaïm ñeán con ngöôøi cuõng laø chaïm ñeán Thieân Chuùa (Mt. 25.40,45). Chính trong yù nghóa ñoù maø K.Rahner nhaän xeùt: "Caùi toaøn boä cuûa nhaân baûn ñaõ coù toân giaùo tính, vaø caùi toaøn boä cuûa toân giaùo tính cuõng thaønh nhaân baûn luoân". Vaäy chæ caàn chaân thaønh yeâu thöông vaø haàu haï anh em, laø anh ñaõ thi haønh nghóa vuï toân giaùo, maø khoâng caàn noùi roõ VÌ CHUÙA chi caû.
Nôi con ngöôøi, Kytoâ-giaùo cuõng khoâng loùc rieâng laáy maûng linh hoàn, maø boû ñi nhöõng gì coøn laïi, nhö thaân xaùc vaø caùc giaù trò traàn theá. Vôùi Kytoâ-giaùo, con ngöôøi laø thöïc taïi hai maët baát khaû phaân ly: vaät chaát vaø thieâng lieâng. Vaø haïnh phuùc toaøn veïn cuûa noù (ôû ñieåm caùnh chung), bao haøm caû toaøn thieän xaùc thaân nöõa. Vaäy traùch nhieäm veà anh em, chuùng ta traùch nhieäm veà hoï döôùi caû hai maët aáy.
Coù ñieàu, do giôùi haïn cuûa ta vaø söï phöùc taïp cuûa ngöôøi, maø chaêm lo cho ai, thöôøng ta khoâng chaêm lo tröïc tieáp moïi maët ñöôïc. Vì theá, phaûi phaân coâng thoâi. Nghóa laø keû chaêm soùc linh hoàn, tuy höôùng veà caû con ngöôøi, maø ñaønh nhöôøng xaùc thaân cho nhoùm khaùc. Traùi laïi, keû chaêm soùc thaân xaùc, tuy khoâng thôø ô vôùi haïnh phuùc caùnh chung cuûa anh em, nhöng chæ bieát kyù thaùc hoï cho söï an baøi cuûa Chuùa.
Duø chæ lo cho anh em veà maët traàn theá vaø theå xaùc, neáu ta coù theå phuïc vuï taän tuïy, ñeán queân mình vì ngöôøi, thì ñoù cuõng laø chaêm lo cho Chuùa vaø hy sinh vì Chuùa, ñaáng ñaõ giuùp keû muø ñöôïc thaáy, keû queø ñöôïc ñi, keû cheát soáng laïi...
Söù maïng ñöùc AÙi cuûa Hoäi thaùnh vaø tín höõu naèm trong Phuïc vuï xaõ hoäi ñoù. Ngöôøi ta coù theå phuïc vuï ngay caû baèng ngheà nghieäp, neáu trong ngheà nghieäp anh khoâng chæ muoán kieám soáng thoâi, maø coøn giuùp ñôøi nöõa. Coù ñieàu Phuïc vuï xaõ hoäi tröïc tieáp, nhö quen ñöôïc hieåu, laø baèng caùc coâng taùc töø thieän, nhö saên soùc ngöôøi giaø vaø coâ nhi, nhö thaêng tieán phuï nöõ vaø keû bò boû rôi, nhö cöùu trôï naïn nhaân cuûa thieân tai vaø giaëc giaõ. Cuøng trong höôùng Phuïc vuï xaõ hoäi aáy, thaàn hoïc hoâm nay coøn muoán noùi caû ñeán caùc hoaït ñoäng chính trò, kinh teá cuõng nhö vaên hoùa. ÔÛ ñaây, chuùng ta chæ baøn chuyeân veà ba loaïi hình: ngheà nghieäp, coâng taùc töø thieän vaø nhöõng hoaït ñoäng chính trò giaûi phoùng. Ñöùng veà maët thieâng lieâng thoâi, coá nhieân.
Ngheà nghieäp nhö moät nhu caàu, moät phöông tieän kieám soáng, vaãn coù theå thaùnh hoùa do yù höôùng Thuaän Thieân cuûa anh, do ñích nhaém nuoâi döôõng ngöôøi thaân cuûa chò. Ngheà nghieäp caøng thaùnh hoùa hôn, neáu theâm vaøo nhöõng ñoäng cô treân, ta coøn muoán phuïc vuï xaõ hoäi. Moät khi baèng coá gaéng nieäm suy maø yù höôùng naøy roõ haún leân, thaäm chí trôû thaønh chính yeáu, thì ta ñaõ bieán ngheà nghieäp thaønh phuïc vuï xaõ hoäi, vaø ñöùc AÙi khi aáy noåi hieän hoaøn toaøn. Vaâng, mieãn laø caùi ngheà cuûa mình töï noù khoâng xaáu, khoâng taùc haïi, thì ta coù theå thaùnh hoùa noù vaø thaùnh hoùa baûn thaân baèng yù höôùng toát cuûa ta. ÔÛ tröôøng hôïp maø trong taàm tay chæ coøn ngheà xaáu thoâi, neáu ta thaø chòu ñoùi, thì söï ñoùi aáy laø moät töû ñaïo roài.
Neáu ngheà cuûa anh laø saûn xuaát hoaëc phuïc vuï cho saûn xuaát, thì noù coù theå naèm trong yù nghóa saùng taïo, ñoàng saùng taïo vôùi Hoùa coâng. Thaät ra, sinh giöõa thieân nhieân, con ngöôøi coù söù meänh hoaøn thieän noù trong khi hoaøn thieän chính mình vaø taäp theå cuûa mình. Laøm sao ñeå beân söï aám no, coøn "theâm söï ngöï trò cuûa coâng lyù, söï môû roäng cuûa tình huynh ñeä, vaø moät höôùng saép ñaët nhaân ñaïo trong caùc taát yeáu xaõ hoäi nöõa" (GS. 35). Söï hoaøn thieän traàn theá aáy, trong vieãn aûnh Ñaát môùi, ñöôïc coi nhö moät tieân baùo, moät Ñi tröôùc (anticipation) caùch naøo roài. Do ñoù, ñaây laø söï vöôn tôùi thích ñaùng cuûa ñöùc Voïng Kytoâ-höõu (GS. 38,39). Nieàm ñôïi troâng Ñaát môùi, thay vì laøm suy yeáu, phaûi ñaùnh thöùc trong ta moái quan taâm vun troàng maët ñaát naøy: "Thaân theå cuûa gia ñình loaøi ngöôøi môùi ñöôïc taêng tröôûng treân ñaát aáy seõ coù giaù trò nhö moät baûn sô phaùc cuûa Thieân quoác mai sau" (GS. 39). Haønh ngheà vôùi yù muoán phuïc vuï, laïi phuïc vuï trong vieãn aûnh Ñaát môùi, anh ñang xaây veà höôùng aáy cho mình vaø phaàn naøo cho xung quanh nöõa.
Trong yù nghóa Ñoàng saùng taïo (töùc hôïp taùc vôùi Thieân Chuùa trong saùng taïo), bao nhieâu coù theå haõy bieán coâng vieäc thaønh ngheä thuaät, ñeå höôûng ñöôïc söï phoùng khoaùng vaø nieàm vui cuûa saùng taïo aáy. Vaø ñaây laø söï giaûi phoùng cho lao ñoäng. Thaät ra, thì trong moät vaøi laõnh vöïc, ngöôøi ta cuõng ñang boû daàn nhöõng ñoäng taùc ñôn ñieäu, nhaøm chaùn cuûa nhöõng daây chuyeàn saûn xuaát, trong ñoù maùy moùc xen keõ vôùi con ngöôøi. Vôùi chieác coå traéng vaø baèng söï dôõn chôi treân maùy tính, ngöôøi ta coù theå ñieàu khieån maùy moùc vaø bieán hoùa thieân nhieân. Vôùi caûm giaùc ñoàng saùng taïo vôùi Chuùa aáy, anh thaáy mình ñuùng laø con Ngaøi vaø ñöôïc thuùc ñaåy ñeå soáng xöùng hôn vôùi danh hieäu thieâng lieâng kia.
Daãu sao, nhöõng coâng vieäc nhö khuaân vaùc vaø doïn veä sinh vaãn luoân coøn ñoù phaàn naøo. Vaø cuõng khoâng theå vaéng boùng hoaøn toaøn moät soá coâng vieäc ñôn ñieäu. Coù ñieàu trong nieàm höùng khôûi cuûa ñöùc Voïng cuõng nhö baèng tieáng Xin vaâng tröôùc cheùn ñaéng Thaäp giaù, anh vaãn coù theå, baèng nhöõng vieân gaïch ñôn ñieäu treân, xaây daàn veà höôùng Vöông quoác Chuùa.
Ngheà phoùng khoaùng nhaát laø ngheà töï do, vaø vieäc saùng taïo nhaát laø ngheä thuaät. Neáu höôùng ñi cuûa Leã theo ñöùc Khoång, laø phaân ra ñeå xöû söï ñuùng, thì höôùng ñi cuûa ngheä thuaät (trong ñoù coù aâm nhaïc) laø hôïp laïi ñeå laøm neân caùi môùi ñeïp laï luøng. Coù ñieàu, baèng nhöõng hoøa hôïp nhoû, ta coù theå phaù vôõ nhöõng hoøa ñieäu thaät lôùn moät khi taùch rieâng baûn naêng haï ñaúng ra ñeå phuïc vuï mình noù thoâi.
Neáu ngheä thuaät coù theå phaù vôõ nhöõng hoøa ñieäu lôùn, thì kyõ ngheä khi ñöôïc höôùng daãn bôûi caùi nhìn caän thò, cuõng tieâu huûy söï soáng hay moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi. Trong quan heä laøm aên cuõng theá, giöõa chuû vaø thôï chaúng haïn, neáu moãi ngöôøi chæ nghó ñeán mình maø queân ñi ích lôùn vaø ích chung, thì roài seõ ra maây khoùi caû söï phaùt trieån vaät chaát laãn söï ñaèm thaém tình ngöôøi, vaø haïnh phuùc cuõng tan theo. Vaäy, duø trong tìm toøi khoa hoïc, kyõ thuaät, duø trong phaùt trieån kinh teá hay xaây döïng xaõ hoäi, caùi maø ta phaûi nhaém trong phuïc vuï laø con ngöôøi, chöù khoâng phaûi coâng vieäc vaø cuûa caûi. Laïi nôi con ngöôøi aáy, khoâng theå taùch xaùc ra khoûi toaøn khoái, taùch baûn tính ra khoûi baûn vò, taùch hieän taïi ra khoûi haïnh phuùc vónh haèng cuûa noù.
Vieäc töø thieän, do ñöùc AÙi thuùc ñaåy, do loøng thöông daáy leân trong tieáp xuùc vôùi ñau thöông cuûa anh em, vôùi göông maët "saâu, chöù khoâng phaûi ngöôøi" cuûa Chuùa phaûn aùnh nôi hoï, haún phaûi ñöa hoàn ta leân vaø thaùnh hoùa ta deã daøng. Söï thaùnh hoùa aáy laø do ñöùc AÙi vaø ñích nhaém cöùu vôùt cuûa ngöôøi ñang phuïc vuï.
Cuõng nhö ñöùc Tin, ñöùc AÙi ñoøi hoûi vieäc laøm (1 Yo. 3.18; Gal. 5.6). Vieäc laøm, nhö moät nghieäm taùc, khieán ñöùc AÙi "thaät leân" vôùi toâi, nôi toâi, do ñoù ñöôïc cuûng coá vaø phaùt trieån. Nhöng neáu vieäc laøm coù khaû naêng nghieäm taêng ñöùc AÙi, thì noù cuõng nghieäm giaûm ñöôïc luoân. Bôûi trong khi tieáp xuùc vôùi noãi ñau theå lyù, thöôøng ta cuõng baét gaëp thöông taät tinh thaàn nöõa. Ñoù laø söï thoâ laäu cuûa ngöôøi ít giaùo duïc, söï hung haõn cuûa keû soáng thieáu tình thöông, söï tôûm lôïm cuûa nhöõng ngoâi nhaø oå chuoät... Vaâng, tröôùc khi ñi, chò töôûng nhö caùc em ôû ñoù ngoan vaø deã thöông, caùc nhaø ñöôïc giuùp seõ tri aân heát loøng. Theá maø ñeán nôi, laém khi thaáy ngöôïc laïi. Bôûi theá, phaûi taäp daàn ñeå laáy yù chí ñöa ñaåy baøn tay, vaø coá ñaåy ñöa taâm tình nöõa.
Theá nhöng vieäc coá yeâu duø khoâng thaáy ñaùng yeâu, khoâng coù gì an uûi, chính vieäc aáy môùi khieán ta yeâu moät caùch voâ vò lôïi hôn, vaø yeâu theo caùch Chuùa ñaõ yeâu con ngöôøi khi noù coøn nhuoác nhô do toäi. Vaâng, chæ coát lôïi cho ngöôøi, chöù khoâng caàn gì cho ta! Khoâng caàn, duø ñaây laø söï giaûi thoaùt khoûi gaùnh naëng löông taâm, khoûi giôùi haïn tieåu ngaõ nhö trong ñöôøng tu AÁn giaùo, Moái baän taâm cuûa ta khoâng phaûi söï thaùnh thieän cuûa mình cho baèng daï daày cuûa ngöôøi ñoùi, phaåm giaù cuûa keû bò gaït ra ngoaøi leà xaõ hoäi.
Baïn tu trong AÁn giaùo coù theå thaéc maéc: Moät baän taâm, duø vì lyù do ñoù, coù khieán sa laày trong vaán vöông vaø phaù vôõ söï ñònh an (dhyaâna) hay khoâng? Ñuùng laø con dao Baän taâm coù hai löôõi ñaáy. Baän taâm chæ khoâng laøm baán taâm khi noù ñöôïc caân baèng vôùi moät tin töôûng saâu xa vaø moät hy voïng ñaët xa hôn hieän taïi.
* * *
Baän taâm vì ngöôøi, toâi coù theå ñeán vôùi hoï baèng nhieàu thaùi ñoä: thaùi ñoä ñöùng treân, thaùi ñoä lieân ñôùi, thaùi ñoä ñoàng phaän, ñoàng haønh.
Ñöùng treân cuõng laø ñöùng ngoaøi. Vaø baïn coù theå leân maët keû caû maø boá thí tieàn baïc, maø ban phaùt an uûi. Ñoù cuõng laø toát roài, toát do möùc ñoä ñöùc AÙi aån tieàm trong ñoù. Neáu ñöùc AÙi thaät lôùn, nghóa laø thieän caûm thöïc nhieàu (ít laø muoán coù nhö vaäy), chò seõ ñeán vôùi moät thaùi ñoä khieâm toán vaø gaàn guõi hôn. Nhö Chuùa ñaõ quyø xuoáng röûa chaân, chò seõ ngoài beân ñeå aân caàn baêng boù. Ñeán nhö theá ñaõ laø lieân ñôùi (solidaire) roài, nhaát laø khi anh hoøa mình ñeå hieåu vaø caûm thoâng, ñeå rung trong cuøng moät taàn soá khoå ñau vaø öôùc voïng.
Tình lieân ñôùi, ñeán choã saâu ñaäm nhaát, coù theå khieán toâi rôøi boû laâu ñaøi vaø tieän nghi, rôøi boû theá löïc vaø ñòa vò ñeå ñeán soáng beân leà vôùi nhöõng keû ngoaøi leà (marginaux), nghóa laø neân ñoàng phaän vôùi hoï nhö Chuùa "ñaõ huûy mình, nhaän laáy thaân phaän toâi ñoøi vaø neân gioáng loaøi ngöôøi chuùng ta" (Php. 2.6-7).
Ñoàng phaän vôùi nhoùm ngöôøi bò baïc ñaõi, coù leõ roài anh cuõng seõ ñoàng haønh vôùi hoï luoân, khi maø, hieåu noãi thieät thoøi cuûa hoï vaø söï baát coâng cuûa cô cheá, anh seõ cuøng vôùi hoï ñi vaøo ñaáu tranh oân hoøa. Vaø nhö theá, anh ñaõ böôùc sang hoaït ñoäng chính trò.
Lieäu hoaït ñoäng chính trò nhö theá coù phuø hôïp vôùi con ñöôøng Kytoâ-tính hay khoâng? Nhaát laø töï noù, hoaït ñoäng aáy coù thaùnh hoùa ñöôïc chaêng? Laïi nöõa, trong phuïc vuï chính trò, ñaâu laø vai troø cuûa tín höõu nhö nhöõng caù nhaân, ñaâu laø vai troø cuûa Giaùo hoäi nhö coäng ñoàng Daân Chuùa?
Xem ra moät vaán ñeà nhö treân ñoäng chaïm tôùi caû ba maët tín lyù, luaân lyù vaø thieâng lieâng. Tín lyù, do yù nghóa cuûa haønh ñoäng chính trò trong töông quan vôùi giaùo lyù Tin möøng. Luaân lyù, vì bôûi töông quan ñoù, maø nhöõng boån phaän vaø giôùi haïn ñöôïc ñaët ra. Thieâng lieâng, khi noùi veà söï neân thaùnh trong con ñöôøng aáy, vôùi nhöõng ñöùc vaø nguoàn söùc chuyeân rieâng phaûi vaän duïng.
Dó nhieân laø trong phaïm vi cuoán saùch naøy, chuùng ta chæ chuù yù ñeán maët thieâng lieâng cuûa vaán ñeà thoâi. Nhöng cuõng vì moái quan taâm noùi ñaây, maø ñoâi khi phaûi baøn sang moät hai khía caïnh luaân lyù, nhaát laø tín lyù.
Lieân quan ñeán luaân lyù tröôùc tieân coù vaán ñeà "sinh thaùi" (eùcologique). Moâi tröôøng chính trò thöôøng ñaày nhöõng caïm baãy, baïo ñoäng, loïc löøa. Laøm sao vöôùng vaøo maø khoûi "hoâi tanh muøi buøn" ñöôïc? Theá roài, vì haønh ñoäng vaø keá saùch chính trò deã sinh nhieàu haäu quaû gheâ gôùm raát khoù löôøng, sao coù theå yeân löông taâm ñaây khi phaûi laøm nhöõng quyeát ñònh nhö theá?
Quaû thaät trong chính tröôøng, khoù maø thaønh thaät khi phaûi ñoái phoù vôùi nhöõng rình raäp vaø aâm möu. Vaø cuõng khoù nhaân töø luùc baàu khí saëc muøi saùt phaït. Roài coøn nhöõng caùm doã, nhöû moài, maëc caû. Coøn nhöõng moùn tieàn lôùn phaûi tieâu maø toâi khoâng saün, nhöõng theá löïc lôùn phaûi caàu caïnh, maø giaù mua laø caùi giaù cuûa chính löông taâm mình. Ñuùng laø trong chính tröôøng, giöõ tay saïch, loøng thanh laø ñieàu gaàn nhö khoâng theå.
Coù ñieàu GAÀN NHÖ khoâng coù nghóa laø heát caùch, heát hy voïng ñaâu. Maø thaät ra trong lòch söû, töøng ñaõ coù nhöõng chính trò gia soáng thaùnh. Ñoù laø vua Louis IX baïn cuûa ngöôøi ngheøo, ngöôøi choàng vaø cha göông maãu, vò chaùnh aùn coâng minh vaø trung gian hoøa bình cho taát caû. Ñoù laø Mahaâtma Gandhi maø phöông chaâm haønh ñoäng laø Baát baïo ñoäng, vaø Baát baïo ñoäng aáy cuõng laø tình yeâu khoâng bieân giôùi. Chuùa Yeâsu noùi: "Ai duøng göôm seõ cheát vì göôm" (Mt. 26.52). Theá maø Martin Luther King laïi cheát duø khoâng duøng göôm, coøn Mahaâtma Gandhi cheát vì choáng vieäc duøng göôm ñeå ñoái phoù. Phaûi chaêng vì theá maø caùch haønh ñoäng nhaân töø vaø chaân chính khoâng theå hieäu nghieäm trong chính tröôøng?
Chuùng ta chæ bieát raèng caû hai nhaân vaät treân ñaõ ñöôïc ñôøi ngöôõng moä, vaø con ñöôøng Baát baïo ñoäng cuûa hoï ñaõ laøm phaùt sinh nhöõng phong traøo phaûn chieán. Nhaát laø khi bò chaán ñoäng tröôùc nhöõng caùi cheát thaät thaûm nhöng cuõng thaät ñeïp aáy, ngöôøi ta ñaõ yù thöùc roõ hôn veà phaåm giaù vaø quyeàn bình ñaúng cuûa moïi maàu da, moïi daân toäc.
Coøn haäu quaû khoâng löôøng cuûa nhöõng quyeát ñònh chính trò? Neáu ngöôøi trung thöïc vaø saùng suoát laïi traùnh neù, thì chaû leõ, ñeå keû voâ löông taâm laøm thay, haäu quaû seõ toát hôn hay sao? Hoaït ñoäng chính trò vaø kinh teá laø hoaït ñoäng thuaàn traàn theá. Chuùng thuoäc traùch nhieäm cuûa tín höõu nhö nhöõng coâng daân. Chöù Giaùo hoäi nhö coäng ñoàng Daân Chuùa chæ chuyeân phuïc vuï Lôøi (Tñcv. 6.2,4) duø vaãn môû ra theá giôùi baèng söï quan taâm, baèng saùng soi vaø pheâ phaùn trong söù meänh ngoân söù cuûa mình.
* * *
Cuõng nhö ñaõ noùi treân veà ngheà nghieäp, söùc thaùnh hoùa cuûa haønh ñoäng chính trò naèm ôû Voïng-AÙi nhö ñoäng cô, ôû Vöông quoác caùnh chung nhö chaân trôøi cuûa höôùng nhaém.
Vaâng, ñoäng cô phaûi laø ñöùc AÙi (ôû ñaây, ñöùc Voïng hoaït ñoäng baèng ñöùc AÙi), chöù khoâng caêm thuø, duø ñoâi khi vì thöông ngöôøi naøy maø phaûi giaän ngöôøi kia, vì muoán ñieàu laønh maø choáng phaù ñieàu aùc, nhö Thaày ñaõ laøm trong ñeàn thôø (Yo. 2.15-16). Quaû thaät, nhieàu ngöôøi vaøo cuoäc baét ñaàu vì loøng thöông, nhöng roài do phaûi ñaáu tranh neân sinh giaän gheùt vaø baïo ñoäng, ñeå cuoái cuøng chæ coøn hít thôû caêm thuø vaø tính tình sinh taøn nhaãn. Vì theá, phaûi tænh thöùc. Haõy nghó ñeán ngöôøi mình caàn cöùu, hôn laø ngöôøi mình caàn choáng cöï.
Xeùt veà ñích nhaém, thì moät xaõ hoäi lyù töôûng traàn gian khoâng bao giôø nghòch vôùi Vöông quoác caùnh chung cuûa Chuùa. Trong vieãn aûnh cuûa coäng ñoàng tình yeâu Thieân quoác, moät xaõ hoäi coâng bình, hoøa thuaän nhö treân phaûi xuaát hieän nhö moät "Ñoùn tröôùc" (anticipation), moät "Baûn phaùc thaûo" hay "Chaát lieäu cho Nöôùc Trôøi" (GS. 38). Söï giaûi phoùng traàn theá luoân ñaõ laø daáu chæ cuûa thôøi ñaïi Chaân nhaân vaø bieåu hieäu cuûa Trôøi môùi Ñaát môùi:
— "Haõy veà noùi vôùi Yoan nhöõng gì caùc anh nghe vaø thaáy: keû muø xem roõ, keû queø böôùc ñi, ngöôøi phong ñöôïc saïch, ngöôøi ñieác ñöôïc nghe, keû cheát soáng laïi" (Mt. 11.4-5).
Nhöõng ñieàu kyø dieäu aáy, chính Chuùa laø taùc giaû cuûa chuùng. Chuùa coøn sai ñoà ñeä vöøa ñi chöõa beänh vöøa loan Tin möøng. Tieáp theo Chuùa, toâng ñoà ñaõ duøng trò lieäu thaân xaùc ñeå noùi veà vaø thöïc hieän (baèng caùch noùi ñoù) moät trò lieäu thuaàn tuùy thieâng lieâng (trong pheùp Xöùc daàu beänh nhaân).
Tuy Kytoâ-giaùo khoâng phaûi laø moät yù thöùc heä (nhö chính L. Boff nhìn nhaän), cuõng chaúng ñeà ra moät kieåu maãu xaõ hoäi, nhöng Kytoâ-giaùo chöùa ñöïng nhöõng nguyeân taéc ñeå xaây neân nhöõng coäng ñoàng toát nhaát, laïi coáng hieán moät söùc ñaåy vaø tinh thaàn cho hoaït ñoäng moïi maët höôùng veà moät töông lai saùng suûa hôn. Vaäy ñeå neân thaùnh trong caùc hoaït ñoäng noùi treân, chaúng nhöõng phaûi tìm veà caùc nguoàn söùc aáy, maø coøn phaûi laïc quan vaø thay ñoåi caùch nhìn cuûa chuùng ta nöõa.
Trong ñôøi soáng, nhaát laø ñôøi soáng hoaït ñoäng, caùi maø ta thöôøng haèng gaëp gôõ vaø bò vaây quanh laø vaät chaát vaø con ngöôøi, thieân nhieân vaø xaõ hoäi. Theá roài coøn coâng vieäc nöõa. Khoâng nhìn xuyeân qua ñöôïc chuùng ñeå thaáy Thieân Chuùa, thì deã bò chuùng nuoát tröûng. Ñeå loïc cho trong caùi nhìn aáy, thaùnh I nhaõ daäy phöông phaùp "Ngaém ñeå yeâu". Ñaây laø phöông phaùp ngöôøi ñöùc haïnh laém khi thöïc haønh maø khoâng ñeå yù, nhöng chæ ñoái vôùi thieân nhieân thoâi, nhö Phan sinh Ngheøo khi xöng hoâ em em, chò chò vôùi coû hoa, chim choùc.
Vaâng thieân nhieân, ñoù laø coû hoa, chim choùc, laø soâng nuùi, trôøi maây. Laø nhöõng caùi raát ñôn, raát ñeïp, raát bao la, huøng vó, laïi coøn nguyeân trinh vì chöa nhieãm vaån yù ñònh con ngöôøi, do ñoù coøn aùnh leân dung nhan, rung leân tieáng noùi cuûa Taïo hoùa. Öa ngaém thieân nhieân trong im laëng vaø thanh vaéng, ñeå ôû ñoù nhìn ra caùi gì laø linh dieäu khoâng lôøi, coù caû nhaø tu chính hieäu laãn thi nhaân côõ Chateaubriand.
Toâi noùi keû chaân tu vaø thi nhaân côõ böï thoâi. Vì thöïc ra laém ngöôøi, tu syõ ñaáy, maø khoâng theå rung ñoäng tröôùc bieån caû bao la vaø nghe vang leân töø ñoù tieáng goïi cuûa Vónh cöûu. Cuõng nhö laém ngöôøi, tuy laøm thô chuyeân nghieäp, maø nôi traêng loàng aùnh nöôùc, chæ nhìn ra moät Veä nöõ vôùi caùi ñeïp dung tuïc, chöù caùi Sieâu ñeïp thieâng lieâng thì khoâng. Theá nhöng ôû ñænh choùt cuûa caû Thô vaø Tu, ngöôøi ta haún gaëp nhau trong cuøng moät xuaát thaàn: tu syõ söõng sôø tröôùc saéc traéng thaàn thaùnh cuûa moät cao sôn phuû tuyeát, khaùc gì ñaâu vôùi thi nhaân ñang ngaát ngaây vì khuùc giao höôûng Seâraphim vôùi tieáng saùo trong vaét giöõa ñeâm traêng, vôùi tieáng suoái lao sao khi löôïn khuùc, vôùi tieáng thoâng vi vuùt ñoùn thu veà.
Ñaáy môùi chæ laø caùi ñeïp töø maàu nhieäm Taïo theá: thieân nhieân phaûn aùnh Thieân Chuùa töø ngoaøi Ngaøi. Noùi chi ñeán söï duyeân daùng, cuõng cuûa thieân nhieân aáy, nhöng ñöôïc nhìn qua laêng kính cuûa maàu nhieäm Nhaäp theå vaø Phuïc sinh. Vuõ truï ñaõ ñöôïc huùt vaøo thöïc saâu trong Thieân Chuùa, ñöôïc hun noùng baèng nuï hoân thaàn hoùa cuûa Ngaøi, ñöôïc thaám laáy cho mình maùu thaùnh Chuùa Yeâsu. Caùi nhìn Nhaäp theå xoaùy vaøo heát beà daày vaät chaát, tôùi nhöõng bí aån soáng ñoäng trong moät nguyeân töû, moät haït cô baûn, khieán duø khoa hoïc gia cuõng thaønh thi syõ vaø huyeàn syõ, kieåu Teilhard de Chardin.
Vôùi nhöõng ngöôøi nhö Teilhard, caùi gioït naêng löôïng ñaàu tieân (Quantum initial), do Trí naêng (Thieân Chuùa) maø keát, noå bung roài cuõng böôùc veà phía trí naêng (ngöôøi) khi ñöôïc huùt bôûi Trí naêng nguoàn vaø ñích. Trí naêng ngöôøi, töø giöõa vaät chaát noåi leân do ñoù, seõ nhaän laáy troïng traùch laùi con taøu Thieân nhieân treân quaõng ñöôøng coøn laïi. Noù caàn ñeán vöøa "tình yeâu ñoái vôùi Thieân Chuùa", vöøa "nieàm tin ñoái vôùi vuõ truï", hai thaønh toá chuùng laøm neân caùi "Sieâu nhaân baûn" (l'Ultra-humain). Khi tình yeâu kia cuûa huyeàn nghieäm nhaân baét gaëp nieàm tin naøy cuûa nhaø khoa hoïc hay baùc noâng daân, seõ coù ngay phaûn öùng hoùa hoïc. Ñeå chæ nhöõng taâm hoàn keát quaû cuûa toång hôïp hoùa hoïc aáy môùi ñaùnh hôi muøi thòt Chuùa ñöôïc nhö Teilhard, môùi nhìn ra maøu "Trôøi ñaát môùi" vaø "Xaùc ¨thieâng lieâng" ôû söùc naëng vaät chaát ñöôïc nhö Phaoloâ, môùi caûm nhaän tình maùu muû vôùi coû hoa, chim choùc ñöôïc nhö Phan sinh Ngheøo. Hoï ñaõ coù theå yeâu vaät chaát maø khoâng bò noù nhaän chìm nöõa. Maø traùi laïi, coøn ñöôïc noù thaùnh hoùa vaø chôû mang treân haønh trình veà Ñaát höùa. Neáu chæ coi söï vaät nhö phöông tieän suoâng, chuùng ta khoâng theå baét gaëp Thieân Chuùa nôi chuùng, ñeå roài bò chuùng meâ hoaëc luoân. Ñeå gaëp gôõ Thieân Chuùa giöõa moâi tröôøng toaøn vaät chaát naøy, khoâng theå khoâng kính troïng, thaäm chí yeâu thöông noù caùch naøo ñeå "ngöôøi hoùa" noù. Maø ñeå "ngöôøi hoùa" ñöôïc söï vaät, thì phaûi coøn tính ngöôøi, tình ngöôøi, nghóa laø thieän caûm vôùi con ngöôøi.
* * *
Con ngöôøi, ñoù laø gia baûo vaø ñích nhaém cuûa hoaøn vuõ. Con ngöôøi, nhìn theo ñöùc Khoång, laø choã hoäi hoïp cuûa vaät chaát vôùi thieâng lieâng, laø caùi ñöùc cuûa caû ñaát trôøi: "Nhaân giaû kyø thieân ñòa chi ñöùc, aâm döông chi giao, quyû thaàn chi hoïâi, nguõ haønh chi tuù khí" (Leã kyù). Cöïu öôùc coøn ñaët con ngöôøi gaàn guõi hôn vôùi Thieân Chuùa khi hình dung Ngaøi töï tay nhaøo naën noù, nhaát laø khi truyeàn sinh khí töø mình sang cho noù ñeå noù neân gioáng Ngaøi.
Vôùi Kytoâ-höõu, con ngöôøi coøn laø con yeâu Thieân phuï khi nhaän ñöôïc Thaùnh Sinh khí cuûa Con Ngaøi ñeå neân moät vôùi Con Ngaøi thaønh ngöôøi. Thieân Chuùa aáy, Yoan nghieäm roõ Ngaøi laø Yeâu thöông töø baûn chaát, khieán khoâng yeâu anh em, thì ta khoâng hieåu Ngaøi noåi (1Yo. 4.8). Yeâu anh em laø neân moät vôùi hoï trong Huyeàn thaân Chuùa, trong ñoù chuùng ta thaønh thuû tuùc cuûa nhau (Rom. 12.5; 1 Cor. 12.27).
Haún baïn coù ñieàu thaéc maéc: Giöõa Kytoâ-höõu vôùi nhau thì theá, nhöng vôùi ngöôøi ngoaøi thì sao, khi maø Do thaùi-giaùo goïi hoï laø "ngoaïi" moät caùch khinh mieät, vaø Kytoâ-höõu xöa cuõng vaäy?
Thaät ra, "ngöôøi ngoaïi" ñaõ thaønh "ngöôøi nhaø" heát roài, vì do ñiïnh meänh sieâu nhieân, hoï ñöôïc bieán caûi ôû baûn tính; laïi do hieäu löïc Cöùu chuoäc, hoï ñaõ mang maàm Nöôùc Trôøi phaàn naøo. Vaâng, cuõng nhö moät beù sô sinh, duø chöa bieát ñaõ mang maàm hieåu bieát, thì ñeå tieáp nhaän maïc khaûi coù tính Ba ngoâi, moãi ngöôøi phaûi ñöôïc hoaùn caûi töï goác roài, ñeå khi lôùn leân vaø ñuû trí khoân, baèng quyeát ñònh töï do, hoï coù theå laøm moïc caây hay teo choät caùi maàm sieâu nhieân aáy. Vaâng, theo Rahner, nôi ngöôøi ngoaïi ñaõ coù moät thöù maïc khaûi sieâu nghieäm tam vò tính, ñeå neáu hoï soáng nhö löông tri maùch baûo, hoï cuõng coù ñöùc tin tam vò tính caùch naøo roài duø hoï chöa bieát ñöùc Kytoâ baèng caùi bieát höõu nieäm (preùdicamentale). Vaø nhö theá, chaúng coøn ai thuaàn tuùy "ngoaïi" caû. Vaø ta phaûi yeâu kính heát thaûy trong Chuùa Kytoâ, ít laø vì caùi neàn taûng sieâu nhieân sieâu nghieäm maø ta coù chung vôùi hoï. Ñeå roài töø ñaây, ta ñöøng nhìn hoï nhö ngöôøi ta quen nhìn nhau treân ñöôøng phoá hay ôû chieán tröôøng.
Trong thöïc haønh, haõy taäp cho quen, taäp nhìn moãi ngöôøi duø xa laï baèng moät caùi nhìn thieän caûm, chöù khoâng döûng döng hay ngôø vöïc, caùi nhìn noù keùo ta ñeán gaàn hoï vaø taïo sinh moät caûm giaùc aám aùp. Nhìn hoï nhö nhöõng con ngöôøi roài, haõy tieán theâm böôùc nöõa: nhìn hoï nhö anh chò em trong Chuùa, nhìn thaáy Chuùa ôû giöõa chuùng ta, ôû töøng göông maët duø thaân quen hay chöa bieát. Nhaát laø baèng coá gaéng, ñöøng ñaët con ngöôøi thaáp hôn cuûa caûi. Laïi duø say meâ coâng veäc, cuõng khoâng vì theá maø döûng döng vôùi tha nhaân. Luoân haõy nhôù raèng, coâng vieäc khoâng coù yù nghóa ôû chính noù, maø yù nghóa cuûa noù naèm ôû haïnh phuùc cuûa con ngöôøi cô.
Coù moät soá keû do giaùo duïc aáu thôøi maø thieáu loøng nhaân. Hoaëc vì soáng khoâng tình thöông, laïi tranh ñaáu nhieàu, neân loøng sinh chai ñaù. Hoaëc vì ñöôïc nuoâng chieàu quaù, neân coi ngöôøi khaùc nhö phöông tieän. Hoaëc vì quen chôi suùng göôm vaø xem phim baïo löïc, neân chaúng bieát xoùt thöông. Ai ñaõ troùt thaønh tính nhö theá, haõy kieám gì cho traùi tim noù gaëm nhaám, töùc yeâu thöông, ñeå noù meàm ra. Rieâng baäc meï cha, hoï haõy yù thöùc raèng traùch nhieäm lôùn cuûa hoï laø ñaøo taïo con thaønh con ngöôøi. Vì theá, phaûi khuyeán khích con chôi thaân vôùi choù meøo, vôùi buùp beâ; phaûi traùch maéng khi chuùng chôi dôõn treân söï ñau ñôùn duø cuûa moät con saâu, caùi kieán; phaûi daïy chuùng bieát nhöôøng nöûa taám baùnh cho em, hay cho moät ñöùa baïn xaáu soá hôn.
* * *
Khi ñaõ yeâu con ngöôøi roài, toâi deã daøng "ngöôøi hoùa" thieân nhieân luoân. Haõy "ngöôøi hoùa" ñeán taän caùi xaáu xí, vì duø sao beân trong ñoù, vaãn coù gì linh dieäu aån taøng. Vaø "ngöôøi hoùa" chaúng nhöõng caùi khoâng mang daáu tay ngöôøi, maø caû nhöõng gì nhaân taïo nöõa.
Töï coå chí kim, töï nhieân luoân ñöôïc traân quyù bôûi caû tu syõ laãn thi nhaân. Töï nhieân, ñoù laø taùc phaåm coøn nguyeân trinh cuûa Taïo hoùa. Chöa vaån buïi... ngöôøi, noù aùnh leân hình Ngaøi. Ngöôïc laïi, nhaân taïo laø saûn phaåm baøn tay ngöôøi, neân haï phaøm, dô tuïc theá naøo aáy.
Nhöng neáu hieåu thieân nhieân nhö baûn sô thaûo cuûa Thieân Chuùa, vaø Ngaøi muoán con ngöôøi hoaøn thieän noù, ta seõ thaáy coù gì coøn dang dôû ôû ñaây, khieán cho chæ con ngöôøi, baèng caëp maét ngöôøi ñeå chieâm ngöôõng, baèng baøn tay ngöôøi ñeå ñieåm toâ, baèng traùi tim ngöôøi ñeå söôûi aám, baèng ñöùc tin ngöôøi ñeå höôùng traû veà thöôïng nguoàn, môùi hoaøn taát vaø thaàn thaùnh hoùa noù ñöôïc. Vaâng, cöù laëng nhìn seõ thaáy, nhìn nhöõng vöôøn hoa do con ngöôøi vun töôùi, nhöõng ñeàn ñaøi do con ngöôøi xaây döïng, nhöõng hoûa tieãn do con ngöôøi cheá ra! Vaâng, mieãn laø chuùng ñöôïc höôùng veà nhöõng muïc ñích toát. Vaø neáu nhö chuùng ñöôïc laøm neân baèng nhöõng baøn tay dung tuïc, thì vieäc cuûa anh baây giôø laø "buø ñaép vaøo nhöõng gì coøn thieáu..." cho taùc phaåm baèng caùch ñöa Thieân Chuùa voâ. Rieâng ñoái vôùi nhöõng taùc phaåm xaáu töï caên, haõy coi chuùng laø cuûa Satan, vaø Satan aáy chæ lôïi duïng khoái oùc vaø baøn tay con ngöôøi nhö coâng cuï. Vieäc cuûa ta khi aáy seõ laø vaän ñoäng ñeå tieâu huûy chuùng ñi. Nhaát laø taïo ra nhöõng taùc phaåm toát ñeå thay theá, ñeå laøm saùng toû söù meänh thieâng lieâng cuûa con ngöôøi ñoái vôùi traùi ñaát naøy.
Thieân Chuùa ñaõ taïo vaät chaát thaønh khoái vaø höôùng con ngöôøi veà cuoäc soáng xaõ hoäi. Coù ñieàu vaät chaát thaønh khoái do "baûn naêng", coøn loaøi ngöôøi phaûi goùp phaàn mình vaøo söï hình thaønh vaø hoaøn thieän xaõ hoäi aáy. Laøm neân vaø hoaøn thieän baèng nhöõng quan heä töï nhieân cuõng nhö quan heä töï cheá neân.
Theá roài, ñöùc Kytoâ ñeán, thaønh ñieåm hoäi tuï môùi. Khoâng chæ thaùnh hoùa töøng ngöôøi, Ngaøi coøn thaùnh hoùa Loaøi ngöôøi (ñoåi môùi) thaønh Huyeàn thaân. Giaùo hoäi xuaát hieän giöõa loaøi ngöôøi vöøa nhö Daân tuyeån, vöøa nhö men trong boät maø chöùc naêng laø khieán daäy men toaøn khoái. Bôûi theá, coù moät quan heä maät thieát giöõa Giaùo hoäi vôùi theá giôùi bao quanh.
Moái töông quan treân ñöôïc quan nieäm theá naøo?
Thöøa höôûng phaàn naøo söï phaân bieät saïch (pur) dô (impur) cuûa Do thaùi-giaùo, keá ñoù chòu aûnh höôûng cuûa traøo löu ñan tu boû ñôøi cuûa nhöõng theá kyû sau thôøi baùch haïi, Giaùo hoäi ñaõ moät ñaèng kheùp kín vôùi theá gian, ñaèng khaùc laãn xaõ hoäi caùc quoác gia coù ñaïo (chreùtienteùs) vôùi chính mình. Kòp ñeán khi phong traøo tuïc hoùa (seùcularisation) noåi leân, taùch ñôøi ra khoûi ñaïo, Giaùo hoäi maát choã ñöùng thaàn quyeàn, muoán vôùt laïi phaàn naøo nhöõng gì maø tuïc hoùa ñaõ laáy ñi. Vaø ñaây laø yù nghóa cuûa vieäc Hieán thaùnh theá giôùi (conseùcration du monde).
Neáu vaéng boùng Thieân Chuùa giöõa xaõ hoäi laø moät maát maùt trong yù nghó nhieàu Kytoâ-höõu, thì söï vieäc aáy laïi thaønh daáu hieäu ñaùng möøng cho ta, theo nhaän ñònh cuûa D. Bonhoeffer. Vôùi Bonhoeffer, khi ñöùa con coøn nhoû, thì cha meï doõi theo töøng böôùc vaø bao caáp heát. Kòp khi noù lôùn roài, cha meï caàn ruùt lui ñeå noù tröôûng thaønh leân. Thieân Chuùa cuõng laøm nhö vaäy ñoái vôùi loaøi ngöôøi. Xem ra ngaøy nay, Ngaøi nhö môø nhaït vaø baát löïc khi maø ñaâu ñaâu trong xaõ hoäi cuõng chæ gaëp con ngöôøi vaø nhöõng quyeát ñònh cuûa noù. Nhöng ñaây laø söï tröôûng thaønh cuûa noù, vaø Thieân Chuùa chaúng muoán gì hôn. Tröôûng thaønh roài, con ngöôøi phaûi töï giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà cuûa mình, döôùi moïi khía caïnh cuûa chuùng. Vaâng, duø ñaây laø vaán ñeå giaùo duïc hay hoân nhaân, vaán ñeà ngaønh ngheà hay giaûi trí. Mieãn laø khoâng gì choáng laïi con ngöôøi döôùi moïi chieàu kích cuûa noù. Chuùng ta haõy xöû söï nhö ñöùc Kytoâ, laø Laøm ngöôøi vì moïi ngöôøi:
— "Söï toân thôø thaät söï ñoái vôùi Thieân Chuùa, ñoù laø phuïc vuï loaøi ngöôøi."
Do traøo löu tuïc hoùa maø sinh ra nhöõng thaàn hoïc tuïc hoùa vaø ñöôøng thieâng lieâng tuïc hoùa. Thaàn hoïc tuïc hoùa hoaëc döïa treân maàu nhieäm Nhaäp theå: Nöôùc Chuùa khoâng ôû ngoaøi traät töï traàn theá vaø lòch söû; hoaëc döïa treân caùi nhìn caùnh chung: lòch söû cöùu ñoä dieãn ra giöõa doøng lòch söû traàn theá, neân vieäc thaêng tieán con ngöôøi cuõng laø ñoøi hoûi cuûa ñöùc tin. Do ñoù, cuøng vôùi thaàn hoïc hy voïng, ñaõ moïc leân thaàn hoïc giaûi phoùng vaø thaàn hoïc phaùt trieån.
Saùnh böôùc cuøng thaàn hoïc, höôùng soáng thieâng lieâng cuõng ñoåi thay raát nhieàu. Ngöôøi ta neân thaùnh khoâng baèng caét ñöùt (rupture) vôùi ñôøi, maø coù maët (preùsence) vôùi ñôøi. Nghóa laø traùch nhieäm veà theá gian, ñoàng caûm vôùi noù trong nieàm vui noãi buoàn, trong thaønh coâng hay thaát baïi, trong khoå ñau vaø lo laéng, ñoàng thôøi chung vai gaùnh vaùc, cuøng giaûi quyeát moïi vaán ñeà. Thaäm chí coù ngöôøi coøn ñi quaù xa, leân aùn moïi hình thöùc boû ñôøi nhö ñan tu, vaø laáy taàm möùc daán thaân ñeå ño trình ñoä thaùnh thieän. Noùi cho ñuùng ra, caùi noù ño söï laønh thaùnh cuûa anh chæ laø nhieät keá ñöùc AÙi thoâi. Coù ñieàu xem nhö ôû vaøo giai ñoaïn phaùt trieån hoâm nay, moät ñöùc AÙi hoaøn myõ khoâng cho pheùp ta thôø ô vôùi söï toàn vong cuûa theá giôùi.
Theá nhöng ñaâu cöù phaûi vaøo ñôøi môùi lo cho loaøi ngöôøi ñöôïc. Trong söï "Hieäp thoâng caùc thaùnh", chuùng ta coù theå chung lo, ngöôøi thì baèng haønh ñoäng, keû thì baèng caàu nguyeän, hy sinh. Laïi nöõa, duø quan taâm ñeán taát caû, chò khoâng cöùu ñöôïc taát caû; duø muoán toát moïi maët cho ngöôøi, anh chæ coù theå phuïc vuï ôû moät hai maët maø thoâi. Noùi roõ hôn, ngöôøi laøm muïc vuï khoâng theå lo kinh teá quoác daân, ngöôøi chuyeân nghieân cöùu khoâng theå ñi khaép nôi cöùu teá. Theá roài, luùc ñuùt töøng muoãng chaùo cho moät ngöôøi ñoùi laû, toâi khoâng caàn ñaët vaán ñeà: lieäu vieäc naøy coù toát cho linh hoàn hoï khoâng? Vaø ñaây cuõng laø caùch laøm cuûa ñaáng maø söù meänh laø cöùu vôùt sieâu nhieân: Ngaøi ñaõ chöõa nhieàu ngöôøi beänh maø chaúng noùi gì vôùi hoï veà Cha luùc ñoù.
* * *
ÔÛ beà saâu cuûa noù, lòch söû cöùu ñoä laø lòch söû cöùu chuoäc cuûa Chuùa Kytoâ luoân ñöôïc taùi dieãn hoâm nay xuyeân qua lòch söû cuûa moãi ngöôøi vaø loaøi ngöôøi. Vaäy ñeå soáng maàu nhieäm Chuùa giöõa khoâng gian xaõ hoäi chuùng ta, caàn ñöa Chuùa töø Palestine chuyeån sang ñaát Vieät, töø theá kyû I côõi laïc ñaø sang thôøi ñaïi phi thuyeàn hoâm nay. Coù theå chuyeån, vì Chuùa tuy laø moät ngöôøi, nhöng cuõng laø Ñaàu moïi ngöôøi, Taân Añam; vì Chuùa tuy laø Yeâsu Nadaret con ngöôøi lòch söû, nhöng cuõng laø Kytoâ "thaâu goàm veà moät moái" (reùcapitulation).
Chuyeån baèng caùch, xuyeân qua cuoäc soáng Chuùa, chaét laáy caùi tinh thaàn, roài ñöa tinh thaàn aáy vaøo soáng ñoäng hoùa cuoäc soáng hoâm nay giöõa chuùng ta. Nghóa laø haõy nghó xem, vaøo hoaøn caûnh toâi baây giôø, Ngaøi seõ nhìn ñôøi theá naøo vaø haønh ñoäng ra sao. Vaø nghó xem, boä maët xaõ hoäi naøy coøn caùch bao xa vôùi Vöông quoác Chuùa muoán. Roài giöõa môù boøng bong cuûa caùc bieán coá quyeän vaøo nhau, tìm xem ñaâu laø con ñöôøng cuûa Boùng toái, ñaâu laø daáu chaân vaø nhöõng gôïi yù cuûa ñaáng laø Söï thaät, laø Ñöôøng. Quaû suoát doøng lòch söû, luoân coù hai thuyeàn chieán ñoái ñaàu, moät cuûa Chuùa, moät cuûa Satan. Nhöng vì AÙc thaàn ñaõ bò noác ao (Yo. 16.13), neân keát cuoäc seõ laø söï toaøn thaéng cuûa Vöông quoác Chuùa. Ñoù laø yù nghóa bí aån cuûa lòch söû, cuõng laø caùch nhìn lòch söû phaûi coù cuûa chuùng ta, caùch nhìn laïc quan cuûa ñöùc Voïng, noù höôùng caêng veà söï toaøn thaéng caùnh chung.
Nhöng laøm caùch naøo ñeå vaïch ra ñöôïc ñöôøng ñi cuûa Nöôùc Chuùa ngay ôû ñöôøng ñi cuûa lòch söû? Nhaát laø khi traàn theá khoâng chæ coù moät lòch söû, maø caû traêm ngaøn lòch söû cuûa nhöõng quoác gia khaùc nhau, cuûa nhöõng ñeá quoác tranh giaønh nhau, cuûa nhöõng theá löïc choáng phaù nhau?
Ñeå deã hieåu vaán ñeà, haõy nhìn vaøo moät loaïi tranh laøm baèng chaám noåi. Nhöõng ñieåm noåi aáy ñöôïc saép ñaët theá naøo, ñeå heã nhìn thaúng, ta seõ thaáy moät kieåu hình, baèng nhö nhìn nghieâng, ta seõ thaáy kieåu hình khaùc. Vaâng, ñöùc tin (hay Voïng-Tín) khieán ta nhaän ra döôùi caùc bieán coá moät thöù lòch söû khaùc vôùi lòch söû ñöôïc nhìn baèng maét phaøm. Trong thöïc haønh, haõy luøi thaät xa, sao coù theå bao quaùt trong taàm nhìn moät khoaûng thôøi gian thaät lôùn, ñeå roài vôùi caëp maét ñöùc tin vaø baèng ôn phaân ñònh, haõy noái keát nhöõng moác lôùn thaønh moät höôùng ñi trong toaøn caûnh sieâu nhieân.
Chuùng ta coù theå laáy lòch söû Israel thôøi löu ñaày Babylone laøm thí duï. Vaøo thôøi aáy, nhöõng cuoäc taøn saùt vaø phaùt vaõng noái tieáp nhau. Gaàn nhö toaøn boä thaønh quaùch vaø nhaø cöûa bò san baèng, vaø maùu ñaøo nhuoäm ñoû nuùi soâng, vöôøn ruoäng. Nhöõng ai soáng soùt, hoaëc bò baét ñöa ñi laøm noâ leä, hoaëc thaùo chaïy tôùi nhöõng vuøng ñaát xa xoâi. Khoâng coøn nöôùc, coøn daân. Khoâng coøn ñeàn thôø bieåu töôïng cuûa daân toäc, quoác gia vaø toân giaùo, cuõng chaúng coøn gì khaùc ñeå baùm víu nöõa. Moät duùm ngöôøi laøm thaân traâu ngöïa, giöõa moät bieån ngöôøi duõng maõnh chuû nhaân vôùi ñaát ñai quaù roäng vaø ñeàn ñaøi nguy nga. Taát caû xem nhö moät thaát baïi lôùn, moät suy suïp hoaøn toaøn, cuûa caû daân laãn thaàn chuû cuûa daân. Theá nhöng töø ñieåm ñaët vieãn voïng kính hoâm nay, bao quaùt caû ñoaïn daøi lòch söû, neáu nhìn trong ñöùc tin vaø xeùt veà maët toân giaùo, ta thaáy roõ moät böôùc tieán vöôït baäc, moät thaønh coâng quaù lôùn. Bò phaân taùn giöõa muoân daân, thay vì leùp veá, Israel laïi khaùm phaù Yaveh cuûa mình laø Chuùa teå moïi daân. Söï doàn neùn cuøng cöïc ñaõ laøm naûy sinh nhöõng ngoân söù vó ñaïi nhaát, nhö Isaia, Yeâreâmia, Edeâkien maø taàm nhìn ñaõ ñaït tôùi nhöõng vieãn aûnh caùnh chung hoaøn myõ nhaát ñeå doïn ñöôøng gaàn cho khaûi maïc ñaáng Cöùu theá.
Vì lòch söû cöùu ñoä ñöôïc vieát caû treân nhöõng bieán coá traàn theá, neân ñeå ñoïc ñöôïc noù, tín ñoà vaø Giaùo hoäi phaûi hoøa mình vaøo doøng ñôøi, phaûi ñoàng caûm vôùi theá giôùi trong nhöõng öôùc voïng chính ñaùng, vaø rung trong taàn soá thôøi ñaïi cöù ñoåi thay khoâng ngöng, nhôø ñoù baèng caëp kính vieãn voïng sieâu nhieân, hoï môùi nhìn ra ñöôøng ñi vaø yù Chuùa qua bieán coá nhö daáu chæ. Phaûi baát thieân, thaønh vôùi mình vaø ngoû cöûa cho Thaàn khí ñeå traùnh boùp meùo yù nghóa caùc söï kieän, duø baèng tö lôïi, thaønh kieán, duø baèng söï cöùng nhaéc yù thöùc heä hay do nhuùt nhaùt, baûo thuû maø khoâng daùm chaáp nhaän baát traéc ñeå phieâu löu vaøo töông lai.
Coù nhö theá, ta môùi heát lo khi thaáy khoa hoïc tieán, môùi khoâng run khi loaøi ngöôøi töï ñònh ñoaït laáy vaän meänh cuûa mình... Nhìn ñôøi vôùi tinh thaàn laïc quan, ta deã thaéng trong vaùn côø cuûa ta vaø cuûa Chuùa, khi maø "taát caû hôïp taùc vì lôïi ích cuûa keû Ngaøi thöông", hôïp taùc vì söï hoaøn thaønh cuûa Vöông quoác Ngaøi nhaém. Vôùi söï laïc quan aáy, ta deã nhìn ra söï coù maët cuûa Chuùa ôû baát cöù ñaâu, trong baát cöù tình huoáng naøo, khieán soáng vôùi ñôøi cuõng laø caàu vôùi Chuùa vaäy.
Vôùi Kytoâ-giaùo, yeâu ngöôøi thaät laø moät vôùi yeâu Chuùa. Vaø trong con ngöôøi, phaûi yeâu caû xaùc laãn hoàn. Bôûi theá, ngöôøi ta coù theå neân thaùnh duø trong phuïc vuï thaân xaùc baèng ngheà nghieäp, coâng taùc töø thieän, hoaït ñoäng chính trò, v.v...
Neân thaùnh trong ngheà nghieäp laø baèng yù höôùng phuïc vuï: ñöùc AÙi; baèng ñích nhaém xaây döïng: ñoàng saùng taïo vôùi Hoùa coâng trong vieãn aûnh Ñaát môùi caùnh chung.
Neân thaùnh trong vieäc töø thieän cuõng do ñoäng cô ñöùc AÙi noù thuùc ta chia seû nhöõng gì mình coù cho nhöõng ngöôøi keùm may maén hôn. Vôùi moät ñöùc AÙi saâu ñaäm, ta haún muoán lieân ñôùi vôùi ñaùm ngöôøi xaáu soá aáy, thaäm chí saün saøng rôøi boû cuoäc soáng tieän nghi ñeå tôùi ñoàng phaän vôùi hoï nhö Ngoâi Hai ñaõ laøm.
Ñoàng phaän roài, anh coù theå ñoàng haønh nöõa, ñoàng haønh vôùi hoï ñeå ñaáu tranh giaûi phoùng, ñeå kieán thieát moät xaõ hoäi thaät söï nhaân aùi, coâng bình, nhö moät baûn sô phaùc cuûa Nöôùc Trôøi.
Ñeå deã neân thaùnh trong phuïc vuï traàn theá, caàn phaûi ñoåi caùch nhìn ñôøi, vöøa sieâu nhieân vöøa laïc quan. Laøm sao ñeå thaáy Chuùa trong taát caû, trong thieân nhieân cuõng nhö trong taùc phaåm loaøi ngöôøi. Nhaát laø laøm sao ñeå thaáy Chuùa nôi con ngöôøi, caû ngöôøi "ngoaïi" laãn keû khoâng quen. Laïi trong haønh ñoäng, haõy coá ñoàng haønh vôùi Chuùa baèng caùch xem ñaây laø hoaøn thaønh taùc phaåm cuûa Ngaøi, caû nôi thieân nhieân laãn trong xaõ hoäi.
Cuõng ñeå laïc quan vaø sieâu nhieân hoùa haønh ñoäng, haõy nhìn lòch söû cöùu ñoä nhö ñang dieãn ra ñaèng sau nhöõng bieán coá traàn theá. Vaø coi vieäc caûi thieän xaõ hoäi vaø khoâng gian soáng khoâng ôû beân leà söï kieán thieát Nöôùc Chuùa, söï neân thaùnh cuûa chính mình.
Ñaèng sau nhöõng dieãn bieán traàn theá laø cuoäc ñoái ñaàu giöõa ñöùc Kytoâ vaø Satan, maø keát cuoäc laø söï toaøn thaéng cuûa Chuùa, söï hoaøn thaønh cuûa Nöôùc Trôøi. Vaäy duø chaêm soùc theå xaùc hay linh hoàn, ta luoân laïc quan vaø soáng ñöùc Voïng noù höôùng caêng ta veà söï sung maõn caùnh chung.
Back
to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page